8 października 2013 (1/7)

Międzynarodowy rynek finansowy to miejsce nabywania, pożyczania i sprzedaży aktywów i instrumentów finansowych w skali międzynarodowej. Oznacza to, że rezydenci danego kraju oraz instytucje międzynarodowe dokonują tych operacji z nierezydentami i innymi instytucjami zagranicznymi. Rynek ten ułatwia funkcjonowanie biznesu międzynarodowego. Jest to miejsce przedstawiania ofert kupna i sprzedaży instrumentów finansowych oraz zawierania transakcji i ich realizacji. Istotą transakcji jest zamiana waluty na instrument o wyższej dochodowości, ale mniejszej płynności w przypadku zakupu instrumentu (lub odwrotnie w przypadku sprzedaży).

Warunkiem powstania i rozwoju międzynarodowych rynków finansowych jest: otwartość krajowych systemów gospodarczych (zwłaszcza finansowych), wymienialność walut, swoboda dokonywania płatności z zagranicą, swoboda świadczenia usług finansowych ze strony podmiotów obcych, popyt na usługi finansowe.

Funkcjonowanie międzynarodowego (globalnego) rynku finansowego jest możliwe dzięki procesom standaryzacji kapitału oraz standaryzacji ryzyka (credit rating).

Procesy dynamicznej ewolucji na międzynarodowym rynku finansowym:

1. uniwersalne procesy dotyczące gospodarki i społeczeństwa, wpływające także na rynek finansowy: utrwalanie własności prywatnej, poszerzanie wolności gospodarczej – liberalizacja, globalizacja, informatyzacja, konkurencja i integracja polityczno-gospodarczo-społeczna,

2. procesy dotyczące obrotu na rynku finansowym: standaryzacja kapitału, ryzyka i informacji, dezintermediacja, sekurytyzacja, komodyzacja.

Międzynarodowe rynki finansowe mają bardzo złożoną strukturę co sprawia, że wyodrębnienie poszczególnych segmentów jest bardzo trudne:

1. szersze ujęcie międzynarodowego rynku finansowego obejmuje rynki: pieniężny, kapitałowy, kredytowy, walutowy, ubezpieczeń oraz derywatów,

2. węższe ujęcie obejmuje rynek: walutowy, eurowalutowy, eurokredytów (najstarszy eurorynek), euroobligacji, kwitów depozytowych oraz międzynarodowy rynek akcji.

Kredyt zaciągnięty w polskim banku w walucie np. EUR zostanie zaliczony do rynku eurokredytów.

Transakcje przeprowadzone na eurorynku nie podlegają regulacjom kraju, w którym są zawierane.

W oparciu o kryterium geograficzne wyróżnia się:

1. rynek globalny: eurorynek,

2. rynki o zasięgu regionalnym: rynek europejski, rynek azjatycki, rynek amerykański, rynek latynoamerykański,

3. rynki narodowe.

STRUKTURA RYNKÓW FINANSOWYCH

rynki międzynarodowe

rynki zagraniczne rynki eurowalutowe

rynki globalne

rynki offshore rynki onshore

Rynek offshore – rynek, który proponuje lepsze warunki inwestowania, lokowania niż rynki w innym kraju, np. raje podatkowe (Szwajcaria, Bermudy, Kajmany, Liechtenstein).

Rynek onshore – przeciwieństwo offshore.

Najważniejsze cechy rynków offshore decydujące współcześnie o ich atrakcyjności:

1. banki nie są zobowiązane do utrzymywania rezerw obowiązkowych od wkładów eurowalutowych,

2. wkłady eurowalutowe często nie są objęte systemem ubezpieczeń depozytów,

3. obecni są na nich znani i wiarygodni kapitałobiorcy/partnerzy,

4. można sprawnie i wygodnie zarządzać strukturą wkładów, kredytów i wielu instrumentów,

5. rozwijają się często na terytoriach oferujących korzystne opodatkowanie lub inne zachęty obniżające koszty funkcjonowania,

6. stosunkowo niskie jednostkowe koszty działania,

7. ochrona posiadanego majątku,

8. zachowanie prywatności,

9. uproszczone i mało sformalizowane zasady zakładania firm,

10. łatwość zdobycia licencji bankowej,

11. regulacja rynków finansowych,

12. brak wymogu fizycznej obecności w danym obszarze,

13. stabilność polityczna,

14. swoboda działalności powierniczej,

15. objęcie operacji ścisłą tajemnicą,

16. zdrowa gospodarka,

17. sprawnie działający system telekomunikacyjny oraz swobodny przepływ informacji,

18. wysoko wykwalifikowana kadra,

19. długa tradycja neutralności,

20. swobodny przepływ kapitału,

21. przyjemny i ciepły klimat.

22 października 2013 (2/7)

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ):

1. inwestycje dokonywane przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w jednym kraju w przedsiębiorstwo na terenie innego kraju w celu osiągnięcia trwałych korzyści (definicja MFW),

2. według rekomendacji OECD mianem bezpośrednich inwestycji zagranicznych określa się inwestycję o charakterze międzynarodowym, która dokonywana jest przez przedsiębiorstwo pochodzące z jednego kraju w przedsiębiorstwo działające na terenie innego kraju (przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania), w celu osiągnięcia trwałych korzyści poprzez:

   • tworzenie lub rozbudowę posiadanego w całości przedsiębiorstwa zależnego lub oddziału, czy uzyskanie pełnej własności istniejącego przedsiębiorstwa (tzw. inwestycje greenfield lub brownfield),

   • udział w nowym lub istniejącym przedsiębiorstwie, w którym inwestor bezpośredni posiada co najmniej 10% akcji zwykłych (tzn. udziału w kapitale) lub uprawnienia do 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub udziałowców,

3. zgodnie z zaleceniami OECD do BIZ zalicza się także ewentualne późniejsze transakcje kapitałowe dokonywane pomiędzy inwestorem bezpośrednim, a przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania, między innymi poprzez: zakup kolejnych udziałów, reinwestowanie dochodów oraz kredyty i pożyczki.

Formy BIZ:

1. przedsiębiorstwa zależne (greenfield, brownfield) – polegają na tworzeniu nowych lub przejmowaniu istniejących już za granicą przedsiębiorstw, nad którymi firma macierzysta sprawuje kontrolę (subsidiary) (np. FIAT, Opel, IBM),

2. oddziały – nie stanowią samodzielnych jednostek gospodarczych i nie mogą być rejestrowane poza granicami kraju macierzystego jako niezależne towarzystwa przemysłowe lub handlowe, nie posiadają osobowości prawnej,

3. przedsiębiorstwa siostrzane / stowarzyszone – jest ich najwięcej ilościowo. Są to przedsiębiorstwa, w których udział firmy macierzystej nie musi wynosić 100%. Posiadają one odrębną osobowość prawną i są zarejestrowane w krajach przyjmujących jako oddzielne jednostki gospodarcze o własnych statutach organizacyjno-prawnych (np. Mc Donalds),

4. obejmowanie udziałów / tworzenie joint venture:

   • obejmowanie udziałów odnosi się do kapitału zakładowego (akcyjnego lub udziałowego) wnoszonego w postaci pieniężnej lub jako aport rzeczowy oraz dopłaty do kapitału. Mogą być to udziały większościowe, pięćdziesięcioprocentowe lub mniejszościowe,

   • joint venture, czyli wspólne przedsięwzięcie jest rodzajem spółki, która powstaje w rezultacie umowy dwóch lub więcej stron zamierzających wspólnie prowadzić działalność gospodarczą,

5. przekazywanie licencji – zawieranie porozumień dotyczących produkcji, technik zarządzania, metod nowoczesnego marketingu, przekazywanie patentów, know-how, praw autorskich,

6. reinwestowanie zysków (50% napływu kapitału w Polsce w ostatnich latach) – przypadająca na inwestora bezpośredniego część zysku, która pozostaje w przedsiębiorstwie bezpośredniego inwestowania i jest przeznaczona na jego rozwój. Począwszy od 1997 roku, zgodnie z metodologią OECD i MFW, reinwestowane zyski wyliczane są na bazie netto, co oznacza, że są one pomniejszane o straty bilansowe roku sprawozdawczego,

7. kredyty i pożyczki – zaciągnięte przez przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania od wspólników zagranicznych. W 2004 roku do tej formy BIZ zaliczano także kredyty handlowe zaciągnięte pomiędzy podmiotami kapitałowo powiązanymi,

8. pozostałe – zalicza się tu darowizny udzielone przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania oraz zmianę zadłużenia pomiędzy podmiotami kapitałowo powiązanymi (konwersja). Od 2002 roku do inwestycji bezpośrednich zaliczono oprócz występujących już wcześniej (od 1999 roku) dwóch składników napływu kapitału, tj. konwersji dywidend oraz kredytów i pożyczek na udziały, uwzględniono kolejny element, tj. konwersję innych zobowiązań na udziały.

Cechy BIZ:

1. najczęstszy inwestor – korporacje międzynarodowe,

2. uwzględnienie przez inwestora obok stopy zysku wielu innych czynników,

3. inwestycja długookresowa i stabilna obejmująca kapitał finansowy, aktywa rzeczowe, know-how,

4. proces wejścia i wyjścia z rynku jest długookresowy,

5. skomplikowany i kosztowny system zachęt dla inwestorów,

6. duża świadomość społeczna o inwestycji.

Cele BIZ:

1. osiągnięcie zysku w długim czasie,

2. niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą w porównaniu z warunkami krajowymi,

3. dostęp do źródeł surowców,

4. istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju,

5. obejście barier celnych,

6. względy podatkowe,

7. wykorzystanie przewagi technologicznej,

8. zdobycie zagranicznych rynków zbytu,

9. produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego.

Rodzaje BIZ:

1. klasyfikacja BIZ z punktu widzenia kraju goszczącego:

   • zastępujące import – zależą od rozmiaru rynku w kraju goszczącym, kosztów transportu i barier handlowych,

   • promujące eksport – wynikają z poszukiwania nowych źródeł czynników produkcji,

   • zainicjowane przez rząd – rząd prowadzi politykę zachęcającą inwestorów, aby np. rozwiązać problem deficytu bilansu płatniczego,

2. klasyfikacja BIZ z punktu widzenia strategii firmy:

   • ekspansywne – wykorzystanie w kraju goszczącym przewag posiadanych przez firmę (np. technologicznych, korzyści skali),

   • defensywne – wykorzystanie taniej siły roboczej w kraju goszczącym do obniżenia kosztów produkcji,

3. klasyfikacja BIZ z punktu widzenia inwestora:

   • horyzontalne – produkcja tych samych lub podobnych dóbr co w kraju macierzystym,

   • wertykalne – wykorzystywanie surowców (backward vertical FDI) albo zbliżenie się do konsumentów przez zakup sieci dystrybucji (forward vertical FDI),

   • eklektyczne – łączące cechy horyzontalnych i wertykalnych BIZ.

5 listopada 2013 (3/7)

Klimat inwestycyjny obejmuje całokształt działań państwa przyjmującego BIZ, zachęcających bądź zniechęcających potencjalnych zagranicznych inwestorów do podjęcia inwestycji.

Czynniki tworzące klimat inwestycyjny dla zagranicznych inwestorów:

1. czynniki ekonomiczne: inflacja i bezrobocie, potencjał, wielkość, chłonność i rozwój rynku finansowego,

2. czynniki instytucjonalno-prawne i administracyjne: krajowe regulacje prawne dotyczące działalności przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, międzynarodowe regulacje prawne zagranicznych inwestycji bezpośrednich, działalność rządowych agencji inwestycyjnych, system bodźców inwestycyjnych, tworzenie i rozwój specjalnych stref ekonomicznych,

3. czynniki polityczne,

4. czynniki ryzyka inwestycyjnego: warunki makroekonomiczne (m.in. stabilność i bezpieczeństwo makroekonomiczne), system prawny, sądownictwo, system podatkowy, funkcjonowanie instytucji państwowych (w tym poziom korupcji), lokalne otoczenie gospodarcze i infrastruktura, wsparcie instytucjonalne.

OECD

Problematyka ta znalazła ujęcie m.in. w następujących dokumentach o charakterze multilateralnym:

1. w Deklaracji w sprawie instytucji międzynarodowych i przedsiębiorstw wielonarodowych,

2. w Kodeksie liberalizacji transakcji niewidzialnych oraz Kodeksie zasad narodowego traktowania.

Zakres poruszanych w nich zagadnień jest niezwykle szeroki i obejmuje przede wszystkim kwestie ochrony zagranicznych inwestycji bezpośrednich, zasady traktowania inwestorów z krajów OECD, rozstrzygania sporów, opodatkowania oraz stosowania zachęt inwestycyjnych.

Trzeci rodzaj międzynarodowych regulacji prawnych, stanowią regionalne umowy inwestycyjne obejmujące kwestie przepływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich między krajami określonego regionu. Należy bowiem podkreślić, że polityka liberalizacji BIZ jest elementem szerzej rozumianej współpracy i integracji regionalnej. Podstawowy cel umów inwestycyjnych o charakterze regionalnym stanowi poprawa warunków inwestowania dla krajów członkowskich oraz ujednolicenie zasad inwestowania w danym regionie dla krajów trzecich.

Rządowe agencje informacyjne – prowadzą działalność informacyjno-promocyjną. Podstawowym dążeniem tych instytucji jest dostarczenie inwestorom pakietu informacji dotyczących warunków inwestowania w danym kraju goszczącym. W tym celu gromadzone i publikowane są wszelkie niezbędne z punktu widzenia zagranicznego inwestora dane statystyczne, przepisy prawne, informacje o ulgach inwestycyjnych, tendencjach i perspektywach gospodarczych, zmianach na rynku finansowym.

Można wyróżnić następujące rodzaje bodźców inwestycyjnych:

1. fiskalne – głównym celem jest redukcja obciążeń podatkowych dla zagranicznych inwestorów, np.: ulgi podatkowe, wakacje podatkowe, ulgi celne, przyspieszona amortyzacja, możliwość odpisania strat od przyszłych dochodów, obniżenie składek ubezpieczeniowych.

2. finansowe – polegające na bezpośrednim dostarczeniu zagranicznemu inwestorowi przez rząd kraju goszczącego środków do finansowania BIZ,

3. pośrednie – umożliwiające podniesienie zyskowności inwestycji zagranicznych.

Potencjalne kierunki oddziaływania BIZ na gospodarki kraju przyjmującego oraz kraju eksportera kapitału to: bilans płatniczy, zatrudnienie, rynki zbytu, zasoby czynników produkcji, PKB, infrastruktura, technologia, konkurencyjność, budżet państwa, przepisy prawa, wizerunek kraju na arenie międzynarodowej, rozwój regionów, koszty prowadzenia działalności gospodarczej i inne.

19 listopada 2013 (4/7)

Instrumenty międzynarodowego rynku pieniężnego:

1. pieniądz na żądanie – klasyczny instrument eurorynku pieniężnego, stosowany w celu zarządzania płynnością. To środki lokowane w banku bez określonego terminu wycofania,

2. depozyty terminowe – główny instrument rynków offshore, obejmujący okres od jednego dnia do jednego roku,

3. certyfikaty depozytowe (CD) – zbywalne poświadczenie dokonania depozytu w banku, papier wartościowy na okaziciela, który może być zbywalny bez żadnych ograniczeń,

   • kassenobligationen – obligacje kasowe. To papiery dłużne podobne do CD, o stałym oprocentowaniu, emitowane na średni okres przez banki w celu sfinansowania ich działalności,

4. kredyty / pożyczki krótkoterminowe,

5. akcepty bankowe (Banker's Acceptances, BA),

6. commercial papers (CP),

7. weksle handlowe.

Instrumenty pożyczkowego finansowania krótkoterminowego:

1. pożyczki firm zagranicznych:

   • bezpośrednie,

   • pożyczki fasadowe (back – to back loan) – polegają na zdeponowaniu przez podmiot funduszy w banku o uznanej reputacji międzynarodowej, który z kolei kredytuje działalność określonego podmiotu do wysokości złożonego depozytu,

2. kredyt w rachunku bieżącym (kredyt kontokorrentowy – kredyt na koncie prowadzonym w walucie obcej):

   • kredyt płatniczy (kasowy, przejściowy) – nie jest odnawialny. Kredyt jest spłacany nieregularnie, tak jak wpływają kwoty należności na konto korrentowe,

   • kredyt otwarty – odnawialny, na czas nieokreślony, tzw. debet, instrument rynku międzybankowego jak i rynku detalicznego, instytucjonalnego,

3. linie kredytowe – otwierane na finansowanie transakcji handlu zagranicznego. Wykorzystywane często, gdy obca waluta jest niżej oprocentowana. Mogą być w postaci linii odnawialnych (dominują) lub nieodnawialnych. Kredyt ten stawiany jest do dyspozycji na odrębnym rachunku. Kredytobiorca decyduje o terminie spłaty kredytu. Narzucona jest jedynie minimalna kwota spłaty np. w miesiącu. Zawierane są często na czas nieokreślony z ustalonym okresem wypowiedzenia,

4. overdraft – spłacany w całości po upływie całego terminu, nie jest odnawialny, podobny do kredytu płatniczego, ale otwierany jest rachunek kredytowy, najczęściej na zabezpieczenie konkretnej wierzytelności, odsetki naliczane z dołu,

5. przedpłaty:

   • eksportowe – kredyt dla eksportera, odsetki naliczane z góry, kredyt na ściśle określony cel, oferowany przez instytucje kredytowe. Cel: aby importerzy mogli skorzystać z kredytu handlowego od eksporterów. Kwota i czas jest dopasowywana do konkretnych wierzytelności handlowych, następuje cesja wierzytelności, np. wierzytelności na 3 miesiące to kredyt może być udzielony na 3 miesiące,

   • importowe – kredyt dla importera, odsetki naliczane z góry, oferowany przez instytucje kredytowe. Cel: odwrotnie do eksportowej,

6. kredyty wekslowe:

   • kredyt dyskontowy – wykup weksla pochodzącego z wymiany handlowej przed terminem jego płatności. W obrotach międzynarodowych dominują weksle trasowane ciągnione na własne zlecenie,

   • akcept bankowy – typ kredytu wekslowego, papier wartościowy rynku pieniężnego powstający na bazie kredytu udzielanego przez bank importera importerowi, emitowany na potrzeby obsługi transakcji eksportowo-importowych. Np. sprzedawca (eksporter) wysyła towar do nabywcy (importera) w innym kraju, przy czym chciałby on otrzymać należności w chwili wysłania dóbr. Z drugiej strony nabywca wolałby dokonać płatności za 3 miesiące, czyli po otrzymaniu przesyłki. Aby dać sprzedawcy gwarancję zapłaty, nabywca zwraca się do banku o wydanie akceptu bankowego, który stanowi obietnicę wypłaty określonej sumy pieniędzy w krótkim terminie – zazwyczaj od 30 do 180 dni, zaś bank zobowiązuje się do dokonania przelewu na konto eksportera. Bank ma dwie drogi wyboru postępowania z wekslem, może albo trzymać do terminu wykupu albo sprzedać inwestorom (bądź dealerom). Inwestorzy kupują akcepty po obniżonej cenie, a w terminie wykupu bank dokonuje spłaty wg wartości nominalnej (różnica między otrzymaną kwotą a sumą wydaną na zakup waloru stanowi zysk inwestora). Stawki opłat pobieranych przez banki są raczej niskie i rekompensują jedynie poniesione koszty,

   • kredyt rembursowy – bank rembursowy udzielając tego kredytu akceptuje na zlecenie i rachunek importera ciągnioną na niego tratę i w zamian za przekazanie ustalonych w kontrakcie handlowych dokumentów podstawowych i ewentualnie dokumentów dodatkowych przekazuje eksporterowi akcept weksla lub dyskontuje tratę i zdyskontowaną tratę stawia do jego dyspozycji. Rodzaje:

     1. kredyt rembursowy bezpośredni – rolę banku rembursowego pełni bank eksportera (mający siedzibę w kraju eksportera),

     2. kredyt rembursowy pośredni – udziela go bank trzeci, niemający siedziby ani w kraju importera ani eksportera,

7. faktoring międzynarodowy – konwencja UNIDROIT o międzynarodowym faktoringu z 1988 r. określa umowę faktoringu jako stałą umowę, w ramach której faktorant jest zobowiązany przelać na faktora wierzytelności wynikające ze sprzedaży towarów lub usług zawartych pomiędzy faktorantem a jego dłużnikami. W Polsce umowa faktoringu jest wciąż umową nienazwaną. Należności nie powinny przekraczać 6 miesięcy. Największą część faktoringu międzynarodowego stanowi faktoring mieszany, gdzie ryzykiem dzielą się zarówno faktor jak i faktorant (np. w proporcjach 25/75). Za faktoring międzynarodowy uznaje się porozumienie, zgodnie z którym:

   • dostawca może przenieść lub przenosi na faktora wierzytelności wynikające z eksportu, z wyjątkiem przeznaczonych do użytku osobistego, rodzinnego lub gospodarstwa domowego,

   • faktor wykonuje co najmniej dwie z następujących usług: finansowanie eksportera, prowadzenie rozliczeń i księgowości dotyczącej wierzytelności, inkaso należności, przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika,

   • dłużnik jest poinformowany o przejęciu należności. Faktoring nie może być niejawny, podmiot, którego należności są faktorowane powinien być poinformowany o przejęciu należności.

Rodzaje faktoringu międzynarodowego:

1. bezpośredni faktoring eksportowy – eksporter zawiera umowę z faktorem, który ma siedzibę w kraju eksportera, szybki dostęp do środków dla eksportera,

2. bezpośredni faktoring importowy – eksporter zawiera umowę z faktorem, który ma siedzibę w kraju importera. Zaletą jest, że bank zna dokładnie zasady prawne faktoringu w kraju importera,

3. system dwóch faktorów – kombinacja dwóch powyższych, jest najdroższy,

1. forfaiting – jest jedną z form finansowania działalności przedsiębiorstwa. Forfaiting polega na wykupie wierzytelności przez forfaitera od forfaitysty. Z założenia transakcja forfaitingu przypomina faktoring, przy czym różni się tym, że w przypadku faktoringu wykupowi podlega większa ilość mniejszych należności, podczas gdy forfaiting dotyczy pojedynczych transakcji, z reguły powstałych wskutek eksportu towarów lub usług. Przedmiotem forfaitingu są więc należności od podmiotów zagranicznych. Wierzytelności forfaitingowe są nabywane przez forfaitera bez prawa regresu, zatem ryzyko niewypłacalności dłużnika przechodzi w całości na forfaitera. Przedmiotem forfaitingu są z reguły wierzytelności średnio i długoterminowe, których okres zapadalności oscyluje w przedziale od roku do lat 10, choć zdarzają się również krótsze terminy. Forfaiting jest zazwyczaj stosowany w przypadku stosunkowo dużych i kosztownych dostaw. Wielu forfaiterów ustala minimalną kwotę nabywanych przez siebie wierzytelności, jako że cała procedura forfaitingu wymaga sporego zaangażowania od strony forfaitera. Przedmiotem forfaitingu mogą być wierzytelności handlowe, wekslowe bądź leasingowe, muszą być to jednak wierzytelności już istniejące i w momencie transakcji forfaitingowej niewymagalne. Rodzaje forfaitingu:

   • właściwy (prawidłowy) – nie ma prawa regresu do eksportera,

   • niewłaściwy – jedyne ryzyko jakie bierze na siebie instytucja forfaitingowa to ryzyka niewypłacalności eksportera,

   • poszerzony – forfaiter obok wykupu wierzytelności oferuje jeszcze inne usługi, np. księgowość,

   • hermes forfaiting – dodatkowo świadczone są usługi ubezpieczeniowe,

   • bezpośredni – transakcje są zawierane bezpośrednio pomiędzy 4 stronami forfaitingu (importer, eksporter, forfaiter, bank importera),

   • pośredni – występują jeszcze inni pośrednicy,

   • jawny – podany do publicznej wiadomości,

   • tajny – informacje przekazywane tylko pomiędzy stronami.

PROCEDURA FORFAITINGU

3 grudnia 2013 (5/7)

Bony komercyjne są krótkoterminowym skryptem dłużnym, dla użytku przemysłowego i handlowego sprzedawanym z dyskontem inwestorom instytucjonalnym. Bony komercyjne emitowane w tej formie są instrumentem zerokuponowym. Tylko nieznaczna część bonów komercyjnych jest emitowana w formie przynoszącej odsetki. Na rynkach zagranicznych bony komercyjne są krótkoterminowymi papierami dłużnymi, emitowanymi przez firmy typu blue chip, istniejące od dawna, renomowane przedsiębiorstwa, np. IBM, Exxon czy General Motors. Terminy wykupu tych papierów wynoszą od 5 do 270 dni, a ich wartość nominalna jest nie mniejsza (a z reguły większa) od 100 tys. $. Zabezpieczenie bonów komercyjnych stanowi jedynie wysoka ocena ratingowa przyznana emitentowi przez wyspecjalizowaną agencję. Podstawowe typy bonów komercyjnych:

1. zagraniczne commercial papers (kwotowania / ceny podawane są na bazie stopy dyskontowej),

2. eurowalutowe commercial papers (kwotowania / ceny podawane są na bazie stopy rentowności).

Weksle handlowe (euronotes) – najczęściej weksle własne, wystawiane na okaziciela i emitowane na bazie dyskonta w ramach rewolwingowego programu emisyjnego, obsługiwanego przez banki. Banki w ramach programu emisji dodatkowo pełnią funkcję gwaranta emisji.

Obligacje zagraniczne (foreign bonds) są to obligacje nominowane w walucie kraju, w którym odbywa się ich emisja. Podlegają jurysdykcji lokalnej, np. emitent polski wypuszcza obligacje na rynku brytyjskim w funtach brytyjskich. W zależności od kraju, w którym są dystrybuowane, mogą otrzymywać specyficzną nazwę, która nawiązuje do nazwy danego kraju, przykładowo yankee bonds, bulldog bonds, samurai bonds, matador bonds, rembrandt bonds.

Euroobligacje (eurobonds) są to papiery wartościowe zbywalne, nominowane w innej walucie niż waluta kraju, w którym dokonywana jest emisja, a jej przeprowadzenie leży w gestii konsorcjum bankowego, np. emitent polski wypuszcza obligacje na rynku brytyjskim w dolarach USA. W praktyce jednak emisja ta podlega najczęściej jurysdykcji angielskiej lub Stanu Nowy Jork – bez względu na miejsce dystrybucji i notowań obligacji.

Obligacje globalne / światowe (global bonds) są pewną odmianą euroobligacji, definiowane jako wielkie emisje lokowane jednocześnie na najważniejszych rynkach kapitałowych świata (Azja, Europa, USA), a ich zakup i sprzedaż odbywa się jednocześnie w tych regionach i między nimi.

Rodzaje obligacji:

1. o stałym oprocentowaniu (około 60% wszystkich emisji) – może być kilka stóp stałych, np. jedna dla pierwszych lat, a druga dla pozostałych,

2. o zmiennym oprocentowaniu,

3. zerokuponowe – nie zapewniają odsetek przez czas trwania obligacji, są one wypłacane z góry lub z dołu (dyskontowe lub dochodowe). Mogą być wykupione przed terminem zapadalności na rynku wtórnym.

Obligacje o stałym oprocentowaniu:

1. zwykłe – zapewniają stały dochód w danych okresach. Nawet jak zapomnimy odebrać dochody z poprzednich okresów, to nie dostaniemy nic więcej, tylko tyle ile nam wyliczono,

2. z częściową spłatą – korzystne dla inwestora, spłata w kilku ratach (transzach) dopiero po spłacie pierwszej transzy przez inwestora nabywa on obligację,

3. niskooprocentowane – sprzedawane poniżej wartości nominalnej, a odsetki są obliczane od wartości nominalnej. To połączenie obligacji zwykłej z zerokuponową,

4. zamienne / odwrotnie zamienne:

   • zamienne – w terminie wykupu mogą zostać zamienione najczęściej na akcje emitenta. O tej możliwości zamiany decyduje inwestor,

   • odwrotnie zamienne – to samo, tylko, że o możliwości zamiany decyduje emitent,

5. z prawem opcji:

   • tradycyjne – do opcji dołączony jest kupon opcyjny (np. posiadacz obligacji posiada prawo do nabycia akcji / obligacji w kolejnej emisji po korzystniejszej cenie),

   • nowoczesne :

     1. z opcją call – emitent ma prawo do wcześniejszego wykupu obligacji na rynku pierwotnym,

     2. z opcją put – inwestor ma prawo do wykupu obligacji przed terminem,

     3. z opcją walutową – inwestor / emitent decyduje o walucie wykupu obligacji nie patrząc na walutę emisji,

6. obligacje dwuwalutowe – emitowane w konkretnej walucie i w tej walucie wypłacane są odsetki, a wykup jest dokonywany w innej walucie. W momencie zakupu znamy cenę wykupu w walucie wykupu (np. kupujemy za 100 €, a wiemy, że dostaniemy 120 $).

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu – oparte są na rynkowych stopach procentowych (LIBOR, EURIBOR), od nich zależą odsetki. Często do stopy rynkowej dodawana jest marża (stała). Nie cieszą się popularnością. Mogą być obligacje z opcją, zamienne, dwuwalutowe:

1. tradycyjne,

2. typu cap – emitent zastrzega sobie górną granicę, którą jest w stanie dać. Ustalony zostaje maksymalny zysk dla inwestora i maksymalny koszt dla emitenta,

3. typu floor – emitent podaje dolną granicę, czyli odsetki nie niższe niż np. 5%. Ustalony zostaje minimalny zysk dla inwestora i minimalny koszt dla emitenta,

4. mini-maxi – podane są dolna i górna granica,

5. inne.

Obligacje z klauzulami:

1. obligacje weryfikowalne – stopa oprocentowania jest uzależniona od wielu czynników (np. inflacji, PKB),

2. obligacje hamujące spadek – zbliżone do obligacji typu cap. Stopa oprocentowania zostaje zmieniona jeżeli jakiś parametr ekonomiczny spadnie poniżej założonego poziomu,

3. obligacje o wysokiej stopie procentowej – emitowane przez podmioty innowacyjne (branża HI-TECH). Nie znamy wyniku, ponieważ innowacyjność może przynieść fenomenalny zysk lub całkowitą stratę,

4. obligacje perpetua – obligacja wypłacana jest od zjawisk katastroficznych. Emitent inwestuje środki na likwidację szkód, jeżeli dane zjawiska nie wystąpią to inwestor otrzyma wyższe odsetki,

5. obligacje reasekuracyjne – emitowane głównie przez instytucje ubezpieczeniowe. To przeniesienie ryzyka na zakład ubezpieczeń,

6. obligacje dochodowe – wypłata odsetek jest uzależniona od wypracowanych dochodów danego projektu przez daną instytucję.

Obligacje międzynarodowe są zazwyczaj emitowane na okres od jednego roku do kilkudziesięciu lat, natomiast największą popularnością cieszą się obligacje z terminem wykupu od 3 do 10 lat. Emisja tego typu obligacji może być przeprowadzana:

1. poprzez sprzedaż na rynku międzynarodowym konkretnej serii na warunkach określonych w prospekcie emisyjnym lub innym dokumencie lub

2. w ramach wieloletniego programu, w którym zostaje określona między innymi wielkość docelowego zadłużenia emitenta. Emisje te mogą być przeprowadzane w wielu transzach na różnych rynkach, denominowane w różnych walutach i terminach. Istnieje także swoboda w ustalaniu wartości emisji, oprocentowania i terminu wykupu. Spłata pożyczonego kapitału jest z reguły jednorazowa.

Obligacje Brady’ego – zamieniamy jeden typ długu na obligacje. Są zabezpieczone gwarancjami instytucji międzynarodowych. Nie podlegają rolowaniu.

Emisja obligacji międzynarodowych może odbywać się w ramach emisji:

1. private placement odbywa się poza obrotem publicznym, sprzedaży obligacji dokonuje się głównie wśród wybranej grupy inwestorów. Emisja tego typu nie jest dystrybuowana czy syndykowana, w niektórych przypadkach nie jest również publikowana i notowana na większych giełdach papierów wartościowych, przynajmniej w początkowej fazie,

2. emisja publiczna obligacji międzynarodowych odbywa się najczęściej przy pomocy syndyka (konsorcjów) renomowanych instytucji (banków) działających w skali międzynarodowej.

Kwity depozytowe (tylko rynek międzynarodowy) jest to zbywalny dokument reprezentujący prawo własności papierów wartościowych, w szczególności akcji, ale też obligacji przedsiębiorstw i obligacji skarbowych dopuszczonych do publicznego obrotu na zagranicznym rynku kapitałowym. Kwity depozytowe są emitowane nie przez emitenta papierów wartościowych, ale przez bank będący depozytariuszem tych papierów wartościowych. Kwit depozytowy jest papierem wartościowym inkorporującym prawo własności do jednej lub wielu akcji spółki, która podlega zdeponowaniu. Kwity te są emitowane i stanowią przedmiot obrotu na zagranicznych rynkach kapitałowych.

Definicja kwitu depozytowego z ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (art. 3 pkt 30)

Kwit depozytowy jest to papier wartościowy wyemitowany przez instytucję finansową z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego lub innego państwa należącego do OECD:

1. poza terytorium RP w związku z papierami wartościowymi dopuszczonymi do obrotu na rynku regulowanym na terytorium RP albo papierami wartościowymi wyemitowanymi poza tym terytorium, albo

2. na terytorium RP w związku z papierami wartościowymi wyemitowanymi poza tym terytorium,

w którym inkorporowane jest prawo do zamiany tego papieru wartościowego na określone papiery wartościowe we wskazanej w warunkach emisji proporcji, przejście na właściciela tego papieru wartościowego praw majątkowych stanowiących pożytki z papierów wartościowych lub ich równowartości oraz, w przypadku akcji – możliwość wydania przez właściciela tego papieru wartościowego jego emitentowi wiążącej dyspozycji co do sposobu głosowania na walnym zgromadzeniu.

Emitentem kwitów depozytowych można być również inwestor – posiadacz akcji.

Kwit depozytowy jest bezterminowy – jego posiadacz może z niego skorzystać kiedy tylko uzna to za stosowne. Jego wartość jest równa wartości papierów wartościowych, z którymi jest związany. Z ekonomicznego (ale nie prawnego) punktu widzenia posiadacz kwitu depozytowego na określone papiery wartościowe jest ich właścicielem. Kwit depozytowy jest papierem wartościowym ułatwiającym inwestowanie w akcje spółek zagranicznych, gdyż pozwala ominąć przeszkody stawiane obcokrajowcom w nabywaniu bezpośrednio akcji spółek na rynku krajowym.

Kwity depozytowe można scharakteryzować w następujący sposób:

1. emitowane są przez banki depozytowe na podstawie określonych akcji zagranicznych,

2. każdy kwit reprezentuje określoną liczbę akcji zdeponowanych na rachunku banku depozytowego w banku powierniczym w kraju macierzystym spółki emitenta,

3. z posiadania kwitu wynikają te same prawa majątkowe i korporacyjne co z posiadania akcji,

4. kwitami można swobodnie handlować, a w razie potrzeby przedstawić je do umorzenia.

Podział kwitów depozytowych:

1. kryterium geograficzne:

   • narodowe kwity depozytowe – są to kwity wprowadzane na dany rynek za aprobatą instytucji nadzorującej funkcjonowanie tego rynku. Są przedmiotem obrotu na giełdzie tylko w tym kraju. Przykładem są ADR, DDR, SDR,

   • globalne kwity depozytowe (GDR) – kwity te uczestniczą w obrocie na dwóch lub kilku rynkach jednocześnie,

2. kryterium celu emisji:

   • pozyskanie nowych funduszy na rynku zagranicznym, co prowadzi do podwyższenia kapitału akcyjnego spółki poprzez nową emisję. Firma liczy na pozyskanie środków finansowych w większej ilości i na lepszych warunkach niż na rynku w kraju ich siedziby,

   • poszerzenie bazy inwestorów, ich dywersyfikacja lub ułatwienie inwestorom zagranicznym nabycia walorów na ich własnym rynku,

3. ze względu na formę obrotu:

   • kwity depozytowe z emisji publicznej – emisja jest skierowana do nieoznaczonego adresata i nieoznaczonej liczby adresatów,

   • kwity depozytowe z emisji zamkniętej – występują, kiedy nie są spełnione warunki emisji publicznej. Emisja jest adresowana do ograniczonej liczby adresatów i nie jest rozpowszechniana w środkach masowego przekazu. W celu zapoznania inwestorów z emisją sporządza się memorandum informacyjne,

4. ze względu na rodzaj emisji:

   • kwity z emisji niesponsorowanej – inwestor zagraniczny zgłasza się do biura maklerskiego działającego na danym rynku składając zlecenie nabycia akcji danej spółki na giełdzie zagranicznej celem wyemitowania na ich podstawie kwitów. Emisja i plasowanie wystawionych kwitów odbywa się w kraju siedziby inwestora. Emisje te cieszą się coraz mniejszym zainteresowaniem,

   • kwity z emisji sponsorowanej – emisja kwitów przeprowadzana jest na podstawie umowy wiążącej emitenta akcji z bankiem depozytowym, podstawą jest spełnienie przez emitenta akcji wymagań formalnoprawnych określonych przez prawo obowiązujące w kraju emisji kwitów, może ona prowadzić do podwyższenia kapitału poprzez nową emisję akcji oraz może odbywać się w oparciu o już istniejące akcje.

17 grudnia 2013 (6/7)

Sekurytyzacja aktywów jest to proces, w ramach którego dochodzi do emisji papierów wartościowych na podstawie zespołu scalonych, jednorodnych lub podobnych aktywów, w wyniku czego powstają papiery wartościowe nadające się do sprzedaży. Głównymi celami sekurytyzacji są: dywersyfikacja aktywów, poprawa płynności finansowej aranżera oraz zarządzanie ryzykiem.

Sekurytyzację aktywów (asset securitisation) można także zdefiniować jako technikę refinansowania, w ramach której pula aktywów finansowych wraz ze strumieniami przepływów gotówkowych zostaje: wyizolowana z bilansu banku, ubezpieczona przez podmioty zewnętrzne lub techniki wewnętrzne oraz prawnie usamodzielniona w tzw. spółce specjalnego przeznaczenia, a następnie refinansuje zakupioną pulę aktywów przez emisje papierów wartościowych na międzynarodowych lub krajowych rynkach kapitałowych.

PROCES SEKURYTYZACJI

Proces sekurytyzacji:

1. dłużnik <==> inicjator sekurytyzacji, czyli bank wierzyciel, posiadający pierwotnie w swoim bilansie pulę wierzytelności, stanowiących zabezpieczenie dla emitowanych CDO, np. z tytułu kredytów i pożyczek zaciągniętych przez dłużników,

2. inicjator ==> wierzytelności plus dochody z nich ==> spółka celowa (SPV) lub fundusz sekurytyzacyjny, nabywający pulę wierzytelności od banku i emitujący na ich bazie CDO,

3. SPV ==> wartość nominalna emitowanych CDO ==> inicjator,

4. SPV ==> nominał i odsetki ==> inwestorzy nabywający CDO.

Rodzaje sekurytyzacji:

1. sekurytyzacja tradycyjna (prosta) – wierzytelności stanowiące zabezpieczenie późniejszej emisji papierów wartościowych zostają prawnie przeniesione przez inicjatora (np. bank) na spółkę celową. Zobowiązania emitenta wobec inwestorów są związane bezpośrednio z przepływami finansowymi wytwarzanymi przez sekurytyzowane aktywa,

2. sekurytyzacja syntetyczna (subpartycypacja) – nie występuje przekazanie aktywów na SPV i te aktywa pozostają w bilansie inicjatora (np. banku). Spółka celowa dostanie zlecenie, że ma na bazie tych aktywów wyemitować papiery sekurytyzacyjne. Na SPV jest przenoszone ryzyko kredytowe poprzez derywaty kredytowe – bank wykupi emisję, jeśli pierwotny dłużnik nie ureguluje należności:

   • sekurytyzacja w pełni sfinansowana – całość ryzyka przenoszona jest do spółki celowej. Całe ryzyko związane z emisją posiada zabezpieczenie w 100% przez inicjatora,

   • sekurytyzacja częściowo sfinansowana – tylko część ryzyka jest przenoszona na SPV, a część ryzyka ponosi bank,

   • sekurytyzacja niesfinansowana – brak jakiegokolwiek zabezpieczenia,

3. sekurytyzację ze względu na sposób zabezpieczania papierów wartościowych można podzielić na:

   • sekurytyzację bilansową – samodzielna emisja papierów wartościowych o określonym terminie zapadalności i cenie wykupu, przy czym aktywa, które stanowią zabezpieczenie pozostają w bilansie inicjatora,

   • sekurytyzację pozabilansową – częstsza, zostaje wyodrębniona grupa niepłynnych aktywów, a następnie te aktywa (prawo własności do tych aktywów) są (jest) przenoszone na SPV.

Sekurytyzacja może być wykorzystywana do:

1. uczynienia płynnymi aktywów, które ze swej natury są niepłynne,

2. zabezpieczenia nie tylko rzeczywistej, ale również potencjalnej ekspozycji z tytułu ryzyka kredytowego,

3. obniżenia obciążeń kapitałowych,

4. pozbycia się przeterminowanych wierzytelności pogarszających współczynniki adekwatności kapitałowej,

5. zwiększenia płynności oraz poprawy zarządzania koncentracją.

Do głównych instrumentów sekurytyzacyjnych zalicza się:

1. MBS (instrumenty zabezpieczone kredytami hipotecznymi – Mortgage Backed Securities), np. CMBS, RMBS,

2. ABS (papiery zabezpieczone wierzytelnościami – Asset Backed Securities), np. CMO,

3. CDO (zabezpieczone skrypty dłużne, na które składają się obligacje zabezpieczone kredytami lub papierami wartościowymi).

MBS – emisja papierów wartościowych zabezpieczonych zbiorem kredytów hipotecznych nie wymaga obecności spółki celowej, a zatem instrumenty bazowe nie podlegają właściwej sekurytyzacji aktywów. Proces emisji MBS rozpoczyna się od sprzedaży puli aktywów finansowych pośrednikowi, który dokonuje emisji świadectw udziałowych, gromadząc kapitał finansujący zobowiązania wobec aranżera. Inwestorzy otrzymują należności z tytułu odsetek i rat kapitałowych w terminach odpowiadających cash flow z sekurytyzowanych aktywów. Podstawowe rodzaje MBSów:

1. CMBS – instrumenty finansowe zabezpieczone na bazie nieruchomości generujących stałe przychody, np. hotele, restauracje,

2. RMBS – instrumenty finansowe zabezpieczone na nieruchomościach, które nie generują swoim właścicielom wpływów pieniężnych.

ABS to obligacje zabezpieczone aktywami o stałym dochodzie, gdzie podstawą emisji są należności z tytułu kredytów samochodowych, studenckich, dla przedsiębiorstw czy zadłużenia z tytułu kart kredytowych. W praktyce ich emisja zabezpieczona jest zwykle należnościami z tytułu kart kredytowych i kredytów samochodowych. Klasyczną formą ABS są CMO (obligacje zabezpieczone hipotecznie), które stanowią połączenie w jedna pulę różnych emisji hipotecznych listów zastawnych, a proces ich emisji dokonuje się przez spółkę celową przy zachowaniu zasad konstrukcji należności z puli listów zastawnych różniących się kuponami, okresem ważności, adżiami (premią), dyzadżiami (dyskontem), co wymaga emisji z różnych transz papierów wartościowych.

CDO są rodzajem obligacji i jednocześnie strukturyzowanym produktem kredytowym, papierem wartościowym opartym na długu, są instrumentami specjalnego przeznaczenia (SPV) konstruowanymi przez instytucje finansowe i firmy zarządzające funduszami do wykorzystywania kredytów i innego rodzaju długów (aktywów) jako zabezpieczenia, a także do sprzedawania pakietów przepływów pieniężnych z tych aktywów inwestorom. CDO w praktyce tworzą układ instrumentów dzielonych przeważnie na trzy transze typu:

1. senior – instrumenty te dominują w programach CDO, ryzyko ich jest najmniejsze, a ocena ratingowa wynosi AAA, jako pierwsze uprawniają do wypłaty dochodów,

2. mezzanine (junior) – ryzyko związane z tymi instrumentami jest wyższe, ich rating zazwyczaj wynosi od A do B, jako drugie uprawniają do wypłaty dochodów,

3. equity – instrumenty te stanowią niewielką część emisji, generują najwyższe ryzyko inwestycyjne oraz nie posiadają oceny ratingowej, są najbardziej dochodowe.

Podstawowy podział CDO polega na wyodrębnieniu dwóch grup:

1. rzeczywistych (gotówkowych) CDO:

   • bazują na rzeczywistym portfelu aktywów (np. umowy pożyczkowe, ABS, MBS), do którego prawo własności jest transferowane do SPV (emitenta transz CDO),

   • emitowane transze są zabezpieczone przepływami finansowymi z bazowych aktywów, uzyskując ocenę ratingową, przewyższającą rating instrumentu bazowego,

   • wszystkie transze są finansowane przez inwestorów oraz zazwyczaj są im przekazywane, w rezultacie ponoszone są wysokie koszty finansowania i wysoka dźwignia,

2. syntetycznych SDO:

   • oparte na kredytowych instrumentach pochodnych, które nie wymagają sprzedaży lub transferu rzeczywistych aktywów. Inicjator transakcji (np. bank) może zatrzymać w swoim bilansie bazowy portfel aktywów,

   • dają możliwość przejęcia ekspozycji na ryzyko kredytowe związane z portfelem aktywów o stałej stopie zwrotu bez konieczności ich posiadania, jest to możliwe dzięki wykorzystaniu kredytowych instrumentów pochodnych (np. swapów kredytowych, swapów kredytowych całkowitego zwrotu),

   • inwestorzy CDO przyjmują na siebie ryzyko związane z konkretną transzą, efektywnie sprzedając ochronę kredytową inicjatorowi CDO, z kolei emitent CDO dokonuje hedgingu tego ryzyka poprzez sprzedaż ochrony kredytowej na preferencyjny portfel w postaci swapów kredytowych, co oznacza, że pełni rolę pośrednika.

W literaturze przedmiotu występuje podział CDO na kilka grup, wśród których można wyróżnić:

1. CLO (oparte na pożyczkach bankowych),

2. CBO (oparte na obligacjach),

3. CSO (oparte na kredytowych derywatach),

4. SFCDO (oparte na produktach strukturyzowanych, np. ABS, MBS),

5. Commercial Real Estate CDO (oparte głównie o aktywa z rynku nieruchomości),

6. CIO (oparte przede wszystkim na ubezpieczeniach lub na transakcjach reasekuracyjnych),

7. CDOn (np. CDO2, CDO3 – CDO oparte na innych CDO).

Produkty CDO emitowane są najczęściej w celu usunięcia aktywów kredytowych z bilansu i wygenerowania środków pieniężnych aranżera (banku) lub w celu osiągnięcia zysków arbitrażowych. Poprzez przeniesienie aktywów kredytowych (niektóre z nich są ryzykowne) na rynki kapitałowe banki nie tylko pozyskują fundusze poprzez ich sprzedaż (spieniężenie), ale również mogą zarządzać swoją ekspozycją kredytową i/lub poprawić swoje wskaźniki finansowe. Konstrukcje takie określane są bilansowymi instrumentami CDO.

W procesie sekurytyzacji powstają też często nowe instrumenty o różnych sekurytyzowanych formach, np.:

1. ABCP (Asset Basket Commercial Papers),

2. SMBS (Stripped Mortgage Backed Securities).

ABCP reprezentują krótkoterminowe papiery wartościowe oparte na różnego rodzaju aktywach, począwszy od należności, pożyczek, wierzytelności leasingowych po papiery wartościowe. Mogą być emitowane najczęściej na dwa sposoby. Pierwszy przewiduje powołanie jednostki specjalnego przeznaczenia – conduit, która działa na zasadach wyłączności. Dzięki pozyskanym należnościom kredytowym od więcej niż jednego aranżera (multiseller program) dokonuje ona okresowo emisji papierów wartościowych. Sposób ten umożliwia przeprowadzenie sekurytyzacji przez małe oraz średnie przedsiębiorstwa nie będące w stanie samodzielnie udźwignąć kosztów tak złożonego procesu. Drugi sposób zakłada powołanie spółki celowej, która pozyskując wierzytelności od jednego kreatora (single-seller program), emituje na ich podstawie ABCP.

Emisja SMBS zakłada wykorzystanie jednej z dwóch procedur:

1. pierwsza polega na wykorzystaniu struktury pass through, gdzie inwestor otrzymuje odsetki i raty kapitałowe w różnych proporcjach,

2. druga pozwala zastosować SMBS w jednej z transz CMO. Wyróżnia się wtedy dwie grupy instrumentów: PO lub IO.

Motywy (korzyści) pozyskania kapitału na rynku globalnym:

1. międzynarodowy rynek finansowy dysponuje znacznie większymi kapitałami aniżeli rynek krajowy,

2. można pozyskać kapitał na korzystniejszych warunkach niż na rynku krajowym przy jego ograniczonych zasobach,

3. dostęp do ogromnej liczby zagranicznych potencjalnych inwestorów instytucjonalnych dysponujących poważnymi zasobami finansowymi oraz wysoka jego płynność i przejrzystość,

4. możliwość uzyskania pozytywnej oceny wiarygodności kredytowej w skali międzynarodowej, co podnosi prestiż i znaczenie zweryfikowanego podmiotu,

5. nieograniczony dostęp do rynku międzynarodowego pozwala na korzystanie z jego ogromnych zasobów w dowolnym miejscu na świecie i w optymalnym czasie, umożliwia elastyczne kształtowanie zadłużenia w czasie oraz pozwala zdywersyfikować ryzyko kursowe,

6. możliwość sprzedaży papierów wartościowych na rynkach charakteryzujących się wyższa płynnością,

7. poprawa wizerunku firmy w oczach potencjalnych kontrahentów i pracowników,

8. dywersyfikacja bazy inwestorów,

9. zamiar rozszerzenia działalności firmy na rynku za granicą,

10. przygotowanie strategii nabycia lub połączenia się z firma zagraniczną,

11. zmiany w jakości zarządzania firmą,

12. prawidłowa wycena firmy.

Zagrożenia:

1. konieczność ponoszenia stosunkowo dużych kosztów związanych z wprowadzaniem podmiotu na rynek międzynarodowy. Do nich można zaliczyć: koszty związane z przygotowaniem, przeprowadzeniem i uplasowaniem np. emisji obligacji na tym rynku, koszty doradztwa finansowo-prawnego, przygotowania i dystrybucji przez syndyków prospektu emisyjnego lub memorandum informacyjnego, przygotowania dokumentacji związanej z rejestrowaniem emisji i inne,

2. emitent często zobowiązany jest spełnić szereg wymogów formalno-prawnych, które wynikają z przepisów prawnych obowiązujących w kraju ich siedziby, jak również z norm prawnych kraju, w którym pozyskują kapitał,

3. ryzyko kursowe wynikające z wahań kursów walut, ryzyko stopy procentowej, ryzyko polityczne, niewłaściwego wykorzystania informacji i inne.

14 stycznia 2014 (7/7)

Leasing międzynarodowy – o tej formie leasingu mówi się wtedy, gdy transakcja ma charakter międzynarodowy, czyli gdy zawierana jest pomiędzy podmiotami posiadającymi różną przynależność państwową, określaną na podstawie miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca działalności. Konwencję stosuje się, jeżeli finansujący i korzystający mają swoje siedziby w różnych państwach (kryterium podstawowe) oraz:

1. państwa te oraz państwo, w którym dostawca ma swe przedsiębiorstwo, są państwami umawiającymi się lub

2. zarówno umowa dostawy, jak i umowa leasingu podlegają prawu państwa umawiającego się.

Rodzaje leasingu ze względu na charakter zobowiązań stron:

1. leasing finansowy:

   • zawiera ze stroną trzecią umowę, przez którą nabywa on dobro na warunkach zatwierdzonych przez użytkownika w zakresie dotyczącym jego interesów,

   • zawiera z korzystającym umowę, przyznającą mu prawo do używania dobra w zamian za zapłatę czynszu,

   • zapewnia swobodę w ustalaniu czasu trwania umowy oraz wartości końcowej przedmiotu leasingu,

   • koszt uzyskania przychodu stanowią część odsetkowa rat leasingowych i odpisy amortyzacyjne (których dokonuje leasingobiorca),

   • leasingowany przedmiot pozostaje w okresie obowiązywania umowy własnością finansującego,

   • VAT naliczany jest płatny z góry i może być w pełni odliczony przez leasingobiorcę,

   • po wygaśnięciu umowy leasingu może nastąpić prawne przeniesienie własności leasingowanego przedmiotu z finansującego na korzystającego,

2. leasing operacyjny:

   • koszt uzyskania przychodu stanowią w całości raty leasingowe oraz pozostałe płatności wynikające z umowy,

   • leasingowany przedmiot pozostaje w okresie obowiązywania umowy własnością finansującego, który ma obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych,

   • VAT płacony jest razem z każdą ratą leasingową i może być w pełni odliczony przez korzystającego,

   • po wygaśnięciu umowy może nastąpić prawne przeniesienie własności leasingowanego przedmiotu z finansującego na korzystającego po cenie odbiegającej od rynkowej (jednak nie niższej niż tzw. hipotetyczna wartość netto) lub oddanie leasingowanego przedmiotu do dalszego używania finansującego.

Cechy transakcji leasingu międzynarodowego:

1. korzystający określa wyposażenie i wybiera dostawcę, polegając głównie na wiedzy i ocenie finansującego,

2. finansujący nabywa wyposażenie w związku z umową leasingu, o której dostawca wie, że została zawarta lub ma być zawarta,

3. czynsz oblicza się uwzględniając amortyzację całości lub znacznej części kosztu wyposażenia.

Podział ze względu na charakter świadczenia usługi leasingu:

1. leasing transgraniczny (leasing właściwy) – finansujący i korzystający mają siedzibę w różnych krajach (w Polsce dominują korzystający nad finansującymi, a przedmiotem leasingu są głównie środki transportu),

2. leasing realizowany za pośrednictwem zagranicznych filii (leasing niewłaściwy) – pomiędzy leasingodawcą a leasingobiorcą występuje spółka specjalnego przeznaczenia, najczęściej jest to joint venture tworzone przez obie strony transakcji leasingowej.

Podział ze względu na charakter:

1. leasing importowany (bierny) – przedmiot leasingu jest przywożony na obszar celny kraju leasingobiorcy,

2. leasing eksportowy (czynny) – przedmiot leasingu jest wywożony z obszaru celnego leasingodawcy. Dzieli się na:

   • leasing eksportowy prawdziwy – finansujący i korzystający mają siedziby w różnych państwach,

   • leasing eksportowy nieprawdziwy – finansujący i korzystający mają siedzibę w tym samym kraju, natomiast dobro będące przedmiotem leasingu pochodzi z kraju trzeciego,

   • leasing mokry – pakiet usług uzupełniających, jest rozszerzeniem leasingu eksportowego prawdziwego i nieprawdziwego.

Dodatkowe typy:

1. leasing zwrotny – leasingobiorca sprzedaje majątek, dobro leasingodawcy, a następnie w ramach umowy leasingowej ten majątek użytkuje i na końcu wykupuje. Leasingobiorca pełni jednocześnie funkcję dostawcy przedmiotu leasingu. Korzyści: leasingobiorca zatrzymuje dobro inwestycyjne i przekształca kapitał stały w kapitał płynny.

2. barter leasing – stosowany między firmami leasingowymi. To wymiana dóbr w ramach umowy leasingowej (w Polsce zabronione przez prawo),

3. leasing wiązany – zbliżony do leasingu mokrego. Obok podstawowej umowy leasingowej, leasingodawca chce zawrzeć z leasingobiorcą dodatkowe umowy leasingowe na podobne dobra,

4. lease back – leasingobiorca spłaca czynsz leasingowy w postaci wytworzonych dóbr. Praktykowany w krajach słabo rozwiniętych,

5. lease offset – najczęściej stosowane, gdy przedmiotem umowy leasingowej są półfabrykaty, ale automatycznie leasingodawca jest zmuszony do nabycia pozostałych materiałów i stworzenia dobra w całości.

Wady dla korzystającego z leasingu międzynarodowego: ryzyko wysokich kosztów, ryzyko cenowe, ryzyko rzeczowe, ryzyko kursowe, wieloznaczność pojęciowa na świecie, brak odrębnej regulacji w wielu krajach, odmienne regulacje prawne.

Zalety dla korzystającego: nabycie dobra bez angażowania środków własnych, dysponowanie dobrem nie będącym własnością korzystającego, korzyści podatkowe, pozyskanie dobra o lepszych parametrach niż dostępne na krajowym rynku, korzystanie z bardziej liberalnych przepisów dotyczących leasingu, ominięcie barier celnych.

Kredyty międzynarodowe – kredyty udzielane podmiotom danego kraju przez banki zagraniczne i inne instytucje finansowe lub udzielane przez banki krajowe nierezydentom.

Międzynarodowy kredyt bankowy – wszystkie rodzaje kredytów udzielane przez banki swoim klientom, które ze względu na typ dłużnika, walutę lub przedmiot finansowania i związane z nim specyficzne rozwiązania techniczno-prawne mają charakter jednoznacznie międzynarodowy.

Podział kredytów międzynarodowych z punktu widzenia podmiotu:

1. kredyty banków krajowych – udzielane w walucie rezydentom i nierezydentom,

2. kredyty banków zagranicznych,

3. kredyty organizacji międzynarodowych – kredyty ostatniej instancji. Finansują dziedziny, których banki nie chcą wspierać, jak i osoby, które nie byłyby w stanie zwrócić kredytu na normalnych warunkach.

Podział kredytów międzynarodowych z punktu widzenia formy:

1. tradycyjne zagraniczne kredyty bankowe:

   • kredyty na finansowanie handlu zagranicznego – wypromowane przez OECD. Listę importerów na bieżąco podaje OECD. Są to kredyty na wspieranie eksportu, ale fizycznie pozyskuje środki importer. Zawsze musi być udział eksportera w finansowaniu (w Polsce to 15%, a bank daje importerowi pozostałe 85%),

   • kredyty na finansowanie dużych obiektów inwestycyjnych w kraju i zagranicą (project finance),

   • kredyty na ogólne potrzeby przedsiębiorstw,

   • kredyty dla zagranicznych rządów i instytucji oficjalnych,

2. średnio- i długoterminowe kredyty eurowalutowe – mogą być zaciągane na rynku krajowym, jak i zagranicznym. Nie podlegają pod jurysdykcję danego kraju. Zasady zawierania umów mogą być oparte na dowolnej jurysdykcji. Jeśli nie jest wskazana jaka jurysdykcja ma być, to obowiązuje jurysdykcja danego kraju. Rodzaje:

   • kredyty o stałym oprocentowaniu – niezmienność stopy oprocentowania przez cały okres umowy,

   • kredyty o zmiennym oprocentowaniu – oparte na stopie z rynku międzybankowego, najczęściej LIBOR, EURIBOR + marża. Są to głownie kredyty typu:

     1. cap – z określoną górną granicą kosztów; maksymalna wielkość kosztów nie może przekroczyć danego poziomu. Kredyt ten chroni kredytobiorcę,

     2. floor – z określoną dolną granicą kosztów. Kredyt ten chroni kredytodawcę,

     3. mini-maxi – dolna i górna granica kosztów są ustalone,

   • kredyty konsorcjalne (syndykacyjne) – udzielane przez konsorcjum banków na bardzo wysokie kwoty:

     1. konsorcjum – porozumienie dwóch lub więcej podmiotów, na mocy którego zobowiązują się one do wykonania określonego z zobowiązania, zazwyczaj kosztownego lub ryzykownego, przedsięwzięcia na rzecz określonego podmiotu,

     2. konsorcjum bankowe tworzą:

        1. banki tworzące grupę kierowniczą z bankiem wiodącym na czele,

        2. banki partycypujące,

        3. banki zarządzające,

     3. kredyty konsorcjalne dzielą się na dwa główne rodzaje:

        1. kredyty terminowe – ścisłe określenie terminów wypłat i spłaty kredytów:

           1. w równych ratach przez cały okres spłaty,

           2. w nierównych ratach,

           3. amortyzacja kredytu,

           4. spłata z uwzględnieniem rat balonowych,

           5. spłata całości,

        2. kredyty rewolwingowe – są to kredyty odnawialne, przy których kredytobiorca może swobodnie decydować o terminie spłaty:

           1. pożyczki typu roll-over,

           2. rewolwingowe kredyty roll-over – zobowiązanie bezterminowe (kredyty wieczne),

           3. kredyty typu stand-by – odnawialny kredyt celowy,

           4. mieszane formy kredytu.

Tradycyjne zagraniczne kredyty bankowe: kredyty na finansowanie handlu zagranicznego, kredyty na finansowanie dużych obiektów inwestycyjnych w kraju i zagranicą (project finance), kredyty na ogólne potrzeby przedsiębiorstw oraz kredyty dla zagranicznych rządów i instytucji oficjalnych.

Project finance – cechy:

1. źródłem spłaty kredytów i zwrotu kapitałów własnych są dochody z eksploatacji finansowanego obiektu,

2. podział ryzyka pomiędzy uczestników projektu,

3. zabezpieczeniem spłaty kredytu jest majątek powstały w wyniku realizowanej inwestycji,

4. pozabilansowy charakter długu użyty do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego,

5. utworzona zostaje spółka celowa SPV.

W ramach finansowania project finance wyróżnia się następujące kategorie kapitału:

1. kapitał własny spółki SPV – SPV jest powoływana na określony czas (okres trwania inwestycji). Kapitałodawcami SPV są prywatne podmioty związane z realizacją projektu inwestycyjnego. Ten kapitał stanowi do 40% wartości realizowanego projektu.

2. kredyty bankowe i środki pozyskane z emisji obligacji – 30-40% wartości realizowanego projektu. Ta forma kapitału zaspokajana jest w pierwszej kolejności z dochodów realizowanych z danego projektu.

3. dług podporządkowany (finansowanie mezzanine lub quasi kapitał własny) – dawcą kapitału może być każdy. Posiada stałe oprocentowanie. Kapitał ten nie posiada żadnych zabezpieczeń w przeciwieństwie do powyższych. Wypłacany jest w ostatniej kolejności.

Czynniki decydujące o zaciąganiu kredytów na rynku międzynarodowym:

1. niższe koszty pozyskania środków finansowych,

2. korzystne dla przedsiębiorców kursy walutowe,

3. możliwość pozyskania większego kapitału,

4. proste procedury kredytowe,

5. łatwy i szybki dostęp do kredytów.

MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY – MFW (INTERNATIONAL MONETARY FUND – IMF)

Utworzony (wraz Bankiem Światowym) w 1944 r. na konferencji ONZ w Bretton Woods (USA). W Konferencji brało udział 45 państw (w tym Polska). Głównym motywem Konferencji było nawiązanie międzynarodowej współpracy ekonomicznej mającej na celu uniknięcie powtórzenia wielkiego kryzysu ekonomicznego z lat 1929-33. Główne cele Funduszu określone są w warunkach porozumienia (Articles of Agreement):

1. promowanie międzynarodowej współpracy,

2. ułatwianie ekspansji i zrównoważonego rozwoju handlu międzynarodowego,

3. wspomaganie stabilizacji kursów,

4. wspieranie tworzenia wielostronnego systemu płatności,

5. udostępnianie swoich zasobów krajom członkowskim mającym trudności z bilansem płatniczym,

6. skracanie okresu i zmniejszanie stopnia nierównowagi w bilansach płatniczych krajów członkowskich.

Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:

1. popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych,

2. ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich,

3. popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację,

4. dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej hamujących rozwój handlu,

5. dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej.

Rodzaje i zasady wsparcia finansowego MFW:

1. Standby arrangement (SBA) – podstawowe wsparcie finansowe Funduszu udzielane w przypadku krótkoterminowych potrzeb zrównoważenia bilansu płatniczego w ciągu 1-2 lat z obowiązkiem spłaty po 3¼-5 latach od daty otrzymania. Może osiągnąć 100% kwoty rocznie. Jest to najstarszy produkt MFW,

2. Flexible Credit Line (FCL) – elastyczna linia kredytowa wprowadzona w marcu 2009 r. dla państw o silnych podstawach ekonomicznych w ramach przezwyciężania skutków kryzysu finansowego. Przeznaczona dla tzw. gospodarek wschodzących (emerging economies). Jej wielkość może sięgać dziesięciokrotności kwoty danego kraju na okres 1-2 lat o okresie spłaty po 3¼-5 latach,

3. Extended Fund Facility (EFF) – rozszerzone wsparcie finansowe udzielane w przypadku średnio- i długoterminowych trudności w bilansie płatniczym z obowiązkiem spłaty po 4½-10 latach. Skumulowany limit wsparcia w ramach SBA i EFF wynosi maksymalnie 300% kwoty,

4. Standby Credit Facility (SCF) – pomoc finansowa dla państw o niskich dochodach w przypadku krótkoterminowych potrzeb zrównoważenia bilansu płatniczego. Może zostać wykorzystana w wielu przypadkach, również w celach prewencyjnych. Obecnie pomoc nie jest oprocentowana, z okresem karencji 4 lat i terminie spłaty do 8 lat,

5. Rapid Credit Facility (RCF) – pomoc finansowa dla państw o niskich dochodach w przypadku krótkoterminowych potrzeb zrównoważenia bilansu płatniczego. Obecnie pomoc nie jest oprocentowana, z okresem karencji 5½ roku i terminie spłaty do 10 lat,

6. Precautionary and Liquidity Line (PLL) – może być użyta zarówno w sytuacjach prewencyjnych jak i w ramach przezwyciężania skutków kryzysu przez państwa o silnych podstawach ekonomicznych. Jej wielkość może sięgać 250% kwoty danego kraju (a w wyjątkowych okolicznościach nawet do 500%) na okres od 6 miesięcy do 2 lat z terminem spłaty po 3¼-5 latach,

7. Rapid Financing Instrument (RFI) – zapewnia szybką pomoc finansową wszystkim państwom mającym problemy ze zrównoważeniem swojego bilansu płatniczego. Wielkość pomocy może sięgać 50% kwoty danego kraju. Udzielana jest na takich samych warunkach jak FCL, PLL i SBA, z okresem spłaty po 3¼-5 latach.

IDA (International Development Association) – The World Bank’s Fund for the Poorest. IDA kładzie główny nacisk na szeroko pojęty rozwój, który obejmuje: wspieranie programów dostosowawczych, zwiększenie efektywności sektora prywatnego, tworzenie warunków trwałego rozwoju gospodarczego poprzez wspieranie programów rozwoju zasobów ludzkich (np. edukacja, ochrona zdrowia, walka z AIDS i HIV), zwiększenie efektywności realizowanych i podejmowanych inwestycji poprzez usprawnienie ich planowania, zapobieganie konfliktom oraz katastrofom i klęskom żywiołowym, promowanie handlu i integrację regionalną.

Ze względu na niski stopień zamożności państw ubiegających się o kredyty, warunki udzielanej pomocy są bardzo korzystne. Kredyty te są nieoprocentowane z 10-letnim okresem karencji oraz 35-40 letnim okresem spłaty. Kredytobiorcy są zobowiązani do wpłacania niewielkich sum rocznie: opłatę manipulacyjną w wysokości 0,75% oraz opłatę dodatkową w wysokości 0,5%. Opłaty te są przeznaczone na pokrycie działalności IDA. Do korzyści należy także zaliczyć fakt, że kredyty mogą być spłacane w walucie krajowej.