Pytanie 1:Współczesna interpretacja pojęcia sprawności fizycznej i jej diagnoza - przyczyny i skutki zmiany paradygmatu.
SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA
Sprawność ruchowa - stopień opanowania własnego ciała, na który składa się zespół nabytych umiejętności ruchowych(wyuczone nawyki ruchowe) oraz odpowiedni stan rozwoju aparatu ruchu umożliwiający wykorzystanie tych umiejętności. Jej odpowiednikiem w treningu jest sprawność techniczna i specjalna.
Sprawność motoryczna
to poziom rozwoju zdolności motorycznych będących efektem zamierzonego i niezamierzonego wyćwiczenia.
lub stopień uzewnętrznienia poziomu oraz struktury uwarunkowań osobniczych(potencjalnych możliwości ) do wykonywania ruchowych czynności.
Sprawność fizyczna - w tym ujęciu jest to suma sprawności ruchowej i motorycznej.
Sprawność fizyczna - specyficzna właściwość człowieka na którą składa się określony poziom zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych warunkujących wykonanie konkretnego wysiłku fizycznego mniej lub bardziej efektywnie. Oznacza ona więc zdolność do odpowiedniego zachowania się ruchowego w różnych sytuacjach życiowych. Sprawność nie jest cechą stałą i trwałą, należy ją kształtować.
Sprawność fizyczna(wg WHO) - zdolność do efektywnego wykonywania pracy mięśniowej.
KONCEPCJE SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
Koncepcja mechaniczno-biologiczna
sprawność fizyczna to mechaniczne i biologiczne uwarunkowania związane z funkcjonowaniem organizmu
nawiązuje sprawność fizyczna ciała do sprawności maszyny.
w tej koncepcji sprawność fizyczna jest wyrażona przez stosunek efektywności ruchów do predyspozycji.
Koncepcja behawioralno-kulturowa
sprawność fizyczna jest rozumiania jako stopień zaradności i samodzielności motorycznej w różnych okolicznościach życiowych.
właściwości tej koncepcji:
wydolność fizyczna ustroju i poziom rozwoju cech motorycznych (człowiek jest w stanie wykonać czynność)
umiejętności ruchowe (człowiek umie rozwiązać zadanie ruchowe)
motywacja w działaniu (człowiek chce osiągnąć pożądany efekt)
Koncepcja motoryczna
uwzględnia się jedynie poziom zdolności motorycznych
właściwości rozumiane jako połączenie zdolności motorycznych siłowych, szybkościowych, wytrzymałościowych, koordynacyjnych.
uśredniona wartość tych zdolności daje ogólny poziom sprawności fizycznej.
koncepcja, która nie odzwierciedla poziomu sprawności fizycznej ponieważ uśredniona wartość o niczym nie mówi (np. możliwa bardzo duża siła - słaba wytrzymałość)
Koncepcja fizjologiczno-medyczna
definicja pojęcia sprawności fizycznej w tej koncepcji zbliża się do zakresu znaczeniowego pojęcia zdrowie.
zdrowie - nieobecność choroby oraz stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia.
Koncepcja Health Related Fitness - opis
celem sprawności fizycznej jest zdrowie fizyczne, które warunkuje niskie ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych. Osiągnięcia mają na celu zdolność angażowania się w codziennych zadaniach z odpowiednią energią oraz satysfakcjonujące uczestnictwo w wybranych sportach.
koncepcja najbardziej popularna, promująca aktywność fizyczną.
Komponenty i czynniki
HRD odnosi się do tych komponentów sprawności, które są efektem korzystnego i niekorzystnego wpływu zwykłej aktywności fizycznej oraz które mają związek z poziomem stanu zdrowia. Komponenty są określone jako:
zdolność do codziennej aktywności z wigorem i żwawo.
takim stanem cech i zdolności, który obniża poziom ryzyka rozwojów chorób i osłabienia sił.
Podział komponentów i czynników
Morfologiczne
skład ciała
siła tkanki kostnej.
tkanka tłuszczowa
stosunek masy do wysokości
Mięśniowo-szkieletowe
siła mięśniowa i wytrzymałość
gibkość
Motoryczne
kontrola postawy ciała
zwinność
równowaga
koordynacja.
Krążęniowo-oddechowe
maksymalna moc tlenowa.
submaksymalna wydolność krążeniowo-odechowa.
sprawność płuc i serca
Metaboliczne
metabolizm węglowodanów
metabolizm lipidów.
Znaczenie poszczególnych komponentów dla HRF
Komponenty morfologiczne - BMI, pomiar otłuszczenia ciała, pomiar mineralnej gęstości kości
złe wyniki zwiększają ryzyko chorób
Komponenty mięsniowo-szkieletowe - badanie siły mięśni tułowia, badanie gibkości.
złe wyniki zwiększają ryzyko problemów z kręgosłupem.
Komponenty motoryczne - znaczenie tych komponentów dla HRF jest marginalne, głównym ważnym komponentem jest kontrola postawy ciała.
Komponenty krążeniowo- oddechowe - najważniejszy komponent HRF, badanie VO2 max
są to komponenty związane z tolerancją na wysiłek o małej mocy ale trwający przez dłuższy czas i zależą od wielu czynników fizjologicznych.
dobra sprawność krążeniowo-oddechowa ma pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy
słabe wyniki wydolności aerobowej mogą mieć związek z chorobami sercowo-naczyniowymi.
Komponenty metaboliczne - wyraz odpowiedniego działania hormonów i gospodarowania węglowodanami i lipidami.
aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na metabolizm i obniżenie ilości cholesterolu.
zapobiega chorobom naczyniowym, miażdżycy, chorobie wieńcowej serca.
DIAGNOZA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
Testy sprawności powiązane z osiągnięciami motorycznymi
są używane głównie do przewidywania indywidualnych możliwości sportowych.
kładziemy nacisk na badania umiejętności i osiągnięć motorycznych.
nie mówią wiele o zdrowiu,
mierzymy takie komponenty jak:
zwinność
równowaga
koordynacja
moc eksplozywna,
czas reakcji
szybkość.
Testy sprawności ukierunkowane na zdrowie (HRF)
mierzy te czynniki, które nie wymagają osiągnięć motorycznych i są ukierunkowane na zdrowie.
mierzone komponenty to np.:
skład ciała
wydolność tlenowa
gibkość
wytrzymałość i siła mięśniowa.
TESTY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
Indeks sprawności fizycznej Zuchora
Test sprawności fizycznej Denisiuka
Test sprawności studentów Pilicza
Miernik sprawności fizycznej Trześniowskiego
Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej
Europejski test sprawności fizycznej( Eurofit)
Czynnik: równowaga ogólna
utrzymanie równowagi na belce.
Czynnik: Szybkość ruchów ręki
szybkie dotykanie na przemian dwóch krążków sprawniejszą ręką
Czynnik:Gibkość:
w pozycji siedzącej skłon T jak najdalej w przód.
Czynnik:Siła eksplozywna(moc)
skok w dal z miejsca.
Czynnik:Siła statyczna
zaciskanie ręki na dynamometrze
Czynnik:Siła Tułowia, wytrzymałość m. brzucha
brzuszki 30 s.
Czynnik:Siła funkcjonalna, wytrzymałość mięśniowa ramion i barków
zwis o ugiętych ramionach
Czynnik:Wydolność biegowa(szybkościowa),zwinność
Bieg wahadłowy 10x 5m
Czynnik: Wytrzymałość krążeniowo-oddechowa
„Bip test”
Warunki dobrego testu sprawności fizycznej
test jest zaplanowany i zintegrowany z programem szkolnym i używany jako narzędzie pedagogiczne
testowanie jest jednym z elementów wszechstronnego programu wychowania fizycznego.
w teście powinno się kłaść nacisk na komponenty związane z koncepcją HRF
test powinien być obiektywny - jednakowe warunki dla każdego
test powinien być przeprowadzony rzetelnie aby wyniki mogły być porównywane
wyniki powinny być omawiane zarówno z uczniami i rodzicami, oraz odpowiednie akcje powinny być podjęte według otrzymanych wyników
system motywacyjny musi być taki, aby zmotywował każdego z testowanych.
test powinien być przeprowadzany regularnie i powtarzany po pewnym czasie aby sprawdzić postęp.
Pomiary antropometryczne - pomiary porównawcze części ciała ludzkiego
wysokość ciała
masa ciała
otłuszczenie.
Przyczyny zmiany paradygmatu pojmowania spr. fiz na koncepcję HRF
choroby cywilizacyjne - próba przeciwstawienia się tendencji do coraz częstszego występowania chorób związanych z nieprawidłowym trybem życia i brakiem ruchu.
otyłości
hipokinezji - zwiększaniu obciążenia układu nerwowego i zmniejszaniu wykorzystywania układu ruchowego.
przemiany we współczesnym sporcie który stał się:
elitarny, a więc dostępny głównie dla osób szczególnie uzdolnionych
obciążony wysokimi kosztami.
pojawił się doping szkodliwy dla zdrowia.
zmiana świadomości - ludzie zdali sobie sprawę, że koncepcje podciągające sprawność fizyczną pod profesjonalny sport nie spełniają swojej roli, natomiast HRF tak.
kultura konsumpcji - która powodowała jak największe wykorzystanie danego talentu/człowieka co często odbijało się na jego zdrowiu.
zmiany funkcji i roli szkoły w wychowaniu.
wadliwy system szkolenia sportowego.
zatarcie różnicy pomiędzy fizycznym kształceniem a wychowaniem.
Skutki zmiany paradygmatu
w szkołach spotykamy się z coraz częstszymi zmianami prowadzenia zajęć z koncepcji motorycznej na HRF lub też połączenie tych dwóch koncepcji
większy nacisk jest kładziony na kształtowanie tych czynników,które zapewniają dobrą jakość życia i zmniejszają ryzyko występowania chorób.
koncepcja fizjologiczno-medyczna popularyzuje kulturę fizyczną i zachęca do dbania o własne ciało.
PYTANIE 2 - Charakterystyka koordynacyjnej sfery motoryczności człowieka rozumianej zarówno jako proces kontroli jak i kompleks zdolności koordynacyjnych.
Motoryczność - pojęcie to obejmuje całokształt czynności ruchowych człowieka czyli sferę ruchowej aktywności, czyli wszystko co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmiany położenia ciała lub poszczególnych jego części względem siebie.
Koordynacja jako zdolność motoryczna
konstrukt logiczny odzwierciedlający względnie utrwalone i uogólnione formy przebiegu psychofizycznych procesów regulacji ruchowej.
Struktura zdolności motorycznych
Kondycyjne(energetyczne) - układ ruchowy
wytrzymałościowe
siłowe
Kompleksowe - mieszane
zwinnościowe
szybkościowe
Koordynacyjne(informacyjne) - układ nerwowy.
PROCES KONTROLI SFERY KOORDYNACYJNEJ
proces sterowania ruchów dotyczy ruchów dowolnych.
jest to proces organizacji informacji (system sterowania, regulacji i generowania czynności ruchowych) odbywa się na dwóch zasadach
polega na porównywaniu wartości pożądanych i bieżących oraz ich modyfikowanie odpowiednie do warunków
Wynika z niego, ze rozwiązywanie zadań koordynacyjnych dokonuje się poprzez realizację szeregu funkcji pośrednich, które wzajemnie się uzupełniają i tworzą tzw. „pętlę ruchową”:
Odbiór inf. wewnętrznych i zewnętrznych poprzez receptory
Planowanie i programowanie przebiegu czynności
Przekazanie impulsów do receptorów i realizacja ruchu przez aparat wykonawczy
Odbiór inf. poprzez system sprzężeń zwrotnych i porównanie ich z celem i programem działań
Przekazanie impulsów korekcyjnych do receptorów.
drugi proces jest oparty za zasadzie otwartego łańcucha sterowania pozwalającego na realizację ruchu bez informacji zwrotnej.
Obok mechanizmów neurofizjologicznych, występują uwarunkowania psychiczne regulacji czynności ruchowych:
aktywacyjne (motywacja i emocje)
orientacyjne (funkcje percepcyjne, kognitywne, mnemoniczne i efektoryczne)
kontrolne (inf o przebiegu i rezultacie czynności)
TEORIE KONTROLI REGULACJI RUCHOWEJ
Regulacja czynności ruchowych wg Raczka (koncepcja strukturalna i funkcjonalna)
strukturalna: kontrola- komputer - człowiek i człowiek-maszyna
reaferentne modele regulacyjne
organizacja ruchu oparta o system sprzężeń zwrotnych, stałe porównywanie bieżących parametrów z zadanym programem
wewnętrzne reprezentacje ruchowe - konstrukty modeli,schematów, programów i wyobrażeń jako czynników generujące ruch.
Włączanie zgromadzonych informacji i doświadczeń w realizację procesu sterowania bieżącymi działaniami ruchowymi
opis funkcjonalny; nierozłączność systemu człowiek-
ekologiczny; bezpośredni synergizm człowieka i środowiska - koordynacja to proces w którym postrzeganie i działanie ruchowe tworzą jedną całość
samoorganizacji; struktury ruchu powstają w wyniku współdziałania wielu komponentów systemu, niezależnie od czynników zewnętrznych czy zamierzonej kontroli (osiągnięcie stabilności i zmienności)
Regulacja czynności ruchowych „model lambda”- hipoteza punktu równowagi.
Układ ruchu człowieka posiada wiele elementów sprężystych, które wracają do hipotetycznego punktu równowagi, gdy przestaną nań działać siły zewnętrzne
wiąże się z tym zdolność organizmu do odzyskiwania wyznaczonej pozycji w przestrzeni po ustaniu bodźca destabilizującego.
Obciążenie zewnętrzne prowadzi do zmiany aktywacji miesnia, jego wydłużenia i zmiany siły, aż do momentu osiągnięcia nowego punktu równowagi - powstanie ruchu dowolnego
skurcz toniczny + sprężyste właściwości włókien mięśniowych, więzadeł i ścięgien
Reflex Theory - podstawą wykonywania ruchu jest łańcuch odruchowy składający się z receptorów i efektorów( bodziec -> odpowiedź -> odpowiedź)
Hierarchical Theory - kontrola ruchu odbywa się na różnych poziomach UN, który posiada układ hierarchiczny
Motor programming theories - kontrola ruchu jest możliwa nie w odniesieniu do odruchów lecz ruchów dowolnych - w oparciu o koncepcję programów ruchowych
Systems theory - kontrolę ruchu można określić tylko poprzez charakterystykę systemu kierującego zewnętrznymi i wewnętrznymi siłami oddziaływującymi na ciało
w tej teorii koordynacja ruchu to proces redukcji/zamrażania stopni swobody poruszającego się organizmu
Dynamical Action Theory - kontrola przez samoorganizację - system przewiduje spodziewane założenia jako efekt oddziaływania poszczególnych elementów układu i w skutek połączenia tych założeń dokonywane są transformacje do nowej konfiguracji.
w tej teorii ważną rolę odgrywają preferowane wzory zachowań
Ecological Theory - koncepcja łącząca funkce organizmu i otaczajacego go środowiska
KOMPLEKS ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH
Zdolności koordynacyjne określają szybkość i efektywność przyswajania nowych wzorców ruchowych oraz wyznaczają możliwości zastosowania posiadanych umiejętności ruchowych, zwłaszcza w zmieniających się warunkach środowiska zewnętrzenego.
Kompleks Zdolności motorycznych - teoretyczny konstrukt charakteryzujący kompleks względnie utrwalonych i uogólnionych indywidualnych właściwości psychofizycznych.
zdolności motoryczne rozwijają się na podłożu predyspozycji motorycznych
zdolności motoryczne warunkują jakość przebiegu i efekt końcowy działania ruchowego.
Zdolności koordynacyjne
szybkość reakcji - warunkuje odpowiednią reakcję organizmu na bodźce(czas reakcji + prędkość pojedynczego ruchu)
równowaga - umożliwia zachowanie zrównoważonej pozycji ciała(r. statyczna) oraz odzyskiwanie równowagi( r. dynamiczna) w trakcie czynności ruchowej. Pozwala także na balansowanie ciałem.
łączenie ruchów - zapewnia celową organizację ruchów poszczególnych części ciała łącząc je w czasie, przestrzeni i dynamice, dostosowując je do zadania motorycznego
różnicowanie ruchów - warunkuje dokładność i ekonomię wykonania ruchów i faz cyklu ruchowego. Przyjmuje, przetwarza i ocenia informacje ze stawów, mięśni, oraz prędkości i ruchów i dobiera takie rozwiązanie, które jest najkorzystniejsze dla całego zadania ruchowego.
rytmizacja ruchów - pozwala na zapamiętanie, odtworzenie i realizowanie określonej czasowo i dynamicznie struktury ruchów cyklicznych i acyklicznych. Ruch dostosowuje się do rytmu zewnętrznego lub wewnętrznego.
orientacja przestrzenna - determinuje możliwości człowieka w zakresie oceny położenia ciała i jego zmian w stosunku do punktu odniesienia, oraz realizowania ruchu w danym kierunku. Zalezy od szybkości oceny i kontroli przestrzennych warunków działania na podstawie informacji z analizatorów.
dostosowanie motoryczne - kompleks właściwości osobniczych, pozwalających na wdrożenie optymalnego programu działań ruchowych jego zmienianie i dostosowanie do sytuacji. Przede wszystkim procesy przyswajania i przetwarzania informacji głównie optycznych(ale często też innych).
dostosowanie - małe zakłócenie
przestawienie - duże zakłócenie.
Raczek uważał także za zdolność koordynacyjną - częstotliwość ruchów - warunkuje maksymalną ilość ruchów w jednostce czasu.
POZIOMY WYMOGÓW ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH
„0” poziom - podstawowe zdolności koordynacyjne - dotyczy podstawowych i najprostszych ruchów dostosowanych do warunków stałych lub nieznacznie zmiennych.
marsz
wyskok w górę.
I poziom - charakteryzuje przestrzenną dokładność czynności ruchowych wykonywanych w standardowych warunkach bez ograniczenia czasowego.
Rekreacyjny bieg na bieżni.
Ćwiczenia na siłowni(brak ograniczenia czasowego, stałe warunki, dokładny ruch najefektywniejszy)
II poziom - wyznacza przestrzenną dokładność ruchu w optymalnym - ograniczonym czasie w standardowych warunkach.
Skoki akrobatyczne z wieży do wody(ograniczona ilość czasu, określona ilość elementów do wykonania w stałych warunkach)
Układ taneczny(j.w)
III poziom - charakteryzuje zadania ruchowe wykonywane dokładnie, szybko lub z dostosowaniem szybkości do zmiennych warunków zewnętrznych.
Przyjęcie siatkarskie(dostosowanie do lotu piłki, szybkości, ew.zniekształceń po uderzeniu o blok,etc)
Obrony bramkarskie w piłce ręcznej/nożnej(podobnie jak w siatkówce)
KOMPLEKSY ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH (BLUME 1981)
zdolność sterowania ruchem
łączenie
różnicowanie
równowaga
orientacja
rytmizacja
zdolność adaptacji motorycznej
orientacja
rytmizacja
reakcja
dostosowanie ruchowe
zdolność uczenia się ruchu
łączenie
różnicowanie
równowaga
orientacja
rytmizacja
reakcj
dostosowanie ruchowe
KOMPLEKSY ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH (SZOPA)
orientacji przestrzennej
wrażliwość receptorów i ośrodków nerwowych
adaptacji motorycznej
czas reakcji
kordynacja wzrokowo-słuchowa
równowaga
uczenie się ruchów
czucie kinestetyczne
zmysły
móżdżek
PYTANIE 3 - Kontrola równowagi ciała i jej koordynacja z ruchem dowolnym.
Równowaga ciała - teoretyczny konstrukt charakteryzujący zdolność do przeciwdziałania siłom destabilizującym na ciało i utrzymywania rzutu jego środka ciężkości wewnątrz powierzchni podparcia.
lub
możliwość utrzymania zrównoważonej pozycji ciała(r. statyczna) oraz zachowania lub odzyskiwania tego stanu(r. dynamiczna) w trakcie czynności ruchowej lub bezpośrednio po jej wykonaniu.
W zakres tematu równowagi wchodzi także pojęcie:
Stabilność postawy - zdolność organizmu do odzyskiwania wyznaczonej pozycji w przestrzeni po ustaniu działania bodźca destabilizującego.
Rodzaje równowagi:
Stała - powrót po wytrąceniu do pierwotnego stanu
Obojętna - stan równowagi po wytrąceni odzyskany w innym punkcie
Chwiejna - zmiana położenia środka ciężkości - utrzymywanie równowagi przez oddalanie się, wychylenia ciała
Zaburzenia równowagi
wewnętrzne - mięśniowe
informacja o niestabilności
utrzymanie rownowagi
zewnętrzne- zmiana polożenia segmentów ciała (utrata równowagi)
Receptory i narządy istotne dla równowagi
kanały półkoliste (błędnik)
wzrok
receptory mięśni, stawów i więzadeł
receptory skórne powierzchni podporowych
móżdżek
Elementy kontrola równowagi ciała:
stabilność asymptotyczna( dążenie do nieosiągalnej spionizowanej postawy ciala- osc ok. 5cm do przodu od kostek bocznych)
zrównoważenie siły przyciągania ziemskiego
czynniki indywidualne o charakterze kognitywno-psychologicznym
oddzielenie bezwzględnej granicy stabilności od subiektywnego marginesu bezpieczeństwa
utrzymywanie równowagi przedmiotu w miejscu i z przemieszczeniem się
Kontrola równowagi ciała:
statyczna - posturografia
wychwiania przód-tył, oba boki.- utworzenie zamkniętej płaszczyzny stabilności
np. stanie na rekach
dynamiczna - te same elementy systemu kontroli co statyczne
jednak zmiany warunków równowagi w związku ze zmianą punktu podparcia
Chód po rownoważni
Koordynacyjna zdolność zachowania równowagi
to możliwość utrzymania zrównoważonej pozycji ciała oraz zachowanie i odzyskiwanie tego stanu po/w trakcie wykonanywania czynności ruchowej.
MECHANIZMY KONTROLI RÓWNOWAGI
Synergie posturalne
kombinacje sygnałów wysyłanych do mięsni posturalnych - gdy sygnały są prawidłowe pozwala to na uproszenie kontroli równowagi ciała, zmniejszając stopnie swobody ciała i ułatwiając kontrolę ruchów
np. siedząc „wyłączamy” konieczność równoważenia dolnej części ciała.
powyższy mechanizm jest mechanizmem powolnym
powolne, ciągłe poprawki następują w zamkniętej pętli na zasadzie sprzężeń zwrotnych(wzrok , błędnik, ścięgna)
większe odstępy czasowe
Reakce odruchowe
Statyczne - zapewnienie stałej postawy ciała i prawidłowe położenie kończyn
Nastawcze(prostujące) - przyjęcie prawidłowej postawy ciała po nieprawidłowym ułożeniu
powyższy mechanizm jest szybki
czas reakcji jest krótszy
ciągłe poprawki następują na zasadzie otwartej pętli sprzężenia( antycypacja i korekcja na bazie środowiska zewnętrznego i własnych zamierzeń)
MODELE KONTROLI RÓWNOWAGI
Antycypacyjne dostosowanie posturalne - modyfikacje postawy świadome, na zasadzie przewidywania.
zanim nastąpi ruch pobudzone zostają odpowiednie mięśnie względnie nie uczestniczące w tym ruchu ale pozwalające na zachowanie równowagi. - zmiany zachodzą wcześniej niż zaburzenie równowagi spowodowane ruchem
np. napięcie mięśni nóg przy podniesieniu ręki.
Korekcyjne dostosowanie posturalne - reakcja na nieoczekiwane zmiany
odruchowe reakcje przy zachwianiu równowagi na bazie informacji z prioreceptorów.
STRATEGIE ZACHOWANIA RÓWNOWAGI
skoordynowana praca mięśni (niewielkie zachwianie);skokowa i biodrowa, bez odrywania stóp od podłoża
modyfikacja postawy - wykrok(duże zachwianie)
KOORDYNOWANIE UTRZYMYWANIA POSTAWY CIAŁA I WYKONANIE RUCHU DOWOLNEGO
Stanowi podstawowy warunek efektywności działań ruchowych człowieka.
Prawo Hess'a - w dowolnej czynności ruchowej można wyróżnić dwa główne aspekty
Teleokinetyczny - nakierowany na cel działania motorycznego
Ereizmatyczny - związany z zachowaniem równowagi ciała
Aspekty te uzupełniają się i występują jednocześnie.
Programy koordynacji równowagi z wykonaniem ruchu dowolnego
JEDEN PROGRAM(program pojedynczy)
jeden program ruchowy z OUN odpowiada za ruch i dostosowanie postawy
rozsyłany jest on do poszczególnych efektorów
istotą tego programu jest docieranie zarówno do mięśni koordynujących postawę i równowagę, oraz do mięśni regulujących pracę ruchu dowolnego.
DWA PROGRAMY(program złożony)
jeden program odpowiada za zachowanie równowagi, drugi program za regulację ruchu dowolnego.
programy te pozostają w związku czasowym(rozpoczęcie i dostosowanie ruchu) i ich wyniki podlegają zakłóceniom i ewentualnej korekcie.
Antycypacyjna i korekcyjna praca mięśni występuje w obu programach.
Pytanie 4: Zagadnienie uczenia motorycznego - modele, mechanizmy neurofizjologiczne, uwarunkowania.
PAMIĘĆ W PROCESIE UCZENIA MOTORYCZNEGO
Pamięć - proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia znajdującego u podłoża uczenia się.
Uczenie - proces powstawania względnie trwałych zmian w zachowaniu jednostki, dzięki któremu może się ona przystosować do zmieniającego się środowiska.
mechanizm zapamiętywania jest uniwersalny, dotyczy ssaków, ptaków, owadów,etc.
długotrwałe wzmocnienie synaptyczne determinuje plastyczność synaptyczną
zdolność zapamiętywania zależy od wzajemnych proporcji dwóch białek CREB 1 i CREB 2
modelowanie ludzkiej pamięci przy użyciu środków farmakologicznych jest możliwe.
Rodzaje pamięci ze względu na rodzaj informacji.
Deklaratywna - jawna, świadoma
zależy głównie od funkcji hipokampa
deklaruje, że coś wiem i jestem w stanie to wykazać
dzielimy ją na pamięć:
semantyczną - zapamiętane fakty niezależnie od kontekstu, na zasadzie kojarzenia.
epizodyczną - informacje zapamiętane w odniesieniu do jakiejś innej informacji(np. daty)
Niedeklaratywna - nieświadoma
informacje odtwarzane przez móżdżek
nieświadomie przypominamy sobie wcześniej wyuczony wzorzec.
dotyczy umiejętności i pamięci motorycznej
Rodzaje pamięci ze względu na czas.
Długotrwała(LTM)
trwały magazyn śladów pamięciowych.
Krótkotrwała(STM,operacyjna)
wykorzystywana do zapamiętania informacji zmysłowej,danych pobranych z pamięci długotrwałej lub wyników procesów przetwarzania danych w mózgu.
Sensomotoryczna(USTM,Ultrakrótka)
słuzy przechowywaniu informacji dochodzących do zmysłów
pozwala procesom percepcji wybrać odpowiednie informacje istotne dla organizmu
Rodzaje mechanizmów pamięci
Proceduralna - odtwarzanie prostych czynności
Odtwórcza - odtwarzanie wzrokowe
Epizodyczna - zapamiętywanie informacji w odniesieniu do innej informacji(silnego bodźca)
Semantyczna - zapamiętywanie informacji niezależnie od kontekstu na zasadzie kojarzenia.
TEORIE MECHANIZMÓW UCZENIA SIĘ
Teoria Lashleya - zakłada zasadę równorzędności funkcji pól kory mózgowej.
Teoria Hebba - teoria bazuje na powstawaniu śladów pamięciowych, spowodowanych zmianami czynnościowymi i strukturalnymi w obrębie sieci neuronów.
Teoria Ecclesa - zakłada plastyczność układu nerwowego czyli zmiany strukturalne w obrębie elementów przed i postsynaptycznych.
MOLEKULARNE MECHANIZMY PAMIĘCI
długotrwałe wzmocnienie transmisji synaptycznej(LTP)
długotrwałe osłabienie transmisji synaptycznej(LTD)
Procesy komórkowe odpowiedzialne za mechanizmy pamięci
wykrycie równości
kompensacja(zastępowanie jednego działania drugim)
stabilizacja
NAWYK RUCHOWY
nabyta zdolność do skutecznego i sprawnego wykonania określonej czynności ruchowej bez udziału świadomości
indywidualna forma reakcji i działalności ruchowej charakteryzująca się zautomatyzowanym przebiegiem, której wykonanie nie wymaga specjalnej koncentacji, uwagi i myślenia.
fizjologicznym podłożem nawyków ruchowych są odruchy warunkowe.
Rodzaje nawyków ruchowych
Zamknięty(wewnętrzny) -pętla otwarta - nie dostosowana do warunków i nie podlegająca większym modyfikacjom.
jest to nawyk gorszej jakości
wykonujemy go jedynie w konkretnych, określonych warunkach standardowych.
niewielki udział pętli i sprzężeń.
Otwarty(zewnętrzny) - pętla zamknięta
nawyk lepszej jakości
nawyk możemy dostosowywać do zmiennych i utrudnionych warunków zewnętrznych
większy w nim udział pętli i sprzężeń.
Fazy nauki nawyku ruchowego:
Łączenie pojedyńczych elementów w całość
Usuwanie błędów
Automatyzacja
Uplastycznienie.
MODELE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO
Rodzaje teorii uczenia się motorycznego
Asocjatywne - oparte na skojarzeniu - akcentuje związek w układzie bodziec -> reakcja
Cybernetyczne - nacisk jest położony na mechanizmy samokontroli i samoregulacji.
Informatyczne - nacisk kładzie się na procesy odbioru, podjęcia decyzji i zdolności do korekty
Adaptacyjne - przystosowawacze - podkreślana jest rola wyższego i niższego poziomu kontroli i dostosowania się do otaczających warunków
Ogólno-opisowe - podkreśla się rolę generalnych charakterystyk danych umiejętności ruchowych i ukierunkowanie na cele praktyczne.
MODEL POLHMANA
wg. Polhmana uczenie jest procesem ciągłego doskonalenia się, w którym można wyróżnić stałe składniki powtarzające się na coraz wyższym stopniu opanowania czynności ruchowej.
zgodnie z tym modelem uczenie nie jest wyłącznie motoryczne ale zależy także od systemu wymiany informacji
Schemat
Informacja -> Odbiór -> Przygotowanie -> Ocenianie -> Projektowanie -> Programowanie -> Przekształcanie -> Informacja Zwrotna
schemat powtarza się N ilość razy, co prowadzi do wykształcenia nawyku ruchowego.
MODEL SCHMIDTA
model ten traktuje człowieka jako swoisty układ, który rozpoznaje bodźce, wybiera odpowiedź a następnie ją realizuję.
podstawą tej koncepcji jest teoria zamkniętej pętli, z której wynika, że uczenie się czynności ruchowych przebiega na dwóch poziomach:
pierwszy jest oparty na sprzężeniu zwrotnych korygującym błędne dane(ruchy) na podstawie informacji z mięśni i zmysłów.
na drugim poziomie w wyniku wcześniej zaprogramowanego wyobrażenia powstają w systemie nerwowym programy motoryczne tzw. zamknięte pętle.
programy motoryczne są zapisywane w korze mózgowej.
Schemat
Rozpoznanie bodźca i wybór reakcji - szerokie -> wybór reakcji następuje na zasadzie mechanizmu
szyjki butelki - z wielu bodźców i reakcji wybieramy wąski zakres.
Programowanie reakcji - wąskie
Program motoryczny - zostaje przekazany do układu wykonawczego
Rdzeń kręgowy
Mięśnie sprzężenia korygujące ze zmysłów - wpływają na zapisywany program
motoryczny korygując go
Ruch
Otoczenie - kontakt programu ruchowego z otoczeniem -> ew. sprzężenie zwrotne korygujące.
Oceniany wynik.
UWARUNKOWANIA DETERMINUJCE PROCES UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO.
właściwości uczącego się
okoliczności i czynniki opisujące sytuację w której uczymy się danego ruchu
właściwości nauczającego
Właściwości uczącego się warunkujące uczenie się motoryczne.
stopień dojrzałości organizmu, czyli poziom rozwoju:
morfologicznego
psychicznego i psychologicznego
fizjologicznego
społecznego
motorycznego
w szczególności poziom rozwoju układu nerwowego i odpowiednie zakończenie procesów inerwacji mięśni i mielinizacji komórek nerwowych.
predyspozycje ruchowe warunkowane geneteczne - warunkują łatwość/trudność i szybkość procesu nauczania.
poziom sprawności poszczególnych zmysłów wspomagających proces uczenia się.
poziom zdolności motorycznych pozwalający na fizczyne podjęcie wykonywania danej czynności.
motywacja do nauki.
proces nauczania motorycznego zależy także od czynników somatycznych :
stosunki wewnętrzne między komponentami ciała
wielkość ciała i masa
proporcje ciała.
Tylko tutaj coś o tym jest zawarte : PROCES KONTROLI SFERY KOORDYNACYJNEJ
proces sterowania ruchów dotyczy ruchów dowolnych.
- jest to proces organizacji informacji( system sterowania, regulacji i generowania czynności ruchowych) odbywa się na dwóch zasadach
polega na porównywaniu wartości pożądanych i bieżących oraz ich modyfikowanie odpowiednie do warunków
Wynika z niego, ze rozwiązywanie zadań koordynacyjnych dokonuje się poprzez realizację szeregu funkcji pośrednich, które wzajemnie się uzupełniają i tworzą tzw. „pętlę ruchową”:
1. Odbiór inf. wewnętrznych i zewnętrznych poprzez receptory
2. Planowanie i programowanie przebiegu czynności
3. Przekazanie impulsów do receptorów i realizacja ruchu przez aparat wykonawczy
4. Odbiór inf. poprzez system sprzężeń zwrotnych i porównanie ich z celem i programem działań
5. Przekazanie impulsów korekcyjnych do receptorów.
a. drugi proces jest oparty za zasadzie otwartego łańcucha sterowania pozwalającego na realizację ruchu bez informacji zwrotnej.
Ruch dowolny - Ruch wyuczony, którego wykonanie zależy od funkcji wyższych struktur OUN.
14