I. Współczesna interpretacja pojęcia sprawności fizycznej i jej diagnoza - przyczyny i skutki zmiany paradygmatu.

TEMAT:SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA.

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA - to wysoki poziom zdolności motorycznych oraz szeroki zakres umiejętności ruchowych, którym powinno towarzyszyć: pozytywne nastawienie, dobre chęci oraz odpowiednia motywacja do aktywności ruchowej.

Zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe wyznaczają potencjał motoryczny.

Osoba sprawna fizycznie - to osoba zdrowa, posiadająca harmonijną budowę ciała, i która szybciej będzie się uczyła umiejętności ruchowych od innych osób.

Sprawność fizyczna - jest sumą sprawności ruchowej i sprawności motorycznej.

Sprawność ruchowa - to stopień opanowania własnego ciała, na który składa się zespół nabytych umiejętności ruchowych oraz odpowiedni stan rozwoju aparatu ruchu umożliwiający wykorzystanie tych umiejętności.

Sprawność motoryczna - to poziom rozwoju cech ( zdolności ) motorycznych, będących efektem zamierzonego i niezamierzonego wyćwiczenia.

Można rozróżnić cztery koncepcje interpretacji sprawności fizycznej:

I. Koncepcja MECHANICZNO-BIOLOGICZNA.

Sprawność fizyczną porównuje się do sprawności maszyny, gdzie sprawność wyraża się stosunkiem pracy włożonej do pracy użytecznej. Koncepcja ta określa sprawność biologicznego działania ustroju, jednakże nie bierze pod uwagę nastawienia psychicznego.

II. Koncepcja BEHAWIORALNA.

Sprawność fizyczna jest rozumiana szeroko jako ,, stopień osiągniętego w ontogenezie poziomu zaradności i samodzielności motorycznej w różnych okolicznościach zewnętrznych''.

Koncepcja ta wyraża sprawność fizyczną jako stopień ruchowej adaptacji do środowiska.

Tak szeroko rozumiana sprawność fizyczna jest ciężka do zmierzenia.

Elementy tej koncepcji to:

• Poziom zdolności ( z uwzględnieniem wydolności ) - stan rozwoju zdolności motorycznych i wydolności krążeniowo-oddechowej co sprawia, że człowiek może wykonać daną czynność ruchową

• Zasób umiejętności ruchowych wyznaczający granice działań motorycznych, które osobnik umie - potrafi wykonać.

• Pozytywne nastawienie i motywacja do aktywności ruchowej, co oznacza, że osobnik także chce osiągnąć pożądane efekty motoryczne.

III. Koncepcja MOTORYCZNA.

W myśl tej koncepcji sprawność fizyczna sprowadza się do poziomu zdolności motorycznych. Nie bierze się pod uwagę zasobu umiejętności. Jej plusem jest łatwa ocena zdolności motorycznych poprzez wykorzystanie różnorodnych testów. Zasób umiejętności i technika ich wykonania jest związana ze sprawnością ruchową.

Sprawność fizyczna = sprawność ruchowa + sprawność motoryczna.

Nieco inaczej sprawność motoryczną ujmuje profesor Raczek - uważa on, że termin sprawność fizyczna należy zastąpić terminem sprawność motoryczna, ponieważ najpełniej (szerzej) oddaje całokształt złożonych bio-psycho-społecznych podstaw sprawności człowieka.

W koncepcji tej podkreśla on tylko aspekty cielesne, a brak jest aspektów psychicznych i społecznych, które też w pewien sposób wpływają na sprawność motoryczną.

SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA - to stopień uzewnętrznienia poziomu oraz struktury osobniczych uwarunkowań ( potencjalnych możliwości ) do wykonywania ruchowych czynności.

Sprawność motoryczna sprowadza się do potencjału ruchowego, czyli zdolności, umiejętności ruchowych oraz zależności między nimi i z dużym uwzględnieniem aspektów psychicznych

( pozytywne nastawienie ). Sprawność motoryczna = sprawność fizyczna.

IV. Koncepcja ZDROWOTNA.

Sprawność fizyczna nawiązuje do zdrowia.

Sprawność fizyczna = zdrowie.

Zdrowie, to nie tylko nieobecność choroby i niedołęstwa, ale stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia. Kształtując sprawność fizyczną ważne jest rozbudzenie świadomości, jak duży związek sprawności jest związany ze zdrowiem.

Komponenty wyznaczające tak rozumianą sprawność:

1. Morfologiczne:

• skład ciała ( stosunek tkanki tłuszczowej aktywnej do biernej ).

• siła ( budowa tkanki kostnej ).

1. Mięśniowo-szkieletowe:

• siła mięśniowa i wytrzymałość.

• gibkość.

1. Motoryczne:

• kontrola postawy ciała ( zdolności koordynacyjne ).

1. Krążeniowo-oddechowe:

• maksymalna moc aerobowa.

• wydolność ( VO_2max ).

1. Metaboliczne:

• metabolizm węglowodanowy.

• metabolizm lipidowy.

Sprawność fizyczną możemy zmierzyć metodą analityczną i syntetyczną.

Metoda analityczna - to metoda, w której testy składają się z szeregu prób, z której każda ocenia inną zdolność motoryczną.

• Europejski Test Sprawności Fizycznej - ,, EUROFIT''.

• Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej.

• Indeks Sprawności Fizycznej ZUCHORY.

Metoda syntetyczna - to, np. tor przeszkód zawierający jak najwięcej elementów technicznych z różnych dyscyplin sportu.

• Np. test KURAŚA - gdzie wynikiem testu będzie czas przebytego toru.

Europejski Test Sprawności Fizycznej - ,, EUROFIT'', składający się z 9 prób:

Wymiar	Czynnik	Test
1. Równowaga	Równowaga całego ciała	Postawa równoważna ( Flaminga ) - stanie na jednej nodze
2. Szybkość	Szybkość ruchów kończyny górnej	Stukanie w krążki ( tzw. tapping )
3. Gibkość	Gibkość	Skłon w siadzie
4. Siła	Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
5. Siła	Siła statyczna	Zaciskanie ręki
6. Wytrzymałość mięśniowa	Siła tułowia	Z leżenia tyłem siady
7. Wytrzymałość mięśniowa.	Siła funkcjonalna	Zwis o ramionach ugiętych
8. Szybkość	Bieg zwinnościowy	Bieg wahadłowy ( 10 x 5m )
9. Wydolność tlenowa lub wytrzymałość krążeniowo - oddechowa	Wydolność tlenowa	Wytrzymałościowy bieg wahadłowy Ergometryczny test rowerowy
Pomiary antropometryczne		- wysokość ciała ( cm ) - masa ciała ( kg ) - otłuszczenie ciała ( 4 fałdy skórno tłuszczowe: 2-głowy ramienia, 3-głowy ramienia, pod łopatkowy, bok tułowia )
Dane identyfikacyjne		- wiek - płeć

Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej, składa się z 8 prób:

Indeks Sprawności Fizycznej ZUCHORY, który przeznaczony jest do samooceny ( np. w rodzinie ).

Jego celem jest auto-ocena i wzmocnienie u ćwiczących motywacji do podnoszenia swojej sprawności.

Składa się z 6 prób:

Wymiar	Test
1. Szybkość ruchów	Bieg w miejscu przez 10s z równoczesnym klaskanie między podnoszonymi nogami ( miarą jest liczba klaśnięć )
2. Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
3. Siła względna	Zwis wolny na drążku jednorącz lub oburącz
4. Gibkość	Głębokość skłonu tułowia w przód
5. Wytrzymałość	Bieg w tempie 120 kroków / minutę ( o wyniku decyduje czas trwania biegu lub długość pokonanego dystansu )
6. Siłą mięśni brzucha	Poziome ,, nożyce'' w pozycji leżąc tyłem ( wynikiem jest czas ćwiczenia )

Przyczyny zmian paradygmatu
1.choroby cywilizacyjne
2. zjawiska hipokinezj (brak ruchu)
3.przemiany we współczesnym sporcie
-doping
-koszt
-elitarność
4. zmiana świadomości
5. kultura konsumpcji
6. zmiany funkcji i roli szkoły w wychowaniu
7. wadliwie funkcjonujący system szkolenia sportowego

8. zatarcie różnicy pomiędzy fizycznym kształceniem a wychowaniem

skutki zmian paradygmatu
1. regres poziomu sprawności fizycznej
2. intensyfikacja niekorzystnych trendów
3. otyłość
4. zmiana sportu na rekreacje (rehabilitacje )
5. wzrost wydatków państwa na ochronę zdrowia

II Charakterystyka koordynacyjnej sfery motoryczności człowieka rozumianej zarówno jako proces kontroli jak i kompleks zdolności koordynacyjnych.

KOORDYNACYJNE ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE (KZM) : Przejawy tzw. koordynacji ruchów w WF, sporcie, pracy zawodowej a także w życiu codziennym, uwarunkowane są przez różnorodne i specyficzne właściwości organizmu, związane głównie z funkcjonowaniem centralnego i obwodowego UN. Koordynację motoryczną należy rozpatrywać w dwóch znaczeniach:

1) jako proces organizacji i informacji, czyli sterowania i regulacji ruchów, którego obrazem jest przebieg ruchu w czasie i przestrzeni - koordynacja ruchów.

2) jako kompleks wewnetrznych morfo-funkcjonalnych uwarunkowań tego procesu, tak jak zespół specyficznych zdolności koordynacyjnych - KZM.

KZM - to zintegrowane właściwości psychomotoryczne zdeterminowane w dominujący sposób funkcjami CUN. Definiowane jako względnie utrwalone i uogólnione formy przebiegu psychofizycznych procesów regulacji ruchowej.

Proces sterowania sprowadza się do przetworzenia informacji płynących z tele i proprioreceptorów i ich przekazywania do aparatu ruchu (realizacji przyjętego programu ruchu). Zaś regulacja przebiegu czynności ruchowych polega na doskonaleniu i korygowaniu realizowanego programu ruchu, dzięki stale napływającym informacjom.

Szopa przyjmuje, że KZM to możliwość org. w zakresie wykonywania dokładnych i precyzyjnych ruchów w zmieniających się warunkach zew.

Tworzywem zdolności koordynacyjnych są głównie predyspozycje neurosensoryczne i psychiczne (funkcje CUN i narządów zmysłów) a w mniejszym stopniu morfo-strukturalne i energetyczno-funkcjonalne.

Predyspozycjami KZM są funkcje tele i proprioreceptorów, błędnika, móżdżku, szybkości przewodnictwa nerwowego, pobudliwości nerwowo-mięśniowej, koordynacji receptorowo-ruchowej; a także uwagi, pamięci motorycznej, wyobrażenia, operacyjnego myślenia (funkcje percepcyjne).

Zdaniem Szopy podstawowymi czynnikami integrującymi zdolności koordynacyjne są funkcje CUN i narządów zmysłów, a szczególnie zdolności neuronów do zapamiętywania informacji i ich odtwarzania w procesie sterowania ruchami; stąd autor ten dzieli KZM na dwie grupy:

*predyspozycje oparte na sprawności uruchamiania istniejących już w ośrodkach programów ruchowych (czas reakcji, koordynacja receptorowo-ruchowa, wzrokowo-słuchowo-dotykowa), czucie proprioreceptywne, funkcje aparatu przedsionkowego, robaka w móżdżku.

*predyspozycje mające znaczenie w procesie tworzenia nowych programów ruchowych - uzdolnienia ruchowe, czyli : szybkość, dokładność, trwałość i plastyczność uczenia się nowych ruchów (zdolność spostrzegania, pamięć i wyobraźnia motoryczna, operacyjne myślenie).

Klasyfikacja zdolności koordynacyjnych : Struktura ZK obejmuje następujące specyficzne elementy:

*szybkość reagowania

*orientacje przestrzenną

*zachowanie równowagi

*rytmizację

*kinetyczne różnicowanie

*sprzężenie

*dostosowanie i przestawienie.

Pięć pierwszych specyficznych możliwości koordynacyjnych to tzw. fundamentalne dla szkolnego WF zdolności koordynacyjne. Wymienione zdolności występują w różnych powiązaniach w obrębie trzech kompleksów: *motorycznego uczenia się *sterowania i regulacji ruchem *adaptacji motorycznej.

A. Szybkość reagowania - to zdolność odpowiedzi motorycznej na dany bodziec w jak najkrótszym czasie. Uzależniona jest od sprawności centralnego i obwodowego UN. Analizując przebieg impulsów w łuku odruchowym można wskazać na składowe ściśle uwarunkowane genetycznie, podatne na bodźce treningowe oraz te bardziej plastyczne, ulegające istotnym modyfikacjom na skutek wieloletniego specyficznego treningu : *szybkość przepływu impulsów jest stała i uzależniona od średnicy neuronów *szybkość wychwycenia bodźca ze środowiska zew. lub wew. zależy od wrażliwości receptorów oraz koncentracji, to też specyficzny trening może skrócić tę składową szybkości reakcji *zmiana bodźca czuciowego na słuchowy na poziomie CUN jest procesem najbardziej podatnym na wytrenowanie, gdyż z biegiem czasu dochodzi do właściwego utorowania dróg nerwowo-mięśniowych. Powstaje nawyk, którego kontrola przechodzi na niższe piętra UN (ćw. niskiego startu)..

B. Orientacja przestrzenna - determinuje możliwość człowieka w zakresie dokładnej oceny położenia ciała i jego zmian w stosunku do punktu odniesienia (pola działania np. boiska lub poruszającego się obiektu np. przeciwnik) oraz realizowania ruchu w żądanym kierunku. Jej poziom i rozwój zależy od szybkości oceny i kontroli przestrzennych warunków działania, które dokonuje się na podstawie współdziałania analizatorów wzrokowego i słuchowego; a także od sygnałów dotykowych i procesów psychicznych jak np. antycypacja. W sporcie zdolność ta bywa określana jako czucie dystansu np. w boksie i szermierce, lub czucie przestrzeni np. w gimnastyce, łyżwiarstwie figurowym. Przejawy orientacji w sporcie: *w odniesieniu do stałych warunków (np. skoki t trampoliny) *w stosunku do poruszających się obiektów (np. partner, przeciwnik, piłka). Rozwój orientacji wnioskujemy na podstawie : dokładności oceny przestrzennych warunków ruchu i ich zmian, szybkości i sprawności działania w nowej sytuacji.

C. zachowanie równowagi - umożliwia utrzymanie zrównoważonej pozycji ciała (równowaga statyczna) oraz zachowanie lub odzyskanie tego stanu (równowaga dynamiczna) w czasie czynności ruchowej, albo bezpośrednio po jej wykonaniu. Formy równowagi : *R. statyczna - którą trzeba zachować w pozycji statycznej np. stanie na jednej nodze w gimnastyce, pozycja w skokach do wody (główną rolę spełniają analizatory kinestetyczne) *R. dynamiczna - która jest zachowana w trakcie ruchu np. ćw. na równoważni, jazda na łyżwach (główna rolę spełniają analizatory przedsionkowe - funkcje błędnika, związane ze zmysłem równowagi) *Żonglowanie (balansowanie) przedmiotami lub na nich np. równoważenie piłeczki na rakietce, jazda na rowerze. Poziom zdolności zachowania równowagi wyznaczają predyspozycje morfo-strukturalne, czyli proporcje ciała (położenie S.C.).

D. Rytmizacja - pozwala na uchwycenie, zapamiętanie, odtworzenie i realizowanie określonej dynamiczno-czasowej struktury ruchów cyklicznych i acyklicznych. Przejawia się w dostosowaniu ruchów do podanego zew. rytmu lub celowego rytmu własnego (wew.). Każdy ruch ma strukturę czasowo-dynamiczną, czyli rytm. Rytm - to cecha przebiegu ruchu, której istotą są proporcje czasowe między kolejnymi fazami określonego ruchu. Wyczucie rytmu - to zdolność dokładnego odtwarzania zadanego rytmu ruchu i odpowiedniego jego korygowania w zależności od zmienianych warunków. Zdolność rytmizacji wyraża się też w inicjowaniu i zmianie własnego rytmu (np. własny rytm rozbiegu do skoków). Jest zdolnością bardzo ważną w szybkim i dokładnym opanowaniu umiejętności we wszystkich dyscyplinach sportu. Jej poziom zależy od jakości procesów przetwarzania informacji: *akustycznych i wizualnych, które decydują o efektywności motorycznej, np. gimnastyka sportowa, artystyczna, kajakarstwo, wioślarstwo, łyżwiarstwo figurowe *jak też wrażeń kinestetycznych i dotykowych, np. jazda figurowa parami, zapasy, judo.

E. Kinetyczne różnicowanie - uzewnętrznia się dokładnością i ekonomicznością wykonywanych zadań ruchowych (trzeba użyć siły ,,w sam raz” do potrzeby; ani za dużo ani za mało). Zdolność kinestetycznego różnicowania warunkuje wysoką dokładność i ekonomikę wykonania całych ruchów jak i oddzielnych faz cyklu ruchowego. Jej istota polega na przyjęciu i ocenie oraz przetwarzaniu informacji o kątowej pozycji w stawach (komponenty przestrzenne), stanie napięcia zaangażowanych mm (komponenty siłowe), oraz tempie ruchów (komponenty czasowe). Jej podstawa jest postrzeganie parametrów siły, czasu i przestrzeni w toku czynności motorycznej pod kątem najkorzystniejszego rozwiązania całego zadania ruchowego. Różnicowanie warunkowane jest głównie dokładnością i subtelnością ruchowych wrażeń i spostrzeżeń, często w połączeniu ze słuchowymi i wzrokowymi. Specyficznym charakterem różnicowania w sporcie jest czucie - czyli wyspecjalizowane wrażenia i spostrzeżenia w treningu sportowym, np. czucie czasu - w biegach; piłki - w grach sportowych itp.

F. Sprzężenie (łączenie ruchów) - to celowa organizacja ruchów części ciała, prowadząca do integracji czasowych, przestrzennych jak i dynamicznych parametrów ruchu, oraz podporządkowanie ich zadaniu realizowanemu przez całe ciało. Np. łączenie wymachów lub krążeń ramion z ruchami koordynacyjnymi (powiązanie ruchów RR, NN i T w pływaniu). Wyróżniamy w nim : *czynnik czasowy - gdzie sprzężenie ruchów następuje w jednoczesnym lub następczym udziale ruchów częściowych w przebiegu całej czynności *czynnik przestrzenny - gdzie każdy następny ruch częściowy rozpoczyna się wtedy, kiedy ciało znajduje się w określonej pozycji. Zdolność sprzężenia występuje np. w gimnastyce sportowej, artystycznej, łyżwiarstwie figurowym, w grach sportowych.

G. Dostosowanie - decyduje o trafności doboru naszego programu aby osiągnąć dany cel. Najpierw powstaje odpowiedni program ruchowy, który jest realizowany i zmienia się w zależności od sytuacji, gdzie powstaje nowy program taki by osiągnąć dany cel. Rodzaje zmian : *oczekiwane (np. sporty walki, gry sportowe) *zmiany nieoczekiwane, które mogą wystąpić nagle (np. zjazd na nartach) *nieznaczne, czyli względnie oczekiwane (np. zmiana dł. kroku w biegach przełajowych w zależności od zróżnicowania terenu) *znaczne - które mogą doprowadzić do przerwania czynności i wdrożenia nowego programu działania (np. rozbicie obrony i przejście do ataku). Zmiana ta nosi również nazwę przestawiania ruchu - w zależności od występujących warunków zew. Zdolność dostosowania przetwarza informacje z receptorów optycznych, akustycznych, dotykowych oraz kinestetycznych.

Kryteria oceny koordynacyjnych zdolności: Przez kryteria rozumiemy główne przejawy, na podstawie których ocenia się poziom KZM. Są wskaźnikiem możliwości koordynacyjnych i ich oddzielnych specyficznych składowych. Kryteriami oceny KZM są: *prawidłowość *szybkość *racjonalność *kreatywność wykonania złożonych koordynacyjnie działań ruchowych. Mają one ilościowe i jakościowe charakterystyki. *prawidłowość - wykonana w sensie jakościowym to adekwatność działania ruchowego w stosunku do zamierzonego celu, w znaczeniu ilościowym to precyzja ruchu. W obu przypadkach to celowa dokładność bezpośrednio połączona z pomyślnym rozwiązaniem zadania ruchowego. *szybkość - w sensie jakościowym to czasowa aktualność (np. wykonanie ruchu w optymalnym momencie), w znaczeniu ilościowym to prędkość przebiegu wykonania złożonych koordynacyjnie działań ruchowych w warunkach deficytu czasu, szybkość opanowania nowych działań ruchowych, szybkość osiągnięcia zadanego poziomu precyzji lub ekonomiczności, szybkość reagowania w złożonych warunkach. *racjonalność - aspekt jakościowy to celowość ruchów, a aspekt ilościowy to ekonomiczność. Można, np. odznaczyć się wysoką ekonomicznością w biegach na długich dystansach i niską w ruchach wymagających zwinności (gry sportowe). *kreatywność - aspekt ilościowy to stałość (powtarzalność) wykonanych tych samych ruchów w zmieniających się warunkach, w aspekcie jakościowym to inicjatywa (pomyślność) uzewnętrzniająca się w możliwościach znalezienia najlepszego wariantu wykonania zadania ruchowego. Precyzyjne określenie kryteriów poziomu KZM jest ważne m. in. przy konstruowaniu wiarygodnych testów motorycznych do pośredniego pomiaru tych zdolności. A wykonanie koordynacyjnej próby motorycznej powinno być oceniane wg jednego z ilościowych kryteriów. Np. rzuty do celu są miernikiem precyzji ruchów, a wykonywane w seriach ich powtarzalności; lub chwyt opadającej pałeczki dłonią jest miarą szybkości i ekonomiczności działania. Znajomość kryteriów poziomu KZM ułatwia też ich ocenę w toku obserwacji działań motorycznych ćwiczącego bądź grupy uczniów.

Poziomy wymogów koordynacyjnych : Wyniki badań wskazują, że wymagania koordynacyjne określają: dokładność przestrzenna, czas oraz zmienność warunków i sytuacji motorycznego działania. I Poziom - charakteryzują zdolności do sterowania i regulacji przestrzenną dokładnością prostych, znanych i kierowanych czynności ruchowych wykonywanych w standardowych warunkach bez ograniczenia czasowego i zapewnieniu ciągłości sprzężenia zwrotnego (dokładność); zdolność do precyzyjnej regulacji ruchu. II Poziom - wyznaczają poziom do sterowania i regulacji przestrzenną dokładnością krótkotrwałych i szybkich czynności ruchowych w standardowych warunkach (dokładność + szybkość); zdolność do koordynacji w ograniczonym czasie. III Poziom - charakteryzują zdolności do sterowania i regulacji dokładnością nieznanych, szybkich czynności w zmiennych warunkach i sytuacjach (dokładność + szybkość +zmienność); zdolność do adekwatnego dostosowania i przestawienia motorycznego. IV Poziom - wyznaczają zdolności do sterowania i regulacji dokładnością prostych czynności w zmiennych warunkach (dokładność + zmienność).

Kontrola równowagi ciała i jej koordynacja z ruchem dowolnym.

I WYBRANY MODEL STEROWANIA I REGULACJI RUCHÓW DOWOLNYCH CZŁOWIEKA STRUKTURY CUN ZAANGAŻOWANE W PROCES STEROWANIA I REGULACJI RUCHÓW DOWOLNYCH. Ruchy dowolne mogą ale nie muszą być odpowiedzią na określony bodziec czuciowy. Mogą również występować w wyniku wyobrażenia bodźca, mogą być zapoczątkowane przez procesy myślowe lub emocje. Są one zależne od procesów wolicjonalnych. Ruchy te są wyuczone i ich skuteczność polepsza się wraz z treningiem. Główna struktura sterująca ruchami dowolnymi to: korowe okolice ruchowe oraz móżdżek i jądra podstawy. Korowe okolice ruchowe dzielą się na A/ pierwszorzędową korę ruchową znajdującą się w 4 polu wg Brodmanna - jest to główny efektor ruchu, szczególnie ruchów palców; tu kontrolowany jest kierunek ruchu. B/ dodatkowa okolica ruchowa i okolica przedruchowa w 6 polu wg Brodmanna, badania tych okolic wskazały na udział tych części kory w planowaniu złożonych reakcji ruchowych, a także w reakcjach posturalnych związanych z ich wykonaniem. C/ pierwszorzędowa kora czuciowa, pole 3,2,1 wg Brodmanna. Uszkodzenie korowych okolic ruchowych wywołuje zespół objawów zwanych syndromem górnego (ośrodkowego) neuronu ruchowego, uszkodzenie korowe charakteryzuje się najczęściej niedowładem lub porażeniem ograniczonym do jednej z przeciwstronnych kończyn lub jej części. Rola móżdżku w organizacji ruchu Funkcja móżdżku polega na korygowaniu błędów w ruchach przez porównanie zamierzonego ruchu z jego aktualnym wykonaniem. Móżdżek uzyskuje informacje o wykonywanym ruchu poprzez długie drogi aferentne. Jądro przedsionkowo-boczne (część móżdżku) kontroluje utrzymanie równowagi ciała i ruchy oczu w czasie poruszania się. Uszkodzenie móżdżku wywołuje objawy: -zaburzenia równowagi, -zmniejszenie napięcia mięśniowego na skutek obniżonego pobudzenia motoneuronów y, -osłabienie siły skurczów mięśniowych, -rozmaite formy niezborności ruchowej, -drżenie zamiarowe, po uszkodzeniu bocznych części móżdżku, pacjenci przy zamkniętych oczach nie mogą trafić palcem do nosa, -zaburzenia czasowej koordynacji ruchów wykonywanych w różnych stawach jak również ruchów ręki i palców, -uszkodzenie robaka, który kontroluje ruchy twarzy, powoduje wystąpienie mowy skandowanej oraz oczopląs.

Zwoje podstawy mózgu: czyli 5 podkorowych jąder: j. ogoniaste, j. niskowzgórzowe, skorupa, gałka blada i istota czarna. Cechą charakterystyczną połączeń miedzy jądrami podstawy jest obecność różnych neurotransmiterów pobudzających jak i hamujących. Brak równowagi między tymi transmiterami prowadzi do zaburzeń ruchowych np. choroba Parkinsona.

Sterowanie- polega na przetwarzaniu informacji płynących z receptorów i ich przekazywaniu do aparatu ruchu/ narządu wykonawczego. Regulacja to doskonalenie, korygowanie wykonywanej czynności dzięki stale napływającym nowym informacjom. To korygowanie realizowanego programu.

W procesie sterowania mamy do czynienia z takim bodźcem, który niesie ze sobą jakieś informacje, one zostają przetworzone i następuje działanie. Natomiast w regulacji to działanie daje kolejne informacje, które znowu zostają przetwarzane i albo czynność ta zostaje udoskonalona albo skorygowana. Model Bernsteina- jego model zakłada działanie sprzężenia zwrotnego. Sprzężenie zwrotne ma na celu informowanie ośrodków centralnych o przebiegu czynności ruchowej. Umożliwia to wnoszenie na bieżąco koniecznych poprawek w razie odchylenia między ruchem wykonywanym a zamierzonym. Natomiast Czchaidze wprowadził pojęcie dwóch pierścieni regulujących: duża złożoność ruchów dowolnych, zakładająca konieczność stałego wnoszenia poprawek sugeruje iż regulacja czynności ruchowych odbywa się przy pomocy dwóch pierścieni. PIERŚCIEŃ ZEWNĘTRZNY- składa się ze sprzężenia prostego (służy do przekazywania sygnałów z OUN do układów obwodowych) i zewnętrznej pętli sprzężenia zwrotnego. Jest to pierścień regulacyjny, prowadzący informacje od receptorów wzroku, słuchu, smaku, dotyku itd. Informacje te pozwalają na sformułowanie tzw. Znaczeniowej części ruchu/ programu. To co należy zrobić, jakie zadania należy wykonać zwiazane jest z tym pierścieniem. PIERŚCIEŃ WEWNĘTRZNY składa się ze sprzężenia prostego i wewnętrznej pętli sprzężenia zwrotnego. Pierścień ten prowadzi informacje od proprioreceptorów. To są te informacje, których nie potrafimy sobie uświadomić i one pozwalają na realizację części wykonawczej programu. Te informacje określają mam jak należy daną czynność wykonać, w jaki sposób realizować zadanie ruchowe. W opanowaniu nowej czynności ruchowej wiodącą rolę odgrywa pierścień zewnętrzny, później gdy tą czynność doskonalimy istotną rolę odgrywa pierścień wewn. Przy dalszym ćwiczeniu kontrola przy pomocy wzroku i innych receptorów staje się zbędna, gdyż czynność wykonywana jest automatycznie. Jeśli zachodzi jakaś potrzeba przebudowy nawyku wówczas ponownie włącza się zewnętrzny pierścień sterowania ruchu np. w grach zespołowych górę bierze pierścień zewnętrzny a w pływaniu wewnętrzny.

II CHARAKTERYSTYKA PROCESU KONTROLI STABILNOŚCI POSTAWY I JEGO KOORDYNACJĘ Z PROCESEM REGULACJI RUCHÓW DOWOLNYCH. System sterowania i regulacji zapewnia z jednej strony regulację ruchów dowolnych człowieka, z drugiej zaś umożliwia kontrolę postawy i utrzymanie równowagi ciała. Sterowanie postawą sprowadza się do nadania ciału określonej sylwetki a kontrola stabilności postawy dotyczy zagadnień dynamicznych związanych z utrzymaniem lub przywróceniem postawy ciała w przyoadku utraty równowagi. Zakłócenie stabilności postawy może być wywołane własną aktywnością ruchową albo wynikać z interakcji z otoczeniem. Koordynowanie utrzymania postawy ciała i wykonania ruchu dowolnego: wykonanie ruchu dowolnego i utrzymanie postawy ciała odbywa się poprzez wspólny aparat wykonawczy. Istnieją dwa główne modele koordynacji postawy ciała i ruchu: 1. model pojedynczy (tradycyjny), model Bernsteina- dostosowanie postawy i ruchu jest sterowane przez jeden program ruchowy w OUN. Program ten jest następnie transformowany i rozsyłany do poszczególnych efektorów. Program ten dociera więc i do mm. bezpośrednio zaangażowanych w regulację ruchu dowolnego i do mm. biorących udział w utrzymaniu równowagi ciała. 2. model „równoległy”- w CUN są generowane dwa lub więcej programy motoryczne. Jeden jest odpowiedzialny za wykonanie ruchu dowolnego, drugi za zapewnienie równowagi. Moment rozpoczęcia ruchu i moment dostosowania postawy pozostają w związku czasowym.

Stabilność postawy zależy od cech fizycznych osobnika a w szczególności jego ciężaru, wysokości i rozmiarów pola podstawy wyznaczonego przez wielkość i rozstaw stóp. Nie są to jednak jedyne wyznaczniki stabilności postawy. Aktywna rola układu nerwowego w kontroli stabilności wprowadza dodatkowe czynniki decydujące o efektywności utrzymania postawy. Stabilność postawy zależy więc od szybkości z jaką układ nerwowy potrafi wykryć i skorygować zakłócenie stabilności oraz wykonać program ruchowy przeciwdziałający utracie równowagi.

Neurofizjologiczne podłoże równowagi: kontrola równowagi odbywa się w oparciu o sygnały docierające z : błędnika, narządu wzroku, proprioreceptorów i receptorów dotykowych. Proprioreceptory, z których płyną informacje to: 1. receptory mięśniowe- wrzeciona nerwowo-mięśniowe, są one wrażliwe na zmiany napięcia i długości mm. i sygnalizują układowi nerwowemu szybkość z jaką odbywa się rozciaganie lub napinanie mięśni. 2. receptory znajdujące się w torebkach stawowych oraz w ścięgnach i więzadłach- umożliwiają one ocenę położenia kości względem siebie oraz ich ruchu w przestrzeni, 3. receptory skóry stopy stykającej się z podłożem. Utrzymanie pionowej postawy ciała podczas wykonywania ruchów szybkich reguluje układ przedsionkowy= zmysł równowagi dostarcza on informacji o kierunku działania siły ciężkości, przyśpieszeniach kątowych i liniowych oraz ruchach głowy w przestrzeni. Receptory zmysłu równowagi znajdują się w układzie przedsionkowym obejmującym pozasłuchową część błędnika z dwoma narządami otolitowymi tj. łagiewką i woreczkiem i trzema kanałami półkolistymi. Dzięki informacjom płynącym z układu wzrokowego możliwe jest sprzężenie zwrotne i wstępna weryfikacja bodźców pochodzących z innych źródeł.

Istnienie wewnętrznej reprezentacji ciała jest podstawą do precyzyjnego określenia pionowego położenia ciała względem płaszczyzny podparcia. Układ nerwowy w oparciu o wejścia przedsionkowe, proprioreceptywne, wzrokowe jest w stanie utrzymać pionowo sylwetkę pomimo zmieniającego się nachylenia płaszczyzny podparcia.

III MODEL NAUCZANIA RUCHU- nauczanie: to kierowanie procesem uczenia się oddziaływując na podmiot. Ma na celu wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności. Jest to proces możliwy pod warunkiem, że oba podmioty w nim uczestniczą, są zainteresowani wyznaczonym celem.

Komponenty zadania ruchowego: 1-koncepcyjny- określający jakie zadanie ma być wybrane z udziałem świadomości. Związany jest z udziałem najwyższych pięter OUN i korą kojarzeniową, korą mózgu, jądrami podkorowymi, móżdżkiem , zwojami podkorowymi i wzgórzem- które nadaje zabarwienie emocjonalne. Związany z planowaniem i zamierzeniem celu. 2- wykonawczy- który polega na aktywizacji przez motoneurony odpowiednich grup mięśniowych. Układy cybernetyczne przy pomocy których odbywa się sterowanie, zbudowane są na zasadzie zamkniętego pierścienia, składającego się za sprzężenia prostego i zwrotnego. Sprzężenie proste- służy do przezywania sygnałów z OUN do ukł. obwodowych. Sprzężenie zwrotne- informuje OUN o przebiegu procesów na obwodzie, o przebiegu czynności ruchowej; umożliwia kontrolę i bieżące wnoszenie poprawek między ruchem wykonywanym a zamierzonym. Dwa pierścienie kierujące:1- ZEWNĘTRZNY- związany z mechanizmem zadającym, koncepcyjnym- składa się ze sprzężenia prostego i zewnętrznej pętli sprzężenia zwrotnego. Na sprzężenie proste pierścienia zew. skł. się wyższe piętra mózgowia, znaczeniowa część programu (co robić?) oraz drogi zstępujące przekazujące informacje przez rdzeń kręgowy i płytki ruchowe do mięśni. Zewnętrzna pętla sprzężenia zwrotnego zaczyna się w receptorach zewnętrznych i kończy się w mechanizmie porównującym zewnętrznego pierścienia sterującego, który kontroluje wykonanie koncepcyjnej części ruchu i wnosi odpowiednie poprawki przy pomocy informacji uzyskanej od eksteroreceptorów. 2-WEWNĘTRZNY- związany z mechanizmem programującym, sterującym- składa się ze sprzężenia prostego i wewnętrznej pętli sprzężenia zwrotnego. Sprzężeni proste związane z mechanizmem programującym, składa się z niższych pięter mózgowia, dróg nerwowych zstępujących połączonych z rdzeniem kręgowym i dróg wstępujących połączonych z wyższymi piętrami mózgowia. Wewnętrzna pętla sprzężenia zwrotnego zaczyna się w receptorach wewnętrznych; biegnie drogami dośrodkowymi i kończy się w mechanizmie porównującym wewnętrznego pierścienia sterującego.

IV Zagadnienia uczenia motorycznego - modele, mechanizmy neurofizjologiczne, uwarunkowania.

W pierwszych fazach ruchu ważny jest pierścień zewnętrzny, który koordynuje wykonawczą część ruchu; a w automatyzacji nawyku ważny jest pierścień wewnętrzny, który koordynuje wykonawczą część ruchu. Automatyzacja nawyku ruchowego, czyli doskonalenie techniki zawodnika sprawdza się do wypracowania odpowiednich programów ruchowych, koniecznych dla funkcjonowania mechanizmów porównujących. Osiągnąć można przez prawidłowe opanowanie nawyku pozwalające na wypracowanie odpowiednich połączeń, albo przez wykorzystanie innych nawyków, które mogą być zastosowane przy tworzeniu nowych połączeń .w obu przypadkach konieczne jest wielokrotne prawidłowe powtarzanie danego ruchu pod kontrolą zewnętrznego pierścienia sterującego. Uczenie się- to proces w wyniku którego, na skutek indywidualnych doświadczeń u jednostki, zachodzą względnie trwałe zmiany w zachowaniu. Uczenie się zamierzone- czyli umyślne , ukierunkowane na zdobywanie wiedzy, umiejętności, sprawności. Uczenie się niezamierzone- czyli mimowolne, uboczne. Proces uczenia się jest związany z zapamiętywaniem informacji, przyswajaniem nowych czynności przez sam podmiot, które nie zawsze dają pozytywne skutki. Uczymy się poprzez ciekawość, która jest procesem automatycznym. Wskutek uczenia się opanowywany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń i przekonań. Czynnikiem decydującym o procesie uczenia się jest chęć poznawania, chęć wyjaśniania zjawisk, itp. Uczenie rozpatruje się najczęściej jako proces wymiany informacji między człowiekiem a środowiskiem, a efektem działania tej informacji jest sprawniejsze działanie. Pojęcie informacji należy rozumieć jako zbiór wiadomości rozpraszających niepewności, które stanowią nowość dla uczącego się. Uczenie zaś nie można traktować w sposób mechaniczny, gdyż zawsze towarzyszą mu procesy intelektualne. W przypadku uczenia się najważniejsze jest kojarzenie. Uczenie się (wg Gallowaya)- to względnie trwałe zmiany w tendencji do zachowania w pewien sposób, które są wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmacnianiem. Poziomy uczenia się- 1- proste uczenie się łańcuchów słownych lub ruchowych, np. nauczanie kozłowania.2-uczenie się rozróżniania, rozpoznanie istotnych różnic, np. nauczanie pływania żabką i kraulem. 3- uczenie się pojęć i reguł- nauczanie czynności słowami i uogólnianie, np. jak zachować się w wodzie. 4- uczenie się ogólnych reguł zachowania następuje przez rozwiązanie problemów( proces najbardziej złożony). Uczenie się (wg Andersona) - jest procesem poprzez który na skutek doświadczeń zachodzą względnie trwałe zmiany w potencjale zachowaniowym. Nauczanie- to kierowanie procesem uczenia się oddziaływując na podmiot (ucznia). Nauczanie ma na celu wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności. Jest procesem możliwym pod warunkiem, że oba podmioty w nim uczestniczące nauczyciel i uczeń, w równym stopniu zainteresowani są osiągnięciem wyznaczonych wzajemnie zadań programowych. Nauczanie odbywa się przez osobę wspomagającą proces uczenia się. Rolą nauczyciela jest: organizowanie procesu uczenia się innych, kształtowanie warunków wzmocnienia, rozbudzenie chęci u ucznia oraz organizowanie aktywności ucznia z myślą o przyswojeniu przez niego określonych wiadomości i umiejętności. Jednakże nauczyciel nie zawsze jest jedynym źródłem informacji. Współcześnie w pedagogice podkreśla się, że nauczanie to nauczanie-uczenie się. Nauczanie i uczenie się są pojęciami ściśle ze sobą związanymi. Nie można mówić o nauczaniu bez uczenia się, natomiast można uczyć bez nauczania.

UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE- dotyczy zmian dokonujących się w strefie motorycznej człowieka. najbardziej elementarną formą uczenia się czynności motorycznych jest uczenie się ruchów (odruchów). Bardziej złożonych ruchów człowiek uczy się jako łączenie prostego bodźca z reakcją, bądź też w bardziej skomplikowany sposób jako wzmocnienie reakcji. Istnieje kilka modeli uczenia się. Z punktu widzenia fizjologicznego; uczenie się bazuje na tworzeniu śladów pamięciowych w OUN. W uczeniu się zaangażowane są liczne struktur korowe i podkorowe (ciało modzelowate, móżdżek, jądra kresomózgowia, kora mózgowa- okolice płata czołowego i skroniowego). Mechanizmy zapamiętywania nie są zbadane (hipotezy):1-zapamiętywanie wiąże się z krążeniem impulsów i powstaniem zmian strukturalnych w łańcuchach neuronalnych. 2-stwierdzenie ogromnych zdolności do zmian strukturalnych i czynnościowych w pojedynczych synapsach. 3-zwiększone wydzielanie neurotransmiterów (wzrasta ich stężenie) oraz powstawanie w neuronie postsynaptycznym długotrwałego wzmocnienia. 4-wykazanie zmiany w syntezie DNA i RNA. 5-zaobserwowano tworzenie się nowych połączeń synaptycznych. Zapamiętywanie to jeden z procesów pamięci, polegający na gromadzeniu doświadczenia osobniczego. Może mieć charakter niezamierzony, kiedy zachodzi bez zmian zapamiętania określonego materiału, lub może być wynikiem działania zamierzonego i świadomego. Pamięć-to właściwość człowieka, dzięki której zachowanie nasze uwarunkowane jest tym co działo się umownie. Pamięć jest procesem, dzięki któremu człowiek gromadzi informacje i zdobywa doświadczenie. Jest względnie trwałym zapisem doświadczeń, które znajdują się u podłoża uczenia się (pamięć ściśle wiąże się z uczeniem się). Do podstawowych procesów pamięci należą: ZAPAMIĘTYWANIE- polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi. PRZECHOWYWANIE- utrzymywanie się w układzie nerwowym zapamiętanego materiału. PRZYPOMINANIE- polega na aktywizowaniu śladów pamięciowych, przybierać może formę przypomnienia, rozpoznania lub reprodukcji. Ze względu na czas pamiętania, wyróżnia się: PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁĄ- pamiętanie bodźców bez pośrednio po ich zadziałaniu. PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA- pamiętanie bodźców, przedmiotów, czynności przez długi a czasem nie ograniczony okres czasu. Pamięć ultra-krótkotrwała- wiąże się z nawykami ruchowymi z życia codziennego i wszystkimi naszymi przyzwyczajeniami. Pętla fenologiczna- pozwala złożyć zdanie, zapamiętać sekwencje 7 liter lub liczb, możemy wiązać brulion wzrokowo-przestrzenny (coś w rodzaju wewnętrznego oka, które odbiera i koduje dane w postaci obrazów) oraz wykonuje działania matematyczne (ich rozumowanie ma związek z pamięcią komputerową).MODELE UCZENIA SIĘ: dzieci od początku swojego życia nie posiadają umiejętności; dopiero uczą się ich, głównie przez naśladownictwa. Istnieje kilka modeli uczenia się: Model uczenia się wg. Póhlmana-model spiralny (obieg informacji) to proces ciągłego doskonalenia się, w którym określone stałe składniki (elementy) powtarzają się na coraz to wyższym poziomie doskonalenia. Jest to spiralne uczenia się. Zaczynamy od wyznaczania celu (wartości pożądanej): 1 Przetwarzanie, Odbiór, Zbieranie - zbieranie informacji przez receptory wzrokowe i słuchowe (nie wszystkie inf są przydatne) 2 Integrowanie, Przygotowanie, Analizowanie- integrowanie informacji odebranych z receptorów (tele) 3 Określenie, Ocenianie, Porównywanie- ocenienie tych inf, które uzyskaliśmy i porównanie ich z posiadanymi inf 4 Planowanie, Projektowanie, Decydowanie- wstępne projektowanie czynności, zarysowanie ogólnego programu działania, podjęcie decyzji PKT - 1-4 TWORZĄ ELEM KONCEPCYJNY 5 Ustalenie, Programowanie, Wybieranie- programowanie czynności i wybieranie optymalnego wariantu 6 Doskonalenie operacji, Przekształcenie, Działanie - przekształcenie programu w działanie, a następnie wykonanie czynności stawianej jako cel. 7 Informacja obca, Informacja zwrotna, Orientacja własna- cały czas dochodzi do inf zwrotnej (gdzie zostaje odebrana i ponownie przetworzona) Dalej następuje porównanie między tym co zostało zrobione, a co zamierzamy zrobić. Jest to system wymiany informacji, na podstawie których, kolejny obieg przebiega w sposób bardziej doskonały PAMIĘĆ STM (KRÓtKIEGO CZASU) ma znaczenie dla przetworzenia informacji, gdzie zbiera się i organizuje napływającą informację oraz podejmuje decyzje o jej dalszym przetworzeniu -nadaje znaczenie informacji na wejściu -zachodzą w niej decyduje o selekcji ruchów i ich wykonaniu MODEL wg. HOTZA I WEINECKA- uczenie się czynności ruchowych jako proces sieciowych połączeń komponentów umiejętności. Akcentowanie ważności wyobrażeniowych, które wiążą się też z wyobrażeniami ruchowymi Głowne komponęty umiejętności -warstwa informacyjna -warstwa energetyczna Z jednej strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności, odporność na lek, który jest bardzo akcentowany ponieważ stanowi dużą przeszkodę w nauczaniu. Drugie str wstępne wyobrażenie czynności, którego się uczymy. Wzorzec doskonały jest na podstawie naszego powtarzania. Uczenie się złożonych czynności ruchowych wiąże się z antycypacją (wyprzedzeniem) umysłową działania. Najpierw trzeba sobie wyobrazić czynność, którą będziemy uczyć się od precyzyjnego i konkretnego określenia celu uczenia się, z odpowiednim poziomem motywacji oraz od nastawienia na jego osiągnięcie. Etapem wstępnym jest doskonalenie wyobrażenia danej czynności (procesy poznawcze), a z drugiej strony przez wykonanie czynności, czyli ćwiczenie. Doskonalenie wew modelu tej czynności, której uczymy się, następuje dzięki czynnikom informacyjnym (wyobrażeniom) i energetycznym (ćwiczeniom). Istnieje relacja między czynnikami informacyjnymi i energetycznymi, kolejne ćwiczenia dostarczają nowych informacji z proproreceptorów PAMIĘĆ LTM (DŁUGA) -odbiera informacje z STM po wielokrotnym wzmożeniu -projektuje i tworzy plany działania -nastepuje w niej powtarzanie informacji -nadawane jest zaburzenie emocjonalne MODEL MOTORYCZNO-SPORTOWEGO UCZENIA SIĘ wg CZABAŃSKIEGO: wyróżnia się trzy podsystemy, które odgrywają ważną rolę w procesie uczenia się A\aktywacyjno-emocjonalny : jest największy, ponieważ już w pierwszych etapach dziecko podchodzi do nich emocjonalnie, które zabarwiają się na + lub ma - (szczególne znaczenie emocji) Niektóre emocje łatwo przepuszczają inf, a inne hamują bądź nie dopuszczają do ich rejestracji w świadomości uczenia się (związane ze wzmocnieniem pozytywnym lub negatywnym) Emocje działają jak filtr B\Projektująco-decyzyjny: projektuje i podejmuje decyzje C\MOTORYCZNY WRAZ Z REGULACJĄ REAFERENTNĄ:przez referencje rozumie się kontrolę i regulację siły mięśniowej, a przez egzeferencję kontrolę i regulację umysłowego projektu tak, aby dostosować go do oporów zew. Przykładme referencji i egzoferencji może być nauka pływania w płetwach. Referencja tworzy też informacje zwrotną. Występuje zależnośc pomiędzy podsystemem decyzyjnym a motorycznym, ponieważ program umysłowy realizowany jest jako ciąg ruchów z niewielkim uwzględnieniem strony energetycznej. Podczas pierwszych prób działania następuje regulacja, np. w pchnięciu kulą Model Sportowo-motorycznego uczenia się czynności ruchowych wg. SINGERA: Przedstawia on proces zapamiętywania na różnych poziomach pamięci orza procesy decyzyjne związane z odtwarzaniem z pamięci czynności, które są przedmiotem uczenia się. Charakterystyczną cachą tego modelu jest znaczenie pamięci krótkiego krótkiego długiego czasu. Na wejściu przyjmujemy informacje sytuatywne, czyli wynikające z sytuacji, w jakiej znalazł się uczący. Przechodzą one przez pamięć sensoryczną do pamięci krótkiego czasu, gdzie następuje selekcja i nadanie znaczenia inf i dopiero te, które ulegają wzmocnieniu przekazywane są na pamięć długiego czasu. Istotne informacje zostają magazynowane w pamięci długiego czasu- pamięci trwałej. Proces decyzyjny wymaga jednak wywołania informacji z pamięci długiego czasu i można je odtworzyć w pamięci krótkiego czasu. Występuje też generator ruchów- jako hipotetyczna struktura w mózgu, która jest inicjatorem wybranych czynności ruchowych

NAWYK RUCHOWY: to nabyta, wyuczona czynność spostrzeżeniowo-ruchowa oparta o mechanizmy neurofizjologiczne, zapewniającą uzyskiwanie z góry przewidzianych wyników działania z dużą pewnością i sprawnie z minimalną stratą czasu i energii, często w stanie nieświadomości wtórnej. Np. brak ekonomizacji ruchu przy nieumiejętności dobrego pływania, powoduje stratę czasu i energii NIEŚWIADOMOŚĆ WTÓRNA:w mózgu tworzą się stereotypy dynamiczne i programy ruchowe, przez co dany ruch wykonujemy bez udziału świadomości. W kształtowaniu nawyku ruchowego istotną rolę odgrywa nauczanie i uczenie się. W nawyku ruchowym wyróżnia się trzy główne części: 1\procesy czuciowe (postrzeżeniowe) 2\wybór działania (pojęcie decyzji) 3\wykonanie wybranego ruchu PODZIAŁ NAWYKÓW ZE WZGL NA POCHODZENIE BODŹCÓW iNICJUJĄCYCH RUCH: A\ Zamknięte (wew)-bodźce pochodzące ze środowiska wew (własnego organizmy) gdzie ruch odbywa się w stosunkowo niezmiennych warunkach. Zawodnik skupia uwagę na jego wykonaniu według według góry ustalonego programu, też reagowania na zmiany otoczeniowe (np.ruchy przeciwnika, lot piłki, tyczki slalomowe itp.) Występują w: gimnastyce, jeździe figurowej na łyżwach, w tańcach B\Otwarte (zew) podyktowane są wyborem działania, reakcją na bodźce zew w zmienny sposób. Cechuje je nieprzewidywalność, gdyż nie można z góry ustalić planu działania. Niezbędny jest wysoki stopień przewidywania. Występują w sportach walki, grach sportowych, slalomie narciarskim. C\Pośrednie-stosowane w mało zmiennych i częściowo przewidywalnych warunkach, jak np.: jazda na rowrze, chodzenie po linie, gra w szachy, prowadzenie samochodu. W doskonaleniu nawyku otwartego ważniejsze są zmiany w sposobach (szybkości,trafności,wybiórczości) postrzegania i podejmowania decyzji niż w samym ruchach. W doskonaleniu nawyku zamkniętego ważne jest wielokrotne powtarzanie elem w niezmieniajacych się warunkach PODZIAŁ NAWYKÓW ZE WZGL NA TO, CZY JEST TO JEDEN KRÓTKI RUCH, CZY NIEPRZEWIDZIALNY CIĄG RUCHÓW: A\Pojedyńcze- są krótkie, o jasno określonym początku i zakończeniu. Występują w: pchnięciu szermierza, uderzeniu piłki stopą piłkarza, chwycie piłki B\Ciągłe: cechą charakterystyczną jest ciągły, płynny ruch, trwający nieraz długie okresy czasu bez wyraźnego początku i zakończenia, np. jazda na rowerze, bieganie pływanie C\Seryjne: stanowią coś pośredniego miedzy w/w nawykami, ponieważ skuteczne wykonanie jednego ruchu warunkuje poprawne wykonanie drugiego, np.: gwoździe, bieg przez płotki

Wymiar	Test
1. Szybkość	Bieg na 50m ze startu wysokiego
2. Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
3. Wytrzymałość	Marszobieg lub bieg na 600, 800, 1000m
4. Siłą statyczna	Dynamometryczny pomiar siły chwytu ręki
5. Siła dynamiczna	Skłony z leżenia tyłem do siadu w ciągu 30s
6. Siła względna rąk i barków	Podciąganie się na drążku - dla chłopców Wytrzymanie w zwisie - dla dziewczyn
7. Zwinność	Bieg wahadłowy 4 x 10m z przenoszeniem klocków
8. Gibkość	Głębokość skłonu tułowia w przód

---