14. Jak opisuje L. Thurow w książce „Przyszłość kapitalizmu” sytuacje gospodarki kapitalistycznej po upadku komunizmu?

L. Thurow opisuje sytuacje kapitalizmu jako pogarszającą się z dekady na dekadę. Obecnie „odwieczne prawdy kapitalizmu” takie jak: wzrost nierówności w dochodach, pełne zatrudnienie, rosnące płace realne, stabilność finansowa, zdaniem autora, odchodzą w zapomnienie. Swoją opinię opiera na konkretnych wskaźnikach takich jak: wzrost nierówności, spadek płac realnych, redukcje zatrudnienia, wzrost ilości ludzi bezdomnych, wzrost kosztów utrzymania rodziny, czy wzrost bezrobocia.

Wzrost nierówności w dochodach

- Na początku lat 90 nierówności w rozkładzie dochodów gwałtownie rosły w obrębie każdej grupy przemysłowej, zawodowej, edukacyjnej, demograficznej i geograficznej. Proces ten rozpoczął się w USA, obecnie rozszerza się również na kraje europejskie

- Wśród mężczyzn, którzy stanowili najostrzej dotkniętą grupę, nierówności w zarobkach w ciągu dwóch dziesięcioleci podwoiły się

- Największe zróżnicowanie w zarobkach powstało w obrębie grup pracowników uważanych za jednorodne, tzn. nie powiększyła się przepaść w zarobkach między pracownikami wykształconymi a niewykształconymi, ale wśród wykształconych i wśród niewykształconych

Spadek płac realnych

- We wczesnych latach ’90 płace realne mężczyzn w USA spadał we wszystkich przedziałach wiekowych, gałęziach gospodarki, zawodach i grupach edukacyjnych.

- Spadek zarobków był szczególnie gwałtowny w przypadku ludzi młodych

- W ostatnich dwóch dziesięcioleciach w USA przyrost płac realnych dotyczył jedynie pracowników najwyższego szczebla

Redukcje zatrudnienia

- Pod koniec lat ’80 i na początku ’90 przez gospodarkę amerykańską przetoczyły się dwie ogromne fale odchudzania korporacji

- Chociaż zwolnienia były tradycyjną amerykańską odpowiedzią na recesję to dwie rzeczy były nowe: zamiast okresowych zwolnień ogłaszano trwałe redukcje pracowników, zamiast koncentrować się na pracownikach fizycznych, koncentrowały się one na wielkich ilościach urzędników i menedżerów

- Podczas drugiej fali zwolnień ustanowiony został miesięczny rekord wszechczasów w redukcji miejsc pracy (styczeń 1994 – 104 000 m-c)

- Chociaż odchudzanie korporacji rozpoczęło się w USA, to obecnie rozszerzyło się ono na Europę i Japonię

- Obecnie amerykańskie firmy, w ramach odchudzania korporacji, tworzą przymusowe półetaty, pracowników okresowych, czy zatrudnionych na okres ograniczony. Dzięki temu przedsiębiorstwa uzyskują niższe koszty pracy – pracownicy warunkowi otrzymują niższe płace, mniej świadczeń dodatkowych, mniej płatnych urlopów itp. Większość z ludzi pracujących w niepełnym wymiarze godzin została do tego przymuszona

Wzrost ilości bezdomnych

- Problem bezdomności rozpoczął się w USA w latach ’70. Początkowo przyczyny tego problemu widziano w niedoskonałym amerykańskim systemie osłony socjalnej. Obecnie dotyczy on całego świata przemysłowego – ludzi śpiących na ulicach można zobaczyć niemal w każdym wielkim mieście bogatego świata przemysłowego

- Przyczynę tego zjawiska autor widzi głównie w gospodarce kapitalistycznej, która nie potrafi wykorzystać wielkiej grupy obywateli

Wzrost kosztów utrzymania rodziny

- Koszty utrzymania rodziny gwałtownie rosną przy jednoczesnym spadku jej zdolności zarobkowych

- Warunki ekonomiczne nie pozwalają na istnienie tradycyjnego modelu rodziny, gdzie ojciec zdobywa pieniądze na utrzymanie, a kobieta wychowuje dzieci. Kobiety zmuszone są do podejmowania pracy zarobkowej, aby ratować sytuacje ekonomiczną rodziny

- Tradycyjna rodzina znajduje się pod presją przemian w związku ze swoją niezgodnością z nowymi realiami ekonomicznymi

Zawiedzione oczekiwania klasy średniej

- To właśnie zawiedzione oczekiwania klasy średniej mogą, wg autora, wywołać rewolucję

- Klasa średnia znalazła się w nowych, gorszych realiach: nie może oczekiwać rosnącego poziomu życia dla siebie, czy dla swoich dzieci, nie będzie ich stać na kupienie własnego domu, płace realne większości z nich będą spadać

- Klasa średnia jest przerażona, bo nie posiada odziedziczonego bogactwa i musi polegać na państwie w kwestii swego bezpieczeństwa ekonomicznego

- Natomiast rząd wycofuje się ze swojej roli gwaranta ekonomicznego, a korporacje traktują ich jako wynajętych „wolnych strzelców” z coraz mniejszą ilością świadczeń dodatkowych

Wzrost bezrobocia

- Ponieważ europejskie ustawodawstwo socjalne czyni zwalnianie pracowników bardzo kosztownym, przedsiębiorstwa maksymalizując swoje zyski, nie zatrudniały nowych pracowników

- W tym samym czasie, kiedy w USA zaczął się spadek płac realnych, w Europie zaczęło rosnąć bezrobocie. Do połowu lat ’90 europejskie stopy bezrobocia wzrosły do poziomu dwukrotnie wyższego niż w USA

- Europa kontynentalna zdołała ochronić płace tych, którzy utrzymali zatrudnienie, ale ogromnym kosztem b. wysokiego bezrobocia i utraty miejsc pracy

- Rzeczywisty współczynnik ludzi aktywnych zawodowo w Europie jest co najmniej o 10% niższy niż w USA

- Europejscy bezrobotni pozostali bez pracy przez tak długie okresy, że jak twierdzi autor, należałoby ich postrzegać jako osoby trwałe wyłączone z procesu produkcji niż jako bezrobotnych

Thurow wysuwa tezę o tym, że system kapitalistyczny nie nadąża za pojawiającymi się nowymi technologiami i ideologiami, czego najlepszym przykładem jest sytuacja w Stanach Zjednoczonych. Jednak, tak naprawdę, w obecnym świecie nie ma dla niego żadnej alternatywy.