Franciszek Bacon – empiryzm i filozofia nauki.
F. BACON (1561 – 1626) – empirysta twórca nowego empiryzmu i filozofia nauki
Urodził się w rodzinie arystokratycznej (lord) , studiował w Coubrig. Bóg prokuratorem generalnym, człowiekiem parlamentu, doradcą króla.
Zajmował się filozofią nauki, metodologią i teoią poznania oraz filozofii polityki
Napisał ;
Novum organum
Nowa Atlantyda
Kontynuator filozofii renesansu i humanizmu, zapoczątkował filozofię naukowo – pragmatyczną. Myśliciel początku rewolucji przemysłowej w Anglii (16-17 wiek). Początek filozofii nauki i industrii (społeczności przemysłowej, modernistycznej).
To czego nie było w umyśle, nigdy w nim nie będzie. Umysł uogólnia i tworzy tezy
Teoria złudzeń (umysłu wychowania, mocy, obyczaju),
Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uważał za podległy z konieczności różnorodnym złudzeniom. Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):
złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;
złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;
złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;
złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.
Bacon zamierzał zatem dokonać reformy nauki, aby właściwa metoda zapobiegła panowaniu złudzeń. Miała to być nauka służąca realizacji praktycznych celów. "Tyle mamy władzy, ile wiedzy" - mawiał. Nauka taka winna owocować nowymi wynalazkami. Temu celowi najlepiej służyło przyrodoznawstwo (u Bacona - filozofia przyrody), w której wyróżnił część operatywną, odpowiadającą dzisiejszym naukom technicznym. Najlepszym natomiast narzędziem dla uzyskiwania prawdziwej wiedzy jest eksperyment. Dla metody eksperymentalnej za czasów Bacona brakowało właściwej teorii uogólniania danych doświadczalnych, czyli indukcji. Bacon zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Poświęcił temu Novum Organum (1620), mającej w założeniu być tomem wielkiej pracy reformującej całokształt nauki Instauratio Magna (nie dokończonej). W dziele tym zawarł metodę zwaną indukcją eliminacyjną (zmierzającą do odkrycia niezmiennych cech rzeczy) pierwsza rubryka miala tytuł: tablica obecności cech, kolejna: tablica nieobecności, trzecia: tablica stopni. Cechy wypisane w tablice 1 i 2 zostały wykreślone. Pozostałe miały stanowić cel poszukiwań, opisany potem w tablicy 3.
Bacon postulował o rozdzielenie filozofii na;
praktyczną
teoretyczną
KARTEZJUSZ (1596 - 1650)– racjonalizm, dualizm duszy i ciała, niezależność nauki.
Francuski filozof i matematyk. Jego filozofia stała się klasycznym wyrazem nowożytnego racjonalizmu i stanowi jeden z punktów zwrotnych w dziejach myśli europejskiej. Otworzyła nową perspektywę, w której filozoficzne problemy zyskały odmienny niż dotąd sens
Ojciec racjonalizmu. Całe Zycie walczył z filozofią spekulatywną 0 scholastyką.
Budowanie nowego racjonalizmu jako drogi do prawdy;
wiem, że wątpię (sceptyzm metodologiczny) twierdził, że wątpienie jest pierwszym krokiem do nowej wiedzy. Należy więc wątpić we wszystko ( w tradycje filozoficzną , w to co głosi kościół i religię, wiedzę potoczną i empiryczną)
MYŚLĘ, WIĘC JESTEM (Cogito, ergo sum) Jest formułą wyrażającą naczelną zasadę Kartezjuszowej filozofii. Sformułowanie to wyraża, fakt, że to JA myślę, że poznanie jest moim poznaniem, wiedza jest moją wiedzą. Ten fakt właśnie, jako absolutnie pewny, uznał Descates za aksjomat, od którego rozpoczął budowanie nowej całości wiedzy pewnej.
Przyjmując za początek swej filozofii zasadę COGITO, D. Zerwał z dotychczasową koncepcją filozofii, która za swój początek uznała leżącą poza umysłem „rzeczą samą”. Kartezjuszowska filozofia, znajdująca się w samym umyśle mają zasadę, nazwana została racjonalizmem.
Descartes nie twierdził jedynie, że poznanie umysłowe jest pewniejsze od poznania zmysłowego ale dowodził ponad to , że tylko dzięki pojęciom umysłu możliwe jest w ogóle wyodrębnienie jakiejś rzeczy spośród innych i rozpoznanie jej (jako jej samej), mimo zmian, jakim może podlegać, pojęcie stanowi więc o tożsamości rzeczy.
Tym, co bezpośrednio znane, jest umysł. Podmiotem subiectum nazywa się wyłącznie umysł „JA MYŚLĄCE” Termin przedmiot oznacza odtąd to, co poznawanie – to co jest czymś dla podmiotu.
Utożsamiając substancjalność z rozciągłością, Descartes utworzył pojęcie przestrzeni jako nieskończonego KONTINUUM. Przestrzeń jako kontinuum jest teoretyczną konstrukcją, pozwalającą określić jednoznacznie położenie każdego ciała za pomocą odpowiednich współrzędnych na osiach, które zostały nazwane: „kartezjańskim układem odniesienia”.
Ja jako, podmiot filozoficzny, dysponuje wolnością absolutną, nieograniczoną, gdyż jest to przede wszystkim wolność myślenia. Jeśli odczuwa ono jakieś ograniczenia, to nie wskutek zewn. Nacisków (konieczności), lecz swego niedostatecznego poznania (wolność kartezjańska).
Racjonalizm filozoficzny - filozofia zakładająca możliwość poznania prawdy z użyciem samego rozumu - w wersji mocnej negujący rolę innych sposobów poznania: danych zmysłowych, doświadczenia, intuicji etc.; w wersji słabszej uznających drugorzędną ich rolę. Racjonalistyczna filozofia budowała systemy oparte na aksjomatach, z których poprzez dedukcję próbowała wywieść kompletny obraz świata. Filozofia racjonalistyczna została zapoczątkowana w filozofii greckiej (eleaci), a w nowożytnej postaci wywodzi się od Kartezjusza. W filozofii anglosaskiej bywa nazywana racjonalizmem kontynentalnym.
DUALIZM – polega na ukazaniu dwóch przeciwstawnych stanowisk, jakie nieuchronnie narzuca nam odpowiedź na pytanie, które stawia sobie każdy człowiek myślący: KIM JA JESTEM?
Z jednej strony jestem umysłem, który sam w sobie odnajduje podstawę swojej wiedzy, mając wolność uznania czegoś za pewne lub nie – jest to porządek racji i argumentu. Z drugiej zaś strony JA – myślący podmiot okazuje się tylko doznającym ciałem, uwikłanym w porządek przyczyn z podlegającym różnym koniecznościom.
4.”Brzytwa Ochama(chyba)” to:
b) reguła metodologiczna preferująca prostsze rozwiązania problemów wobec rozwiązań bardziej skomplikowanych
13. Czy może istnieć sędzia konsekwentny determinista z czystym sumieniem skazujący przestępców?
b)tak, bo uważa że stosując sankcje karne kreuje czynniki mające zdeterminować
16. Kartezjusz jest uważany za ojca nowożytnego racjonalizmu, bo:
b) jako pierwszy przeciwstawiał się uznaniu autorytetów za źródło wiedzy pewnej
36. Zdaniem Kartezjusza miejscem szczególnej aktywności duszy jest
c) szyszynka
45. Kartezjusz sądził, że:
d) wrodzone są podstawy wiedzy teoretycznej
47. Przykład sądu analitycznego(w rozumieniu Kanta)to:
a) każdy prostokąt ma cztery boki
48. etyka Kanta jest etyką:
b) obowiązku
49. teorie naukowe tworzy się zdaniem Poppera, metodą:
a) hipotetyczno-dedukcyjną
50. przedstawicielem idealizmu teorio-poznawczego byli:
c) Berkeley, Hume, Kant
53. stosunek sprzeczności między dwoma zdaniami zachodzi wówczas gdy:
d) nie mogą być zarazem ani fałszywe ani prawdziwe
56. Wg Kartezjusza zasadniczą wadą wiedzy teoretycznej przed nim ukształtowanej w kulturze europejskiej było:
a) zmatematyzowanie
57. wiedza porządna powinna, zdaniem Kartezjusza, być oparta na:
b) intuicji i dedukcji
58.Kartezjusz w kwestii dowodu na istnienie Boga
c) sformułował własną wersję dowodu ontologicznego
59.empiryzm genetyczny to pogląd głoszący,że:
b) nie istnieje wiedza wrodzona
60.Wg Hume’a wiedza osiągana w doświadczeniu
b) nie jest i nigdy nie będzie pewna
61.sądy analityczne wg Kanta to:
a) sądy, których treść informacyjna orzecznika nie wykracza poza pojecie podmiotu
62.kryterium demarkacji tj. kryterium oddzielenia zdań mających sens empiryczny od zdań takiego sensu pozbawionych jest wg Poppera:
b) falsyfikowalność
63. idealizm teoripoznawczy to:
c) pogląd głoszący, że przedmiotem poznania są konstrukcje podmiotu poznającego
67. ideałem wiedzy dla kartezjusza była:
a) geometria
73.natywizm to pogląd głoszący, że:
c) co najmniej część wiedzy ludzkiej jest wrodzona
74.Władze poznawcze człowieka Kant dzielił na:
b) zmysłowość, intelekt, rozum
75.Kant był agnostykiem, bo:
c) uważał, że „świat rzeczy samych w sobie” jest niepoznawalny
76.w teorii poznania Popper reprezentował:
c) empiryzm
77.Realizm powszechnikowy to pogląd głoszący, że:
c) istnieją realne odpowiedniki pojęć ogólnych
78.Konwencjonalizm jest poglądem głoszącym, że:
b)prawdziwość sądów polega na ich zgodności z umowami
86.Irracjonalizm to:
c) pogląd filozoficzny uznający, że istnieją inne niż rozum i doświadczenie źródła wiedzy