Rynek pieniężny jest to rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych o okresie zapadalności do 1 roku. Rynek pieniężny dzieli się na:
Rynek międzynarodowych depozytów i lokat/ Rynek zbywalnych krótkoterminowych papierów wartościowych.
Funkcje rynku pieniężnego:
Funkcja alokacyjna: Polega ona na umożliwieniu i ułatwieniu przepływu krótkookresowych środków pieniężnych między zainteresowanymi podmiotami. Elementami równoważącymi popyt z podażą są stopy dyskontowe lub stopy procentowe. Środki te dają możliwość aktywnego i efektywnego oddziaływania na płynność, ponieważ istnieje możliwość lokowania pieniędzy w takich instrumentach, których termin wykupu odpowiada zapotrzebowaniu na pieniądz w przyszłości. Natomiast niedobory pieniądza gotówkowego mogą zostać pokryte przez szybko zbywalne aktywa ulokowane w papierach wartościowych tego rynku. Warunkiem takiego działania jest istnienie rozwiniętego rynku wtórnego.
Funkcja dochodowa: Uczestnicy rynku pieniężnego mogą ograniczać wielkość utrzymywanych niezbędnych rezerw gotówkowych a tym samym zwiększyć udział aktywów pracujących, przynoszących dochody. Wynika to z łatwości zamiany pieniądza na papiery wartościowe tego rynku i odwrotnie. Poprawia to alokację środków pieniężnych oraz wyniki ekonomiczne, ponieważ kieruje się pieniądze tam, gdzie przy określonym ryzyku można osiągnąć najwyższe stopy procentowe.
Funkcja informacyjna: Rynek ten dostarcza danych dotyczących krótkookresowych relacji rzadkości i warunków wymiany, czyli informuje o rynkowej wycenie papierów wartościowych w czasie oraz dostarcza informacji o bieżącej sytuacji gospodarczej w kraju na podstawie kształtowania się krótkookresowych stóp procentowych oraz wielkości popytu i podaży na dane instrumenty.
Funkcja regulacyjna: W gospodarce pełnią ją Skarb Państwa i Bank Centralny, które mają możliwość efektywnego oddziaływania na warunki wymiany oraz poziom krótkookresowych stóp procentowych a pośrednio mogą oddziaływać na przebieg koniunktury gospodarczej.
Głównymi uczestnikami rynku pieniężnego są:
Skarb Państwa- mając na uwadze potrzeby finansowe budżetu skarb państwa decyduje o wielkości emisji bonów skarbowych oraz o wielkości oferty sprzedaży tych papierów na różne okresy wymagalności. Ponieważ wykup tych papierów jest gwarantowany przez państwo są ona obciążone prawie zerowym ryzykiem inwestycyjnym. Duża skala zadłużenia publicznego z wysokim udziałem bonów skarbowych w jego finansowaniu sprzyja funkcjonowaniu rynku wtórnego oraz zabezpiecza jego płynność. Aukcyjna sprzedaż bonów daje możliwość wyboru najkorzystniejszych ofert i przesądza o poziomie stóp dyskontowych.
Bank Centralny- pełni on funkcję regulacyjna, która jest powiązana z określoną polityka stóp procentowych, ustalaniem wysokości rezerw obowiązkowych oraz oddziaływaniem na płynność rynku pieniężnego za pośrednictwem operacji otwartego rynku. Od lipca 1990 roku do stycznia 1992 bank centralny występował jako remitent własnych papierów wartościowych, czyli bonów pieniężnych. Wprowadzenie w połowie 1991 roku bonów skarbowych spowodowało wycofanie się BC z emisji własnych papierów, ponieważ stał się on agentem emisji bonów skarbowych.
Banki komercyjne i handlowe- są one podstawowymi uczestnikami tego rynku i występują na nim jako remitenci lub nabywcy papierów wartościowych. Wynika to ze zróżnicowanej działalności statutowej tych banków.
Firmy ubezpieczeniowe- ze względu na swoją działalność muszą ona utrzymywać wysokie rezerwy środków finansowych, które można wykorzystać w krótkim okresie czasu. Zainteresowane są kupowaniem bezpiecznych instrumentów finansowych o dużym stopniu płynności.
Fundusze powiernicze- wg prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi fundusze otwarte mogą emitować jednostki uczestnictwa sprzedawane inwestorom, ale inwestorzy nie mogą ich odsprzedać osobom trzecim. Mogą oddać jednostki do funduszu, gdzie ulegają one umorzeniu. Wartość jednostek uczestnictwa zamienia się w zależności od rynkowej wartości aktywów, a tutaj znaczący udział posiadają bony skarbowe. Firmy brokerskie- działają one na zlecenie swoich klientów pośrednicząc w zawieraniu kontraktów i kojarzeniu stron. Od wartości kontraktu pobierają prowizję.
INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO
Bony skarbowe: Są one papierami wartościowymi emitowanymi w celu pokrywania niedoborów budżetowych państwa. Mają charakter papierów dyskontowych. Pojawiły się w maju 1991 roku w formie papierowej z terminami wykupu 8, 13, 26, 39 i 52 tygodni. Nominał 10.000(tylko). Mogą je nabywać zagraniczne i krajowe osoby prawne i fizyczne oraz spółki nie posiadające osobowości prawnej. Rynek pierwotny stanowią przetargi organizowane przez bank centralny każdego 1. dnia tygodnia lub w pierwszym dniu roboczym po dniu wolnym od pracy (wg organizatora przetargu).
W przetargu mogą wziąć udział wszystkie osoby, które w BC mają otwarte rachunek bieżący. Natomiast wszyscy pozostali mogą korzystać z oferty za ich pośrednictwem. Rynek wtórny tych papierów jest rozwinięty, ponieważ stanowią one atrakcyjną formę lokaty ze względu na prawie zerowe ryzyko inwestycyjne, na dużą płynność i łatwość ich sprzedaży. Banki, które posiadają w swoich papierach bony skarbowe mogą pod ich zastaw zaciągać w BC kredyt lombardowy. Rynek tych papierów jest rynkiem transakcji bezpośrednich, czyli dokonywanych poza giełdą.
Certyfikat depozytowy: Jest to dokument wystawiony na okaziciela, stanowiący świadectwo złożenia w banku określonej kwoty na wskazany czas. Ma postać: Zmaterializowaną/ Zdematerializowaną (zapis komp)
Emitowane są w okrągłych, wysokich nominałach (np. w Wielkiej Brytanii 10.000 funtów, w Polsce 100.000 zł.). Są emitowane na okres od 1 do 12 miesięcy. Najczęściej na okres od 1 do 3 miesięcy. Rodzaje:
Certyfikaty depozytowe złotowe - emitowane na okres 1 miesiąca o wartości nominalnej 100.000 zł., posiadające stałe oprocentowanie do poszczególnych rodzajów emisji; Certyfikaty depozytowe indeksowane - emitowane na 3 miesiące. Nominał 100.000 zł. Wysokość oprocentowania ustalona w oparciu o stawkę Rozlicznie tej transakcji następowało wg kursów walutowych NBP na dzień rozliczenia.Certyfikat depozytowy dewizowy - emitowany był na okres 3 miesięcy w walutach, które wchodziły w skład koszyka walutowego będącego podstawą ustalania przez NBP kursu walutowego polskiego złotego(Dolar US,Marka,Funt,Frank francuski i szwajcarski)
Papiery komercyjne - są to dyskontowe, zbywalne papiery wartościowe w postaci krótkoterminowych zobowiązań dłużnika remitentowi do zwrotu określonej kwoty nominalnej w wymagalnym terminie. Okres zapadalności to od 7 do 364 dni. Najczęściej okres od 1 do 3 miesięcy.
Emituje je przede wszystkim podmioty gospodarki nie finansowe, głównie przedsiębiorstwa w celu dostarczenia źródeł krótkoterminowego finansowania. Organizacją emisji i jej przeprowadzeniem zajmują się przede wszystkim banki, rzadko biura maklerskie. Nabywcami tych papierów mogą być banki, przedsiębiorstwa handlowe i produkcyjne, firmy ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze, narodowe fundusze inwestycyjne oraz firmy zagraniczne. Emituje się je w 3 nominałach 100.000, 500.000 i 1 mln zł. Sprzedaje z dyskontem, oprocentowanie wynika z dyskonta i jest powiązane ze stopą procentową obowiązującą na rynkach międzybankowych lub ze stopą WIGOR. Terminy zapadalności tych papierów dostosowuje się do potrzeb remitenta. Istnieje możliwość odnawiania zapadających tranż, czyli rolowania tych papierów. Pozwala to wykorzystywać papiery komercyjne w średnich i długich terminach.