1. Egzamin - test wielokrotnego wyboru, trzeba mieć zaliczenie z ćwiczeń, od 60%, jeśli zdążymy to będzie termin zerowy (na ostatnim wykładzie), jeśli się nie zda to nie wpisuje i można przyjść na pierwszy termin.

2. Literatura:

   • Irena Pyka – Rynek finansowy, wydawnictwo AE, Katowice 2010

   • W. Dębski – Rynek finansowy i jego mechanizmy, PWN, 2010

   • Jajuga – Inwestycje, PWN, 2008

   • A. Sopoćko - Rynkowe instrumenty finansowe, PWN, 2010

   • Jan Czekaj – Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, 2009

3. Konsultacje: wtorek 12:30-13:30 budynek D, pokój 517

4. Program zajęć:

   • Rynek finansowy – środowisko w którym występują instrumenty finansowe – segmenty, funkcje.

1. Rynek – miejsce zawierania transakcji, muszą być podmioty które zgłaszają popyt i podaż, zetknięcie się popytu i podaży.

2. Rynek finansowy – to zetknięcie się podaży i popytu na kapitał pożyczkowy w formie pieniężnej (bo rynek pieniądze). Obejmują transakcje których przedmiotem są instrumenty finansowe będące ucieleśnieniem wszelkich operacji finansowych niosących za sobą powstanie zobowiązania finansowego. Rynek finansowy stanowi integralną część systemu finansowego przez który należy rozumieć mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład systemu finansowego wchodzą: instrumenty, instytucje oraz rynki finansowe.

Rynek finansowy – stanowi zatem alternatywny wobec sektora bankowego sposób transferowania funduszy pożyczkowych od podmiotów gospodarczych dysponujących nadwyżkami finansowymi do tych w których występują ich niedobory

1. System finansowy – oferuje nam dwa duże kanały poprzez które mogą być transformowane pieniądze:

   • Sektor bankowy

   • Rynek finansowy – bezpośrednie zderzenie, spotkanie się kapitało-dawców i kapitało-biorców. Pojawiły się gdy zrezygnowano z sektora bankowego. Zaczęto dostrzegać, że banki są drogie.

2. Fazy rozwoju systemu finansowego

Faza kapitalizmu właścicielskiego – typowa dla gospodarki typu rolniczego, jedyną formą pośrednictwa finansowego był sektor bankowy. Banki pełniły zatem rolę alokacyjną oraz monitorującą i dyscyplinującą kapitało-biorców. Banki decydowały o tym kto dostanie pieniądze. Właściciele aktywów sami zajmowali się ich zarządzaniem.
*Alokacja – zasoby które występują w ograniczonej ilości powinny być rozdysponowane w sposób efektywny.

Faza kapitalizmu menadżerskiego – jest typowa dla gospodarek opartych na produkcji przemysłowej. W sektorze finansowym zaczyna wyłaniać się rynek finansowy co było związane z potrzebą znalezienia przez przedsiębiorców tańszego od kredytu bankowego źródła kapitału. Funkcje monitorującą i dyscyplinującą stopniowo przejmuje rynek finansowy, wykształca się model anglosaski i niemiecko-japoński. Pojawiają się pierwsze banki i fundusze inwestycyjne.

*Bank inwestycyjny – pojawiły się w latach 30, Wielki Kryzys w światowej gospodarce, dostarcza substytuty, zamienniki klasycznych produktów bankowych banków komercyjnych (lokatę zamienia na fundusz, kredyt zamienia na emisję obligacji)

Faza kapitalizmu instytucjonalnego – jest typowa dla gospodarek najwyżej rozwiniętych tzn. takich w których widoczna jest zmiana struktury – produkcja przemysłowa ustępuje miejsca usługą. Faza ta rozwija się w anglosaskich systemach finansowych, w strukturze rynków finansowych wyraźnie wyłaniają się rynek pieniężny i kapitałowy i widać wyraźną dominację rynków finansowych nad sektorem bankowym, rozwija się działalność banków inwestycyjnych.
Polski system jest bardziej zbliżony do modelu niemiecko-japońskiego.

Dezintermediacja - transfer pomiędzy podmiotami nadwyżkowymi a deficytowymi za pośrednictwem systemu
finansowego, z wykluczeniem banków.

1. Cechy rynku finansowego determinujące poziom jego rozwoju:

Płynność - wyraża się w możliwości zamiany instrumentu finansowego na gotówkę, wysoka płynność występuje wówczas gdy istnieje łatwa możliwość odzyskania zainwestowanego kapitału i dochodu niezależnie od okresu realizacji praw wynikających z określonego instrumentu finansowego. Określona jest przez jego głębokość (tj. ciągłość kupna-sprzedaży), szerokość (tj. ilość składanych zleceń kupna-sprzedaży) i elastyczność (tj. reakcja ceny na zmiany popytu i podaży – tzw. elastyczność CENOWA) rynku.
Najlepszymi podmiotami zapewniającymi płynność są gospodarstwa domowe.

Efektywność - jest rozpatrywana w 3 wymiarach:

• Alokacyjna oznacza sytuacje w której ograniczone zasoby finansowe dostępne na rynku są alokowane w przedsięwzięciach charakteryzujących się najwyższa produktywnością.

• Operacyjna występuje wówczas gdy istnieje niczym nie skrępowana konkurencja między pośrednikami finansowymi co oznacza ze koszty związane z zawieraniem transakcji kupna-sprzedaży są uwarunkowane rozmiarami podaży i popytu.

• Informacyjna oznacza równy, tj. jednoczesny i powszechny dostęp wszystkich uczestników rynku do informacji które są przekazywane na rynek. Informacje te powinny znaleźć swe odzwierciedlenie w cenach instrumentów finansowych.

Przejrzystość - wyraża się w przyjętym sposobie zawierania transakcji i przekazywania informacji o ich realizacji. Rynek musi być transparentny! Zrozumiały! Jeżeli są niewiadome może nie być bezpiecznie. Brak problemów w dotarciu do informacji. Sprowadza się to do czytelnych procedur transakcyjnych, a także do powoływania instytucji nadzorujących przestrzeganie tych procedur.

Rzetelność - dotyczy sposobu i trybu przekazywania informacji inwestorom. O rzetelności decydują rozwiązania legislacyjne które określają zakres i charakter przekazywanym inwestorom informacji. Przeregulowanie rynku może znacznie podnieść koszty jego funkcjonowania i osłabić alokacje kapitałów pieniężnych w gospodarce.

Integralność - oznacza współprace pomiędzy wszystkimi podmiotami tworzącymi infrastrukturę instytucjonalna rynku finansowego, chodzi przede wszystkim o instytucje zajmujące się rozliczaniem transakcji (giełdy, instytucje nadzorujące i domy maklerskie). To musi być system, muszą być ze sobą powiązane, ściśle współpracujące.

1. Funkcje rynku finansowego

   • mobilizacja kapitału

   • transfer kapitału

   • monitorowanie, realizowanie, rejestrowanie i rozliczanie transakcji

   • wycena instrumentów finansowych na podstawie oceny kondycji finansowej ich emitentów oraz panującej sytuacji na rynku

   • źródło informacji

   • wdrażanie innowacji finansowych

2. Instrumenty finansowe:

   • stanowią swoistego rodzaju formalizacje, potwierdzenie przepływu funduszy pieniężnych,

   • jest to kontrakt określający warunki na jakich dochodzi do transferu funduszy pieniężnych, instrument finansowy zatem z jednej strony reprezentuje prawa przysługujące jego posiadaczowi, a z drugiej rodzi określone zobowiązania ciążące na dostawcy tego instrumentu, emitencie.

   • Instrument finansowy stanowi ucieleśnienie wszelkich operacji finansowych niosących za sobą powstanie zobowiązania finansowego. Wielkość tych operacji (wolumen) jest określona przez wzajemną relację podaży i popyt, które wyznaczaj cenę (czyli stopę procentową) będącą parametrem analizy transakcji funduszami pieniężnymi na rynku finansowym.

   • np. weksle, akcje, podatki, cła

3. Cechy instrumentu finansowego:

   • w zależności od uczestnika rynku (czyli kapitało-dawcy lub biorcy) instrumenty finansowe są albo zobowiązaniem (element pasywów) albo wierzytelnością (element aktywów)

   • z punktu widzenia ekonomicznego są to obietnice

   • kluczowe znaczenie ma zaufanie do emitenta

   • mogą mieć formę materialną lub niematerialną

4. Rodzaje IF:

Aspekt własnościowy

• dłużne (wierzycielskie) - stanowią potwierdzenie zaciągnięcia długu – np. obligacje

• właścicielskie (udziałowe) - stanowią dokument współwłasności – np. akcje

Termin wykupu:

• bez określonego terminu wykupu – akcje, obligacje wieczyste

• z określonym terminem wykupu

  • krótkoterminowe - do roku

  • średnioterminowe - 3-5 lat

  • długoterminowe - powyżej 5 lat

Źródło dochodu (sposób w jaki przynoszą dochód)

• odsetkowe (kuponowe, procentowe) – instrumenty dłużne

• dyskontowe - cena zakupu będzie niższa od ceny nominalnej, w dniu wykupu otrzymujemy dyskonto

• dywidendowe – akcje, spółki akcyjne, nie obniża podstawy opodatkowania, nie korzysta z efektu tarczy podatkowej

Sposób organizacji obrotu

• imienne

• na okaziciela

• na zlecenie – weksle, czeki, nie ma podaży i popytu

Sposób ustalania ceny:

• bazowe (rzeczywiste) - cena jest kształtowana przez podaż i popyt – np. akcje, obligacje, indeksy giełdowe, stopy proc, kursy walutowego

• pochodne (pozabilansowe, derywaty)– cena jest pochodną wartości instrumentu bazowego, podpatrzone rozwiązanie, zdało egzamin na rynku surowcowym, pojawiły się w latach 70. i wykorzystywane są do:
  - zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem finansowym
  - spekulacja, ponad przeciętne zyski, prognozowanie na podstawie analiz, bo ktoś coś powiedział, liczymy na intuicje, bardzo ryzykowne
  - manipulacja rynkiem, sztuczny popyt i podaż, jest ściągana, bo nadzór, dzięki spekulantom są możliwe transakcje zabezpieczające (H)
  transakcje arbitrażowe – nie jest tak samo ryzykowna jak transakcja spekulacyjna, 2 miejsca rynku a rożne ceny, ceny się wyrównują, trzeba błyskawicznie reagować, aby moc z niego skorzystać.

Instrumenty finansowe a papiery wartościowe.

1. Przez papier wartościowy należy rozumieć szczególne dokumenty, które stwierdzają istnienie określonego podmiotowego prawa majątkowego oraz korporacyjnego do realizacji których niezbędna przesłanką jest posiadanie tego dokumentu stanowiącego formalną legitymację. Oznacza to, że prawa inkorporowane w papierach wartościowych utrwalone są w takim brzmieniu i w taki sposób, że bez tego dokumentu nie można ich ani dochodzić (tzn. że emitent wstrzyma się ze spełnieniem świadczeń w przypadku braku przedłożenia dokumentu) ani go przenosić. Wobec tego tylko posiadacz papieru wartościowego może realizować wynikające z niego prawa na podstawie jego okazania lub zwrotu.

2. Prawa inkorporowane przez papiery wartościowe mogą mieć charakter zarówno majątkowy jak i korporacyjny.
   Do praw majątkowych można zaliczyć uprawnienia rzeczowe (prawo własności towarów – dowody składowe, konosamenty) jak i finansowe (prawo własności kapitału pieniężnego – prawo do odsetek, prawo do dywidendy).

3. Teorie wyjaśniające istotę papierów wartościowych:
   Teoria kontraktowa (umowna)

   • Upatruje znaczenie papieru wartościowego w umowie jaką zawiera jego dostawca z pierwszym nabywcą na podstawie której następuje wystawienie papieru wartościowego i jego wręczenie drugiej stronie. W trakcie dalszego obrotu pierwotne zobowiązanie przyczynowe wystawcy odrywa się od swojej podstawy gospodarczej stając się zobowiązaniem abstrakcyjnym.

Teoria kreacyjna

• Teoria ta przyjmuje, że papier wartościowy pojawia się w momencie jego świadomego i celowego podpisania przez podmiot który go wystawia. Wystarczająca przesłanką powstania papieru wartościowego jest zatem jest jednostronne oświadczenie woli wystawcy co w połączeniu z brakiem wymogu współdziałania osoby trzeciej sprawia, że w zasadzie zobowiązanie takie od samego początku ma charakter abstrakcyjny.

Teoria emisyjna

• Przywiązuje główną wagę do wydania dokumentu w ręce nabywcy zgodnie z wolą jego wystawcy w celu skutecznego zaciągnięcia zobowiązania.

Teoria dobrej wiary

• Zwraca uwagę na to, że do powstania zobowiązania z papieru wartościowego niezbędne są dwa zdarzenia:

  • Jego podpisanie przez wystawcę

  • Późniejsze jego nabycie w dobrej wierze

Teoria obiegowa

• Odwołuje się do zdolności obiegowej dokumentu. zgodnie z nią istota papieru wartościowego z którym związane jest prawo podmiotowe tkwi w jego rozporządzalności. Opiera się ona na zdolności do rozporządzania prawem zakładając, że ścisłe powiązanie prawa z dokumentem przyśpiesza i usprawnia obrót gospodarczy

1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:

   • papiery wartościowe;

   • niebędące papierami wartościowymi:

     • tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,

     • instrumenty rynku pieniężnego,

     • opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową, inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne,

     • opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procen-tową oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron,

     • opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę, pod warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu,

     • niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych,

     • instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,

     • kontrakty na różnicę,

     • opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także wszelkiego rodzaju inne instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych.

2. Prawo Wekslowe - 28 kwietnia 1936

3. Segmenty rynku finansowego

Kryterium wielkości transakcji

• Rynek hurtowy – rynek którego uczestnikami są inwestorzy instytucjonalni, rynek ten charakteryzuje zarówno wysoka wartość nominalna instrumentów jak i duży wolumen transakcji.

• Rynek detaliczny - jedną ze stron transakcji jest inwestor indywidualny, można spotkać kombinację inwestor instytucjonalny i indywidualny, mniejszy wolumen transakcji, możemy się spotkać z tymi samymi instrumentami finansowymi ale o mniejszym nominale.

Kryterium ze względu na emisję i obrót

• Rynek pierwotny – rynek w ramach którego dochodzi do pierwszej sprzedaży instrumentów (jego emisji). Jedną ze stron transakcji jest emitent który sprzedaje. Kreuje podaż instrumentu, ale zgłasza popyt na fundusze pieniężne. Dla emitenta rynek pierwotny stanowi pierwszorzędne znaczenie (musi po odpowiednio wysokiej cenie sprzedać swoje papiery), rynek wtórny jest dla niego rynkiem jałowym (bo mu nie ubywa ani nie przybywa kapitału).

• Rynek wtórny – jeśli nie ma płynności na rynku wtórnym, to rynku pierwotnego też nie będzie. Rynek w ramach którego następuje obrót papierami które zostały wcześniej wyemitowane. Może być to tzw. Rynek zdecentralizowany np. rynek dealerski lub rynek zcentralizowany np. rynek giełdowy. Rynek wtórny może być zorganizowany lub niezorganizowany, regulowany lub nieregulowany.

Kryterium ze względu na cel i czas trwania transakcji

• Rynek pieniężny – obejmuje transakcje których przedmiotem są instrumenty krótkoterminowe o charakterze dłużnym. Głównym motywem zawieranych na rynku pieniężnym transakcji jest zarządzanie płynnością podmiotów gospodarczych – rynek ten z jednej strony pozwala pokrywać chwilowe niedobory płynności a z drugiej daje możliwość lokaty pojawiających się nadwyżek płynności. Jest to przede wszystkim rynek hurtowy a głównymi uczestnikami transakcji są banki (główni ale nie jedyni!). Wysoki próg wejścia. Ryzyko transakcji na rynku pieniężnym jest niewielkie ponieważ:

  • krótki okres realizowania praw wynikających z tych instrumentów,

  • uczestnicy instytucjonalni (banki – instytucje zaufania publicznego)

  • bardzo szybki obieg informacji (połączenia teleinformatyczne)

Rynek zdecentralizowany którego oferty są kształtowane przez market makerów. Ze względu na uczestników rynek ten można podzielić na:

• Międzybankowy rynek pieniężny – w obrębie międzybankowego rynku pieniężnego ważnym uczestnikiem transakcji jest Bank Centralny który dzięki przeprowadzanym w jego obrębie transakcją ma możliwość realizacji celów polityki pieniężnej. Dzięki czemu dochodzi do kształtowania wielkości podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej.

• Pozabankowy rynek pieniężny – jedną ze stron jest podmiot niebędący bankiem

  • Rynek kapitałowy – obejmuje transakcje których przedmiotem są instrumenty średnio i długoterminowe o charakterze zarówno właścicielskim jak i dłużnym (wierzycielskim). Głównym motywem zawieranych w jego ramach transakcji są potrzeby rozwojowe czyli inwestycje rzeczowe oraz procesy odkładania oszczędności. Jest to rynek zarówno hurtowy jak i detaliczny, a ryzyko towarzyszące transakcją jest znacznie większe w porównaniu z rynkiem pieniężnym. Jest to rynek zcentralizowany tzn. występuje na nim instytucja typu giełda papierów wartościowych. Ze względu na obowiązujące rozwiązania rynek ten można podzielić na zorganizowany, niezorganizowany, regulowany i nieregulowany.

  • Rynek walutowy – rynek obejmujący transakcje kupna-sprzedaży jednej waluty w zamian za inną, w wyniku czego dochodzi do ustalenia rynkowego kursu walut. Ze względu na wolumen transakcji jest to największy segment rynku finansowego z tym, że ze względu na swój charakter rynek ten bardziej przypomina rynek towarowy niż rynek finansowy. Forex. Nikt nikomu nie pożycza pieniędzy, następuje wymiana. Rynek ten jest również rynkiem zdecentralizowanym.

  • Rynek instrumentów pochodnych – odrębny segment rynku finansowego, specyficzny sposób ustalania ceny.

1. Instrumenty rynku pieniężnego ze względu na emitenta, sposób generowania dochodu oraz zbywalność w obrocie wtórnym – str. 8 PDF

Charakterystyka instrumentów rynków pieniężnego – depozyty (lokaty międzybankowe)

1. Różnica między depozytem a lokatą:

   • Depozyt to środki przyjęte z rynku, są to zobowiązania stanowiące źródło kosztów i są ewidencjonowane w pasywach.

   • Lokaty to środki zainwestowane na rynku, to należności stanowiące źródło przychód i są ewidencjonowane w aktywach.

2. Depozyty i lokaty na rynku międzybankowych należą do transakcji niezabezpieczonych w odróżnieniu do transakcji zabezpieczonych typu repo i buy-sell-back/sell-buy-back.

3. Data waluty – to dzień w którym następuje faktyczne rozliczenie transakcji, czyli data rzeczywistego transferu środków w związku z zawartym kontraktem.
   Rodzaje daty waluty:

   • Waluta dziś – rozliczenie transakcji przypada na dzień zawarcia kontraktu (t+0)

   • Waluta jutro – przypada na pierwszy dzień po dniu zawarcia transakcji (t+1)

   • Waluta spot – przypada na drugi dzień po dniu zawarcia transakcji (t+2)

   • Wszystkie transakcje (kontrakty) rozliczane najpóźniej na walutach spot to tzw. transakcje natychmiastowe inaczej kasowe.

   • Waluta termin – przypada na dowolny dzień po walucie spot i wyznacza początek transakcji terminowych.

4. Rodzaje depozytów na rynku międzybankowym

   • Terminowe (z ustalonym terminem zwrotu)

     • Dziś jutro spot kolejny dzień

-------------------------------------------------------------------------------------------
O/N T/N S/N – depozyty jednodniowe
1,2 tygodnie – depozyty tygodniowe (1 tydzień SW – spot week)

1,2,3,6,9,12 miesięcy

• Bezterminowe (bez ustalonego terminu zwrotu, inaczej za wypowiedzeniem)

Trzeba wypowiedzieć umowę depozytu, odczekać pewien okres i wtedy wypłacane są środki. Okresy wypowiedzenia wynoszą 24 lub 48 godzin. Depozytu typu CALL. Nie mylić pojęcia zerwania z wypowiedzeniem. Zerwać można w przypadku depozytów terminowych.

1. Kwotowanie – to odrębne określenie ceny kupna i ceny sprzedaży instrumentu na rynku finansowym. Kurs kupna to BID, kurs sprzedaży to OFFER/ASK. Kwotowania są ustalane i publikowane przez podmioty pełniące na rynku rolę market – maker’a. Twórca rynku – jako animator rynku – pobudza innych do określonej działalności, stwarza odpowiednie warunki na rynku do zawierania transakcji. Im więcej animatorów tym większa konkurencja. Różnica między BID a OFFER to spread/marża czyli zysk.

Podmiot który kupuje na własny rachunek i własne ryzyko – dealer rynków pieniężnego, to on podaje swój BID i swój offer.

1. Rodzaje kwotowań:

   • Kwotowanie rosnące – stawka BID jest mniejsza niż stawka OFFER

   • Kwotowanie malejące – stawka BID jest większa niż stawka OFFER

   • Kwotowanie jednostronne – tylko BID lub tylko OFFER

   • Kwotowanie dwustronne – występuje BID i OFFER jednocześnie

   • Kwotowania o charakterze informacyjnym – nie zobowiązują do zawarcia transakcji

   • Kwotowania o charakterze transakcyjnym – mają charakter wiążący

   • Kwotowania bezpośrednie – jednostka waluty krajowej wyrażona w zmiennej ilości waluty zagranicznej

   • Kwotowania pośrednie – jednostka waluty zagranicznej wyrażona w zmiennej ilości waluty krajowej

Sposób prezentacji

• Kwotowania procentowe – stawki BID i OFFER są wyrażone jako stopa procentowa

• Kwotowania cenowe – cena instrumentu to ilość jednostek pieniężnych wyrażonych w relacji do całej wartości nominalnej instrumentu lub stu jednostek wartości nominalnej.

  • Często jest tak że wartość nominalna instrumentu jest zawsze taka sama wówczas ceny możemy wyrażać do tej samej ceny nominalnej. Bo będzie mieć charakter porównawczy.

  • Jeśli wartość nominalna będzie różna ceny nie będą zachowywać waloru porównywalności. Należy przyjmować standard że cenę przyjmujemy do stu jednostek wartości nominalnej.

• Kwotowania oparte na stopie rentowności do wykupu (odmiana procentowego) – stosujemy do wyceny instrumentów dyskontowych (bazuje ona na dwóch rodzajach dyskonta – dyskonto matematyczne albo handlowe)

• Kwotowania wyrażone stopą dyskonta (odmiana procentowego, nie stosuje się w Polsce)

1. Stopa procentowa – wartość pieniądza w czasie wyrażona w procentach w stosunku rocznym.

2. Czynniki determinujące poziom stopy procentowej

   • Podaż i popyt

   • Poziom stóp bazowych Banku Centralnego

   • Inflacja i inne dane makroekonomiczne

   • Ryzyko związane z kapitało biorcą, ryzyko ponosi kapitało dawca

3. Stopa procentowa zmienna – składa się z dwóch członów:

   • Stopa referencyjna – mogą nią być: stopa inflacji, rentowność bonów skarbowych, stopy bazowe Banku Centralnego,

   • Marża – odzwierciedla poziom ryzyka, jest na poziomie stałym.

4. Stopy procentowe są wyrażane:

   • Ułamkowo – 4 5/7

   • Dziesiętnie – z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku 0,01% - ostatnia cyfra to punkt bazowy
     100 punktów bazowych = 1 punkt procentowy

5. Stopa procentowa jest wyrażana w stosunku rocznym – do obliczenia odsetek od środków na rachunkach stosuje się 365 dni, chyba że umowa rachunku stanowi inaczej.

6. Depozyty i lokaty mają charakter instrumentów niezabezpieczonych.

1. Drugą grupę lokat na rynku międzybankowym stanowią lokaty zabezpieczone do których zalicza się:

   • operacje warunkowe

   • swapy – operacje warunkowe w którym zabezpieczeniem są waluty.

2. Zabezpieczenie występuje w postaci papieru wartościowego (instrumentu finansowego) lub waluty i sprawia ono, że taka operacja wiąże się z mniejszym ryzykiem dla banku kontrahenta. Z tego powodu w krajach strefy euro lokaty zabezpieczone stanowią dominujący segment na rynku międzybankowym (przypada na nie ok. 70-80% rynku podczas gdy w Polsce ok. 30-40%)

3. Do operacji warunkowych zalicza się transakcje typu repo oraz sell-by-back. Polegają one na sprzedaży (zakupie) papierów wartościowych z równoczesnym zakupem (sprzedażą) w ustalonym dniu w przyszłości po z góry ustalonej cenie. W obu przypadkach transakcje te umożliwiają warunkowe lokowanie środków pieniężnych na rynku międzybankowym pod zastaw instrumentów rynku pieniężnego. Różnica między repo i sell-by-back polega na tym, że transakcje repo umożliwiają lokowanie środków pod zastaw instrumentów krótkoterminowych na bazie jednej umowy, natomiast w transakcji sell-by-back strony w sposób nieformalny lub na podstawie odrębnej umowy zobowiązują się do dokonania transakcji odwrotnej.

4. Zaletą lokat zabezpieczonych jest ograniczenie ryzyka niewypłacalności pożyczkobiorcy. Z racji zabezpieczenia transakcji instrumentami finansowymi które mogą w każdej chwili być spieniężone.

5. Stopa procentowa na rynku finansowym może być w różny sposób ujmowana i interpretowana, powszechnie wyróżnia się następujące jej rodzaje:

   • Oficjalna – ustalana decyzjami władz monetarnych państwa. W Polsce przez Radę Polityki Pieniężnej.

   • Rynkowa – określana na podstawie mechanizmu rynkowego

   • Nominalna – wyrażona w bieżącym pieniądzu

   • Efektywna (rzeczywista) – pokazuje efektywny koszt/zysk uwzględniając wszelkie opłaty, prowizje a także mechanizm kapitalizacji

   • Realna – stopa skorygowana o wpływ inflacji

6. Inflacja czy deflacja? – co jest lepsze – lepsza jest inflacja na niskim poziomie ponieważ Banki Centralne mają swój cel inflacyjny ustalony na danym poziomie (w Polsce 2,5%) – deflacja jest zła: w krótki czasie jest zjawiskiem mile widzianym przez konsumentów (ceny spadają), w dłuższym czasie staje się demotywatorem dla przedsiębiorców,
   nie widzą oni sensu w zwiększaniu produkcji bo ceny spadają, zmniejsza się produkcja, następuje redukcja zatrudnienia, spadają wpływy do budżetu (mniejsze wpływy z podatków, muszą wypłacać zasiłki), dramatyczne spadki PKB.
   W Polsce po 89 roku była jeszcze deflacja 0,…% (minister finansów Kołotko). Trudniej jest wyprowadzić gospodarkę z deflacji. Wzrostowi gospodarczemu towarzyszą zjawiska inflacyjne.

7. Stopy rynkowe kształtowane są przede wszystkim na rynku niezabezpieczonych depozytów (lokat międzybankowych). zatem znaczenie rynku międzybankowego wyraża się nie tylko w zabezpieczeniu płynności banków ale również wynika z rangi wyznaczanej na nim stopy procentowej typu IBOR i ONIA.

8. Stopy typu IBOR są traktowane jako najważniejszy punkt odniesienia w świecie krótkoterminowych stóp procentowych (tzw. benchmark – punkt odniesienia) stopy tego typu stanowią podstawę ustalania poziomu zmiennego oprocentowania kredytów inwestycyjnych, hipotecznych, obligacji czy też cen (wartości) wielu instrumentów pochodnych (np. kontraktów fra, futures, opcje). Na rynku najważniejsze znacznie odgrywają stopy ustalane w Europie (LIBOR i EULIBOR) w Azji (TIBOR i SIBOR) a także w USA.

   • Najstarsza stopa typu IBOR jest LIBOR , po raz pierwszy stawka ta została wyznaczona w połowie lat 80 XX w. Jest to średnia arytmetyczna z kwotowań podawanych przez banki na rynku w Londynie o godzinie 11. Stopa LIBOR obliczana jest aktualnie dla depozytów denominowanych w dziesięciu walutach świata (np. dolar amerykański, funt brytyjski, euro, jen, frank szwajcarski, korona duńska i szwedzka, dolar nowozelandzki, dolar kanadyjski i dolar australijski). Stopy LIBOR oblicza się dla 15 rodzajów depozytów (1,2 tygodnie; wszystkie rodzaje depozytów miesięcznych; oraz dla depozytów over night w przypadku funta brytyjskiego, euro, dolara amerykańskiego i kanadyjskiego a dla pozostałych walut dla depozytów spot next). Przy obliczaniu stopy LIBOR odrzuca się 25% najwyższych i najniższych kwotowań.

   • W przypadku EULIBORU odrzuceniu podlega 15% największych i najmniejszych kwotowań, podczas gdy w przypadku WIBORU w Polsce odrzuca się dwie największe i dwie największe stawki wówczas gdy jest ich co najmniej osiem, jeśli jest ich mniej odrzuca się po jednej.

9. Kwotowania stanowiące podstawę wyznaczania stawek LIBOR na rynku w Londynie mają charakter deklaratywny (odmiana informacyjnego kwotowania) a nie transakcyjny. Charakter deklaratywny - bank podaje stawkę OFFER, to jest jego wyobrażenie za ile mógłby inny bank pożyczyć mu pieniądze, stawka deklaratywna nie ma charakteru wiążącego, bank może inna stawkę podawać, a po innej refinansować. Stawki LIBOR były manipulowane, były sztucznie zaniżane.
   Konsekwencje: nałożenie kar finansowych na banki, zwolnienia, ustawa która będzie modernizować sposoby ustalania stawki LIBOR. W Polsce utworzono system monitoringu rynku pieniężnego który tez oblicza stawki ale wsadem są stopy procentowe jakie zdołały wynegocjować duże przedsiębiorstwa z bankiem przy transakcjach lokat.

10. Stopy typu ONIA – średnia ważona oprocentowania depozytów O/N (stopy po których zostały zawarte faktyczne transakcje i waży się wolumenami) - w strefie euro EONIA, w Polsce POLONIA, w Londynie SONIA, dla euro w Londynie EURONIA. Stawki liczone są gdy banki pod koniec dnia przekazują swoje sprawozdania do Banku Centralnego ok. 16.

11. Polonia stanowi podstawę rozliczania kontraktów terminowych ONIS (over night…)

Charakterystyka Instrumentów dyskontowych rynku pieniężnego

BONY SKARBOWE

Emitent: to Skarb Państwa który jest reprezentowany przez ministra finansów

Cel emisji:

• Początkowo finansowanie deficytu budżetowego, obecnie pokrywanie chwilowych niedoborów płynności w budżecie państwa

• Mogą być również wykorzystywane przez Bank Centralny w ramach operacji otwartego rynku

Podstawa prawna emisji: Ustawa o finansach publicznych oraz stosowne rozporządzenie Ministra Finansów (odszukać to rozporządzenie i przeczytać)

Wartość nominalna: 10 000 zł

Sposób organizacji rynku pierwotnego:

• Są to aukcje (przetargi) organizowane przez agenta emisji którym w przypadku bonów skarbowych jest Narodowy Bank Polski

• W przetargach tych mogą brać udział wyłącznie Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych

• Dealerzy rynku pieniężnego i skarbowych papierów wartościowych

• Dealerami Skarbowych Papierów wartościowych mogą być wyłącznie banki które spełniają określone kryteria. Indeks aktywności dealerskiej. Powinno ich być 15.

• Na przetargu trzeba składać ofertę na nie mniej niż 10 sztuk.

• Wyboru dealerów skarbowych papierów wartościowych dokonuje Minister Finansów

Rynek wtórny: Jest to rynek dealerski, oferty kupna-sprzedaży formułowane przez Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych, adresowane do podmiotów zainteresowanych zawieraniem transakcji

Nabywcy: Każdy zainteresowany podmiot (poprzez Dealerów), za wyjątkiem Banku Centralnego który nie może ich kupować na rynku pierwotnym

Terminy wykupu: Określane w dniach od jednego do 90 dni oraz w tygodniach od 1 do 52 tygodniu

Pierwsza emisja: 1991 rok – konieczność finansowania deficytu w państwie, sprawiło to że dług zaczął szybko rosnąć, nie było pieniędzy na wykup bonów i proponowane następne. Zaczęto wycofywać bony skarbowe i wprowadzać emisję obligacji.

Występują w formie zdematerializowanej, rejestr prowadzi NBP.

BONY PIENIĘŻNE NBP

Emitent: Narodowy Bank Polski

Cel emisji:

• Regulacja płynności sektora bankowego czyli kształtowanie podaży pieniądza i poziomu krótkoterminowych stóp procentowych

Wartość nominalna: 10 000 zł

Podstawa prawna: Ustawa o NBP i stosowane rozporządzenie prezesa NBP

Rynek pierwotny

• Organizowany przez emitenta

• przetargi w których mogą uczestniczyć wszystkie banki, do 2006 roku tylko Dealerzy Rynku Pieniężnego (mieli oni wtedy wyłączność na uczestnictwo w operacjach otwartego rynku, jest to pewna renoma, prestiż)

• indeks aktywności dealerskiej – składa się z poszczególnych obszarów, sprawdza się jak bank realizuje te obszary i dostaje odpowiednią ilość punktów.

• Wyboru dealerów rynku pieniężnego dokonuje NBP

Rynek wtórny – oferty kupna-sprzedaży i transakcje zawarte między bankami

Nabywcy: Bony mogą nabywać tylko banki

Termin wykupu: Określane w dniach od 1 do 365 dni, najczęściej 7 dni

Pierwsza emisja: 1990 rok – w latach 1992-1994 zostały wycofane z obrotu.

Są zdematerializowane, rejestracje prowadzi NBP

Są różne metody rozliczania przetargów : wielocenowe (ilość, rodzaj, cena..) i jednocenowe

• przetargi konkurencyjne (metoda amerykańska)

Inwestorzy składając swoje oferty proponują cenę oraz wartość nominalną walorów, które następnie emitent segreguje od najlepszej do najgorszej (ze swojego punktu widzenia) i ustala tzw. cenę przetargową. Wszystkie oferty z ceną wyższą od przetargowej są realizowane w całości po cenach zgłoszonych w ofertach. Oferty zawierające cenę niższą są odrzucane, a oferty z ceną równą cenie przetargowej mogą być zredukowane.

• przetargi niekonkurencyjne (metoda holenderska)

Na przetargu obowiązuje jednolita cena, po której są sprzedawane wszystkie walory. Cena ta jest wyznaczana jako średnia ważona lub jako minimalna zaakceptowana przez emitenta.

BONY KOMERCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW

Emitentami są niebankowe podmioty gospodarcze

Cel emisji:

• Gromadzenie kapitału obrotowego (zaspokajanie potrzeb płynnościowych emitentów)

Stanowi alternatywę wobec kredytu obrotowego

Podstawa prawna: Ustawa Kodeks Cywilny lub Ustawa Prawo Wekslowe lub Ustawa o Obligacjach

Wartość nominalna: nie ma jednej wartości, są różne w zależności od tego do kogo kierowana jest oferta,
od 10 000 – 1 000 000

Rynek pierwotny

• Są to negocjacje lub przetargi organizowane przez banki komercyjne na rzecz i w imieniu emitentów

Rynek wtórny

• Oferty kupna -sprzedaży formułowane przez podmioty chcące zawierać transakcje w obrocie wtórnym które są dokonywane przy współudziale banków będących agentami emisji

Nabywcy – każdy podmiot który jest zainteresowany tego typu inwestycją

Ryzyko jest wyższe niż przy bonach skarbowych

Termin wykupu: Określane w miesiącach od 1 do 12 ale zdarzają się terminy z dłuższym terminem wykupu

Pierwsza emisja: 1992 rok

Przedsiębiorstwa są przyzwyczajeni do tego instrumentu dlatego popularne stały się obligacje przedsiębiorstw (od roku do trzech)

Jeśli emitent nie wykupi bonów to traci zaufanie nabywców, również bank traci na swoich wizerunku, często banki wykupują całą emisję tym samym udzielając kredytu emitentowi.

BONY MUNICYPALNE
są to instrumenty łączące cechy bonów skarbowych oraz bonów komercyjnych przedsiębiorstw. Ich emitentem są jednostki samorządu terytorialnego.

Celem emisji jest zasilanie budżetu tej jednostki (przede wszystkim pokrywanie niedoborów płynności) natomiast ich konstrukcja przypomina bony komercyjne przedsiębiorstw tzn. emitowane na podstawie KC, PW lub Ustawy o Obligacjach

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE
to przykład bankowych papierów wartościowych których podstawą emisji są przepisy Ustawy Prawo Bankowe (89-92). Instrumenty dłużne, emitowane przez banki. Należy je traktować jako zbywalne depozyty bankowe. Poprzez ich emisje bank gromadzi środki podobnie jak na depozytach bankowych. Podstawową zaletą dla deponenta (posiadacza certyfikatu) jest możliwość jego zbycia w obrocie wtórnym przed pierwotnym terminem wykupu bez negatywnych konsekwencji w postaci utraty odsetek. Zaletą certyfikatów z punktu widzenia banków jest natomiast to ze nie musza one w przypadku ich emisji utrzymywać pogotowia kasowego ponieważ jeśli istnieje rynek wtórny nie przewidują wcześniejszego ich wykupu. W Polsce ich popularność spadła.

Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych

Bank Handlowy w Warszawie S.A.
Bank Millennium S.A.
Bank PEKAO S.A.
Bank Zachodni WBK S.A.
Barclays Bank plc
BNP Paribas S.A.
BRE Bank S.A.
Deutsche Bank AG
Erste Group Bank AG
Goldman Sachs International
HSBC Bank plc
ING Bank Śląski S.A.
PKO BP S.A.
Société Générale S.A. Oddział w Polsce
The Royal Bank of Scotland plc

Dealerzy Rynku Pieniężnego w 2013 r.

(kolejność według numeru rozliczeniowego banku)

1. Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA

2. Bank Handlowy w Warszawie SA

3. ING Bank Śląski SA

4. Bank BPH SA

5. Bank Zachodni WBK SA

6. Bank Gospodarstwa Krajowego

7. BRE Bank SA

8. Bank Millennium SA

9. Bank Polska Kasa Opieki SA

10. Kredyt Bank SA

11. Raiffeisen Bank Polska SA

12. Societe Generale SA Oddział w Polsce

13. Deutsche Bank Polska SA

14. Bank Gospodarki Żywnościowej SA

15. BNP Paribas SA Oddział w Polsce

Obligacje

To papier wartościowy, emitowany w serii (czyli reprezentujący prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek), w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji). Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Ustawa o obligacjach. 1995, wielokrotnie zmieniana.

Obligacje mogą emitować:

• podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo-akcyjne,

• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa,

• gminy, powiaty, województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu teryto-rialnego”, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,

• inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obli-gacji na podstawie innych ustaw,

• 4) instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Na-rodowy Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do Orga-nizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego państwa, lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji

Rodzaje obligacji:

Rodzaj emitenta:

• Skarbowe:

  • cel emisji: pokrywanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, Minister Finansów
    reprezentuje interesy Skarbu Państwa, najbardziej bezpieczne do niedawna,

  • oprocentowanie – stopa wolna od ryzyka,

  • nabywcy: brak ograniczeń, niespodziewane potrzeby pożyczkowe: wojna!,
    podział na aktywne (wzrost długu) i pasywne (są emitowane dla restrukturyzacji długu)

• Komunalne: emitowane przez JST, dla inwestycji lokalnych, w miarę bezpieczne, pewne

• Przedsiębiorstw: alternatywa wobec kredytu inwestycyjnego, wysokie ryzyko, bez zabezpieczeń bo zabezpieczenie kosztuje

  • obligacje PUPILARNE: gwarancja Skarbu Państwa, SMIECIOWE junk bonds, wysokie ryzyko, emitowane przez teoretycznie bankrutów, krzyk rozpaczy, bardzo wysokie oprocentowanie, musza firmę postawić na nogi, mogą być emitowane przez nowo powstałe firmy,
    rewolucyjne rozwiązania, bo w banku nie dostaną kredytu

Zabezpieczenie spłaty

• obligacje zabezpieczone

  • spłata jest zabezpieczona całkowicie lub częściowo

  • jeżeli zabezpieczenie jest dokonywane przez Skarb Państwa, to obligacje te są PUPILARNE

• obligacje niezabezpieczone

  • spłata nie jest w ogóle zabezpieczona

Termin wykupu

• klasyczne obligacje terminowe

  • wykupywane są przez emitenta po dacie z góry określonej przez emitenta

• obligacje z opcja wykupu na żądanie emitenta (callable bonds)

  • emitent (tylko emitent) może zażądać wykupu w dowolnym momencie.

• obligacje z opcja wykupu na żądanie posiadacza (putable bonds)

  • właściciel może zażądać wykupu w dowolnym terminie

• obligacje bezterminowe (perpetualne, konsole)

  • nie podlegają wykupowi przez emitenta w określonym terminie i w przypadku których właściciel bezterminowo otrzymuje odsetki. Nominał posiadacz otrzymuje wtedy, gdy wypowie umowę emisji i zażąda wykup. Fakt, że termin nie jest określony znacznie ułatwia wycenę.

Występowanie odsetek:

• Kuponowe

  • z tytułu własności otrzymuje się odsetki.

• zerokuponowe (dyskonto)

  • z tytułu własności nie otrzymuje się odsetek

  • po upływie terminu wykupu właściciel obligacji otrzymuje od emitenta kwotę równą wartości nominalnej obligacji; brak odsetek jest rekompensowany sprzedażą obligacji z dyskontem.

KUPON – obligacje były zmaterializowane, składały się z 3 części: płaszczu (wszystkie informacje charakteryzujące dane emisji – skrót warunków emisji), arkusz kuponowy (kupony uprawniały do otrzymywania odsetek), arkusz wykupu (należało go przedstawić emitentowi celem żądania wykupu).

Sposób naliczania odsetek:

• Obligacje stałym oprocentowaniu

  • emitent zobowiązuje się do dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy procentowej

• Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

  • emitent zobowiązuje się do dokonywania regularnych płatności odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej stopy procentowej, w oparciu o tzw. stawkę referencyjną, niekiedy powiększoną o tzw. marżę odsetkową o z góry ustalonej, stałej wielkości (mającą charakter premii dla nabywcy obligacji)

  • obligacja indeksowana – żeby nie tracić nominalnie (realnie) na wartości, to wartość nominalna jest powiększana o indeks będący wskaźnikiem inflacji.

Rodzaj świadczeń przypisanych do obligacji

• Zwykle

  • emitent zobowiązany jest wobec obligatariusza do spełnienia świadczenia pieniężnego, polegającego na zapłacie należności głównej (wartości nominalnej obligacji) i/lub odsetek.

• Zamienne

  • emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu obligatariuszowi prawa objęcia innych instrumentów finansowych w zamian za te obligacje (w Polsce można objąć jedynie akcje emitenta), przy czym termin zamiany obligacji na akcje nie może być dłuższy niż termin wykupu obligacji.

  • obligacje wymienne a zamienne:

    • ZAMIENNE - następuje zamiana na akcje tego samego emitenta, co emitent obligacji;

    • WYMIENNE - wymiana obligacji na akcje innego podmiotu (zwłaszcza, gdy emitentem jest Skarb Państwa przy jednoczesnej prywatyzacji)

• Z prawem pierwszeństwa (obligacje z warrantem) WARRANT: prawo poboru.

  • emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do subskrybowania akcji emitenta z pierwszeństwem przed jego akcjonariuszami, przed terminem wykupu obligacji. Warrant może być odłączony od obligacji i wówczas staje się przedmiotem odrębnego obrotu na rynku kapitałowym, a obligacja staje się obligacją zwykłą

• Z prawem do udziału w zysku emitenta (obligacje przychodowe)

  • emitent zobowiązany jest do spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi prawa do udziału w zysku emitenta (prawo to wygasa z dniem wykupu obligacji)

• Przychodowe: w przypadku których emitent zobowiązany jest do spełniania świadczenia nie pieniężnego polegającego na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do zaspokojenia roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta z całości lub części przychodów lub z całości lub części majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z obligacji, z całości lub części przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta

Rodzaj rynku na którym obligacja jest notowana

• obligacje krajowe (emitent jest rezydentem kraju, w którym emisja jest lokowana)

• obligacje międzynarodowe (emitent nie jest rezydentem)

• obligacje zagraniczne (podmiotów zagranicznych na rynku krajowym rozprowadzane przez dealerów krajowych)

• euroobligacje (nominowane w innej walucie niż waluta kraju, rozprowadzane przez międzynarodowe konsorcja dealerów)

Obligacje:

• jest wielu wierzycieli

• przy emisji ograniczona rola banku (pełnienie roli agenta emisji)

• zwrot długu następuje najczęściej jednorazowo

• w wielu przypadkach brak konieczności określania celu emisji

• w wielu przypadkach brak konieczności ustanowienia zabezpieczenia zwrotu pożyczonych środków

• emitent obligacji samodzielnie kształtuje strukturę emisji dopasowując się do własnych potrzeb i możliwości (np. program emisji)

Kredyty:

• jest jeden wierzyciel bank

• decyzje kredytowe zależą od banku

• zwrot kredytu przeważnie w ratach

• konieczność podania celu zaciągnięcia kredytu

• konieczność ustanowienia zabezpieczenia kredytu

• warunki kredytu nie zależą od kredytobiorcy, a określa je bank – kredytodawca

Agent emisji:

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA

• Firma inwestycyjna

• Bank

AKCJE

1. Papier wartościowy, emitowany w serii przez przedsiębiorstwa będące spółka akcyjną, w którym emitent stwierdza ze nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki i zgodnie z normami prawa obowiązującego w Polsce uzyskuje uprawnienia:

   • majątkowe: samoistne

   • niemajątkowe: uprawnienia akcesoryjne wobec majątkowych

2. Rodzaje akcji ze względu na zakres uprawnień:

   • zwykłe:

     • prawo do udziału w zysku rocznym spółki (dywidendy),

     • prawo poboru akcji nowej emisji,

     • prawo do udziału w tzw. kwocie likwidacyjnej,

     • prawo uczestnictwa w WZA,

     • prawo głosu w WZA,

     • prawo do informacji o stanie finansowym spółki,

     • bierne i czynne prawo wyborcze do organów spółki,

     • prawo zaskarżania uchwał WZA,

     • prawo do kwitowania działalności organów zarządzających i nadzorczych spółki,

     • prawo do wytaczania powództwa na rzecz spółki o naprawienie szkody

   • uprzywilejowane:

     • uprzywilejowanie jest to dopuszczona prawem nierówność uprawnień akcjonariuszy; dywidendy, podziału majątku polikwidacyjnego spółki, głosu na WZA

   • ułomne

3. Prawo do dywidendy:

   • prawo do udziału w zysku spółki (może być przeniesione z przeniesieniem akcji)

   • prawo do uchwalonej przez WZA dywidendy lub do przyszłych dywidend (może być przedmiotem obrotu)

4. Problemy:

   • wysokość dywidendy przypadającej na akcje pokryte nie całkowicie

   • podstawa wyliczenia kwoty zysku do podziału (oraz czy musi być zysk bilansowy za rok obrotowy, by wypłacić dywidendę za ten rok)

   • osoby uprawnione do dywidendy

   • termin wypłaty dywidendy

   • moment nabycia praw do dywidendy

   • zaliczki dywidendowe

5. Prawo poboru:

   • to ustawowe prawo pierwszeństwa objęcia przez dotychczasowych akcjonariuszy akcji nowych emisji w stosunku do liczby posiadanych akcji

   • jest prawem zbywalnym

   • luz WZA dywidendy lub do przyzsProblemy:

     • wyłączenie prawa poboru, wykonanie prawa poboru (zapisy na akcje)

     • cena rynkowa prawa poboru zależy od podaży tego instrumentu i popytu ze strony potencjalnych inwestorów

     • nie zawsze odzwierciedla ona rzeczywista wartość ekonomiczna tego instrumentu, która może być oszacowana w oparciu o formule stosowana prze GPW

$$C\left( \text{pp} \right) = \frac{\text{Cr} - \text{Cn}}{\frac{\text{Qs}}{\text{Qn}} + 1}$$

C_pp - wartość teoretyczna prawa poboru

C_r - rynkowa wartość jednej akcji spółki na giełdzie

C_n - cena emisji jednej akcji nowej emisji

Q_s - liczba akcji dotychczasowych emisji

Q_n - liczba akcji nowej emisji

1. Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej:

   • wyraża sie w roszczeniu akcjonariusza o przeniesienie na niego odpowiedniej części majątku spółki, powstające w toku postępowania likwidacyjnego, jeżeli po zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze jakąś część majątku spółki, która musi być rozdysponowana pomiędzy akcjonariuszy

   • Problemy: podział kwoty likwidacyjnej między akcjonariuszy

2. Prawo do dywidendy

   • Akcje tego typu nie mogą przyznawać dywidendy która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji zwykłych

Uprzywilejowanie co do głosu

• Na jedną akcje mogą maksymalnie przypadać dwa głosy na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (zapis wynika z kodeksu spółek handlowych)

Uprzywilejowanie co do podziału majątku po likwidacyjnego spółki

• Akcje tego typu posiadają pierwszeństwo do spłaty według ceny emisyjnej lub prawo do podwyższenia udziału przy podziale majątku analogicznie do podwyższenia udziału w zysku

1. Akcje uprzywilejowane można dodatkowo podzielić ze względu na sposób wypłacenia dywidendy:

   • Akcje kumulacyjne

     • Zobowiązują spółkę do wypłacenia dywidendy za okres w którym spółka nie osiągnęła zysków (dywidendy te są wypłacane w pierwszej kolejności z chwilą ponownego osiągnięcia wystarczającego zysku przez spółkę)

   • Akcje niekumulacyjne

     • W jej przypadku dywidenda jest wypłacana jedynie w latach w których spółka osiągnęła dostateczne zyski

2. Akcje ułomne to akcje (walory) w przypadku których występuje brak jakiegoś prawa które jest inkorporowane w akcjach zwykłych.
   Przykładem akcji ułomnej są akcje nieme (milczące). Akcje tego typu są uprzywilejowane w zakresie dywidendy (nie ma limitu tak jak przy akcjach uprzywilejowanych), wobec której wyłączone zostało prawo głosu. Posiadacze tych akcji nie korzystają także z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami.
   Szczególnym rodzajem akcji są akcje złote – dają one prawo do zgłaszania veta wobec istotnych uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy co sprawia że zapewniają kontrolę nad podejmowanymi decyzjami strategicznymi natomiast nie dają prawa głosu na WZA.

3. Podział akcji ze względu na formę pokrycia: gotówkowe i aportowe.
   Akcje aportowe wydawane są w zamian za wkłady rzeczowe, natomiast gotówkowe mogą być wydane po częściowej zapłacie (minimum 25%), dlatego też są to akcje opłacane częściowo lub całkowicie.
   Akcja aportowa - jest to akcja, mająca pokrycie w formie niepieniężnej. Wymaga ona pełnego pokrycia jeszcze przed zarejestrowaniem spółki, gdyż przyjmuje się warunek niepodzielności aportu na etapy. Akcje aportowe nie mogą być zbyte do momentu, w którym sprawozdania finansowe i rachunki za drugi rok obrotowy zostaną zatwierdzone przez walne zgromadzenie. Co więcej akcje te muszą pozostać imienne do momentu zatwierdzenia.
   Akcje aportowe - akcje pokryte świadczeniem niepieniężnym (wkładem na pokrycie kapitału ) takim jak rzeczy ruchome, nieruchomości, wierzytelności i patenty. Przedmiotem aportu nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy albo usług, zasad pokrycia akcji, czasowego ograniczenia obrotu oraz odpowiedzialności akcjonariuszy wnoszących wkład niepieniężny z tytułu wad. Akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki, jeżeli cena po której obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, cała nadwyżka powinna być opłacona przed zarejestrowaniem spółki.
   Akcja gotówkowa- jest to akcja, mająca pokrycie w formie pieniężnej. W przypadku akcji gotówkowej wkład może być wnoszony na raty jednak rata nie może być niższa niż jedna czwarta wartości nominalnej. Natomiast do momentu, aż nie nastąpi pełne pokrycie akcji pozostaje ona imienną i niemożliwe jest wydanie akcjonariuszowi dokumentu akcji na okaziciela do czasu, w którym nie nastąpi pełne opłacenie.

4. Podział akcji ze względu na sposób przenoszenia własności: imienne i na okaziciela.
   Akcje na okaziciela muszą zawierać w treści nazwisko właściciela, które musi być wpisane do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki. Mogą występować ograniczenia w obrocie takimi akcjami.
   Akcje imienne mogą być opłacone w 25% przed ich objęciem, akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości.
   Akcje imienne - Jak z samej nazwy wynika są to akcje zawierające imię i nazwisko akcjonariusza. Generalnie ich posiadaczami są założyciele spółki. Akcje imienne wydaje się obligatoryjnie:

   • za wkłady niepieniężne zgodnie z art. 336 kh,

   • w przypadku akcji uprzywilejowanych.

   • w przypadku akcji związanych z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Akcje imienne mogą być wydane przed pełną wpłatą. Można je zbywać w drodze cesji, przy czym kodeks handlowy przewiduje (statut spółki może) ograniczenia w rozporządzaniu akcjami imiennymi. Zbycie takiej akcji odbywa się przez pisemne oświadczenie woli, które umieszcza się na samej akcji lub w odrębnym dokumencie. Wszyscy posiadacze tego rodzaju akcji wpisywani są do rejestru spółki.
Akcje na okaziciela - Akcja na okaziciela ułatwia procedurę jej przenoszenia na innego nabywcę. Akcje bezimienne nie muszą być i nie są rejestrowane. Akcje te, w przeciwieństwie do akcji imiennych mogą być wydane tylko w przypadku ich pełnego opłacenia. Za akcjonariusza uznaje się ich posiadacza. Do polskiego obrotu giełdowego dopuszczone są tylko akcje na okaziciela. O ile statut spółki nie stanowi inaczej, istnieje możliwość zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela i odwrotnie na żądanie akcjonariusza.

1. Podstawowe różnice między akcjami a obligacjami:

Akcje	Obligacje
Procedura pozyskania kapitału jest skomplikowana	Procedura pozyskania kapitału jest prostsza
Brak terminu zwrotu kapitału pozyskanego w drodze emisji akcji	Kapitał przekazywany jest na z góry określony czas (wyjątek – obligacje wieczyste)
Jest instrumentem udziałowym potwierdzającym prawo własności	Jest instrumentem odzwierciedlającym wierzytelności pieniężne (dług)
Przyznają akcjonariuszom uprawnienia majątkowe i korporacyjne	Wywołują wyłącznie skutki obligacyjne o charakterze pieniężnym i niepieniężnym
Jest instrumentem o charakterze dywidendowym – wysokość przypadającej na akcje dywidendy zależy od wypracowanego przez emitenta zysku oraz od decyzji WZA Emitent akcji nie korzysta z efektu tarczy podatkowej.	Jest instrumentem o charakterze odsetkowym lub dyskontowym. Posiadacz otrzymuje zatem świadczenia pieniężne w postaci odsetek których poziom nie zależy od wyniku finansowego spółki. Emitent obligacji korzysta z efektu tarczy podatkowej.
Wiąże się bezpośrednio z ryzykiem inwestowania i dlatego może przynieść właścicielowi większe korzyści niż obligacja (wartość dochodowa akcji zależy od wysokości dywidend i zmian wartości ceny rynkowej akcji)	Bezpośrednio nie podlegają ryzyku które jest związane z działalnością gospodarcza emitenta. Z tego względu obligacja jest traktowana jako instrument bezpieczniejszy w porównaniu z akcjami i z tego względu przynosi właścicielowi na ogół mniejsze korzyści niż akcje (wyjątek: obligacje śmieciowe)

1. Prawo do akcji

   • Łagodzi problem długiego oczekiwania przez inwestorów na notowanie akcji od momentu zapisania się na nie w publicznej subskrypcji

   • Prawa do akcji mogą być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają zatem wycofanie się z dokonanej inwestycji tym, którym przydzielono nowe akcje, a jednocześnie umożliwia ich nabycie tym, którzy nie dokonali tego w publicznej subskrypcji, zanim akcje zadebiutują na giełdzie

   • Pojawia się gdy przestaje działać prawo poboru.

   • Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. PDA notowane są w tym samym systemie notowań, w którym notowane będą akcje danej spółki (lub na którym spółka już jest notowana). Rozliczenie zawartej transakcji przeprowadza Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz dom maklerski według takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do akcji

   • Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, spółka uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych oraz giełdą termin pierwszego notowania – już nie PDA, lecz akcji.

2. Notowanie na giełdzie praw do nowych akcji

| Notowanie na giełdzie praw do nowych akcji |Notowanie akcji
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Rozpoczęcie subskrypcji | Zakończenie subskrypcji| rejestracja podwyższenia kapitału przez sąd

Certyfikaty inwestycyjne

Papiery wartościowe emitowane przez zamknięte i mieszane fundusze inwestycyjne

Są na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie

Podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych

Innym rodzajem wyceny certyfikatów inwestycyjnych jest ta, której cyklicznie dokonuje ich emitent

Wycena dokonywana jest z częstotliwością określoną w statucie, lecz nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Wynika ona z oszacowania wartości instrumentów finansowych, w które zainwestował fundusz

Trwanie funduszu kończy postępowanie likwidacyjne polegające na umorzeniu certyfikatów inwestycyjnych i wypłacie jego uczestnikom kwot odpowiadających liczbie i końcowej wycenie certyfikatów posiadanych przez poszczególnych uczestników.

Posiadają formę zdematerializowaną jeżeli są wprowadzane do obrotu giełdowego, są niepodzielne, reprezentują jednakowe prawa majątkowe

Są to instrument które maja konstrukcje hybrydową – trochę dłużne trochę udziałowe

Kwity depozytowe

Papiery wartościowe wystawione zagranicą na podstawie przekazanych do depozytu krajowych papierów wartościowych (najczęściej akcji), stanowiące przedmiot obrotu na zagranicznym rynku kapitałowym

ADR – Amerykańskie Kwity Depozytowe (obrót w USA)

GDR – Globalne Kwity Depozytowe (obrót na przynajmniej dwóch rynkach, z których jeden może być rynkiem amerykańskim)

Jednostkowy kwit depozytowy może inkorporować zarówno prawom własności jednej akcji jak również ich większej liczby a także reprezentować ułamek akcji spółki. Ustanowienie tej relacji najczęściej wynika z odpowiedniego dopasowania cenowego kwitów na rynku notowań.

W przypadku kwitów depozytowych opartych na akcjach spółki krajowej inkorporują one prawo własności jednej lub wielu akcji tej spółki oraz uprawniają do realizacji wszelkich praw związanych z tymi akcjami.
Akcje na podstawie których zostały wyemitowane zagranicą kwity depozytowe podlegają zdeponowaniu.
Posiadacz kwitu depozytowego może w każdym czasie zażądać jego umorzenia i wydania w zamian akcji spółki, stanowiących podstawę jego emisji

Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi Art. 3, pkt. 30

Podmioty uczestniczące w emisji kwitów depozytowych

• Emitent akcji, na podstawie których są wystawione zagranicą kwity depozytowe

• Bank depozytowy

• Bank powiernik

• Firma inwestycyjna organizująca emisje

• Doradca prawny

• Biegły rewident

• Agencja PR

Procedura emisji kwitów depozytowych inicjowana jest poprzez zakup akcji spółki na rynku krajowym (rezydentnym) danego emitenta przez bank powiernik. Bank ten czynnie angażuje się w program emisji i ma swoja siedzibę w kraju macierzystym spółki. Jego działania w ramach programu emisji sprowadzają się do świadczenia wobec banku depozytowego usług faktycznego deponowania akcji spółki

Deponentem akcji jest bank depozytowy będący w stosunku do spółki bankiem zagraniczny, a deponowanie dokonywane jest na rachunku papierów wartościowych specjalnie prowadzonych w tym celu przez bank będący powiernikiem. Bank depozytowy nabywa zatem akcje spółki za pośrednictwem banku powiernika, deponuje je na rachunku papierów wartościowych i na ich podstawie emituje kwity depozytowe. Nabywcami tychże kwitów są inwestorzy na rynkach nierezydentnych czyli niebędących rynkiem pierwotnym spółki emitenta.

Deponent – deponuje środki

Depozytariusz – przyjmuje depozyty (np. bank)

Podstawę emisji kwitów depozytowych mogą stanowić bądź to akcje nowych emisji bądź akcje wcześniej wyemitowane i aktualnie obecne w obrocie wtórnym.

Działając w imieniu banku depozytowego bank powiernik odpowiada również za wypłatę dywidendy oraz dostarczanie informacji o działaniach spółki. Inwestor nabywający kwit depozytowy jest z kolei uprawniony do jego odsprzedaży innym podmiotom jak również może zażądać jego umorzenia i otrzymania w zamian właściwych akcji lub zapłaty ceny nominalnej kwitu.

Biorąc pod uwagę kryterium proceduralne i podmiotowe można wyodrębnić dwa sposoby emisji kwitów:

• Emisje sponsorowaną – jest przeprowadzona w oparciu o nową emisję akcji lub na bazie już wyemitowanych i znajdujących się na rynku wtórnym. Proces emisji jest realizowany z inicjatywy spółki emitenta zgodnie z jej wolą i w sposób przez nią zaakceptowany. Przeprowadzenie emisji sponsorowanej poprzedza zawarcie umowy depozytowej pomiędzy spółką oraz bankiem zagranicznym (depozytowym) która zawiera warunki nabycia i zdeponowania akcji oraz zasady wyemitowania przez bank depozytowy kwitów na rynku zagranicznym (nierezydentnym).

• Emisje niesponsorowaną – może być przeprowadzana bez wiedzy spółki emitenta a nawet wbrew jej woli. W tym przypadku nie dochodzi do zawarcia umowy pomiędzy spółką a bankiem zagranicznym emitującym kwity a proces emisyjny dokonywany jest tylko w oparciu o akcje notowane w obrocie wtórnym (nie ma nowej emisji akcji). Inicjatorem emisji niesponsorowanej jest bank depozytowy który z własnej inicjatywy dokonuje transakcji zakupu określonej ilości akcji.

Listy zastawne

Europejska tradycja listów zastawnych sięga XVIII wieku. Po drugiej wojnie światowej listy zastawne w Polsce pojawiły się dopiero w 2000 roku i są one emitowane na podstawie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997 roku.
Jest to instrument dłużny emitowany wyłącznie przez banki hipoteczne, mogą być instrumentem imiennym bądź na okaziciela. W zależności od podstawy emisji wyróżnia się dwa rodzaje listów zastawnych:

• Hipoteczne listy zastawne - jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych

• Publiczne listy zastawne - jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

  • kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Narodowego Banku Polskiego, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa zgodnie z przepisami odrębnych ustaw, albo

  • kredytów udzielonych podmiotom wymienionym w pkt. 1

  • kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.

Ogólnie przyjmuje się, że listy zastawne charakteryzuje wysokie bezpieczeństwo. Wynika to w przepisów dotyczących postępowania w przypadku upadłości banku hipotecznego który je wyemitował. W takiej sytuacji należności posiadaczy listów zastawnych zaspokajane są w pierwszej kolejności, w pełnej wysokości wraz z należnymi odsetkami przed innymi zobowiązaniami banku. Rygory ustawy gwarantują, że zabezpieczenia w pełni pokrywają zobowiązania banku z tytułu emisji listów zastawnych. Na bezpieczeństwo listów zastawnych wpływa również bardzo konserwatywne podejście banków hipotecznych przy wycenie nieruchomości stanowiących podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych. Kolejnym elementem wpływającym na wysoki poziom bezpieczeństwa jest zawężenie zakresu czynności banku hipotecznego w skutek czego środki pieniężne pochodzące z emisji listów zastawnych finansują głównie akcje kredytową.

Instrument dłużny, oprocentowanie zmienne, posiadacz otrzymuje regularnie wypłacane odsetki. Konstrukcja podobna do obligacji.

Instrumenty strukturyzowane

1. W Polsce po raz pierwszy pojawiły się w obrocie giełdowym 25 sierpnia 2006 roku, zostały one wprowadzone w postaci obligacji strukturyzowanych przez Deutche Bank z Londynu.
   Instrumenty czy produkty strukturyzowane są to instrumenty finansowe których cena jest uzależniona od wartości określonego wskaźnika rynkowego np. kurs u akcji, koszyka akcji, wartości indeksów giełdowych, kursów walut, cen surowców itp.
   Ich emitentami są najczęściej banki i domy maklerskie, którzy poprzez ich emisję zobowiązują się w stosunku do nabywcy, że w terminie wykupu instrumentu wypłacą jego posiadaczowi kwotę rozliczenia kalkulowaną według określonej formuły.
   Formuła ta ułatwia posiadaczom tego typu instrumentów śledzenie bieżącej wartości instrumentu.

2. Jednym z bardziej popularnych podziałów instrumentów strukturyzowanych jest ten który wyodrębnia:

   • Instrumenty gwarantujące ochronę kapitału – produkty te można uznać za bezpieczne ponieważ dają one inwestorowi określone udziały w zyskach jakie generuje wbudowany w produkt wskaźnik rynkowy i jednocześnie daje stu procentową gwarancję zwrotu zainwestowanego kapitału.

   • Instrumenty niegwarantujące pełnej ochrony kapitału – instrumenty te są bardziej ryzykowne, gdyż większy jest udział inwestora zarówno w zyskach jak i stratach generowanych przez produkt wbudowany w instrument strukturyzowany.

3. Najbardziej popularną formą instrumentów były lokato-fundusze – wyższa stopa oprocentowania, zależne od jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

Instrumenty pochodne

1. To inaczej instrument pozabilansowy (derywat lub derywaty)
   Specyficzne instrumenty finansowe, których wartość (cena) jest pochodną wartości innych, rzeczywistych, bazowych w stosunku od nich, aktywów.

2. Pod tą nazwą kryje się wiele instrumentów łączących w sobie jedną cechę:

   • Cena tych instrumentów, w sposób bezpośredni lub pośredni, zależy od wartości tzw. instrumentu bazowego, podstawowego.

3. Główne cechy:

   • Wartość instrumenty pochodnego jest wyprowadzana z ceny określonego instrumenty pierwotnego

   • Instrument pochodny opiewający na aktywa finansowe nazywamy finansowym instrumentem pochodnym

   • Instrument oparty na fizycznym towarze nazywamy towarowym instrumentem finansowym

4. Podstawowe rodzaje instrumentów finansowych:

   • Kontrakty forward

   • Kontrakty futures

   • Opcje

   • Swapy

   • Pochodne pochodnych np. opcje na kontrakty futures

   • Nietypowe instrumenty pochodne jak np. warranty

5. Rodzaje instrumentów pochodnych:

   • Instrumenty symetryczne – obie strony kontraktu mają takie same prawa i obowiązki oraz ponoszą podobne ryzyko. Zaliczamy do tej grupy kontraktu forward, futures, swap.

   • Instrumenty niesymetryczne – brak równości praw i obowiązków stron kontraktu oraz różny profil ryzyka ponoszonego przez strony kontraktu. Do tej grupy należą opcje i warranty.

6. Rodzaje instrumentów pochodnych:

Ze względu na skomplikowanie budowy:

• Plain Vanilla 0 o prostej konstrukcji, standardowe, znajdujące się w powszechnym obrocie

• Egzotyczne – instrumenty pochodne o złożonej konstrukcji, niestandardowe, znajdujące się w ograniczonym obrocie.

Kontrakty terminowe

1. Kontrakt terminowy to inaczej zakład o to, jaka będzie cena instrumentu bazowego, w terminie rozliczenia kontraktu terminowego.

2. Czym są kontrakty terminowe?

   • Najprostszy pod względem konstrukcji instrument pochodny

   • Kontrakt terminowy to umowa w której kupujący zobowiązuje się do zakpienia w przyszłości określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym

   • Sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania określonego w kontrakcie instrumentu bazowego

   • Bezwarunkowy charakter oznacza ze strony w dniu realizacji kontraktu musza bezwarunkowo wykonywać zobowiązanie wynikające z zawartej umowy

   • Instrumentami bazowymi mogą być towary, akcje, waluty, indeksy giełdowe, stopy procentowej czyli właściwie dowolne wartości ekonomiczne, które można wyliczyć i wyrazić w jednostkach pieniężnych w sposób nie budzący wątpliwości.

3. W terminie wygaśnięcia kontrakty mogą zostać rozliczone na dwa sposoby:

   • Dostawa instrumentu bazowego

   • Rozliczenie pieniężne (na rynkach giełdowych, regulowane)

4. Rozliczenie pieniężne:

   • Jedna ze stron transakcji wypłaca drugiej kwotę pieniężną nazywaną kwotą rozliczenia

   • Kwota rozliczenia stanowi zysk z inwestycji w kontrakty

   • To, która strona płaci a która otrzymuje kwotę rozliczenia zależy od tego jaka jest relacja kursu kontraktu (kursu terminowego) w stosunku do kursu instrumentu bazowego w terminie wygaśnięcia

   • Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie wyższy od kursu kontraktu, kwotę rozliczenia płaci wystawca kontraktu na rzecz nabywcy kontraktu – zarabia nabywca

   • Jeżeli kurs instrumentu bazowego będzie niższy od kursu terminowego, wówczas kwotę rozliczenia płaci nabywca kontraktu terminowego na rzecz wystawcy kontraktu – zarabia wystawca

   • Brak konieczności posiadania instrumentu bazowego, aby kontrakt terminowy rozliczyć w terminie wygaśnięcia

   • Możliwe jest więc notowanie kontraktów, które są wystawione na instrumenty bazowe niemające swojej fizycznej postaci, takie jak: indeksy giełdowe, ceny energii elektrycznej czy też wielkości ekonomiczne (np. stopa inflacji)

   • O inwestorze który kupił lub sprzedał kontrakt terminowy mówi się, że ma otwartą pozycję. Może on ją utrzymać do dnia wykonania kontraktu lub też w każdej chwili wycofać się z rynku (zamknąć pozycję)

   • Jeżeli kupił kontrakt z terminem wykonania w grudniu 2012 roku aby zamknąć pozycję musi sprzedać kontrakt z tym samym terminem wykonania. Jeżeli sprzedał kontrakt aby zamknąć pozycje musi go kupić.

   • Kupno przez inwestora kontraktu to inaczej otworzenie pozycji długiej

   • Sprzedaż kontraktu to zajęcie pozycji krótkiej.

5. Kontrakt terminowy - schemat rozliczenia wykład 27.05.2013

   • Kupujący – zawarcie transakcji – sprzedający

   • W przyszłości:

   • Kupujący <- płatność <- sprzedający

6. Nabywca kontraktu (tzn. ten który zajmuje tzw. pozycję długą) zobowiązuje się do zakupu instrumentu bazowego i zapłacenia ustalonej w kontrakcie ceny. Spodziewa się wzrostu ceny, dzięki czemu będzie mógł sprzedać przedmiot kontraktu z zyskiem.

7. Sprzedający kontrakt (tzn. ten który zajmuje tzw. pozycje krótka) czyli wystawca kontraktu zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym terminie. Spodziewa się spadku ceny i liczy na zarobek z tytułu sprzedaży przedmiotu po cenie wyższej od rynkowej.

8. Profil zysku (straty) dla wystawcy (nabywcy) kontraktu terminowego (sprzedaż/kupno kontraktu terminowego)

zysk

strata

1. Rozliczenie transakcji terminowej zawsze dla jednej ze stron będzie korzystniejsze niż zawarcie analogicznej transakcji bezpośrednio na rynku

2. Jeżeli cena terminowa będzie wyższa niż bieżąca cena instrumentu bazowego, wówczas korzyść odniesie wystawca ponieważ w transakcji terminowej sprzedaje instrument bazowy drożej niż mógłby to zrobić na rynku.

Jeżeli cena terminowe będzie niższa niż bieżąca cena instrumentu bazowego wówczas korzyść odniesie nabywca ponieważ w transakcji terminowej kupi instrument bazowy taniej niż mógłby to zrobić na rynku.

1. Rodzaje kontraktów terminowych:
   Forward – w tym przypadku rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą, fizyczną dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty w przyszłości. Forwardy są wykorzystywane przez firmy w celu zabezpieczenia rzeczywistych i przewidywanych ekspozycji tak, aby zabezpieczyć marże zysku lub cenę sprzedaży.
   Nie jest to kontrakt wystandaryzowany, czyli

   • Może być zawarty na dowolną ilość towaru, z dostawą na dowolny dzień

   • Handluje się nim na rynku pozagiełdowym

   • Nie podlega codziennej operacji marking to market (czyli procesowi korygowania cen) – strony transakcji uzgadniają rozliczenie transakcji w dniu dostawy

Futures – ścisła standaryzacja warunków kontraktu. Jedyne co jest określane przez rynek to cena kontraktu.
To podstawowa cecha odróżnia kontrakt futures od kontraktu forward w którym wszystkie elementy podlegają negocjacji. Obrót kontraktami futures odbywa się na giełdzie do której należy standaryzacja kontraktu czyli:

• Przedmiot kontraktu

• Wielkości wartości bazowej, na która opiewa kontrakt

• Terminu realizacji kontraktu

1. Rodzaje kontraktów futures:

Towarowe kontrakty futures – gdzie przedmiotem kontraktu sa szeroko rozumiane towary

Finansowe kontrakty fututer

• Walutowe kontrakty futures – polegają na kupnie lub sprzedaży określonej waluty obcej po określonej cenie w pewnym momencie w przyszłości

• Procentowe kontrakty futures – to takie których cena zależy wyłącznie od poziomu stóp procentowych. Podstawą takich kontraktów są instrumenty dłużne takie jak bony skarbowe, certyfikaty depozytowe czy obligacje. Kupujący procentowe kontrakty futures zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych natomiast sprzedający przed wzrostem stóp procentowych. Ceny procentowych kontraktów futures wzrastają gdy gdy stopy procentowe na rynku spadają i odwrotnie.

• Indeksowe kontrakty futures - są kontraktami terminowymi na akcje, jednak nie odnoszą się do akcji bezpośrednio lecz do indeksu akcji, kupujący indeksowy kontrakt futures zobowiązuje się kupić portfel akcji odpowiadający indeksowi na warunkach ustalonych w dniu zawarcia umowy, sprzedający natomiast zobowiązuje się sprzedać portfel akcji który odpowiada indeksowi.

Cecha	FRA	Kontrakt futures na stopę procentową
Elastyczność	Duża – kwota, okres i sposób rozliczenia są indywidualnie negocjowane przez kontrahentów	Mała – kontrakty te są ściśle wystandaryzowane (kwota, termin zapadalności, procedury rozliczeniowe)
Forma obrotu	Rynek pozagiełdowy	Rynek giełdowy
Depozyt zabezpieczający	Nie jest wymagany	Jest wymagany
Warunki kontraktu Ryzyko kredytowe	Są poufne Wysokie – zawsze partner transakcji może nie wywiązać się z kontraktu	Są wystandaryzowane i powszechnie dostępne Niskie – jedną ze stron transakcji jest izba rozrachunkowa
Równoważenie pozycji	Brak możliwości zawarcia transakcji kompensującej. Każda transakcja jest indywidualną umową i nie ma możliwości zamknięcia pozycji poprzez zawarcie transakcji odwrotnej z tym samym kontrahentem, anulowania jej lub cesji bez obopólnej zgody	Standaryzacja pozwala na zajmowanie pozycji przeciwstawnych do zajmowanych (pozycje długie i krótkie podlegają kompensacji)
Mechanizm rozliczania transakcji	Jednorazowe rozliczenie na początku umownego okresu depozytu/pożyczki (tzw. Kwota kompensacyjna)	Operacje marking to market – bieżące rozliczenie przez cały czas kontraktu poprzez korygowanie kwoty depozytu zabezpieczającego.

1. Depozyty zabezpieczające

   • służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego –> zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu

   • stanowią tylko część wartości kontraktu –> określony % wartości (efekt dźwigni finansowej !!!)

   • wartość depozytu jest ustalana jako określony procent wartości kontraktu (od ostatniego kursu rozliczeniowego)

   • Wnoszone (wpłacane na rachunek inwestora w domu maklerskim)

   • Dwa poziomy depozytów

     • wstępny -> wnoszony w momencie zawarcia transakcji (DM)

     • właściwy (minimalny) -> poziom, który, zawsze musi być utrzymywany (izba rozliczeniowa, np. KDPW)

2. Marking to market czyli codzienne rozliczanie transakcji
   Mechanizm działania:

   • po zakończeniu każdego dnia sesyjnego kalkulowane są zyski i straty stron transakcji, które są codziennie rozliczane pomiędzy rachunkami inwestorów

   • w tym celu wykorzystywane są środki znajdujące się w depozytach zabezpieczających. Wartość środków w depozytach nie może zatem rosnąć lub spadać

   • W efekcie operacji równania do rynku, jeżeli po kilku sesjach finansowa gwarancja złożona przez inwestora (czyli wartość środków w depozycie) spadnie poniżej określonego poziomu, wówczas inwestor będzie poproszony o uzupełnienie środków w depozycie.

   • Jeżeli tego nie zrobi, jego pozycje zostanie po prostu zamknięta.

   • Kwota rozliczenia jest pobierana od stron transakcji na bieżąco w cyklu dziennym. Wyznaczane są dzienne kwoty rozliczenia, które zsumowane dają kwotę rozliczenia z całej inwestycji

   • taki system gwarantuje, że nie dojdzie do sytuacji niewypłacalności inwestora.

3. Przykład

   • Kontrakt terminowy na 10 000 euro po 4,5 termin rozliczenia za miesiąc, depozyt zabezpieczający wynosi 10% wartości kontraktu. Sprzedający to podmiot A kupujący B w kolejnych pięciu dniach kurs walutowych: 4,51 4,38 4,32 4,53

   • W piątym dniu strony zamknęły kontrakt poprzez zajęcie tzw. pozycji odwrotnych A kupił kontrakt, B sprzedał

Dzień	Podmiot A - sprzedający	Podmiot B - kupujący
1	4500;	4500;
2 (4,52)	4400;	4600;
3 (4,38)	5700;	3300;
4 (4,32) dalszy spadek	6300;	2700 + 1800 = 4500
5 (4,53)	4200	6600 = (4800 + 1800)

1. Wyznaczanie depozytów zabezpieczających przez KDPW CCP odbywa sie przy zastosowaniu modelu SPAN (Standard Portfolop Analysis of Risk), opracowany przez Chicago Mercantile Exchange w 1998r. (powszechnie uznawany na świecie standard).
   KDPW CCP określa minimalny poziom depozytu zabezpieczającego, w skład którego wchodzi gotówka oraz papiery wartościowe określone przez KDPW CCP oraz ich tzw. Stopy uznania (czyli jaka część rynkowej wartości danego papieru jest uznawane na depozyt).
   Każdy inwestor może sprawdzić wysokość wymaganego depozytu zabezpieczającego przy wykorzystaniu arkusza kalkulacyjnego dostępnego na stronach internetowych KDPW CCP.
   Wyniki obliczeń arkusza należy traktować jedynie poglądowo.
   Szczegółowe zasady wyznaczania depozytów zabezpieczających dla inwestorów określają biura/domy maklerskie, które określają również jego ostateczną wysokość.

2. Dźwignia finansowa
   mała zmiana kursu kontraktu
   Duża procentowa zmiana
   środków na rachunku

- W celu zawarcia kontraktu konieczne jest wniesienie jedynie depozytu zabezpieczającego
- Zyski i straty z inwestycji są natomiast wyznaczone w oparciu o pełną wartość kontraktu terminowego
- Efekt dźwigni finansowej działa na niekorzyść inwestujących w kontrakty w przypadku, gdy cena instrumenty zmieni się niezgodnie z ich oczekiwaniami

1. Jakie możliwości dają kontrakty ?

   • spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji danej spółki

   • hedging – zabezpieczenie portfela akcji

   • alternatywa dla krótkiej sprzedaży

   • arbitraż

   • transakcje spreadowe

     • operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe

     • operacje na różnych seriach tej samej klasy

     • operowanie na kontraktach na różne akcje

Ad a) Spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji danej spółki
Osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej
- działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne
- polega na otwieraniu pozycji (długiej lub krótkiej) na rynku:
1) kupno kontraktu (pozycja długa) – liczymy na wzrostu kursu akcji i kontraktu
2) sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) – liczymy na spadek kursu akcji i kontraktu
Spekulacja
- niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji
- możliwość kupna lub sprzedaży kontraktu na akcje poszczególnych spółek
płynny rynek – umożliwia szybsze zajęcie pozycji
- możliwość prostej spekulacji na spadek cen akcji

Spekulacja na wzrost kursu przykład

Rynek kasowy	Rynek terminowy
Kurs akcji spółki 50 zł Inwestor nabywa 330 akcji Wartość inwestycji 16 500 zł	Kurs czerwcowych kontraktów na akcje spółki wynosi 55 zł inwestor nabywa 3 kontrakty o wartości 16 500 (3*100*55) depozyt zabezpieczający na poziomie 20% - inwestor wpłaca 3300
Czas trwania inwestycji dwa miesiące. Zakładamy wzrost kursu akcji i kursu kontraktu o 10%.

Wzrost kursu do 55 zł daje zysk na poziomie 1650 zł (18 150 – 16 500)	Wzrost kursu do 60,5 zł, inwestor sprzedaje kontrakt. Zysk z operacji równy jest 1650.
Stopa zwrotu równa 10% (1650/16500)*100%	Stopa zwrotu równa 50% (1650/3300)*100%

Ad. b) Hedging
Ograniczenie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym
Zabezpieczenie przed:
- spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów
- wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów

Hedging zakupowy - long hedge

Rynek kasowy Rynek terminowy

wzrost wzrostu kursu kontraktu
kursu akcji

Wzrost kosztów zakupu (strata) Pozycja długa (zysk)

Hedging sprzedażowy - short hedging

Rynek kasowy Rynek terminowy

Spadek cen akcji spadek kursu kontraktu

P. długa P. krótka (zysk)

Przykład (hedging sprzedażowy)
W styczniu inwestor posiada w portfelu 150 akcji aktualna cena akcji wynosi 50, wartość portfela 75 tyś
obawia się spadku cen akcji, ale nie chce ich sprzedawać
aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki wygasającego w marcu wynosi 55
inwestor sprzedaje 14 kontraktów terminowych na akcje 14x100x55 = 77 000
Depozyt zabezpieczający 20% = 16,4 zł
Tak jak przewidywał inwestor kurs akcji spadł o zakładane 10%
wartość portfela na rynku kasowym spada do 67,5 tyś, strata inwestora wynosi 7500
kurs kontraktu terminowego spadł do 50 zł
inwestor zamyka pozycje na rynku terminowym kupując 14 kontraktów
zysk operacji na kontraktach wyniósł 7000:
100x14x(55-50) = 7000
Inwestor stracił tylko 500

Ad d) Arbitraż
Wykorzystywanie różnic pomiędzy rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego
Efekty arbitrażu:

• pewna kwota zysku

• minimum ryzyka

• brak wstępnych nakładów finansowych

Możliwości dokonania arbitrażu

• kontrakty przewartościowane
  cena rynkowa powyżej ceny teoretycznej
  Sprzedaż kontraktów
  kupno akcji

• kontrakty niedowartościowane
  cena rynkowa poniżej ceny teoretycznej
  kupno kontraktów
  sprzedaż akcji)

$$F = I*\lbrack 1 + \left( r - q \right)*\frac{n}{360}\rbrack$$

OPCJE

Opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, które dają nabywcy prawo zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego a sprzedawcy obowiązek dokonania transakcji zgodnie z wolą nabywcy na ustalonych wcześniej warunkach w danym momencie czasu.

Nabywca posiada tym samym możliwość osiągnięcia nieograniczonego zysku przy znanym wcześniej poziomie ewentualnej straty.

Sprzedawca (wystawca) w zamian za podjęte ryzyko wystawienia opcji otrzymuje premię, tym samym sprzedawca zna już swój dochód, a koszty ewentualnego rozliczenia transakcji na rzecz nabywcy zależą od przebiegu notowań na rynku.

Nabywca ma prawo do realizacji opcji a ryzyko poniesienia strat zamyka się wysokości płaconej premii, wystawca z kolei, ma obowiązek realizacji opcji a ryzyko potencjalnych strat jest praktycznie nieograniczone.

Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do realizacji opcji, jeżeli w momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą korzystniejsze niż te zagwarantowane w opcji.

W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub sprzedaży, wystawca opcji ma obowiązek dostarczenia lub zakupu określonej ilości instrumentu bazowego, niezależnie od sytuacji rynkowej.

Opcje są instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i obowiązków (tzw. asymetryczny rozkład ryzyka).

Nabywca opcji w zamian za opłatę (premię) nabywa prawo, lecz nie obowiązek dokonania transakcji kupna (w przypadku opcji call) lub sprzedaży (opcja put) danego instrumentu po ściśle określonej cenie (tzw. poziom strike).

Transakcja ta dokonywana jest w dniu wygaśnięcia opcji, w praktyce jednak posiadacz opcji ma możliwość odsprzedania nabytego instrumentu na rynku w dowolnym momencie.

Rodzaje opcji:

• Opcja call (kupna) - daje nabywcy prawo do kupna waluty w postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku opcji walutowych są to waluty).,

• Opcja put (sprzedaży) - daje nabywcy prawo do sprzedaży waluty w postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), wystawca opcji jest zobowiązany kupić od nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego (w przypadku opcji walutowych są to waluty)..

Ze względu na termin wygaśnięcia opcje dzielą się na:

• Opcja amerykańska – pozwala posiadaczowi na jej wykonanie w dowolnym dniu do momentu wygaśnięcia

• Opcja europejska – może być wykorzystana tylko w dniu wygaśnięcia

Miary techniczne opcji

1. Premia opcyjna

Jest to koszt zakupu danego prawa do kupna lub sprzedaży. Premia opcyjna jest też zarazem maksymalną stratą na transakcji.

Opcja jest formą polisy ubezpieczeniowej i wymaga zapłaty z góry. Zapłata ta dotyczy uzyskania określonego prawa realizacji opcji (premia opcyjna). Wysokość premii opcyjnej zależy od:

• długości życia opcji (im dłuższy okres ubezpieczenia tym wyższa premia),

• zmienności rynkowej (im większa zmienność rynku tym premia większa),

• różnicy miedzy cena wykonania opcji a cena instrumentu bazowego (im bliżej cena wykonania opcji jest ceny instrumentu bazowego, tym wyższa premia)

1. Termin wygasania opcji

Jest to dzień, w którym inwestor, który zakupił daną opcją ma prawo z niej skorzystać, jeżeli sytuacja rynkowa okazała się zgodna z jego oczekiwaniami.

1. Cena wykonania opcji (tzw. poziom strike)

Jest to poziom, po którym następuje zakup prawa do kupna lub sprzedaży danego instrumentu.

Jeżeli cena danego instrumentu jest wyższa od ceny wykonania, właściciel opcji CALL wykonuje prawo do kupna i zarabia na opcji, natomiast w przypadku opcji PUT, opcja ta wygasa bez żadnych konsekwencji.

W przypadku, gdy cena instrumentu jest niższa od ceny wykonania opcja CALL wygasa bez korzyści dla nabywcy, natomiast nabywcy opcji PUT pozwala sprzedać instrument po cenie wyższej niż od obecnej.

1. Strony Opcji

Wystawca opcji dostaję premię, którą płaci nabywca.

Nabywca opcji obliguje wystawcę opcji do zakupu lub sprzedaży danego instrumentu finansowego, jeżeli wykonanie opcji będzie dla inwestora korzystne.

Osoba, która dokonała zakupu opcji zajęła pozycję długą (long), natomiast osoba, która wystawiła opcję zajęła pozycję krótką (short)

1. Kurs terminowy jest kursem rynkowym instrumentu bazowego (np. waluty) w dniu realizacji.

Kurs realizacji to cena obecna w umowie opcyjnej, po jakiej będzie wykonana transakcja opcyjna, jeżeli nabywca skorzysta z przysługującego mu prawa kupna bądź też sprzedaży określonej ilości walut (cena wykonania opcji).

Im korzystniejszy kurs realizacji dla kupującego, tym większe prawdopodobieństwo realizacji opcji i straty dla sprzedającego.

Fakt ten ma odzwierciedlenie w kolejnej ważnej mierze technicznej tego instrumentu a mianowicie w wartości wewnętrznej.

1. Wartość wewnętrzna to różnica pomiędzy kursem realizacji a kursem terminowym.

Jej występowanie i rodzaje przedstawione są poniżej.

	Opcja kupna	Opcja sprzedaży
kurs realizacji > kurs terminowy	OTM	ITM
kurs realizacji = kurs terminowy	ATM	ATM
kurs realizacji < kurs terminowy	ITM	OTM

Opcja in-the money („w pieniądzu”, „w cenie”), opcja taka w przypadku wykonania prowadziłaby do dodatniego przepływu pieniężnego dla posiadającego opcję, czyli kurs wykonania jest lepszy niż bieżący kurs rynkowy.
Opcja at-the-money („przy pieniądzu”, „po cenie”) nie powoduje przepływów pieniężnych, kurs wykonania jest równy bieżącemu gotówkowemu kursowi rynkowy.
Opcja out-of-money („poza pieniądzem”, „nie w cenie”), daje ujemny przepływ pieniężny dla posiadacza, czyli kurs wykonania jest gorszy niż bieżący gotówkowy kurs rynkowy.

1. Wartość wewnętrzna opcji

Występuje wtedy, gdy opcja jest in-the-money. W przeciwnym przypadku wartość wewnętrzna równa jest zero

• Wartość wewnętrzna dla opcji call in-the money = cena instrumentu bazowego – cena wykonania

• Wartość wewnętrzna dla opcji put in-the money = cena wykonania - cena instrumentu bazowego

1. Wartość czasowa opcji

Wartość czasowa opcji wynika z możliwości zmiany ceny instrumentu w kierunku korzystnym dla jej właściciela. Oblicza się ją jako różnice pomiędzy wartością premii opcyjnej a wartością wewnętrzną opcji.

1. Dźwignia Finansowa

Opcje są instrumentami pochodnymi i czasami nawet niewielka zmiana instrumentu bazowego może przynieść inwestorowi zysk procentowo kilkakrotnie wyższy w stosunku do zainwestowanego kapitału. Oczywiście zasada ta działa w dwie strony i w przypadku niekorzystnej zmiany instrumentu strata może być również kilkakrotnie razy wyższa.

Jeżeli na przykład inwestor zakupił opcję, dającą mu prawo do kupna instrumentu A po cenie 100 USD i premia opcyjna dla tej transakcji wyniosła 5 USD, wystarczy aby cena instrumentu A wzrosła o 10% aby inwestor zarobił na tej transakcji 10 USD ,czyli jego stopa zwrotu z inwestycji wyniosła 100%.

2. Profil wypłaty dla inwestora, który zakupił opcję CALL (zajął pozycję długą).

Straty inwestora są ograniczone jedynie do premii opcyjnej natomiast zyski mogą być nieograniczone.

Do momentu w którym cena danego instrumentu znajduje się poniżej ceny wykonania strata inwestora równa się zapłaconej premii, natomiast w momencie w którym cena zaczyna przekraczać poziom wykonania inwestorowi zaczyna opłacać się skorzystać z prawa do zakupu, a opcja zaczyna zarabiać.

To, że cena instrumentu wzrośnie powyżej poziomu wykonania nie oznacza jeszcze, ze zakup danej opcji już będzie opłacalny. Cena musi wzrosnąć o, tyle, aby odrobić koszt premii opcyjnej.

Poziom, przy którym dana transakcja zacznie, więc przynosić nam zyski nazywa się Break Even Point (BEP).

1. Profil zysków strat inwestora nabywającego opcję PUT.

Inwestor kupujący opcję PUT naraża się na maksymalną stratę w wysokości zapłaconej premii opcyjnej, natomiast jego zyski są tym większe im niższy jest kurs danego instrumentu.
W przypadku opcji PUT, w przeciwieństwie do opcji CALL nie można powiedzieć, że zyski inwestora są nieograniczone, gdyż limitowane są poprzez spadek ceny danego instrumentu do 0.

1. Najprostsze strategie opcyjne:

Gdy inwestor spodziewa się spadku cen powinien:

• Kupić opcję sprzedaży, co jest efektywne przy dużych spadkach cen instrumentu bazowego,

• Wystawić opcję kupna, co się opłaca w przypadku spadku cen lub nawet lekkiego wzrostu cen, niepokrywającego jednak wysokości premii opcyjnej

Gdy inwestor spodziewa się wzrostu cen instrumentu bazowego powinien:

• kupić opcję kupna, co jest efektywne przy znacznych wzrostach cen,

• wystawić opcję sprzedaży, co jest opłacalne w warunkach wzrostu cen lub niewielkiego spadku cen, niepokrywającego premii opcyjnej

1. Czynniki wpływające na cenę opcji (wg Modelu Blacka-Scholesa):

   • Kurs realizacji opcji,

   • Dzień realizacji opcji,

   • Rodzaj opcji,

   • Kurs terminowy(spot),

   • Stopy procentowe,

   • Volatility.

Czynnik 1-3 są określone w umowie opcji. Czynniki 4-6 to czynniki rynkowe.

1. Kurs realizacji opcji

Im korzystniejszy dla kupującego kurs realizacji tym większe prawdopodobieństwo realizacji opcji i wyższa jej cena (premia).

Kurs realizacji	CENA OPCJI CALL	CENA OPCJI PUT
Rośnie	↑	↓
Maleje	↓	↑

1. Dzień realizacji opcji

   • Generalnie im dalsza data realizacji opcji, tym większe prawdopodobieństwo, że w przyszłości będzie miała sytuacja korzystna dla kupującego, więc tym wyższa premia.

2. Kurs terminowy (spot)

   • Wysokość kursu spot określa czy opcja ma jakąś wartość czy też nie (dotyczy wartości wewnętrznej).

3. Stopy procentowe

   • Premię opcyjną dyskontuje się do wartości teraźniejszej po danej stopie dyskontowej.

   • Hipotetyczna wielkość kursu terminowego, który brany jest pod uwagę do ustalania kursu realizacji zależy od różnicy stóp procentowych.

4. Volatility (zmienność)

Zależność ceny od zmienności opcji

VOLATILITY	CENA O.CALL	CENA O.PUT
Rośnie	↑	↓
Maleje	↑	↓

Zarówno calls, jak i puts stają się droższe, jeżeli parametr zmienności rośnie. Spowodowane jest to tym, iż większa zmienność to większe ryzyko i większy potencjalny zysk, a więc większa i premia. Cena opcji jest zatem także mieszanką przewidywanej zmienności kursu.

Kryterium	Nabywca	Wystawca
Prawa/obowiązki	Ma prawo	Ma obowiązek
kupno	Prawo kupna	Obowiązek sprzedaży
Sprzedaż	Prawo sprzedaży	Obowiązek kupna
premia	płaci	otrzymuje
wykonanie	decyduje	Nie ma wpływu
Max strata	Wysokość premii	Nieograniczone straty
Max zysk	nieograniczony	Wysokość premii

1. Opcje barierowe

   • Opcje barierowe różnią się tym od standardowych opcji waniliowych, że mają wbudowaną dodatkową barierę, która może decydować o takich cechach opcji jak poziom wykonania, czy termin wygaśnięcia, a także wysokość premii oraz ryzyko związane z danym instrumentem.

   • Opcje barierowe podzielić można na dwie podstawowe kategorie, czyli opcje z barierą wyjścia (-out) oraz barierą wejścia ( -in).

   • Opcje z barierą wyjścia są to opcje, które przestają istnieć w momencie w którym kurs w czasie trwania opcji dotknie poziomu bariery. Aż do tego momentu opcje te są zwykłymi opcjami waniliowymi.

   • Natomiast opcje z barierą wejścia działają odwrotnie, czyli zaczynają działać dopiero jak kurs dotknie wcześniej ustalonej bariery. W tym momencie stają się opcjami waniliowymi.

2. Inny podział opcji barierowych należy dokonać ze względu na poziom bariery

   • Bariera może być umiejscowiona zarówno powyżej, jak i poniżej kursu spot.

     • Jeżeli bariera umiejscowiona jest powyżej kursu spot, to opcja ta nazywana jest opcją z barierą (wejścia lub wyjścia) w górę (up).

     • W przypadku gdy poziom bariery ustawiony jest poniżej ceny spot taka opcja nazywana jest opcją z barierą (wejścia lub wyjścia w dół).

   • Poziom ustawienia bariery definiuje, jaki ruch musi wykonać kurs instrumentu finansowego, aby opcja zaczęła działać lub straciła swoją ważność przed dniem ukończenia trwania opcji.

3. Problem opcji w Polsce

Instrument składał się najczęściej z opcji PUT o nominale np. 100 000 euro i opcji CALL, ale o nominale dwa razy wyższym, czyli 200 000 euro.

Ponadto, najczęściej w przypadku opcji PUT ustalone były bariery, po przekroczeniu których opcja się wyłączała i eksporter nie mógł w pełni wykorzystać danego zabezpieczenie, co ograniczało ewentualne straty banku.

Nie spotkano się z barierą dla opcji CALL, która w związku z powyższym niosła ze sobą ryzyko poniesienia nieograniczonej straty dla eksportera.

Tego typu opcja CALL, rozpatrywana osobno, nie ma sensu ekonomicznego dla eksportera. Natomiast ukryta w strukturze, razem z opcją PUT, przy prognozach mówiących o trendach umacniających wartość złotego, wydawała się być instrumentem zabezpieczającym, jednak stanowiła zagrożenie poniesienia nieograniczonej straty przez eksportera.

Należy podkreślić, że asymetryczny, złożony instrument pochodny o takiej strukturze (anatomii) jest instrumentem spekulacyjnym, a nie zabezpieczającym.

Kontrakt swap

1. Umowa między dwiema lub więcej stronami co do wymiany przyszłych przepływów gotówkowych według wcześniej określonych zasad,

Polega na sprzedaży (zakupie) danego instrumentu bazowego na jeden termin przy równoczesnym nabyciu (sprzedaży) tego samego instrumentu na inny termin

1. Cechy swapów

   • Duża elastyczność co do ich wartości nominalnej,

   • Elastyczność czasu realizacji i warunków.

2. Podstawowy podział:

   • swapy procentowe

     • Jego istotą jest zamiana między stronami umowy płatności odsetkowych w tej samej walucie według różnych stóp procentowych, bez dokonywania płatności kapitałowych

     • Strony umowy wymieniają się zadłużeniami oprocentowanymi według stałej stopy procentowej na oprocentowane według zmiennej stopy procentowej i odwrotnie

     • Przepływy finansowe kalkulowane są na podstawie stałej lub zmiennej stopy procentowej.

   • swapy walutowe

Podział opiera się na kryterium rodzaju instrumentu bazowego, którym mogą być papiery dłużne lub waluty obce.