ewolucja Systemu instytucjonalnegO Unii Europejskiej

System instytucjonalny Unii Europejskiej

W literaturze pojawiają się różne określenia w stosunku do organizacji Unii Europejskiej – układ, porządek instytucjonalny, system instytucjonalny, struktura Unii czy po prostu instytucje i organy Unii Europejskiej. Generalnie rzec biorąc chodzi o prezentację instytucji i organów Unii wraz z określeniem ich wzajemnej relacji. Instytucje nie działają, bowiem w izolacji, ale są ze sobą powiązane. Organizacja Unii jest uporządkowana, a nie dowolna i w związku z tym najlepiej odpowiada pojęciu systemu instytucjonalnego, który stanowią organy i zasady rządzące stosunkami między nimi.

Instytucje i Organy Unii Europejskiej

Zgodnie z postanowieniami Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi, które zapewniają spójność, skuteczność i ciągłość polityk oraz działań podejmowanych do osiągnięcia jej celów. Ramy instytucjonalne przyczyniają się także do propagowania wartości Unii oraz mają na celu służenie interesom Unii, obywateli i państw członkowskich.

W przepisach Traktatu o Unii Europejskiej wymienia się następujące instytucje Unii:

• Parlament Europejski,

• Radę Europejską – NIE JEST ONA ORGANEM UNII EUROPEJSKIEJ

• Radę Unii Europejskiej,

• Komisję Europejską,

• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej,

• Europejski Bank Centralny,

• Trybunał Obrachunkowy.

W art. 13 ust. 4 wskazuje się również na organy pomocnicze Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, a zatem Komitet Ekonomiczno – Społeczny i Komitet Regionów. Ponadto organem pomocniczym Rady i Komisji w sferze Unii Gospodarczo – Walutowej jest Komitet Ekonomiczno – Finansowy. Z kolei do organów pomocniczych Parlamentu Europejskiego zalicza się Rzecznika Praw Obywatelskich, ponieważ jest on w specyficzny sposób powiązany z tą instytucją.

W ramach Unii Europejskiej występuje także kategoria określana mianem organów wyspecjalizowanych, ponieważ działają one w ściśle określonym zakresie (zamiennie określa się je mianem organów finansowych bowiem działają w tej sferze). W aktualnym stanie prawnym do tej grupy możemy zaliczyć przede wszystkim Europejski Bank Inwestycyjny.

Ponadto można wyróżnić organy międzyinstytucjonalne, czyli Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Europejski Urząd Doboru Kadr, Europejską Szkołę Administracji.

Wreszcie w ramach systemu instytucjonalnego Unii występują liczne organy zdecentralizowane, czyli różnego rodzaju agencje, np. Europol.

ramy instytucjonalne unii europejskiej

W dotychczasowym stanie prawnym mieliśmy do czynienia z zasadą jednolitych ram instytucjonalnych, która pełniła bardzo ważną rolę, bowiem podkreślała, że mimo istnienia trzech filarów Unia stanowi jedność pod względem organizacyjnym. Podstawę traktatową tej zasady stanowią:

• Art. 3 TUE ust. 1, który przewidywał, że „Unia ma do swojej dyspozycji jednolite ramy instytucjonalne zapewniające ciągłość i spójność działań podejmowanych dla osiągnięcia jej celów z jednoczesnym poszanowaniem i w oparciu o dorobek Wspólnot” oraz

• Art. 5 TUE, który skazywał, że Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy wykonują swoje uprawnienia na warunkach i w celach przewidzianych: z jednej strony, w Traktatach ustanawiających Wspólnoty Europejskie; w drugiej zaś, w Traktacie o Unii Europejskiej.

Z zasady jednolitych ram instytucjonalnych wynikało, że we wszystkich trzech filarach występowały instytucje wspólnotowe, co niewątpliwie upraszczało strukturę organizacyjną Unii.

zasady systemu instytucjonalnego unii europejskiej

Z przepisów traktatowych wynika kilka zasad, regulujących stosunki międzyinstytucjonalne:

• Zasada równowagi instytucjonalnej – żadnej z instytucji nie można przypisywać wyłącznych kompetencji prawodawczych ani wykonawczych; z zasady tej wynika zakaz naruszania kompetencji pozostałych instytucji i przekazywania im własnych uprawnień; ma zastosowanie przede wszystkim w procesie stanowienia i stosowania prawa UE.

• Zasada autonomii instytucjonalnej – przejawia się w tym, że instytucje mają: prawo określania swojej struktury i zasad działania, wpływ na obsadzanie organów kierowniczych, powoływanie organów pomocniczych i doradczych; realizacji tej zasady służą przywileje i immunitety członków poszczególnych instytucji.

• Zasada lojalności międzyinstytucjonalnej – zobowiązuje instytucje do lojalnej współpracy w celu realizacji postanowień traktatowych. Instytucje zobligowane są do współpracy w zakresie tworzenia i wykonywania prawa UE.

• Zasada otwartości – zgodnie z postanowieniami art. 15 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE) instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii działają z jak największym poszanowaniem zasady otwartości, która służy wspieraniu dobrych rządów i zapewnieniu uczestnictwa społeczeństwa obywatelskiego.

Parlament europejski

Pierwotnie Parlament Europejski miał postać Wspólnego Zgromadzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Następnie w 1957 roku wraz z podpisaniem Traktatów Rzymskich i Konwencji o niektórych wspólnych organach powołano do życia Zgromadzenie Parlamentarne. Jego pierwsza sesja odbyła się 19 marca 1958 roku w Strasburgu, a pierwszym Przewodniczącym został Robert Schuman. Nazwa Parlament Europejski została przyjęta w marcu 1962 roku (przy czym aż do Jednolitego Aktu Europejskiego funkcjonowała ona nieformalnie).

Siedziba Parlamentu Europejskiego znajduje się w Strasburgu, w którym odbywają się jego obrady. Dodatkowe posiedzenia mogą odbywać się także w Brukseli, gdzie pracują komisje parlamentarne. Natomiast Sekretariat Generalny Parlamentu mieści się w Luksemburgu.

skład parlamentu europejskiego

Podział mandatów – art. 14 ust. 2 TUE stanowi, że liczba członków Parlamentu Europejskiego nie przekracza 750, nie licząc Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Podstawą wyborów do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się w czerwcu 2009 r., był traktat z Nicei, zgodnie z którym liczba mandatów wynosiła 736. Po wejściu w życie Traktatu z Lizbony i ratyfikacji dodatkowego protokołu ogólna liczba europosłów wzrosła przejściowo do 754.

Tab. 1 Podział mandatów w Parlamencie Europejskim

STRUKTURA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Należy wyróżnić następujące organy kierownicze Parlamentu Europejskiego:

• Przewodniczący Parlamentu Europejskiego – wybierany w głosowaniu tajnym na okres 2,5 roku, z możliwością reelekcji; kandydat zgłaszany jest przez grupę polityczną lub co najmniej 40 posłów. Obecnie przewodniczącym jest Martin Schulz.

• Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego– zgłaszani i wybierani według tych samych zasad co Przewodniczący PE. Liczbę wiceprzewodniczących ustala PE, obecnie jest ich 14.

• Prezydium to organ zarządzający PE, odpowiedzialny między innymi za kwestie administracyjne, kadrowe i organizacyjne. W skład Prezydium PE, oprócz Przewodniczącego PE i wiceprzewodniczących, wchodzi pięciu kwestorów z głosem doradczym.

• Konferencja Przewodniczących: tworzą ją Przewodniczący PE oraz przewodniczący grup politycznych, odpowiada ona za planowanie prac legislacyjnych PE oraz określanie kompetencji komisji i delegacji.

organy funkcjonalne

Kompetencje Parlamentu Europejskiego

Tryb funkcjonowania

• Komisje stałe powoływane przez PE na okres 2,5 roku na podstawie propozycji Konferencji Przewodniczących. Komisje stałe podzielone są według poszczególnych dziedzin prawa UE, obecnie działa 20 komisji stałych.

• Komisje tymczasowe (specjalne) – powoływane przez PE, który określa ich kompetencje i skład do zbadania konkretnej sprawy, np. TDIP – Komisja tymczasowa do zbadania sprawy rzekomego wykorzystania krajów europejskich przez CIA do transportu i nielegalnego przetrzymywania więźniów.

• Komisje śledcze powoływane są przez PE w przypadku naruszenia lub niewłaściwego stosowania prawa unijnego, np. ESB1 – Tymczasowa Komisja ds. dochodzenia w sprawie BSE (gąbczastego zwyrodnienia mózgu).

• Delegacje – grupy posłów wybranych przez PE do jego reprezentowania w organach międzyparlamentarnych. Delegacja PE uczestniczy w pracach: Zgromadzenia Parlamentarnego NATO, Eurośródziemnomorskiego Zgromadzenia Parlamentarnego, Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego Afryka, Karaiby, Pacyfik – UE.

Ze względu na złożoność funkcji Parlamentu Europejskiego można wyróżnić kilka grup jego kompetencji. Są to:

• kompetencje prawodawcze – realizowane z innymi instytucjami PE, wydaje własne akty wewnętrzne,

• kompetencje kontrolne – przede wszystkim wobec Komisji (PE rozpatruje roczne sprawozdania, może uchwalić wotum nieufności wobec Komisji, ma prawo kierowania pytań do członków KE, może odmówić udzielenia absolutorium z wykonania przez KE budżetu), przyjmuje roczne sprawozdania od Rady Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego (EBC), Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (ERPO), bada petycje od obywateli UE,

• kompetencje kreacyjne – PE zatwierdza kandydaturę na Przewodniczącego KE oraz poszczególnych komisarzy, powołuje ERPO, konsultuje wybór członków Trybunału Obrachunkowego, a także wybór Prezesa, wiceprezesa i członków zarządu EBC,

• kompetencje w zakresie stosunków zewnętrznych – PE wyraża opinie w zakresie zawierania umów międzynarodowych, które mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.

Przepisy TfUE stanowią, że PE ustala własny tryb funkcjonowania zgodnie z przyjętym regulaminem wewnętrznym. PE pracuje w trybie sesyjnym. Posiedzenia plenarne jak również posiedzenia komisji są jawne. Koordynacją prac legislacyjnych i organizowaniem sesji plenarnych zajmuje się Sekretariat Generalny.

Zasadą jest, że PE podejmuje swoje decyzje większością oddanych głosów, możliwe jest także głosowanie bezwzględną większością wszystkich członków PE (ten tryb wymagany jest do odrzucenia lub wniesienia poprawek do projektu Rady) lub podwójną kwalifikowaną większością głosów, co oznacza, że wynik głosowania wyrażony jest w postaci ułamka, przy jednoczesnym uwzględnieniu liczby posłów PE (np. większość ⅔ oddanych głosów, reprezentująca większość członków PE – jest to większość wymagana do uchwalenia wotum nieufności wobec KE). Prawo do głosowania jest prawem osobistym, dlatego posłowie głosują indywidualnie i osobiście.

Regulamin PE stanowi, że kworum jest osiągnięte, jeżeli na sali obrad znajduje się przynajmniej ⅓ członków PE. Ponadto regulamin PE przewiduje, że głosowanie odbywa się przez podniesienie ręki, choć możliwe są i inne sposoby głosowania (elektroniczne, imienne, tajne głosowanie pisemne).

Rada Europejska

Początki Rady Europejskiej sięgają wczesnych lat 60. XX wieku. Wówczas to na nieformalnych szczytach zebrali się szefowie państw i rządów (pierwsza taka konferencja miała miejsce w dniach 10 – 11 lutego 1961 roku w Paryżu, do jej udziału zaproszono również ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich). Natomiast na szczycie paryskim, który odbył się w dniach 9 – 10 grudnia 1974 roku zdecydowano się na sformalizowanie tych spotkań na szczycie i powołano do życia Radę Europejską.

Rada Europejska (RE) nie posiada swojej siedziby. Zgodnie z postanowieniami deklaracji nr 22 do traktatu z Nicei, w sytuacji, gdy Unia rozszerzy się powyżej 18 państw, wtedy wszystkie spotkania Rady będą się odbywały w Brukseli. Obecnie Rada Europejska powinna się spotykać przynajmniej dwa razy w ciągu półrocza, a także w razie potrzeby na posiedzeniach nadzwyczajnych.

skład i organizacja Rady Europejskiej

Radę Europejską stanowią szefowie państw lub rządów państw członkowskich, Przewodniczący Rady Europejskiej oraz Przewodniczący Komisji. Ponadto w pracach Rady Europejskiej uczestniczy Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Sformułowanie „szefowie państw lub rządów” uwzględnia różnice w systemach prawno-politycznych państw członkowskich.

Rada Europejska nie jest instytucją kadencyjną, nie przewiduje się również specjalnego trybu jej powoływania.

Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku. Mandat Przewodniczącego jest jednokrotnie odnawialny. Do zadań Przewodniczącego należy prowadzenie prac i przewodniczenie Radzie Europejskiej, a także wspomaganie osiągania spójności i konsensusu w RE.

Rada Europejska obraduje maksymalnie dwa dni. Posiedzenia są niejawne. Podejmuje decyzje w drodze konsensusu, o ile przepisy traktatowe nie stanowią inaczej. W przypadku głosowań kworum wynosi ⅔ członków RE (przy obliczaniu kworum nie uwzględnia się Przewodniczącego RE oraz Przewodniczącego KE). Podczas głosowania każdy członek Rady Europejskiej może otrzymać pełnomocnictwo tylko od jednego z pozostałych członków. Jeśli decyzje w RE podejmowane są w drodze głosowania, jej Przewodniczący oraz Przewodniczący KE nie biorą udziału w głosowaniu.

kompetencje rady europejskiej

Ogólny zarys kompetencji Rady Europejskiej zawarty jest w TUE, który stanowi, że nadaje ona Unii impulsy niezbędne do rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety polityczne. Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczych.

Do kompetencji RE wymienionych w przepisach traktatowych zalicza się między innymi:

• przygotowywanie konkluzji zawierających ogólne kierunki dla polityki gospodarczej państw członkowskich i Unii, opracowywanych na podstawie projektu Rady UE.

• badanie zatrudnienia w Unii i przyjmowanie konkluzji w tej sprawie, wykorzystując wspólne sprawozdanie Rady UE i Komisji,

• przyjmowanie corocznych sprawozdań EBC z działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych oraz w sprawie polityki pieniężnej za rok ubiegły i bieżący,

• stwierdzanie naruszenia przez państwo członkowskie wartości, na których opiera się UE, a określonych w art. 2 TUE (poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości),

• określanie ogólnych wytycznych wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, łącznie ze sprawami mającymi wpływ na kwestie polityczno-obronne,

• decydowanie o przyjęciu wspólnej polityki obronnej,

• opracowywanie kryteriów kwalifikacyjnych, które brane są pod uwagę przez Radę UE przy podejmowaniu decyzji co do rozszerzenia Unii Europejskiej,

• zwołanie konwentu lub konferencji przedstawicieli państw członkowskich, których celem byłaby rewizja traktatów.

rada Unii Europejskiej

W systemie instytucjonalnym Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali nie występował organ o składzie i kompetencjach odpowiadających dzisiejszej Radzie. Do wejścia w życie Traktatu z Maastricht funkcjonowała Rada Ministrów. Natomiast od wejścia w życie tego traktatu, na mocy własnej decyzji przyjęła się nazwa Rady Unii Europejskiej.

Rada ma swoją siedzibę w Brukseli. W kwietniu, czerwcu i październiku posiedzenia Rady odbywają się w Luksemburgu.

skład i organizacja Rady unii Europejskiej

Rada składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu danego państwa oraz do wykonywania prawa głosu. W posiedzeniach Rady uczestniczą również urzędnicy państwowi, towarzyszący ministrom, a także przedstawiciel Komisji. Członek Rady może przekazać swoje prawo głosu innemu członkowi Rady. Nie może on jednak reprezentować więcej niż dwóch państw członkowskich. Skład Rady nie jest stały i zależy od rodzaju spraw, które są przedmiotem obrad. Przepisy TUE wymieniają Radę do spraw Ogólnych oraz Radę do spraw Zagranicznych. Ponadto ustalono następujące składy Rady (tzw. rady techniczne):

• Rada ds. Gospodarczych i Finansowych,

• Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,

• Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów,

• Rada ds. Konkurencji,

• Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii,

• Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa,

• Rada ds. Środowiska,

• Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.

Rada do spraw Ogólnych zapewnia spójność prac rożnych składów Rady. Rada do spraw Zagranicznych działa pod przewodnictwem Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (dalej: Wysoki Przedstawiciel) i jest odpowiedzialna za opracowywanie działań zewnętrznych Unii na podstawie strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską.

prezydencja w Unii europejskiej

Organem Rady jest prezydencja. Prezydencję składów Rady, z wyjątkiem Rady do spraw Zagranicznych (której stale przewodniczy Wysoki Przedstawiciel), sprawują na zasadzie równej rotacji przedstawiciele państw członkowskich.

Do czasu wejścia w życie traktatu z Lizbony Radzie przewodniczyło każde państwo członkowskie przez okres 6 miesięcy, a rotacja następowała 1 stycznia oraz 1 lipca w ciągu każdego roku. Jedna z deklaracji dołączonych do traktatu z Lizbony2 zawiera projekt decyzji RE, zgodnie z którym prezydencję Rady sprawują uprzednio ustalone grupy trzech państw członkowskich przez okres 18 miesięcy. Grupy te tworzone są na zasadzie równej rotacji z uwzględnieniem różnorodności i równowagi geograficznej w UE. Każdy członek grupy przewodniczy przez sześć miesięcy wszystkim składom Rady.

Do kompetencji prezydencji należy przede wszystkim: reprezentowanie Rady wobec innych instytucji unijnych oraz państw trzecich, organizowanie prac Rady, zwoływanie oraz przewodniczenie spotkaniom Rady, kierowanie organami pomocniczymi Rady.

Posiedzenia Rady zwoływane są przez jej Przewodniczącego:

o z jego inicjatywy,

o na wniosek jednego z członków Rady,

o na wniosek Komisji.

Osiemnastomiesięczny harmonogram posiedzeń Rady podawany jest na początku każdej „nowej” prezydencji. Posiedzenia Rady poprzedzane są pracami przygotowawczymi w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER) oraz komitetów i grup roboczych.

Tab. 2. Kolejność sprawowania prezydencji w Radzie do czasu ustalenia grup złożonych z trzech państw, które będą sprawować prezydencję przez 18 miesięcy (2010 – 2020)

podejmowanie decyzji

kompetencje

Decyzje w Radzie mogą zostać podjęte według jednego z trzech wariantów większości:

• większość zwykła – Rada podejmuje uchwały większością głosów swoich członków. Każdemu z państw członkowskich przypada jeden głos. Głosowania większością zwykłą stosuje się przeważnie w kwestiach mniejszej wagi.

• większość kwalifikowana – obliczana obecnie w systemie głosów ważonych, co oznacza, że każdemu z państw przypisano określoną liczbę głosów.

Od 1 stycznia 2007 r. kwalifikowana większość głosów wymaga spełnienia następujących dwóch warunków:

– większość państw członkowskich głosuje „za”, gdy Rada przyjmuje akt na podstawie propozycji KE (w pozostałych przypadkach wymagana jest większość ⅔ głosów),

– minimum 255 głosów „za” (tzn. 73,91% wszystkich głosów).

• jednomyślność – żaden z członków Rady nie może zgłosić sprzeciwu, jednak wstrzymanie się od głosów nie jest przeszkodą dla przyjęcia decyzji, tryb ten wymagany jest przy podejmowaniu ważniejszych decyzji, np. w sprawie przyjęcia nowego członka, stowarzyszenia państw z UE, rewizji traktatów.

Wyróżnia się następujące kompetencje Rady:

• kompetencje prawodawcze,

• kompetencje kreacyjne,

• kompetencje kontrolne,

• kompetencje w ramach realizacji polityki unijnej.

organy pomocnicze i administracja rady

Rada korzysta ze wsparcia Komitetu Stałych Przedstawicieli. Komitet działa jako COREPER II, który składa się z szefów przedstawicielstw państw członkowskich akredytowanych w Brukseli w randze ambasadorów oraz jako COREPER I, składający się z zastępców ambasadorów. Ambasadorowie debatują o sprawach ogólnych, natomiast ich zastępcy zajmują się kwestiami technicznymi. Członkowie COREPER związani są instrukcjami państw członkowskich. Rada jest wspomagana przez Sekretariat Generalny, na którego czele stoi Sekretarz Generalny Rady.

komisja europejska

Komisja jest instytucja unijną, która kształtowała się ewolucyjnie, a za jej pierwowzór uznaje się Wysoką Władzę – organ EWWiS funkcjonujący w okresie od 1952 – 1967 roku. Następnie funkcjonowały dwie Komisje. Dopiero na mocy Traktatu o fuzji powołano jedną Komisję Wspólnot Europejskich.

Siedzibą Komisji Europejskiej jest Bruksela. Komisja ma swoje biura także w Luksemburgu. We wszystkich państwach UE Komisja ma reprezentacje.

skład i organizacja komisji Europejskiej

Komisja jest powoływana na pięcioletnią kadencję w ciągu sześciu miesięcy od daty wyborów do PE. W skład Komisji wchodzi jeden obywatel każdego państwa członkowskiego (komisarz), przy czym skład ten obejmuje jej Przewodniczącego i Wysokiego Przedstawiciela, który jest jednym z wiceprzewodniczących KE.

Mandat komisarza wygasa z chwilą: śmierci, upływu kadencji, dobrowolnej rezygnacji, rezygnacji na wezwanie Przewodniczącego Komisji, dymisji.

W przypadku wakatu spowodowanego śmiercią, rezygnacją lub dymisją członka Komisji, Rada (w porozumieniu z Przewodniczącym KE i po konsultacji z PE) mianuje zastępcę, który będzie pełnił funkcję komisarza do zakończenia kadencji Komisji. W sytuacji dobrowolnej rezygnacji ustępujący komisarz jest zobowiązany do pełnienia swoich obowiązków do czasu wyboru następcy.

Członek KE może również zostać wezwany do złożenia rezygnacji na żądanie Przewodniczącego Komisji.

Komisarz może również zostać zdymisjonowany przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na wniosek Rady lub Komisji.

tryb funkcjonowania

kompetencje

Komisja jest organem kolegialnym i działa na podstawie własnego regulaminu wewnętrznego. Komisja spotyka się na posiedzeniach co najmniej raz w tygodniu (zwykle w środę). Posiedzenia zwoływane są przez Przewodniczącego Komisji. Kworum na posiedzeniu stanowi ponad połowa członkow Komisji.

Zgodnie z regulaminem KE wyróżnia się cztery tryby podejmowania przez nią decyzji:

• podejmowanie decyzji na posiedzeniach;

• procedura delegowania (delegacji);

• procedura umocowania (uprawnienia);

• procedura pisemna.

Wyróżnia się cztery grupy podstawowych funkcji KE:

• kontrolne – Komisja nazywana jest „strażniczką traktatów”,

• prawodawcze – głownie w zakresie inicjatywy prawodawczej oraz w zakresie wydawania aktów delegowanych,

• wykonawcze – wykonuje budżet UE, zarządza funduszami UE,

• w zakresie stosunków zewnętrznych – wraz z Wysokim Przedstawicielem odpowiada za bieżącą obsługę stosunków zewnętrznych UE, utrzymując swoje przedstawicielstwa w państwach trzecich oraz przy takich organizacjach, jak Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Organizacja Narodów Zjednoczonych, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

administacja

Komisja ma do dyspozycji rozbudowany aparat urzędniczy, który obecnie liczy ponad 20 000 osób zatrudnionych w departamentach zwanych dyrekcjami (lub dyrektoriatami) generalnymi oraz służbami. Dyrekcje generalne zajmują się ściśle określonym zakresem merytorycznym (np. Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorczości). Na czele dyrekcji stoją dyrektorzy generalni, którzy są odpowiedzialni wobec członków Komisji. Komisja dysponuje ponadto służbami wewnętrznymi, wśród których wymienić należy służbę prawną, służbę tłumaczy czy służbę kontroli finansowej.

instytucje sądowe unii Europejskiej

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) jest określeniem wspólnym, przez które należy rozumieć: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane (SW). Siedzibą instytucji sądowych jest Luksemburg.

trybunał sprawiedliwości

Pierwszym i najwyższym organem sądowym w UE jest Trybunał Sprawiedliwości (TS). Jest to instytucja, która łącznie z Sądem zapewnia poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu traktatów.

W skład TS wchodzi jeden sędzia pochodzący z każdego państwa członkowskiego oraz ośmiu rzeczników generalnych (RG).

Sędziowie wybierają ze swojego grona Prezesa TS na okres trzech lat. Podobnie rzecznicy generalni wybierają Pierwszego Rzecznika Generalnego. Sędziowie i RG wspierani są przez Sekretariat. Trybunał Sprawiedliwości obraduje w trybie ciągłym. Powołuje składy orzekające: trzech, pięciu sędziów, Wielką Izbę i pełny skład TS.

Trybunał Sprawiedliwości ma charakter sądu konstytucyjnego (orzeka o nieważności aktów prawa wtórnego, dokonuje wykładni prawa UE oraz udziela odpowiedzi na pytania prawne kierowane przez sądy krajowe), sądu międzynarodowego (rozstrzyga spory między podmiotami prawa międzynarodowego), sądu administracyjnego (rozstrzyga skargi osób prawnych i fizycznych o zaniechanie lub nieprzestrzeganie aktów prawa UE), sądu cywilnego (skargi odszkodowawcze dotyczące działania UE i jej funkcjonariuszy).

sąd

Skład Sądu określają postanowienia statutu TSUE. Obecnie Sąd składa się z 27 sędziów. Może on być wspierany przez RG.

Sąd obraduje w trybie ciągłym. Powołuje składy orzekające: trzech, pięciu sędziów, Wielką Izbę i pełny skład.

Zakres jurysdykcji Sądu obejmuje rozpatrywanie w pierwszej instancji spraw wskazanych w artykułach: 263 TfUE (skarga na legalność aktu instytucji), 265 TfUE (skarga na zaniechanie instytucji), 268 TfUE (skarga odszkodowawcza), 270 TfUE (spory między UE a jej pracownikami) i 272 TfUE (rozstrzyganie sporów na mocy klauzuli arbitrażowej zawartej w umowie, której stroną jest UE), z wyłączeniem skarg należących do kompetencji sądów wyspecjalizowanych (w tym przypadku Sąd stanowi instytucję rozstrzygającą odwołania od takich orzeczeń).

Od orzeczeń Sądu przysługuje odwołanie do TS w terminie dwóch miesięcy od zawiadomienia o orzeczeniu w odniesieniu do kwestii prawnych.

sądy wyspecjalzowane

Sądy wyspecjalizowane stanowią organ sądowy powoływany przy Sądzie. Sądy wyspecjalizowane powołuje PE i Rada. Od 2 grudnia 2005 r. funkcjonuje Sąd ds. Służby Publicznej.

Sąd ds. Służby Publicznej (Sds.SP) składa się z siedmiu sędziów. Sędziowie mianowani są na sześć lat z możliwością reelekcji. Wakaty uzupełniane są przez mianowanie nowego sędziego na okres sześciu lat. Skład Sds.SP powinien odzwierciedlać możliwie najszerszy obszar geograficzny oraz reprezentację krajowych systemów sądowniczych.

Zakres jurysdykcji Sds.SP obejmuje spory między UE a jej pracownikami, w tym spory między organami i jednostkami organizacyjnymi a ich personelem, w odniesieniu do których przyznano właściwość TSUE.

trybunał obrachunkowy

Trybunał Obrachunkowy (TO) jako zewnętrzna instytucja kontrolna, bywa zwany w literaturze również Trybunałem Rewidentów Księgowych, Trybunałem Audytorów lub Trybunałem Kontroli Budżetowej. Siedzibą TO jest Luksemburg.

skład

struktura

W skład TO wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego. Rada większością kwalifikowaną i w porozumieniu z PE powołuje kandydata przedstawionego przez państwo członkowskie. Kadencja całego składu TO wynosi sześć lat, z możliwością odnowienia kadencji. Spośród swego grona członkowie Trybunału Obrachunkowego wybierają na okres 3 lat Przewodniczącego, który zwołuje i przewodniczy posiedzeniom TO, czuwa nad realizacją jego decyzji, wyznacza reprezentantów TO do postępowań spornych, a także reprezentuje TO w stosunkach zewnętrznych.

(STRUKTURA) Trybunał Obrachunkowy jest ciałem kolegialnym. Działa na podstawie przepisów traktatowych, a także na podstawie regulaminu wewnętrznego. Decyzje podejmowane są większością głosów w obecności kworum, które wynosi ⅔ członków.

KOMPETENCJE

Trybunał Obrachunkowy kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Unii oraz rachunki wszystkich dochodów i wydatków organów utworzonych przez Unię, a także nadzoruje należyte zarządzanie finansami. Kontrolerzy TO mogą dokonywać inspekcji w instytucjach UE, państwach członkowskich oraz państwach korzystających z pomocy Unii. W razie odkrycia nadużyć lub nieprawidłowości, pracownicy TO informują Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF).

Europejski bank centralny STRUKTURA

Europejski Bank Centralny (EBC) jest instytucją wyspecjalizowaną, pełniącą zasadniczą funkcję w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej, ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem. Główną funkcją EBC jest zarządzanie wspólną walutą UE (euro). EBC wchodzi wraz z 27 bankami centralnymi państw członkowskich do Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). Natomiast EBC i krajowe banki centralne państw członkowskich, których walutą jest euro, tworzą Eurosystem. ESBC i Eurosystem będą współistnieć obok siebie dopóty, dopóki co najmniej jedno z państw członkowskich będzie pozostawać poza strefą euro. Szczegółowe regulacje dotyczące funkcjonowania EBC oraz ESBC znajdują się w statucie dołączonym w formie protokołu nr 4 do traktatu z Lizbony

Organami EBC są: Zarząd, Rada Prezesów oraz Rada Ogólna. Zarząd składa się z Prezesa EBC, wiceprezesa oraz czterech członków. Zarząd mianowany jest przez Radę Europejską na 8 lat, bez możliwości przedłużenia mandatu. Zarząd odpowiada za bieżące sprawy EBC oraz wdraża politykę pieniężną określoną przez Radę Prezesów. Rada Prezesów jest najwyższym organem decyzyjnym EBC, składa się z członków Zarządu oraz prezesów banków centralnych państw należących do strefy euro. Jej zadaniem jest wytyczanie polityki pieniężnej strefy euro (między innymi ustalanie stop procentowych). EBC wspomagany jest przez Radę Ogólną, złożoną z Prezesa i wiceprezesa EBC oraz prezesów banków centralnych wszystkich państw członkowskich. Zadaniem Rady Ogólnej jest pomoc w przygotowywaniu dalszego rozszerzania strefy euro.

tRAKTAT O uNII EUROPEJSKIEJ I TRAKTAT LIZBOŃSKI

Traktaty o Unii Europejskiej

Traktat z Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej, układ dwunastu państw członkowskich Wspólnot Europejskich zawarty na zjeździe przywódców państw EWG w Maastricht w Holandii w dniach 9-10 grudnia 1991, dotyczący integracji politycznej i gospodarczej tych państw. Stanowił najszerszą reformę struktur europejskich. Formalne podpisanie traktatu nastąpiło 7 lutego 1992, wejście w życie 1 listopada 1993.

struktura

Wersja obowiązująca zawiera preambułę oraz 55 artykułów zgrupowanych w sześciu tytułach.

• Tytuł I Postanowienia wspólne (art. 1–8);

• Tytuł II Postanowienia o zasadach demokratycznych (art. 9–12);

• Tytuł III Postanowienia o instytucjach (art. 13–19);

• Tytuł IV Postanowienia o wzmocnionej współpracy (art. 20);

• Tytuł V Postanowienia ogólne o działaniach zewnętrznych Unii i postanowienia szczególne dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (art. 21–46);

• Tytuł VI Postanowienia końcowe (art. 47–55).

Traktat o Unii Europejskiej

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) to umowa międzynarodowa, wiążąca obecnie 27 państw europejskich , stanowiąca, obok Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), podstawę prawną dla powstania i funkcjonowania Unii Europejskiej

główne cele i postanowienia

Główne cele i postanowienia

• utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych

• umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji)

• utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej

• wprowadzenie wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku

• określenie kryteriów konwergencji

• potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej

• prowadzenie wspólnej polityki bezpieczeństwa

• wzmocnienie ochrony praw człowieka i swobód obywatelskich

• wzmocnienie ochrony interesów obywateli państw członkowskich

• ustanowienie obywatelstwa Unii Europejskiej

• rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości

• rozwój współpracy w dziedzinie spraw wewnętrznych.

Unia europejska i jej filary

UNIA EUROPEJSKA

Na mocy traktatu z Maastricht powstała Unia Europejska oparta na trzech filarach, tworzonych przez: Wspólnoty Europejskie, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych.

Pierwszy filar składa się ze Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWS) oraz Euratomu i dotyczy dziedzin, w których państwa członkowskie realizują swoją suwerenność razem z instytucjami wspólnotowymi. Stosuje się w nim proces nazywany metodą wspólnotową, która polega na przestrzeganiu kolejnych etapów: Komisja Europejska proponuje, Rada i Parlament Europejski przyjmują, a Trybunał Sprawiedliwości kontroluje przestrzeganie prawa wspólnotowego.

Drugi filar wprowadza wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) zgodnie z tytułem V Traktatu o Unii Europejskiej. Zastępuje to postanowienia zawarte w Jednolitym Akcie Europejskim i umożliwia państwom członkowskim podejmowanie wspólnych działań w zakresie polityki zagranicznej. W ramach tego filaru obowiązuje międzyrządowy proces decyzyjny, opierający się w dużej mierze na głosowaniu jednomyślnym. Rola Komisji i Parlamentu jest skromna, a Trybunał Sprawiedliwości nie jest kompetentny w tej dziedzinie.

Trzeci filar dotyczy współpracy w zakresie sądownictwa i spraw wewnętrznych zgodnie z postanowieniami tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej. Unia ma prowadzić spójne działania przekładające się na wysoki poziom bezpieczeństwa obywateli w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Proces decyzyjny jest również międzyrządowy.

instytucje

polityka

INSTYTUCJE

Kontynuując tendencję Jednolitego Aktu Europejskiego, traktat z Maastricht zwiększa rolę Parlamentu Europejskiego. Zastosowanie procedury współpracy oraz zgody rozszerza się na nowe dziedziny. Ponadto traktat tworzy nową procedurę współdecydowania, która daje Parlamentowi Europejskiemu możliwość podejmowania aktów wraz z Radą. Procedura ta zakłada zacieśnienie stosunków przy dążeniu do porozumienia między Parlamentem a Radą. Poza tym traktat włącza Parlament do procedury powoływania Komisji. Uznana zostaje rola europejskich partii politycznych w integracji europejskiej. Przyczyniają się one do tworzenia świadomości europejskiej i do wyrażania woli politycznej Europejczyków. Kadencja Komisji przedłużona została z czterech do pięciu lat, żeby zrównać ją z kadencją Parlamentu Europejskiego.

Podobnie jak Jednolity Akt Europejski, traktat z Maastricht rozszerza zastosowanie głosowania większością kwalifikowaną w Radzie na prawie wszystkie decyzje wynikające z procedury współdecydowania oraz na wszystkie decyzje podjęte zgodnie z procedurą współpracy.

Dla podkreślenia znaczenia wymiaru regionalnego traktat powołał Komitet Regionów. Komitet składa się z przedstawicieli samorządów terytorialnych i ma charakter doradczy.

POLITYKA

Traktat ustanawia polityki wspólnotowe w sześciu nowych dziedzinach:

• sieci transeuropejskie,

• polityka przemysłowa,

• ochrona konsumenta,

• edukacja i kształcenie zawodowe,

• młodzież,

• kultura.

Unia gospodarczo - walutowa

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

Jednolity rynek dopełniony zostaje ustanowieniem UGW. Polityka gospodarcza zawiera trzy elementy. Państwa członkowskie zapewniają koordynację własnych polityk gospodarczych i ustanawiają nadzór wielostronny takiej koordynacji. Zobowiązane są także do przestrzegania zasad dyscypliny finansowej i budżetowej. Celem polityki walutowej jest ustanowienie wspólnej waluty oraz zapewnienie jej stałości dzięki stabilizacji cen i praktykowaniu gospodarki rynkowej.

Traktat zakłada wprowadzenie wspólnej waluty w trzech kolejnych etapach:

• Pierwszy z nich, rozpoczęty 1 lipca 1990 r., polega na uwolnieniu przepływu kapitałów,

• Od 1 stycznia 1994 r. zaczyna się etap drugi konwergencji polityk gospodarczych państw członkowskich,

• Trzeci etap rozpoczął się 1 stycznia 1999 r. wraz z utworzeniem wspólnej waluty i powołaniem Europejskiego Banku Centralnego (EBC).

Polityka walutowa opiera się na Europejskim Systemie Banków Centralnych (ESBC), który tworzą EBC i krajowe banki centralne. Instytucje te są niezależne od władz politycznych zarówno krajowych, jak i wspólnotowych.

Do dwóch krajów mają zastosowanie postanowienia szczegółowe. Wielka Brytania nie zdecydowała się na przejście do trzeciego etapu UGW, a Dania podpisała protokół stanowiący, że decyzja o przejściu do trzeciego etapu zostanie podjęta w drodze referendum.

protokół w sprawie polityki społecznej

PROTOKÓŁ W SPRAWIE POLITYKI SPOŁECZNEJ

Protokół społeczny załączony do traktatu rozszerza kompetencje wspólnotowe na dziedziny społeczne. Wielka Brytania nie przystąpiła do tego protokołu. Celami tego dokumentu są:

• promowanie zatrudnienia,

• poprawa warunków życia i pracy,

• odpowiednia ochrona socjalna,

• dialog społeczny,

• rozwój zasobów ludzkich w celu zapewnienia wysokiego i trwałego poziomu zatrudnienia,

• integracja osób wyłączonych z rynku pracy.

Obywatelstwo Unii

Zasada Pomocniczości

OBYWATELSTWO UNII

Jedną z ważniejszych nowości wniesionych przez traktat jest ustanowienie obywatelstwa europejskiego, które uzupełnia obywatelstwo krajowe. Każda osoba mająca przynależność państwa członkowskiego jest jednocześnie obywatelem Unii. Obywatelstwo to oznacza dla Europejczyków nabycie nowych praw:

• prawo do swobodnego przemieszczania się na terytorium Wspólnoty,

• prawo do głosowania i kandydowania w wyborach europejskich i lokalnych w państwie, w którym mieszka,

• prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej innego państwa członkowskiego, jeśli przebywa na terytorium państwa trzeciego, w którym kraj pochodzenia nie ma swojego przedstawicielstwa,

• prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego oraz do Rzecznika Praw Obywatelskich.

ZASADA POMOCNICZOŚCI

Traktat o Unii Europejskiej przyjął jako ogólnie obowiązującą zasadę pomocniczości, która stosowana była w odniesieniu do polityki ochrony środowiska w Jednolitym Akcie Europejskim. Zasada ta stanowi, że w dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania tylko wówczas, jeśli cele mogą być lepiej zrealizowane na poziomie wspólnotowym niż krajowym. Artykuł A zakłada, że Unia podejmuje decyzje jak najbliżej.

po maastricht

PO MAASTRICHT

Traktat z Maastricht stanowi decydujący etap w tworzeniu struktury europejskiej. Za sprawą ustanowienia Unii Europejskiej, stworzenia unii gospodarczej i walutowej oraz otwarcia integracji europejskiej na nowe dziedziny Wspólnota wkroczyła w wymiar polityczny.

Państwa członkowskie – świadome zmian zachodzących w integracji europejskiej, przyszłych rozszerzeń i koniecznych zmian instytucjonalnych – zawarły w dokumencie klauzulę o wprowadzaniu zmian w traktacie. W związku z tym w artykule N przewidziano zwołanie w 1996 r. konferencji przedstawicieli rządów.

Konferencja ta została zwieńczona podpisaniem w 1997 r. traktatu z Amsterdamu.

fiasko traktatu lizbońskiego

Fiasko traktatu lizbońskiego

Traktat lizboński podpisany został 13 grudnia 2007 i po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku. Zasadniczym jego celem jest usprawnienie funkcjonowania instytucji europejskich dostosowanie ich do zdecydowanie zwiększonej liczby członków (z 15 państw po roku 1995 do 27 po akcesji Bułgarii i Rumunii w roku 2007). Dokument ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju i funkcjonowania Unii Europejskiej.

Wzmacnia pozycję UE poprzez nadanie jej osobowości prawnej, porządkuje kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich. Istotne dla regionów jest pogłębienie kontroli zasady subsydiarności, dzięki której decyzje zapadają tak blisko obywateli jak to tylko jest możliwe. W traktacie lizbońskim po raz pierwszy pojawiło się odniesienie nie tylko do władz narodowych, ale także do regionalnych i lokalnych.  

Traktat ma formę tradycyjnego traktatu rewizyjnego, który dokonał zmian w obowiązujących wcześniej: Traktacie o Unii Europejskiej (TUE) i Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE). Nazwa TWE została zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Najważniejsze zmiany ustrojowe i kwestie uporządkowane w Traktacie Lizbońskim to:

Przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową i nadanie jej osobowości prawnej

- likwidacja systemu filarowego Unii

- wyodrębnienie Euratomu (dawny pierwszy filar) jako osobnej organizacji międzynarodowej;

Sprecyzowanie zakresu kompetencji Unii i rozgraniczenie kompetencji UE i państw członkowskich; w tym zachowanie zasadniczych kompetencji państw członkowskich w kwestii Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa;

Umocnienie roli parlamentów narodowych, zwłaszcza przy monitorowaniu działania zasady subsydiarności – tzw. mechanizm wczesnego ostrzegania podczas, którego stosowania władze narodowe działają w ścisłej współpracy z Komitetem Regionów. Jeśli Komitet również uzna, że zasada subsydiarności została naruszona to może poprosić Parlament Europejski o wstrzymanie trwającego procesu legislacyjnego;

Nadanie Karcie Praw Podstawowych charakteru prawnego i sprecyzowanie zakresu jej stosowania;

Zwiększenie elastyczności działania w ramach UE;

Sprecyzowanie katalogu źródeł prawa pochodnego i procedur jego stanowienia;

Sprecyzowanie procedur stanowienia prawa pierwotnego;

Umocnienie legitymacji demokratycznej UE poprzez następujące zasady:

- demokratyczna równość obywateli

- demokracja przedstawicielska – np. reprezentacja obywateli poprzez swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim,

- demokracja uczestnicząca – w tym prawo inicjatywy obywatelskiej minimum miliona mieszkańców UE

Krytyka Traktatu lizbońskiego

zmiany w traktacie

Krytyka traktatu

• Według niektórych środowisk konserwatywnych, traktat różni się tylko w nieznacznym stopniu od eurokonstytucji, odrzuconej wcześniej w dwóch referendach krajowych i celowo został stworzony w formie poprawek do istniejących praw, aby sprawiać wrażenie, że nie stanowi jakiegoś przełomu.

• Zdaniem niektórych konserwatywnych i katolickich redaktorów, traktat „zanadto ograniczy suwerenność państw narodowych”. Traktat wprowadza m.in. przepis, w ramach którego liczba członków Komisji Europejskiej, po okresie przejściowym, „odpowiada dwóm trzecim liczby Państw Członkowskich”. Polska oficjalnie traci prawo do permanentnego przedstawiciela w Komisji Europejskiej, podczas gdy według nowych postanowień traktatu, Komisja m.in. „zapewnia reprezentacje Unii na zewnątrz”^[ oraz „akty prawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji”. Kontrowersja ta przenosi się na pytania odnośnie legalności przyjęcia traktatu lizbońskiego bez referendum dotyczącego zmiany Konstytucji RP, w związku z naruszeniem zasady suwerenności Narodu.

• Zdaniem części ekspertów, nowy system głosowania w Radzie Unii nie jest w pełni reprezentatywny, lecz faworyzuje największe i najmniejsze kraje Unii. Potencjalne wady przyjętego systemu „podwójnej większości” były analizowane w pracach L.S. Penrose’a^[135] w połowie XX wieku.

• Punktem spornym był również sposób ratyfikacji traktatu. Ostatecznie tylko w Irlandii odbyło się w tej sprawie referendum (obowiązek jego przeprowadzenia wynika wprost z irlandzkiej konstytucji). W pozostałych krajach zdecydowano się na drogę parlamentarną, mimo że np. 82% Brytyjczyków chciało przeprowadzenia referendum; w parlamencie brytyjskim powstała nawet nieformalna „grupa referendalna”, do idei referendum przychylił się lider liberałów Menzies Campbell^]; według „Financial Times” 70% mieszkańców pięciu największych krajów „starej Unii” chciało referendum. Protesty przeciwko Traktatowi odbywały się także na Słowacji, gdzie prawicowa opozycja w zamian za poparcie Traktatu domaga się wycofania nowelizacji ustawy prasowej, i w Austrii, gdzie ok. 5 tys. demonstrantów żądało rozpisania referendum, a niektórzy z nich domagali się wystąpienia ich kraju z Unii Europejskiej, nazywając traktat gwałtem na narodzie austriackim

• 27 marca 2008 roku sędzia Trybunału Stanu Krystyna Pawłowicz skrytykowała niektóre postanowienia traktatu, takie jak rzekome pierwszeństwo prawa wspólnotowego nad Konstytucją RP oraz rozstrzygający charakter wyroków ETS jako instytucji nieposiadającej legitymacji demokratycznej. Na drugi dzień opinia Pawłowicz została skrytykowana przez kierownika Katedry Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Stanisława Biernata, który uznał przewagę prawa unijnego nad polskim (deklaracja nr 17) za „nie ulegającą wątpliwości”. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w sprawie samej zasady wyższości prawa wspólnotowego nad prawem krajowym zostało już wcześniej zawarte w orzeczeniu o zgodności traktatu akcesyjnego z Konstytucją RP. Trybunał stwierdził, że chociaż konstytucja zezwala na uznanie pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad krajowymi ustawami, to prawo to nie ma pierwszeństwa przed samą konstytucją, a decyzja o sposobie rozwiązania ewentualnych konfliktów prawa w tym zakresie leży w wyłącznej gestii Narodu.

• Prezydent Czech Václav Klaus zażądał, by dokument w sprawie gwarancji Unii Europejskiej dla Irlandii został poddany pod głosowanie w czeskim parlamencie. Klaus napisał, że dokument w sprawie gwarancji, który ma być przedstawiony Radzie Europejskiej, jest „międzynarodowym układem politycznym, wymagającym zgody parlamentu” i może być jedynie „podpisany z zastrzeżeniem ratyfikacji”. „Gdyby zostało to sfinalizowane w inny sposób, byłoby to niezgodne z 49 artykułem konstytucji Republiki Czeskiej i nie mógłbym zaakceptować takiego ruchu^].

Zmiany w traktacie

W 2010 rozpoczęto prace nad zmianami w traktacie zmierzającymi do zwiększenia dyscypliny finansowej w UE oraz ustanowienia mechanizmu antykryzysowego w strefie euro. Prawdopodobnie zmiany nie będą wymagały ratyfikacji przez kraje członkowskie, kraje nieprzestrzegające reguł nie będą pozbawiane prawa głosu. Inicjatorami zmian są kanclerz Niemiec Angela Merkel, prezydent Francji Nicolas Sarkozy. Pomysł poparł nowy premier Włoch Mario Monti.