KONCEPCJA „HEALTH- RELATED FITNESS”. health related fitness odnosi się do tych komponentów sprawności które są efektem korzystnego i niekorzystnego zwykłej efektywności fizycznej oraz które mają związek z poziomem stanu zdrowia. Komponenty są określane * zadolnością do podejmowania codziennej aktywności z wigorem i żwawą* takim stanem cech i zdolności który wzkazuje na niskie ryzyko przedwczesnego rozwoju chorób i osłabienia sił w wyniku małej aktywności. W rzeczywistości chodzi o to aby określić: jak wiele sprawności wymaga dobre zdrowie. Dotąd w Polsce nie skonstruowano testu opartego na wyraźnie uświadamianych przesłankach zdrowotnych a więc konsekwentnie osadzonego w ramach koncepcji H-RF. Najogólniejszym celem testów tworzonych w ramach koncepcji H-RF jest więc promocja zdrowia oraz troska o funkcjonalną wydolność i dobro stanu. Chodzi tu zarówno o poszczególne jednostki jak i o populacje. Komponenty i czynniki w ramach koncepcji health related fitness a)komponenty morfologiczne * stosunek masy ciała do wysokości * skład ciała * tkanka tłuszczowa i ich dystrybucja otyłość brzuszna * gęstość tkanki kostnej gibkość b) komponenty mięśniowe ,moc,siła wytrzymałość c) k. motoryczne- zwinność równowaga koordynacja szybkość ruchu d) k. krążeniowo oddechowe – submaksymalna wydolność wysiłkowa, max moc aerobowa , sprawność serca płuc, ciśnienie krwi e) k. metaboliczne- tolerancja glukozy wrażliwość na insulinę, metabolizm lipidowy i lipoproteinowy, charakterystyki oksydacji substratowej Met ODDZIAŁYWANIE WYSIŁKIEM FIZ 1)ciągle: brak Przerw Wrownowadze Tlenowej, zwiekszaj Tlenowe Zdolnosc Ustroj, poprawa Ogoln Odpornosc Na Wysilek: a) jednostajn :dlugotrwal Praca Zrownomiern Intensywn, b)jednostajnie Zmienna:staly Wysiłe ,intensywn Ulega Scisle Zaplanowan Lub Nieplanowan Zmianom, np. Jazda Rowej, marsze. 2) przerywan: planowan Powtarzan Zmian Obciazen I wysilk. a)interwalow: niepelny Odpoczyn Ścisle Okreslon Intensywnoś I czas Trwani Przerw ,po Okresie Niepelneg Odpoczynk Nastepuj Kolejn Obciazen Wysilk, Podział: Ekstensywn(ksztaltujWytrzymalOgolnIsiłowa),Intensywn(wysokaIntensywnoś,wytrzymalośSzybkosciowItępową);Powtórzeniow:intensywnPowtarzanPoOptymalnymWyoczynkWysilkMaxIsybmax,ksztalcSileMax,szykoś,wytrzymalosSzybkosciow,wzrostZdolnoścBeztlenowe TYPY ZMIAN PRZYSTOSOWAWCZYCH: 1)jednorazowa Odp Na Bodziec o pojedynczy Lub Krótkotrwałą Serię 2)zmiany Adjustacyjne Względnie Trwałe Lecz Odwracaln 3)zmiany Adaptabilne Przystowanie Plastyczne Które Wyraża Się W zmianach Nieodwracalnyh Dotycza Fenotypa Ani Genotypu 4)adaptacj Genetyczna Dotyczy Zmian Wzakresie Strukr DNA ma Prowadzić Do Utrwalania Się Populacji Osobnika Najlepiej Przystosowanego. RÓŻNE SPOSOBY DEFINIOWANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ Koncepcje mechanistyczno-biologiczne ujęcie to nawiązuje się do: 1)Mechanicznego pojęcia sprawności maszyny (iloraz pracy użytecznej do pracy włożonej). 2)Sprawność fizyczna to "skuteczność biologicznego działania organizmu, czyli stosunek poszczególnych fizjologicznych właściwości organizmu (krążenia, oddychania, wytrzymałości kośćca na obciążenia, skur­czów mięśni, wydzielania wewnętrznego, filtracji nerek, właściwości krwiotwórczych szpiku i grasicy, zdolności oczyszczających wątroby itd.) do ich podłoża makro-i mikro- morfo- bio- fizyko-chemicznego. W tym rozumieniu w odniesieniu do działań ruchowych (motorycznych) sprawność fizyczna jest wyrażona przez stosunek efektywności ruchów do morfologicznego podłoża, czyli predyspozycji. Koncepcje behawioralno-kulturowe- nacisk kładziony na osiągnięty poziom zaradności i samodzielności motorycznej w różnych sytuacjach zewnętrznych, chodzi szczególnie o to, w jakiej mierze człowiek jest dostosowany do rozwiązywania proble­mów w środowisku biogeograficznym i społeczno-kulturowym. Według Przewędy, trzy grupy właściwości osobniczych charakteryzują sprawność fizyczną:a) wydolność fizyczna ustroju i poziom rozwoju cech motorycznych ("człowiek może wykonać czynność"). b) umiejętności ruchowe ("człowiek umie rozwiązywać zadanie"). c) motywacja w działaniu ("człowiek chce osiągnąć pożądany efekt"). H. H. Clarke, D. H. Clarke definiowali sprawność fizyczną jako zdolność do prowadzenia codziennych zadań (obowiązków) z wigorem i żwawo, bez nadmiernego zmęczenia z dużą energią konieczną do miłego spędzenia wolnego czasu oraz spotkania się niezwykłymi (nieprzewidzianymi) sytuacjami i niebezpieczeństwami. Koncepcje motoryczne- jest w Polsce bardzo rozpowszechniona i zdecydowanie wąska. Uwzględnia się w niej zazwyczaj poziom zdolności motorycznych, a więc miarą sprawności fizycznej jest pewna koniunkcja (złączenie) takich właściwości, jak: zdolności siłowe, szybkościowe, wytrzymałościowe, koordynacyjne. Tzw. ogólna sprawność fizyczna to pewna unormowana i uśredniona wartość sumy rezul­tatów poszczególnych prób ruchowych. Pojęcie sprawności ruchowej (Gilewicz)- charakteryzują ją te cechy osobnicze, które wyrażają się jedynie w określonym zasobie opanowanych ćwiczeń ruchowych (niewymagających większego zaangażowania siły, szybkości i wytrzymałości) i ich technicznej doskonałości. Im w podejmowanych działaniach motorycznych występuje mniej błędów, a więc wyko­nywane są one bardziej trafnie, ekonomicznie, harmonijnie itp., tym wyższy jest poziom sprawności ruchowej. Denisiuk – sprawność ruchowa to umiejętność wszechstron­nego władania swym ciałem dzięki opanowaniu podstawowych nawyków ruchowych poprzez ćwiczenie. Podłożem sprawności ruchowej są predyspozycje koordynacyjne oraz własna aktywność, wykształcona w procesie wychowania i rozwoju systemu motywacyjnego jednostki, jej zaintereso­wań i poczucia obowiązku.Koncepcje fizjologiczno-medyczne (zdrowotne)- nacisk kładziony przede wszystkim na aspekty zdrowotne i sprawność energetyczną ustroju, a wtórnie na znaczenie prawidłowej budowy ciała czy wyniki testów sprawności ruchowej. Cureton charakteryzując, czym jest spraw­ność fizyczna, najpierw wymieniał stan układu krążenia oraz odporność na czynniki chorobotwórcze, a nawet stan umysłu. Sharkey w sposób szczególny podkreślał znaczenie sprawności energetycznej (zdolności tlenowe i beztlenowe. WHO-OMS- zdrowie to nie tylko nieobecność choroby i niedołęstwa, ale stan dobrego, fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia. L. Larson omawiając elementy warunkujące sprawność fizyczną wymienia:-Zdrowie i odziedziczone uzdolnienia, -Siła fizyczna i wydolność, -Zdolność wykonywania ruchów przy minimalnym wydatku energii, -Zdolność eliminowania napięć psychicznych (stresów w codziennym życiem, stałość emocjonalna, -Umiejętność oceny własnych możliwości przy wybieraniu odpowiedniej pracy, -Umiejętność współżycia w grupie.Wyrażenie "sprawność fizyczna" wyraźnie zbliżyło się do kręgu zagadnień opisanych poprzez zakres znaczeniowy pojęcia zdrowia. Zdrowie to nie tylko nieobecność choroby i niedołęstwa, ale stan dobrego, fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia. Zdrowie stopniowo przestawało pełnić wyłączną rolę "abstrakcyjnej antytezy realnej choroby", a sprawności fizycznej nie kojarzono już wyłącznie z metodami kształcenia umiejętności ruchowych. Przyjęcie rozumienia zdrowia jako tkwiącego u pod­staw postępowania i autentyczny cel, stworzyło szansę na rzeczywiste zerwanie z jedno­stronnym zapatrzeniem wychowawców fizycznych czy instruktorów rekreacji w sam układ ruchowy i sprowadzaniem problemu wyłącznie do spraw ćwiczeń ruchowych. Przestrzec należy też przed przecenianiem wartości samych prób motorycznych w ocenie sprawności fizycznej, a przede wszystkim zdrowia. ZASASY REALIZACJI TRENINGU Istnieją pewne ogólne zasady, których uwzględnienie jest ważne w konstruowaniu programu treningu:1. zasada specyficzności treningu. Wskazuje ona, że fizjologiczna i metaboliczna odpowiedź oraz adaptacja do ćwiczeń treningowych są specyficzne oraz zależne od typu ćwiczeń i zaangażowanych grup mięśniowych. Zupełnie inne wymagania musi spełniać aktywność fizyczna, jeśli ma być efektywna w rozwoju wydolności aerobowej, gibkości ciała lub siłą mięśniową.2. zasada zwiększonego obciążenia. Poprawa poszczególnych komponentów sprawności fizycznej wymaga, aby fizjologiczny system ustroju był poddany takiemu obciążeniu, do którego dany ćwiczący nie jest przyzwyczajony. Zwiększone obciążenie może być osiągnięte przez przyrost częstości, intensywności lub czasu trwania ćwiczeń.3. zasada progresji w treningu. Program zajęć winien prowadzić do stopniowego przyrostu objętości i obciążeń treningowych. Każda progresja powinna być stopniowa, ponieważ dążenie do uzyskania zbyt wiele w krótkim czasie może prowadzić do kontuzji układu mięśniowego i szkieletowego oraz wycofania się ćwiczących z dalszego treningu. 4. zasada uwzględniania początkowego poziomu. Jednostka z niskim początkowym poziomem sprawności fizycznej będzie osiągała większy relatywny postęp i szybsze tempo poprawy w porównaniu z osobami z przeciętnym i wyższym poziomem wyjściowym.5. zasada indywidualnego zróżnicowania. Indywidualna reakcja na trening jest bardzo różna i zależy od takich czynników, jak wiek, początkowy poziom sprawności fizycznej i stan zdrowia. Program treningu przede wszystkim winien uwzględniać specyficzne potrzeby, zainteresowania, zdolności i preferencje ćwiczących.6. zasada zmniejszania się efektów. Każda osoba posiada genetycznie wyznaczony pułap, który stanowi granicę możliwej poprawy w efekcie treningu. Kiedy osobnik zbliża się do tego genetycznego pułapu, tempo poprawy sprawności fizycznej maleje, a w końcu nawet, mimo treningu, poziom się obniża.7. zasada odwracalności zmian. Pozytywne fizjologiczne efekty i korzyści dla zdrowia wynikające z podejmowania aktywności fizycznej i ćwiczeń są odwracalne. Kiedy jednostka zaprzestaje treningu, efekty sprawnościowe szybko maleją, a w ciągu kilku miesięcy traci się większość wcześniejszych pozytywnych zmian treningowych. ELEMENTY KONSATRUKCJI TRENINGU ZDROWOTNEGO Chociaż wskazania do treningu powinny być zawsze dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości wyróżnia się pewne wspólne elementy : formy ćwiczenia, intensywność, czas trwania, częstotliwość treningów, progresje ćwiczeń.

1.FORMY ĆWICZENIA; pewne formy ćw. są lepiej dostosowane do rozwoju określonego komponenta sprawności fizycznej niż inne. Jeżeli celem są elementy w zakresie składu ciała, gęstości krwi i poziomu stresu, to wielu ?? zaleca stosowanie zróżnicowanych form ćwiczenia. 2.INTENSYWNOŚĆ: Specyfika Zmian fizjologicznych i metabolicznych w ustroju zależy od intensywności ćwiczeń, a te od: celu, wieku, zdrowia, preferencji i poziomu sprawności fizycznej. Konieczny jest odpowiedni poziom wysiłku, ale nie można przekroczyć progu wytrzymałości układu sercowo- oddechowego i mięśniowo- szkieletowego.

3.czas trwania wysiłku jest odwrotnie skorelowany z jego intensywnością. Wysoka intensywność ćwiczenia zawsze wywołuje konieczność wcześniejszego jego zaprzestania. Jeże4li ćwiczący dobrze adoptuje się do wysiłku, czas trwania treningu można co 2-3 tygodnie stopniowo wydłużać. Dla starszych lub mniej sprawnych zaleca się raczej przedłużanie czasu treningu niż wzrost wzrost treningu. Większość ćwiczących w ogóle nie powinna podczas jednostki treningowej ćwiczyć dłużej niż 60 min. Zbyt wydłużony czas ćw. zwielokrotnia niebezpieczeństwo kontuzji lub w prostej linii prowadzi do przemęczenia i wyczerpania sił.4.częstotliwość treningu odnosi się tu do liczby zajęć treningowych w jednym tygodniu. Badania naukowe wykazują, że trening w naprzemienne trzy dni w tygodniu jest z reguły wystarczający dla poprawy różnych komponentów sprawności fizycznej. Częstotliwość zależy od intensywności i czasu trwania oraz celów i możliwości osoby. Dla poprawy poziomu zdrowia zaleca się również ukierunkowany trening podejmowany codziennie. 5. progresja ćw. Systematyczny trening wywołuje przystosowawcze zmiany fizjologiczne i metaboliczne. Wówczas dla poprawy poziomu sprawności układu krążeniowo- oddechowego oraz mięśniowo- szkieletowego jest konieczne progresywne zwiększenie obciążenia przez stopniowy przyjazd częstotliwości, intensywności i czasu trwania ćw. RÓZNE UJĘCIA MOTORYCZNOŚĆI motoryczność ludzka to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka inaczej sfery ruchowe aktywności - to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub poszczególnych jego części względem siebie (wg Demel, Skład). WG GILEWICZA: stanowi całokształt możliwości ruchowych człowieka w znaczeniu ilościowym i jakościowym. Jako taka obejmuje formy, cechy i treści życia ruchowego. Zachowanie motoryczne nie jest izolowaną funkcją narządu ruchu, lecz jest związane z działaniem całej osobowości. Z motorycznością są silnie zintegrowane emocje, wola, zdolności poznawcze cechy charakteru. Struktura motoryczności w ujęciu J.Raczka w motoryczności człowieka wyodrębnił dwie strony: * potencjalną charakteryzującą wew. uwarunkowanie utajone możliwości ruchowe * efektywną przez którą widoczne są zew. przejawy realne właściwości ruchu. Strona potencjalna określa właściwości procesualne związane z charakterem fizjologicznych i psych. funkcji ustroju. Raczek zdolności motoryczne uznawał nie jako sumę izolowanych predyspozycji lecz zawsze jako złożony wielowarstwowy i dynamiczny system stosunków, zależności pomiędzy różnymi elementami spójnej całości. Wyróżnił tu w szczególności: zdolności motoryczne kondycyjne, zd koordynacyjne oraz gibkość. Struktura zd motorycznych wg. J Raczka* kondycyjne – determinowane przede wszystkim procesami energetyczno- metabolicznymi i motywacyjnymi * koordynacyjne ( informacyjne) deter. przede wszystkim pr sterującą- regulacyjnymi i hognistywnymi * kompleksowe determinowane czynnikami obu wcześniej wymienionych grup ale bez wyraźnej dominaty. Strona efektywna zaś obejmowac by miała wyłącznie zew. przejawu ruchu. Wyróżnione tu właściwości strukturalne charakteryzują obraz i przebieg ruchu w czasie i przestrzeni. Przejawy i przebieg czynności ruchowej charakteryzują godne cechy ruchu. Kategorie ? jest struktura ruchu która pozwala odróżnić jedno działanie od innych. Wśród dalszych charakt. cech ruchu Raczek wyróżnił cechy: fengraficzne ?-rytm sprężenie płynność dokładność stałość * mechaniczne kinematyczne dynamiczne wg J. Szopy Predyspozycje motoryczne wg J. Szopy a) strukturalne: parametry somatyczne, proporcje ciała struktura i masa mięśni ruchomość stawów masa tłuszczowa, masa ciała szczupłego. b) energetyczne *beztlenowe max moc aerobowa –kwasomlekowa i niekwasomlekowa* tlenowe: zdolność max pochłaniania tlenu odporność na zmęczenie

c) koordynacyjna – wzrokowo ruchowa orientacja przestrzenna równowaga czas reakcji i antycypacja itp. d) psychiczne- temperament siła woli odwaga motywacja itp. Szopa uznał cechy ruchu za cechy jakościowe a więc atrybuty ruchu czyli zewnętrznego obrazu przemieszczającego się ciała lub jego fragmentu przestrzeni PREDYSPOZYCJE A ZDOLNOŚCI MOTORYCZNEMetody Uczenia Się SprawnościMotoryczn:1)próbIblędów,przyblizeniaIpoprawki,porażkiIsukces2)naśladownictwo3)nauczanCzynnoścRuchowej.Motorycznośc Całokształ Czyności RuchowyCh Człowieka Wszystko Co Dotycy Porusania Się Człowieka W przestrzeni Na Skutek Zmian Położenia Całego Ciała Lub Poszczególnych Jego Części Względem Siebie ZdolnoscMotorycz Konstrukt Teoretyczn Określający Zespół Właściwośc Osobnicyh Uwarunkowanyh Strukturą Ustroju Procesami Energetycznymi Oraz Sterowania I regulacji Ruchu Które Charakteryzuja Poziom Mozliwości Efektywnego Wykonania Względnie Ściśle Określonego Rodzaju Czynność Ruchowyh. PredyspozycjMotor: morfologiczne I fizjologiczne Kategorie Budowy I funkcje Org Człowieka Które Warunkuj Efekt Motoryczny ,to Zbiory Fenotypowych Właściwośc Organizmalnyh.KoncpcjaStruktMotoryczRaczka:1.Potencjalna(charakteryzujacaWewnetrzneUwarunkowaniaUtajoneMożliwośRuchow,OkreślaWłaściwośZwZcharakterFizjoIpsychFunkjUstroj)2.Efektywna(WidoczneSaZewnetrzPrzejawyRealneWłaściwRuch).StrukturyZdolności Motory: 1)kondycyjne (energetyczn): determinowane Procesem Energetyczno Metabolicznym I motywacyjnym: silowe, szybkościowe ,wytrzymałościowe 2)koordynacjne (info): determinowane Procesem Sterująco Regulacyjnym I kognitywnymi 3)kompleksowe (hybrydowe):determinowane Czynnikami Obu W w Lecz Bez WyraznejDominacji.PredyspozSzopa1.Strukturalne(parametrSomatyczMasaTłuszczStrukturMasaMięśnGibkoś)2.Energetycz(Beztlen:maxMocAnaerobowKwasomlekowIniekwasomlekow,Tlen:zdolnośMaxPochłanO2,odpornośNaZmęczen)3.Koordyna(wzrokowRuchowOrientacjaPrzestrzenCzasReakcjRównag)4.Psychicz(TemperamSiłaWoliMotywacOdwagaUzdolnienRuchow).SKŁADOWE SPRAWNOŚCI FIZ. 1)wytrzymałość:wydolnoś Fiz, przyspieszenie Procesu Restytucji ,obniżenie Ryzyka Choroby Wieńcowej, redukcja Nadmiaru Tk Tłuszcz 2)siła: podniesien Funkcjonowan Mozliwośc Umiejetnośc Ruchowych Gwarantujace Bez Podnoszen Ciezar ,redukcje Bolu Wdolnym Cz Kregoslupa ,podniesien Zdolnosci Za Akt Fiz Wciagu Dnia 3)gibkość :redukcj Bolu Krzyz, podniesien Funkjonalnych Mozliwosc Swobody W bezbolesnym Wykonywan Skretow Sklonow 4)sklad Ciał :wlasciw Sklad Zw Zredukcj Ryzyka Nadcisnien, chorob Niedokrwienej, mm Sercowego, cukrzycy. KOMPONENTYSPRAWNOŚCI:1)powiazanZeZdrow:skladCiala,gibkoś,wydolno,wytrzymalośMm,silami2)osiagnieciamMotorycznym:moc,czasReakcj,szybkos,rownowa,koordynac,zwinnosc. WYMOGI TESTU1) obiektywny: musi Być Tak Skonstruowany By 2 osoby Prowadzace Niezaleznie Od Siebie Badania Tej Samej Osoby Dochodzi lDo Identycznego Zblizonego Rezultatu 2)trafność :MierzymY Oczekiwannie właściwości Czyli Te Która Miala Mierzyć 3)rzetelnośc:informuj O Wielkosc Bledu Pomiaru ,to Stabilnośc Wyniku Uzyskiwana Przez Badania Osob W badaniach Powtarzalnych 4)standaryzacja: ujednolicenie Sposobów Poslugiwania Się Testem 5)normalizacja: stworzony Uklad Odniesienia Pozwalający Ocenic Jakie Miejsce Ze względu Na Dana Ceche Zajmuje Badana Osoba W calej Populacji.Klasyfikacja Ikrytyka Metod Testow: podział: 1)Labolatoryjny :mierzenie W sposób Obiektywny Dokladność Roznych Zdolnosci Zdolnosci, umiejetn, zachowan Ruchow Osobników 2)Pedagogiczne: tworzon W intencji Pedagogicznej Ingerencji, W proces Wychowania ,nauczania I rozwoj Sprawnosci Osobników ,podział Na 2 podejscia: 1)Tradycyjne(autoteliczn):wazne Osiagniecie Motoryczności Jak Przeskoczyc Poprzeczk, przeiec Dystans, pomiar I interpretacja Wynikow Nastawianie Na Ocenę I doskonalenie Jak Się Efektywnie Poruszać Lub Pokonć a Przeciwnik ;wyróżniamy Test Sprawności Techniczne Izdolnośc Motorycznych2)Heteroteliczn(intrumentaln):CelToPromocjZdrow,pomiarSprawnoscPelniFmotywujacDoRozwijanZdrowiaIksztaltowanStyluZyci,nastawionNaSatysfakcjonujacWygladZdolnośDoPracy,dobreSamopoczuci.SprawnośFiz:WHO:toZdolnośDoEfektywnegWykonywanPracyMm.