Bilans płatniczy

Bilans płatniczy – to zestawienie wszystkich transakcji zawartych między krajem, a zagranicą w danym okresie;

Struktura bilansu płatniczego

Można podzielić na cztery podstawowe części:

1. Rachunek obrotów bieżących (CA)

2. Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych (KA)

3. Oficjalne aktywa rezerwowe (OAF)

4. Saldo błędów i opuszczeń (SBiO)

Ad.1.

• towary – obejmują płatności z tytułu (…)

• usługi – obejmują płatności z tytułu eksportu i importu;

• dochody – obejmują wpływy rezydentów oraz wypłaty dla nierezydentów z tytułu obsługi kapitału i pracy;

• dochody pracy – wynagrodzenia pracowników za pracę tj. pracowników krajowych zatrudnionych za granicą (wpływy) oraz cudzoziemców zatrudnionych w kraju (wydatki) przekazywane przez instytucje;

• transakcje bieżące – transakcje jednostronne, które nie wiążą się z otrzymaniem świadczenia z drugiej strony, np. środki pomocowe otrzymane przez Polskę od UE;

Ad.2.

Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych

Przedstawia zobowiązania pieniężne kraju wobec zagranicy i należności kraju od zagranicy.

1. Rachunek kapitałowy – ujęte są w nim jednostronne przepływy środków finansowych przeznaczonych na finansowanie środków trwałych (np. środki pomocnicze z UE na inwestycje infrastrukturalne) oraz umorzenie długów;

2. Rachunek finansowy – ujęte są w nim transakcje finansowe obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe (akcje i obligacje), pozostałe inwestycje oraz pochodne instrumenty finansowe (kredyty zagraniczne);

Ad.3.

Oficjalne aktywa rezerwowe – w skład wchodzi: złoto monetarne, transza rezerwowa z MFW, SDR (Specjalne Prawo Ciągnienia) oraz inne aktywa zagraniczne w walutach wymienialnych (np. zagraniczne papiery wartościowe, lokaty w bankach zagranicznych), zwane w skrócie rezerwami dewizowymi.

Ad.4.

Saldo błędów i opuszczeń – pozycja o charakterze korygującym, która wynika z transakcji niezarejestrowanych i nieprawidłowo ujętych w sprawozdaniach banków.

Saldo w rachunkach bieżących w 2012 roku wyniosło – 14 mld. EUR. Od 1996 r. mamy saldo ujemne w saldzie w rachunkach bieżących. Najwyższy deficyt w 2008 r = 24 mld. EUR. Po 2008 r. deficyt obniżył się.

Równowaga w bilansie płatniczym

Bilans płatniczy z istoty jest zawsze wyrównany pod względem rachunkowym. Oznacza to, że poszczególne jego pozycje mogą wykazywać saldo dodatnie (napływ dewiz) lub ujemne (odpływ dewiz), ale suma wszystkich jego pozycji musi wynosić 0.

CA + KA + OAF + SBiO = 0

Równowaga w sensie ekonomicznym oznacza, że kraj nie ma trudności w realizacji płatności w stosunkach z zagranicą.

Deficyt bilansu płatniczego stanowi ta część ujemnego salda obrotów bieżących, która nie jest finansowana napływem kapitału długoterminowego lecz napływem kapitału krótkoterminowego lub kosztem spadku rezerw walutowych banku centralnego.

Równowaga zewnętrzna nie musi zatem oznaczać zerowego salda obrotów bieżących, choć często jest z nim utożsamiana. W dłuższym okresie jednakże utrzymywanie deficytu obrotów bieżących, nawet gdy jest on równoważony dopływem kapitału długoterminowego, jest niebezpieczne.

Nierównowaga zewnętrzna

• deficyt – może spowodować ubytek rezerw walutowych, utratę zaufania wierzycieli, brak możliwości regulowania płatności za import;

• nadwyżka – skutki inflacyjne. Wzrost eksportu zwiększając dochody krajowe może przyspieszyć wzrost cen. Wzrost rezerw walutowych zwiększa podaż pieniądza w bankach komercyjnych, co może utrudniać prowadzenie polityki monetarnej.

Przyczyny nierównowagi

• zmiany w poziomie i strukturze dochodu narodowego;

• zmiany krajowego poziomu cen wywołane wzrostem kosztów produkcji;

• zmiany poziomu cen światowych – ich skutki dla bilansu płatniczego ponoszone są za pomocą terms of trade;

• zmiany wysokości stopy procentowej i stopy zysku za granicą w stosunku do stóp krajowych;

• strukturalne zmiany w popycie zagranicznych na towary eksportowane przez dany kraj;

• klęski naturalne;

Mechanizmy przywracania równowagi w bilansie płatniczym

1. Polityka pieniężna

2. Polityka fiskalna

3. Polityka kursowa

4. Ograniczenia handlowe i dewizowe

Ad.1.

• Nadmiar podaży pieniądza w krótkim okresie oddziałuje negatywnie na bilans handlowy, wywołuje bowiem inflację przez co towary eksportowane stają się mniej konkurencyjne;

• W takiej sytuacji władza monetarna może podnieść stopę procentową zmniejszając w ten sposób podaż pieniądza. Wzrost stopy procentowej hamuje inflację i zmniejsza skłonność do zaciągania kredytów. W efekcie ograniczony zostaje wzrost produkcji, dochodów i cen krajowych;

• W sytuacji malejącego popytu krajowego producenci aktywnej poszukują nabywców towarów za granicą ograniczeniu (…)

Ad.2.

• Polityka obniżania podatków i/lub zwiększania wydatków wpływa na wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, a w ślad za tym wzrost dochodu narodowego. Wzrost dochodu poprzez mechanizm mnożnikowy wywołuje z kolei wzrost importu, co prowadzi do wzrostu deficytu w bilansie płatniczym.

Ad.3.

• Formy oddziaływania państwa na kurs walutowy zależą od rodzaju systemu kursowego obowiązującego w danym kraju;

• W systemie kursów trwałych w przypadku deficytu bilansu płatniczego państwo dokonuje dewaluacji waluty krajowej (to jest obniżanie jej wartości w stosunku do waluty obcej). Powoduje ona spadek ceny zagranicznej towarów eksportowanych przez kraj dokonujący dewaluacji oraz wzrost cen krajowych towarów importowanych;

Ograniczenia handlowe - np. cła, kontyngenty, subsydia;

Ograniczenia dewizowe - czyli restrykcje w transakcjach wymiany waluty obcej na walutę krajową;