Podstawy prowadzenia działalności gospodarczej wykład 4 23.10.2012

Przedsiębiorstwo

Zarówno w prawie polskim jak i na zewnątrz termin „przedsiębiorstwo” ma 3 podstawowe znaczenia:

1. Znaczenie podmiotowe gdzie przedsiębiorstwo jest synonimem osoby, przedsiębiorcy

2. W ujęciu przedmiotowym przedsiębiorstwo jest definiowane przez Kodeks Cywilny jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej

3. W ujęciu funkcjonalnym przedsiębiorstwo to stała i zarobkowa działalność gospodarcza

Wspólnota europejska traktuje przedsiębiorstwo jako każdą jednostkę zaangażowaną w działalność gospodarczą bez względu na jej status prawny i sposób funkcjonowania.

Szczególna kategorią są przedsiębiorstwa publiczne, stanowiące instrument realizacji zadań państwa i takie na których działanie państwo wywiera szczególny wpływ. Prawo wspólnotowe mówi, że przedsiębiorstwo publiczne to każda jednostka na którą władze publiczne może bezpośrednio bądź pośrednio wywierać decydujący wpływ na moc prawa własności do tego przedsiębiorstwa, finansowego uczestnictwa w przedsiębiorstwie lub na mocy przepisów którym ono podlega.

Przedsiębiorstwo publiczne zaliczamy do sektora publicznego gospodarki, do którego włącza się również przedsiębiorstwa które są wyposażone przez państwo w specjalne prawa lub są zobowiązane przez państwo do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym oraz takie przedsiębiorstwa które mają charakter monopolu skarbowego.

Przyczyny braku jednolitej definicji przedsiębiorstwa upatruje się w :

• Odmiennym podejściu ze strony różnych dyscyplin naukowych

• Różnego usytuowania w gospodarce narodowej i innego zakresu samodzielności decyzyjnej w zależności od ustroju gospodarczego

• Bardzo dużym zróżnicowaniu przedsiębiorstw

• Zanikanie jednej formy przedsiębiorstw i powstawanie nowych

Generalnie mówimy, że przedsiębiorstwo to jednostka wyodrębniona

1. Ekonomicznie

2. Prawnie

3. Techniczno -organizacyjnie

Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że jest samofinansującą się i samodzielna a z tego wynika odrębność majątkowa, reprodukcja zużywanych zasobów poprzez sprzedaż wyrobów i usług i osiąganie odpowiedniej rentowności, dochody pracowników firmy zależą od dochodów produkcyjnych i ekonomicznych. Prowadząc działalność firma ponosi ryzyko, nie uzyskania dochodów, bądź poniesienia nieprzewidzianej straty. Rozwój firmy , podwyższenie jej potencjału zależy od możliwości gospodarowania środkami na inwestycję.

Odrębność prawna oznacza, że podmiot może zawierać umowy zaciągać kredyty czyli występować w obrocie towarowym.

Odrębność techniczno – organizacyjna to struktura organizacyjna właściwa dla danego podmiotu, tak aby mógł on na bazie nagromadzonych różnych czynników realizować przyjęte zadania.

W swej działalności przedsiębiorstwo kieruje się zasadami:

• Gospodarności

• Przedsiębiorczości

• Rentowności

• Rachunku ekonomicznego

Przedsiębiorstwa:

• Wyznaczają cel, zadania i środki ich realizacji

• Pokrywają wydatki ze swoich dochodów

• Samodzielnie wchodzą w porozumienia

Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie korzyści ekonomicznych czyli zysku

- jest to warunek podstawowy istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa

-inne cele mogą być włączone po zrealizowaniu celu głównego

Zysk= przychody-koszty

Wiązka celów- zbiór celów realizowanych przez przedsiębiorstwo :

• Wzrost poziomu technologicznego

• Ilościowy i jakościowy wzrost produkcji

• Poprawa warunków pracy

• Powiększenie majątku produkcyjnego

Inne cele:

• Odpowiednia pozycja na rynku i w branży

• Rozwój i poziom życia załogi

• Rozwój regionu miasta

• Integracja środowiska

• Jakość życia zawodowego

Innych celów nie da się realizować w dłuższym okresie be odpowiednio wysokiej rentowności

Główne funkcje przedsiębiorstwa:

1. Organizator produkcji – dokonywanie przez właściciela lub menadżera wyboru co ?, ile?, jak? I gdzie? Produkować

2. Funkcja podażowa[produkcyjna] – wytwarzanie dóbr i usług i kierowanie ich na rynek

3. Funkcja popytowa – tworzą popyt na osobowe i rzeczowe składniki produkcji – efekty działalności innych przedsiębiorstw, a także działalności pozagospodarczej tj. oświata, kultura, prawo

4. Funkcja społeczna – kształtowanie stosunków międzyludzkich – współpracy i konkurencyjności, nawyki pracy i gospodarności, edukacja i oddziaływanie na środowisko zewnętrzne, absorbuje siłę roboczą, współtworzy kulturę i środowisko społeczne

5. Funkcja rozwoju społeczno- gospodarczego

Sfera realna i regulacyjna przedsiębiorstwa

Każde przedsiębiorstwo jest jednością:

*sfery realnej[ w której przebiegają procesy materialne a ich efektem są produkty]

-zasoby pracy -ludzie

-zasoby i stan środowiska naturalnego – maszyny, urządzenia, materiały, ziemia i środki pieniężne

-stan wiedzy oraz technologii

*sfery regulacyjnej[w której przebiegają procesy informacyjno- decyzyjne określające tworzenie i wykorzystanie zasobów sfery realnej]

-zespół mechanizmów społecznych umożliwiających dokonywanie się procesów realnych

-zbiór informacji powstałych w przedsiębiorstwie w wyniku planowania, organizowania, motywowania i kontroli, sprzężonej z otoczeniem zewnętrznym

-informacje z otoczenia zewnętrznego istotne dla funkcji i decyzji produkcyjnych w przedsiębiorstwie np. rynek pracy, rynek dóbr i usług, system walutowo – pieniężny

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

To zespół jednostek wchodzących w jej skład oraz wzajemne związki między nimi a całością. W praktyce oznacza ona schematyczne ujęcie:

• Działów, wydziałów, sekcji, stanowisk pracy

• Przypisanych im czynności i powiązań

• A także powiązań między nimi a całością

Czynniki kształtujące strukturę organizacyjną:

Struktura organizacyjna firmy przedsiębiorstwa jednocześnie wiele czynników sprzecznych ze sobą a wynikających z :

• Specyfiki celów

• Wymagań stosowanej technologii

• Wielkości przedsiębiorstwa-im przedsiębiorstwo większe tymbardziej jest rozbudowana jego struktura

• Konieczności tworzenia komórek organizacyjnych

• Konieczność dostosowania- własnej organizacji do wymogów wynikających z kooperacji z innymi firmami

• Zmienność otoczenia przedsiębiorstwa

W praktyce struktura organizacyjna jest wypadkową działania wielu czynników co powoduje, że nie ma jednego ogólnego wzorca.

Do typowych schematów organizacyjnych zaliczamy :

-liniowy

-funkcjonalny

-sztabowy

-macierzowy

Klasyfikacja przedsiębiorstw według różnych kryteriów

Podstawowe kryteria :

• Własność

Biorąc pod uwagę własność wyodrębnia się przedsiębiorstwa :

• Prywatne

• Spółdzielcze

• Mieszane

• Samorządy terytorialne

• Forma prawna

Wybór formy prawnej ma bardzo duże znaczenie gdyż wpływa na :

1. Tryb i warunki założenia przedsiębiorstwa

2. Zakres odpowiedzialności właścicieli/a za zobowiązania przedsiębiorstwa, a tym samym stopień jego bezpieczeństwa majątkowego

3. Zasady podziału wygospodarowanego zysku i pokrywania start przedsiębiorstwa

4. Możliwość powiększenia kapitału firmy

5. Możliwość uczestniczenia w rynku kapitałowym [giełda]

6. Gwarancja trwałości firmy lub jej brak

7. Rodzaj organów zarządzających przedsiębiorstwem

8. Możliwości partycypacji pracowników [ uczestniczenia pracowników z zarządzaniu]

9. Osoby upoważnione do reprezentowania przedsiębiorstw Ana zewnątrz

10. Rozwiązania podatkowe

11. Stosowanie forma księgowości [pełna rachunkowość lub uproszczona czyli księga przychodów i rozchodów, ryczałt ewidencjonowany, karta podatkowa]

12. Obowiązek udzielania informacji bilansowych [ sprawozdania finansowe dla KRS, US, Urzędu Statystycznego; sprawozdania finansowe obejmują: bilans, rachunek i wynik finansowy, rachunek przepływów środków pieniężnych, informacje o zmianach w kapitale, informacje dodatkowe

13. Tryb likwidacji firmy

• Rodzaj i zakres działania jednostki [Szczególne kryterium]

• Przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe, usługowe oraz mieszane – konglomeraty

• Przedsiębiorstwa funduszowe w których występują np. anioły biznesu [jest zamożną osobą, która przeznacza kapitał na finansowanie przedsięwzięć będących we wczesnych fazach rozwoju, w zamian za mniejszościowy pakiet udziałów w firmie], venture capital [termin oznaczający inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym znajdujących się we wczesnych fazach rozwoju. Jest to forma finansowania innowacyjnych, a przez to obarczonych ryzykiem, projektów inwestycyjnych. Celem inwestowania venture capital jest zysk wynikający z wartości przedsiębiorstwa, a nie z samej działalności produkcyjnej bądź usługowej.]

• Przedsiębiorstwa działające w zakresie tworzenia i eksploatacji środków trwałych np. firmy deweloperskie, towarzystwa leasingowe – które we współpracy z bankami wspomagają niezależnych producentów

• Działanie przedsiębiorstw w sieci z innymi przedsiębiorstwami np. przedsiębiorstwa wirtualne [ outsourcing], franczyza

• Przedsiębiorstwa będące uczestnikami giełdy i pozagiełdowe

• Z punktu widzenia terytorialnego rozczłonkowania [ jednozakładowe, wielozakładowe, sieci]

• Z punktu widzenia internacjonalizacji [ przedsiębiorstwa krajowe, międzynarodowe, wielonarodowe, globalne]

• Ze względu na wielopodmiotowość

Koncerny – połączenie przedsiębiorstw o odrębnej osobowości prawnej

*ale należące do tego samego właściciela

*mogły obejmować wiele przedsiębiorstw tej samej branży np. . hutniczej tzw. koncentracja pozioma bądź

*przedsiębiorstwa wzajemnie uzupełniające się gałęzi przemysłu np. koncerny chemiczne, samochodowe

Holdnig – spółka akcyjna dysponująca akcjami różnych przedsiębiorstw

*zwykle pozostających w kooperacji

*może to być spółka rodzinna

*holding ustala zasady produkcji i zbytu

W ujęciu gospodarki narodowej ze względu na pełnione funkcje i cele można wskazć różne sektory instytucjonalne tj.:

*sektor przedsiębiorstw

*sektor instytucji ubezpieczeniowych i finansowych

*sektor instytucji rządowych i samorządowych

*sektor instytucji niekomercyjnych

Jest niezależny od władz publicznych, ma charakter niezarobkowy, cechuje się samorządnością i dobrowolnością, przykłady jednostek tego sektora to : fundacje, związki zawodowe, stowarzyszenia, izby gospodarcze i branżowe, świeckie organizacje społeczne np. PCK, kościoły i związki wyznaniowe.