I Administracja a nauka administracji
-działa w imieniu i na rachunek państwa
-działa w interesie publicznym
-ma charakter władczy
-działa w sposób bezosobowy
-działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania
-pracuje personel zawodowy
-działa w sposób ciągły, nie może odmówić działań jej przydzielonych
Administracja - z łac. administrare - być pomocnym.
Administracja - forma zarządzania czymś np. sprawami publicznymi.
a) organizacja, która składa się z zespołu jednostek do zadań publicznych.
b) działalność, która zmierza do realizacji zadań publicznych ( na rzecz wszystkich obywateli). adm. publiczna służy zbiorowości. Norma prawna - pewien sposób zachowywania się, możliwy pod przymusem państwo- wym. Administrację publiczną wykonują organy administracji wykonawczej (prezydent i Rada Ministrów).
Administracja państwowa - stanowi ją własny aparat państwa oparty zasadniczo na czynniku urzędniczym. Wyróżniamy:
a) administrację podległą rządowi, czyli administrację rządową
b) administrację państwową - pozarządowa nie podlegająca rządowi lecz innym instytucjom państwa
W aspekcie międzynarodowym utrzymanie administracji rządowej zapewniają całościowe traktowanie określonego państwa zarówno wtedy gdy chodzi o przedsięwzięcie o charakterze doktrynalnym jak i o charakterze militarnym, handlowym, przemysłowym i kulturalnym, które wymaga skonkretyzowanego uczestnictwa określonego państwa.
Nasze obecne wchodzenie w struktury międzynarodowe przesadna d konieczności współpracy w zakresie: ideologicznym, gospodarczym, wojskowym.
Tylko administracja rządowa jest w tych nowych okolicznościach zdolna do zapewnienia:
- zdecydowania co do wyboru rozstrzygnięcia, w miarę szybkiego postępowania,
- zabezpieczenia skutków i poniesienia konsekwencji określonego postępowania.
Administracja rządowa zbudowana jest wieloszczeblowo i działa na zasadzie: hierarchicznego podporządkowania, dekoncentracji zadań i kompetencji gdzie następuje przekazywane uprawnień „dół" w ramach określonej struktury administracyjnej. Proces dekoncentracji można zatrzymać w każdej chwili także odwrócić czyli przywrócić strukturę scentralizowaną.
Administracja państwowa - pozarządowa, nie podlega rządowi. Może funkcjonować samodzielnie lub podlegać innym niż rząd instytucjom państwa: Prezydent RP, Organy NIK, KRRiT, Senat, Kancelaria Sejmu.
Współcześnie administracja państwowa każdego kraju nie może obyć się bez rozbudowanego aparatu terenowego.
Administracja publiczna – działalność trwała celowa i planowa, “administracja“ oznacza służenie czynność podporządkowania rozkazom ministrare, czyli posługiwać, wykonywać, kierować. Jest sprawowana przez państwo (organy państwowe, związki publicznoprawne i inne podmioty administracji. Administrację cechuje możliwość użycia bezpośredniego przymusu.
Wyróżniamy administrację publiczną w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym i formalnym.
- podmiotowym - ogół podmiotów wykonujących określone funkcje z zakresu administracji pub
- przedmiotowym - jest to taka działalność panstwa której przedmiotem są sprawy administracyjne , albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.
- formalnym – cała działalność państwa wykonywana przez podmioty administracji.
Administracja jest działalnością państwa, która nie wykazuje cech ustawodawstwa ani sądownictwa.
Typowe cechy administracji publicznej:
1.Administracja jest zjawiskiem społecznym..
2.Adm. cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość.
3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć.
Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa.
Nauka o administracji.
Nauka o administracji jest dziedziną praktyczną. Ogólnie administracja powinna opierać się na zasadzie racjonalności jednak największy swój wyraz znajduje w ujęciu historycznym i porównawczym. W ramach nauk administracyjnych wyróżniamy trzy gałęzie: naukę prawa administracyjnego oraz naukę administracji i naukę polityki administracji. Gdy przedmiotem nauki prawa administracji, która należy do rodziny nauk prawniczych, jest świat norm i ich wykładni a także stosunków prawnych, to nauka administracji i nauka polityki administracji zajmuje się administracją rzeczywistą, jaka jest a więc „światem realnym” (światem faktów społecznych i odnośnych ocen). Zatem z punktu widzenia prawa administracyjnego obie pozostałe dziedziny mają charakter nauk pomocniczych dostarczając materiału do refleksji i do legislacji. Nauka o rządzeniu jest nauką praktyczną i ma służyć praktycznym celom, wymaga doświadczenia i to większego niż to, jakie w ciągu całego życia może zyskać nawet najmądrzejsza i najbardziej spostrzegawcza osoba. W dziedzinie tych nauk podstawowe znaczenie ma nie tyle osobiste praktyczne doświadczenie danego autora czy działacza ile znajomość doświadczeń ze sfery administracji publicznej zarówno własnego kraju, jak i innych krajów
a) Czym zajmuje się nauka administracji – istotna część składowa teorii administracji, obejmuje szeroki zespół nauk administracyjnych. Informowanie o stanie administracji, jej wpływie na działalność czynników pozaprawnych, o metodach pracy, zajmuje się strukturami, powiązaniami aparatu kierowniczego, sposobami oddziaływania na podwładnych, współdziałaniem, koordynacją itp...
ROLA NAUKI ADMINISTRACJI polega:
-udział w tworzeniu projektu regulacji prawnej
-polega na obserwacji i badaniu funkcjonowania administracji’
-ingeruje bardzo dużo dziedzin wiedzy na rzecz administrowania. Administracja jest koordynatorem procesów ekonomicznych, społecznych.
W nauce prawa administracyjnego mówi się o pojęciu administracji w trzech znaczeniach. W ujęciu podmiotowym administracja oznacza wydzielone w państwie różnorodne organy oraz skupione wokół nich jednostki organizacyjne powołane specjalnie dla realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych. Zgodnie z definicją przedmiotową administracja to określona, o specjalnych celach, działalność podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym. W trzecim znaczeniu, administracja to ludzie zatrudnieni w strukturach wyodrębnionych w pierwszym znaczeniu.
b) Przedmiot nauki prawa administracyjnego – przepisy prawne będące przede wszystkim podstawą struktur i metod działania organów administracji oraz praw i obowiązków obywateli nakładanych w przepisach prawa administracyjnego. Bada treści zawarte w przepisach, porządkuje je, interpretuje i ustala zasady przewodnie ułatwiające stosowanie konkretnych przepisów w praktyce.
Działy prawa administracyjnego:
PRAWO USTROJOWE - reguluje organizację i zadania administracji publicznej.
PRAWO MATERIALNE - reguluje wzajemne relacje administracji publicznej /podmiotów administrujących/ i podmiotów pozostających na zewnątrz w strukturach administracji /podmiotów administrowanych/.
PRAWO PROCEDURALNE - zawiera normy wyznaczające tryb i zasady postępowania administracyjnego zmierzające do urzeczywistniania norm prawa ustrojowego i prawa materialnego.
III Organizacja i kierowanie w administracji publicznej
Organizacja – pewna grupa funkcjonalna; organizacje, instytucje
proces organizowania czegoś, podział ról, pracy
Jest to proces złożony, najczęściej wyróżnia się tu 5 etapów: ustalenie celu pracy, podział pracy, łączenie pracy, koordynację, sprawdzanie skuteczności.
zad. organizacji:
Głębia – stopień możliwości kontroli własnej pracy. Np. sztywne normy dot. metod pracy zmniejszają głębię, a swoboda regulacji tempa pracy zwiększa głębię.
Zakres – liczba operacji składająca się na określone zadania i częstotliwość powtarzania tych operacji. Im mniejsza liczba operacji, tym większa ilość powtórzeń
Rozpiętość – liczba stanowisk/podwładnych podległych jednemu kierunkowi, którym kieruje kierownik. Optymalna ilość to 20osobowy zespół.
Wyróżniamy także Struktury nieformalne – oparte na istnieniu grup i powiązań nieformalnych w organizacji; są dopuszczalne, jeśli ułatwiają realizację, w prawnych formach działania, zadań stojących przed organizacją.
Mary Parker Follet definiowała– kierownicy osiągają cele danej organizacji, powodując wykonanie potrzebnych zadań przez inne osoby, a nie drogą wykonania tych zadań przez nich samych
kierowanie – sztuka realizowania czegoś za pośrednictwem innych ludzi
James Stoner – kierowanie jest procesem planowania, organizowania, przewodzenia, kontrolowania członków grupy z wykorzystywaniem wszystkich innych jej zasobów do osiągania ustalonego celu.
Ludwik Krzyżanowski – kierowanie to działalność informacyjno-decyzyjne aparatu zarządzającego, przekazywane kanałami informacyjnymi ukształtowanymi przez stosunki organizacji na komórki sfery realnej.
teoria wyróznia najczęściej 3 style kierowania:
demokratyczny – kierownik koordynuje, deleguje upoważnienia podwładnym i pobudza samodzielność, korzysta z ich rad [nowoczesny, bywa stosowany w warunkach normalnych]
autokratyczny – kierownik kieruje sam, podwładnych traktuje jak wykonawców [skuteczny w trudnych sytuacjach, sprawdza się raczej w krótkim czasie]
nieingerujący [kierownik wydmuszka] – może być stosowany w dobrze działających organizacjach, z doświadczoną i samodzielną kadrą, rzadko zmieniających cele działania
Do podstawowych Umiejętności kierownika zaliczamy:
- techniczne – posługiwanie się urządzeniami
społeczne – potrafi współpracować, zainteresować się losem pracowników
koncepcyjne – „wizjonerzy”, wymyślają wciąż nowe pomysły
cechy stylu kierowania ludźmi:
motywowanie finansowe, wyróżnianie najlepszych
integracja pracowników z celami firmy
decydowanie ma się odbywać w gronie kierowników, bez włączania pracowników w procesy cywilne
klasyfikacje kierowników:
wg szczebla:
pierwszej linii – nadzorują wykonawców, nie są przełożonymi innych kierowników [kapral, brygadzista, mistrz]
średniego szczebla – kierują pracą innych kierowników, a w określonym zakresie i sytuacjach także pracą bezpośrednich wykonawców [kierownik zakładu będącego częścią przedsiębiorstwa]
najwyższego szczebla – odpowiadają za całość zarządzania, organizację, ustalają politykę i współdziałają z otoczeniem [prezes, dyrektor naczelny]
wg zakresu działania:
funkcjonalni – odpowiadają tylko za jeden rodzaj działalności [produkcja, finanse, transport]
ogólni – nadzorują i odpowiadają za całą działalność jednostki.
IV Zagadnienia władzy w realizowaniu zadań administracji publicznej
27. 6 typów definicji władzy:
Definicję władzy najczęściej określa się ją jako możność wywierania wpływu na innych, dziś wyróżnia się 6 typów:
behawioralna – zakłada zachowania polegające na możliwości zmieniania postępowania innych osób
teleologiczna – spełnianie celów w łonie danego systemu wartości
instrumentalna – możliwości stosowania środków przymusu
strukturalna – władza to pewna struktura, zależność między rządzącymi a rządzonymi
wpływu – utożsamiające władzę z wywieraniem wpływu na innych
konfliktowa – podejmowanie decyzji przy rozdziale dóbr w sytuacjach konfliktowych
Władza aby była skuteczna, musi mieć realny wpływ na zachowanie innych, wyróżnia się 3 sposoby nakłaniania do posłuchu [realny wpływ władzy]:
Przemoc lub groźba użycia przemocy
2Manipulacja dobrami
3Autorytet
pogląd klasyczny – władza ma swój rodowód, zaczyna się na wysokim szczeblu
założenia przyzwolenia – obdarzamy kogoś autorytetem, jeśli sami o tym zadecydujemy
wg Chestera Barnarda: [warunki]
pracownik podporządkuje się poleceniu zgodnym z celami firmy lub jego własnymi celami
pracownik jest w stanie zrozumieć polecenie
pracownik jest w stanie wykonać polecenie
V organy administracji i zasady ich dzialania
32 Elementy składowe definiujące organ administracji
ma określone prawem kompetencje
działa w imieniu państwa i dla państwa
posiada władztwo administracyjne
wyodrębnienie organizacyjne w ramach aparatu państwa
ustalone przez prawo obowiązki i uprawnienia, a także jego miejsce w systemie organizacji administracji i obowiązek lub możliwość konkretnych działań.
Obowiązkiem organów administracji jest przestrzeganie właściwości.
Organy centralne:
-właściwość organów obejmuje obszar całego kraju
- jednoosobowe lub kolegialne [prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor, np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Agencji Rynku Rolnego, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego]
- wyodrębnienie na naczelne, które są również centralnymi
- powoływane przez Prezesa RM na wniosek właściwego ministra, a ich organami zwierzchnimi są z reguły Prezes RM lub poszczególni ministrowie
-nie wchodzą w skład rządu
np. minister
Organy terenowe:
- działają na określonym terenie [gmina, województwo itp]
- dzielą się na organy o właściwości ogólnej (wojewoda) i specjalnej (wojewódzki komendant policji)
-wojewoda-powoływany i odwoływany przez premiera na wniosek Ministra Spraw Wewn. i Administracji; organ adm. Rządowej, przedstawiciel rządu w woj., nadzoruje jednostki samorządu terytorialnego; jest reprezentantem Skarbu Państwa, jest organem wyższego stopnia w postępowaniu jeśli ustawy tak stanowią
np. wojewoda
40 Organy kolegialne i monokratyczne
Organy kolegialne - dwa znaczenia kolegialności: metoda działania – konieczna jest współpraca wielu osób, ale sam organ działający wg tej metody nie musi być wieloosobowy; cecha strukturalna organu – jest wiele osób powołanych do wspólnego podejmowania decyzji lub innych czynności (to znaczenie obejmuje ten tematu). Kolegialność organu powoduje, że jego wolę wyraża uchwała wielu osób. Regulamin obrad organu kolegialnego określa quorum czyli liczbę osób potrzebną do podjęcia uchwały oraz do ważności posiedzenia. Organ kolegialny działa na posiedzeniach lub sesjach, może mieć swojego przewodniczącego. Zalety organów kolegialnych: liczba osób podejmujących decyzję realizuje postulat demokratyzmu; rozstrzygnięcia są bardziej pomyślane, trafne, obiektywne. Wady organów kolegialnych: bardziej powolny niż organ monokratyczny; bardzo kosztowny; nie można nikomu przypisać odpowiedzialności za decyzje. Organy kolegialne stosuje się: dla podejmowania decyzji ważnych z punktu widzenia państwowego; jest bardzo efektywny gdy nie jest zbyt liczby (liczny powoduje, że organ może tylko przyjąć lub odrzucić czyjś projekt) i obciążony; stosuje się w budowie tzw. „sztabów w administracji” – organ do rozpatrzenia sprawy przez fachowców, różnych specjalistów; stosuje się do celów koordynacji działań np. Rada Ministrów.
Organy monokratyczne – jednoosobowe, tylko 1 osoba upoważniona jest do wydawania decyzji. Może ona mieć swój aparat pomocniczy, ale nie może on podejmować rozstrzygnięć bez upoważnienia organu monokratycznego. Zalety organów monokratycznych: szybkość działania w określonym zakresie spraw; fachowa wiedza (powinna być!); jasno określona odpowiedzialność. Wadami organów monokratycznych jest brak zalet, które posiada organ kolegialny. Stosunek organów kolegialnych do organów monokratycznych jest różnorodny – czasem organ kolegialny jest nadrzędny do monokratycznego a czasem jest odwrotnie. Organ kolegialny może decydować (Rada Gminy), inicjować, kontrolować, wydawać opinie lub jedno i drugie. Czasem organ monokratyczny musi mieć zgodę organu kolegialnego lub odwrotnie.
42 Naczelne organy administracji
Naczelne organy administracji państwowej nie są w ten sposób określone w Konstytucji z 1997 r., lecz są w ten sposób nazwane w wielu ustawach, także tych uchwalanych ostatnio. W związku z tym nauka ma na celu wyróżnić pojęciowo i znaleźć cechy wspólne organów naczelnych. Na podstawie cech wspólnych organów naczelnych należy je klasyfikować dopiero wtedy, gdy charakter organu nie wynika jednoznacznie z prawa.
Na podstawie obowiązującego prawa możemy wyróżnić 4 określenia organów naczelnych, z których każde podawane osobno jest poprawne, choć służy innym celom:
a. Naczelne organy administracji rządowej to organy administracji publicznej, które prezydent powołuje bezpośrednio lub po wcześniejszym wyborze przez Sejm.
b. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do pozostałych organów w strukturze administracji rządowej.
c. Naczelne organy administracji państwowej to organy powoływane przez prezydenta lub Sejm, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.
d. Naczelne organy administracji państwowej to organy zwierzchnie w stosunku do pozostałych organów w strukturze administracji rządowej, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.
Najważniejsza z nich sprowadza się do tego, ze organy naczelne tworzą rząd, a organy centralne nie wchodzą w skład rządu.
Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Organami naczelnymi są: Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, obsługiwane prze urzędy zwane ministerstwami.
Organy naczelne mają następujące cechy-(oprócz tworzenia składu rządu):
1. Są one powoływane przez Prezydenta (bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),
2. Są organami zwierzchnimi wobec innych organów,
3. Ponoszą one odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną.
Art. 147 Konstytucji wskazuje organy naczelne.
Są to:
Rada Ministrów,
Prezes Rady Ministrów,
ministrowie,
przewodniczący określonych w ustawie komitetów.
13. Pojęcie organu administracji publicznej
Organ administracji :stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany; działa w imieniu i na rachunek państwa; z reguły jest uprawniony do stosowania środków władczych; wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji; działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji
14. klasyfikacja organów administracji publicznej
Klasyfikacja organów administracji państwowej musi być oparta na postanowieniach obowiązującego prawa. Do podstawowych kryteriów klasyfikacji należy zaliczyć
-sposób powoływania
-miejsce w strukturze organizacyjnej adm.państwowej
-terytorialny zasięg działania
Dla oznaczenia naczelnych organów adm. państwowej wystarczy samodzielne zastosowanie każdego z dwóch pierwszych kryteriów, dla potrzeb zaś szerszej klasyfikacji, obejmującej organy centralne i pozostałe, kryterium trzeciego w połączeniu z pierwszym lub drugim.
VIII Formy aktywności administracyjnej
51 Formy aktywności administracji:
prawne formy administracji
na podstawie wyraźnych przepisów prawa [akty administracyjne, normatywne, umowy, ugody, przyrzeczenia]
na podstawie ogólnych upoważnień ustawowych – część normy prawnej nie określona wyraźnie. Działanie administracji może zostać rozszerzone:
gdy norma określająca stan faktyczny zawiera zwrot niedookreślony
gdy norma nie określa jednoznacznie zachowania się organu poprzez użycie zwrotu np. „organ może”
202Formy działania administracji inne niż formy prawne
Inne działania administracji publicznej nie będące czynnościami prawnymi – skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich:
a) działania społeczno – organizatorskie - są to takie działania jakie może dokonać również każda organizacja społeczna. Typ tych działań określany jest także mianem działań niewładczych, choć pojęcie to obejmuje również i pewne działania prawne np. czynności prawa cywilnego, organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym,
b) działania materialno – techniczne (faktyczne) – są to takie działania organów administracji, które , oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne a zarazem są czynnościami faktycznymi, np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach. Istnieją dwa rodzaje czynności materialno – techniczne, wewnętrzne np. sporządzanie sprawozdań, statystyki, czynności kancelaryjne; i czynności materialno – techniczne zewnętrzne np. przymusowe doprowadzenie zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, opróżnienie lokalu, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej itp.
c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.
IX model amerykański administracji publicznej – Stany Zjednoczone są dziś największą potęgą gosp. i militarną, a kultura oddziałuje na cały świat. Osiągnięcia te są w dużej mierze zasługą sprawnie działającej administracji.Kształtowała się w oderwaniu od feudalizmu. Koloniści amerykańscy modyfikowali instytucje właściwe Anglii w kierunku liberalno-demokratycznym, dostosowywali swoje rozwiązania do wymogów tzw. społ. masowego. W federacji prezydent jest jedynym organem władzy wykonawczej, nie ma premiera, kanclerza, ministrów. Sekretarze i wyżsi urzędnicy federalni są pomocnikami prezydenta, który ponosi całą odpowiedzialność za całość federalnej administracji, sekretarze tylko za swoje działania. Agencje nie wchodzą w skład struktur departamentów, mogą wydawać akty normatywne, mają trochę uprawnień typu sądowego i działają kolegialnie. Formalnie nie należą do władzy wykonawczej. W USA często widać zbliżenie między administracją prywatną a publiczną. W XIXw cechą tego modelu był system łupów wprowadzony w administracji federalnej, która nie powinna być stała ani zbytnio fachowa. Dbałość o neutralność polityczną, poprawność, fachowość, rozumienie interesu państwa przyczynia się do dobrej jakości administracji amerykańskiej.