Sokrates – V w. p.n.e. Rozróżnienie pomiędzy rozsądkiem a emocjami Rozum = pan, mistrz Emocje = niewolnik Emocje – coś zwierzęcego Cnota jest wiedzą szczęście = rozum = cnota

Platon – V-IV w. p.n.e.

Rozum(dusza rozumna) – mądrość

Duch motywujący do działania (dusza tymotejska) – męstwo

Popędy, apetyty (duża pożądliwa) – umiarkowanie

Emocja między Duchem a Popędami

Emocje są jak narkotyk, który „mąci” rozum

Jedynym źródłem, dzięki któremu możemy poznać świat idei, jest rozum, a nie zmysły, informujące nas tylko o świecie rzeczywistym.

Tylko u filozofów dominuje rozum, a więc oni powinni tworzyć elitę sprawującą władzę.

Miłość – przejaw rozumu

Arystoteles – IV w. p.n.e.

Poddanie w wątpliwość istnienia świata idei Platona.

Nie tylko rozum, ale i zmysły decydują o poznaniu rzeczywistości. Wiedzę zdobywamy w drodze doświadczalnej (empirycznej).

Powiązanie emocji z działaniem oraz wskazanie na ich zależność od przekonań jednostki.

Emocje jako filtr, który sprawia, że pewne zdarzenia postrzegane są jako jasne lub ciemne, miłe lub niemiłe.

Definiuje i omawia różne emocje

Emocje mają podstawę poznawczą

Emocje są zazwyczaj przyjemne lub nieprzyjemne

Emocje zawierają bodziec do działania

Emocje mają też skutki natury poznawczej

Seneka – przedstawiciel stoików – III w. p.n.e.

Szczęście jest najwyższym dobrem i celem, a jedyną drogą do niego jest cnota.

Prawdziwe źródło szczęścia jest w samym człowieku – by je osiągnąć należy wystrzegać się dóbr zewnętrznych, zminimalizować potrzeby.

Emocje to pewien błąd poznawczy prowadzący do cierpienia.

Człowiek nieszczęśliwy ceni dobra zewnętrzne, poszukuje w życiu przyjemności, nie ogranicza swych potrzeb, „wyrzeka się duszy a służy ciału”.

Lekarstwem dla duszy jest słuszne myślenie, które ma kontrolować lub poskramiać emocje.

Tomasz z Akwinu – XIII w.

Zakładanie ścisłego związku między emocjami a etyką.

3 cnoty: Wiara, nadzieja, miłość.

Emocje nadają impet naszym działaniom, nie pozwalają nam się rozpłynąć.

Kartezjusz – XVII w.

Kładzie podstawy pod nowożytną neuropsychologię.

Omawia emocje na tle ich podstawy neurofizjologicznej.

Przedstawia sześć podstawowych emocji (uczuć pierwotnych) i omawia ich aspekty cielesne.

Ukazuje, w jaki sposób sześć emocji pierwotnych łączy się, by wytworzyć wiele emocji indywidualnych, którym podlegamy.

Emocje występują w myślącej części naszej jaźni. Jednocześnie są ściśle związane z naszym ciałem.

Spinoza - XVII w.

Kiedy coś rozumiemy i akceptujemy (widzimy świat , jaki jest, mamy prawdziwe przekonania), doświadczamy emocji aktywnych (miłości do innych i do świata).

Emocje bierne, namiętności – rozgoryczenie, niechęć, zawiść – opierają się na pomieszaniu idei, fałszywych przekonaniach, odrzuceniu i sprzeciwie wobec tego, co jest, pragnieniu, by świat był inny.

„Człowiek poddający się afektom nie jest panem siebie, lecz włada nim los”

Idea akceptacji i zrozumienia naszych emocji, jako sposobu na uwolnienie się spod ich przymusu.

Behawioryzm (Watson) – I poł. XX w.

Emocja – specyficzny wzorzec reagowania

Emocja jest wrodzoną formą reagowania, która wyzwala zmiany w cielesnym układzie jako całości, a w szczególności w podukładach trzewiowych i gruczołowych. Wzorce reagowania są formami odpowiedzi na takie zdarzenia jak utrata wsparcia, głośny hałas itd.

Sposoby reagowania mogą być analizowane w kategoriach relacji między bodźcem a reakcją.

Zabronione stosowanie określeń emocji i podobnych terminów, ponieważ uważano je za nienaukowe.

Hebb – l. 50.

 Obserwacje w laboratorium Yerkesa – stosowanie terminów behawiorystycznych (bez nazw określających emocje) – niektóre zwierzęta były niebezpieczne, a nawet nieprzewidywalne.

Człowiek jest najbardziej emocjonalną istotą spośród wszystkich zwierząt, bo stopień emocjonalności jest ściśle uzależniony od stopnia rozwoju centralnego układu nerwowego.

Ludzką emocjonalność maskuje jednak społeczno-kulturowy mechanizm kontroli – społeczeństwo nauczyło człowieka maskować emocje.

Emocje – „e” + „movere” (łac.)

„e” = „z”

„movere” = „poruszać się”

Poruszać się z wewnątrz

Wychodzić na zewnątrz

Wychodzić poza stan dotychczasowy

Zakłócenie pewnego stanu rzeczy

Paul Young

Emocje to nagły zakłócający stan, który powstaje w psychologicznej sytuacji, a który objawia się sygnalizowanymi zmianami w mięśniach gładkich, gruczołach i w całym zachowaniu (Young, 1973)

Wyróżnia 8 rodzajów zjawisk, które można nazwać emocjami

Paul Young

Proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności

Negatywne organiczne odczucia i pozytywne organiczne odczucia

Uczucia związane z podejmowanymi czynnościami

Uczucia moralne, estetyczne, religijne, intelektualne, społeczne sentymenty i postawy

Nastroje

Patologiczne afekty

Czyste stany emocjonalne

Temperamenty

Komponenty emocji (Izard, 1977)

Przeżyciowy

Neurofizjologiczny

Ekspresywny

Komponenty emocji (Izard, 1993)

Subiektywne uczucie

Pobudzenie cielesne

Poczucie celowości

Aspekt ekspresywno-społeczny

Składniki emocji (Reykowski)

Afektywny

Pobudzeniowy

Treściowy

Emocje różne pod względem treści różnią się pod względem reakcji, które uruchamiają. Reakcje te mają charakter:

zachowań ukierunkowanych (ucieczka, atak, zbliżenie) jak też

zachowań ekspresyjnych (mimika, pantomimika, reakcje wokalne)

Pięć komponentów złożonych procesów emocjonalnych:

1.Zmiany fizyczne;

2.Doznania subiektywne;

3.Aspekty poznawcze;

4.Ekspresja mimiczna i pantomimiczna;

5.Tendencja do podejmowania określonych działań.

Definicja emocji

Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania. Zwykle są powodowane, potem przebiegają, a następnie wywołują konsekwencję (Doliński).

Automomiczny układ nerwowy

rozszerzanie lub zwężanie źrenicy;

pobudzanie ślinianek do wydzielania śliny lub ich hamowanie;

przyśpieszanie lub hamowanie czynności serca;

rozkurczanie lub zwężanie oskrzeli;

zwężanie naczyń krwionośnych powodujące wzrost ciśnienia tętniczego krwi/ rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi;

pobudzenie gruczołów nadnerczy do wydzielania;

nasilenie skurczów przewodu pokarmowego;

rozszerzanie/ kurczenie pęcherza moczowego

Autonomiczny układ nerwowy

Autonomiczny układ nerwowy

Czynniki odpowiedzialne za powstawanie procesów emocjonalnych

•Czynniki naturalne

•Czynniki związane z daną emocją przez doświadczenie jednostki

•Czynniki wynikające ze związku powstałego między oczekiwaniami jednostki, a informacjami z jakimi się styka

•Hipoteza optimum rozbieżności:

- brak rozbieżności jest obojętny emocjonalnie,

- mała rozbieżność wzbudza dodatnie emocje,

- zbyt duża rozbieżność – coraz silniejsze emocje negatywne.

Śmierć voodoo

Silna wiara w klątwę

 silny stres

 gwałtowna reakcja układu sympatycznego

 wylew adrenaliny z wewnętrznej części gruczołów nadnerczy

uszkodzenie naczyń włosowatych

redukcja krwi krążącej

coraz gorsze funkcjonowanie serca i ośrodków nerwowych (Cannon)

******************************************************************

•wykład 2 (2010)

•Biologiczne podłoże emocji

•MÓZG A EMOCJE

•XIX w. – Hughlings-Jackson – 3 poziomy mózgu

•Bard – „wściekłość pozorna” u kotów pozbawionych kory nowej

•Cannon (l.20. XX w.)– wzgórze jest ośrodkiem ekspresji emocji w reakcji na bodźce, a kora zwykle działa hamująco na tę ekspresję

•Hess – drażnienie podwzgórza

•Papez – pętla emocjonalna

•KONCEPCJA P.D. MacLEANA

•Rozszerza „krąg Papeza” o inne struktury neuronalne tj. śródmózgowie (ciało migdałowate i przegroda) – układ limbiczny.

•Emocje jako funkcje mózgu związane z zapewnieniem przetrwania – podejście ewolucyjne.

•Kluczem do zrozumienia mechanizmów emocji jest rola podwzgórza w ekspresji emocjonalnej (reakcjach) i rola kory w doświadczaniu emocji (przeżywaniu uczuć).

•Hipoteza – problemy psychiatryczne oraz schorzenia psychosomatyczne (nadciśnienie itp.) mogą stanowić konsekwencje zakłóceń w komunikacji między podkorowymi obszarami podwzgórza a obszarami kory.

•Wyodrębnia trzy poziomy mózgowej organizacji emocji – Trójjedyny mózg (triune brain): mózg gadzi, mózg limbiczny (mózg paleossaków), kora nowa (mózg neossaków).

•BUDOWA I FUNKCJE MÓZGU wg MacLEANA

KORA NOWA

Płaty czołowe

MÓZG LIMBICZNY

m.in. ciało migdałowate (zapis znaczenia emocjonalnego), przegroda (ośrodek przyjemności), hipokamp (zapis sytuacji, ośrodek nieprzyjemności)

MÓZG GADZI

Pień mózgu

•UKŁAD LIMBICZNY

Emocje są doświadczane, zapamiętywane i odtwarzane w naszych odczuciach, wspomnieniach.

HIPOKAMP /Konik morski/

pętla: kora sensoryczna – kora przejściowa (kora okołowęchowa, śródwęchowa, okołohipokampowa) - hipokamp

Pamięć deklaratywna, faktualna, wyraźna – zapis przebiegu sytuacji emocjonalnej.

Pośredniczy w niej płat skroniowy.

•UKŁAD LIMBICZNY

CIAŁO MIGDAŁOWATE

Ocenia znaczenie emocjonalne bodźców i uaktywnia reakcję emocjonalną.

Emocjonalna pamięć ukryta.

Marker somatyczny (Damasio, 2000)

Do wywołania bardzo silnej reakcji emocjonalnej nierzadko wystarczają pojedyncze elementy podobne do tych, które wystąpiły w sytuacji traumatycznej. Może nastąpić też wtórne warunkowanie lęku.

•UKŁAD LIMBICZNY

CIAŁO MIGDAŁOWATE

Połączenia: kora nowa – ciało migdałowate

– dominacja emocji nad myśleniem

•SKRZYŻOWANIE SIĘ PAMIECI WYRAŹNEJ I POBUDZENIA EMOCJONALNEGO W BEZPOŚREDNIM PRZEŻYCIU ŚWIADOMYM

BEZPOŚREDNIE PRZEŻYCIE

ŚWIADOME

Zależne od ciała Zależna od

migdałowatego hipokampa

pobudzenie emocjonalne (obecne) pamięć wyraźna (emocje minione)

•WSPOMNIENIA BŁYSKOWE

•Wyjątkowo silne wspomnienia tzw. wspomnienia błyskowe (flushbulb memory).

•Utrwalaczem silnych przeżyć jest adrenalina (rdzeń nadnerczy) – wydzielana jako rezultat aktywacji układu hormonalnego.

•Podanie substancji blokujących wydzielanie adrenaliny – redukcja i hamowanie pojawiania się drastycznych wspomnień.

•WPŁYW STRESU

•Słaby, przeciętny, nawet silny (ale nieprzewlekły) stres poprawia pamięć deklaratywną. Adrenalina pobudza (w sposób pośredni) niektóre części mózgu (w tym hipokamp) do większej aktywności.

•Długotrwały silny stres – kortykosteroidy (glikokortykoidy) (m.in. kortyzol i kortyzon) – upośledza funkcjonowanie hipokampa, a po dłuższym czasie może doprowadzić nawet do jego zniszczenia (LeDoux, 2000; Longstaff, 2002).

•WPŁYW STRESU

•AMNEZJA DZIECIĘCA

•Niezdolność do odtworzenia wydarzeń z pierwszych kilku lat życia (Loftus, 1997; Jagodzińska, 2003).

•Hipokamp dojrzewa bardzo późno, ok. 3 roku życia.

•Ciało migdałowate osiąga dojrzałość znacznie wcześniej.

•Małe dzieci słabo konsolidują wspomnienia świadome, ale zachowują przeżycia emocjonalne tak samo dobrze, jak dorośli.

•AUTOMATYZMY

•LeDoux i wsp. odkryli drogi podkorowe

•KORA MÓZGOWA – Płaty czołowe

•Kora (cortex) warstwa zewnętrzna 80% mózgu, grubość 1,5-3 mm, pow. 24,4m2

•Szczególnie rozbudowane płaty czołowe – bogate połączenia z układem limbicznym i układem ruchowym.

•Płaty czołowe

•Okolica przedczołowa

•CZOŁOWE ZABURZENIA EMOCJI

•Zespół Gage’a:

Trudność w respektowaniu norm społecznych, etycznych

Utrata inicjatywy

Utrata zdolności działania zależnego od woli

•Lobotomia – przecięcie połączeń obszarów przedczołowych z międzymózgowiem (wzgórzem lub podwzgórzem)

•FUNKCJONALNE ZRÓŻNICOWANIE PÓŁKUL

•LEWA – język

•PRAWA – rozpoznawanie emocji

•SPECJALIZACJA PÓŁKULOWA

doświadczanie i ekspresja emocji

•Uszkodzenia obszarów skroniowych lub ciemieniowych prawej półkuli – współwystępowanie objawów anozodiaforii i anozognozji (Babiński, 1914).

•Anozodiaforia

•Anozognozja

•Goldstein (l. 20.XX w.) – odmienne zachowania emocjonalne uszkodzeniu półkuli lewej i objawami afazji – „reakcja katastroficzna”.

•LEWA – emocje pozytywne

•PRAWA – emocje negatywne

•NEUROCHEMIA i emocje

Trzy kategorie substancji neurochemicznych

A) substancje przekaźnikowe tzw. neuroprzekaźniki – wydzielane na synapsach , np. noradrenalina, dopamina, serotonina – przenoszą sygnały między neuronami

–działanie: pobudzenie lub zahamowanie odbiorczej komórki nerwowej lub włókna mięśniowego

B) hormony przenoszone z krwią, pobudzające organy wrażliwe na ich stężenie np. adrenalina, kortyzol

C) neuromodulatory np. neurogenne opiaty modulują system bólu

******************************************************************

Wykład 3 (2010)

KLASYCZNE TEORIE EMOCJI

W stronę koncepcji poznawczych

•KLASYCZNE I POZNAWCZE KONCEPCJE EMOCJI

1.Klasyczne teorie emocji:

Teoria Jamesa-Langego

Teoria Cannona-Barda

2.W stronę koncepcji poznawczych

Teoria Schachtera-Singera

Teoria Magdy Arnold

3.Poznawcze teorie emocji

•Koncepcja Lazarusa

-Emocje jako wynik specyficznej relacji między organizmem i środowiskiem

-Ocena pierwotna

-Ocena wtórna

•TEORIA JAMESA – LANGEGO (1884, 1890)

•William James – teoria peryferyczna, obwodowa

•Zmiany cielesne są podstawą wzbudzania emocji

•TEORIA JAMESA – LANGEGO (1884, 1890)

•Zakładał istnienie uczuć wyższych.

•Zwrócił uwagę na EKSPRESYJNE (mimiczne) SPRZĘŻENIE ZWROTNE (teoria Tomkinsa).

•Podkreślił, że zmiany w układzie nerwowym i w ciele są nieodłącznym elementem emocji.

•Teoria Wegnera (1962) – emocja sama w sobie jest reakcją wisceralną, a nie świadomym doświadczeniem zmian cielesnych.

•TEORIA NINY (ANNY) BULL (1951)

•Modyfikacja teorii Jamesa

•Afekt jest bardziej wynikiem wzbudzonej postawy gotowości, pozawolicjonalnej postawy motorycznej, przejawiającej się w postaci zmian w pozie ciała, niż samego aktu zachowania.

BODZIEC

UKRYTA POSTAWA

POSTAWA MOTORYCZNA

POSTAWA UMYSŁOWA

•Afekt jest świadomością postawy motorycznej lub ukierunkowaniem świadomości przez postawę motoryczną

•TEORIA CANNONA – BARDA (l. 20. i 30. XX w.)

•Walter Cannon – centralna teoria emocji, talamiczna teoria emocji

•Emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgórza.

•„Wściekłość pozorna” u kotów (Bard)

•Ośrodkiem emocji jest wzgórze. Kora mózgowa działa jako struktura hamująca emocje powstałe we wzgórzu.

•TEORIA CANNONA – BARDA (l. 20. i 30. XX w.)

•TEORIA MAGDY ARNOLD (1960)

•Poznawcza teoria emocji

•Emocja – „odczuwana tendencja w kierunku czegokolwiek intuicyjnie ocenianego jako dobre (korzystne) albo czegokolwiek intuicyjnie odczuwanego jako złe (niekorzystne). Temu dążeniu lub oddalaniu (awersji) towarzyszą wzorce fizjologicznych zmian sprzyjające (organizujące) zbliżaniu lub oddalaniu. Te wzorce są różne dla różnych emocji.”

Fazy procesu emocjonalnego:

1.Rejestracja stymulacji

2.Ocena informacji jako dobrej lub złej, korzystnej lub nie – pojawia się znak procesu emocjonalnego

3.Tendencja do działania (zbliżania lub unikania) – ujawnia się motywacyjne działanie stymulacji

4.Emocja wraz z reakcjami wisceralnymi

5.Działanie sterowane emocją – rola podmiotowości człowieka

•TEORIA ROBERTA LEEPERA (1962)

•Teoria percepcyjno-motywacyjna

•Kładzie nacisk na poznanie i motywację

•Tym, co pozwala na rozpoznawanie i zróżnicowanie emocji są efekty motywacyjne.

•E w porównaniu z MF:

Nie mają charakteru cykliczności

Rozwijają się dzięki uczeniu się

Działają na podstawie pozytywnego sprzężenia zwrotnego

•TEORIA SCHACHTERA – SINGERA (1962)

•Stanley Schachter i Jerome Singer – Teoria dwuczynnikowa

•Ciało i umysł (zmiany w stanie cielesnym – pobudzenie oraz sposoby ich wyjaśniania – poznanie)

•Kluczem do zrozumienia emocji jest uchwycenie sposobu dokonujących się u człowieka atrybucji

•TEORIA SCHACHTERA – SINGERA (1962)

•TEORIA LAZARUSA (1991)

•Richard Lazarus - Koncepcja poznawcza

•Relacja OSOBA-OTOCZENIE

•ADAPTACYJNE SPOTKANIE albo EPIZOD

•Każdą emocję charakteryzuje specyficzny rodzaj znaczenia relacyjnego tzw. PODSTAWOWY TEMAT RELACYJNY, określający główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej relacji osoba-otoczenie

•Emocja jest zorganizowaną psychofizjologiczną reakcją na informację o relacji podmiotu z otoczeniem

•TEORIA LAZARUSA (1991)

1.Teoria Lazarusa jest teorią systemu – zasada systemu.

2.Emocje podlegają dwóm współzależnym zasadom: zasadzie procesu (płynność czy zmienność emocji) i zasadzie struktury (stabilność relacji osoba-otoczenie).

3.Na rozwój i zmianę emocji wpływają zmienne biologiczne i społeczne – zasada rozwojowa.

4.Każda emocja jest procesem niepowtarzalnym – zasada specyficzności.

5.Każdą emocję cechuje specyficzny i jedyny rodzaj znaczenia relacyjnego (podstawowy temat relacyjny) – zasada relacyjnego znaczenia.

•TEORIA LAZARUSA (1991)

Oszacowanie (ocena):

- Proces

- Styl

- Zgeneralizowane

- Sytuacyjne

- Świadoma

- Nieświadoma

•TEORIA LAZARUSA (1991)

Oszacowanie zawiera w sobie: ocenę pierwotną i wtórną

Ocena pierwotna (prymarna, podstawowa)

– rozpoznanie, jakiego rodzaju następstwa dla osobistego dobrostanu może mieć dane wydarzenie

- składa się z trzech elementów

•TEORIA LAZARUSA (1991)

Ocena wtórna

– określenie możliwych środków zaradczych przy posiadanych zasobach osobistych

– składa się z trzech elementów

Radzenie sobie pobudza proces emocjonalny na dwa sposoby:

•Radzenie przez koncentrację na problemie

•Radzenie przez koncentrację na emocji

******************************************************************

Wykład 4 (2011)

POZNANIE A EMOCJE

•RICHARD LAZARUS

•Podstawą emocji jest proces oszacowania (oceny) zdarzenia.

•Ocena pierwotna

•Ocena wtórna

•Ocena przesądza o tym, czy emocja się pojawi i jaka będzie, ale jest też warunkiem koniecznym i wystarczającym do jej wystąpienia!!!

•Teoria Lazarusa w kontekście stresu

•Definicje stresu

•Trzy podejścia do zjawiska stresu

•Ogólny Zespół Adaptacyjny – Selye

•Stres jako transakcja – transakcyjna teoria stresu Lazarusa i Folkman

•Rola oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresem

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

ZAŁOŻENIA

•EMOCJE POWSTAJĄ, NARASTAJĄ I ZNIKAJĄ ZGODNIE Z PEWNYMI REGUŁAMI, W ŚCIŚLE OKREŚLONY SPOSÓB

•EMOCJE SĄ REZULTATEM PROCESÓW POZNAWCZYCH

•PRAWA EMOCJI MAJĄ SWE ŹRÓDŁO W MECHANIZMACH, KTÓRE TYLKO CZĘŚCIOWO PODLEGAJĄ KONTROLI WOLICJONALNEJ

•EMOCJE PEŁNIĄ FUNKCJE ADAPTACYJNE

Dwa podstawowe aspekty emocji to:

1.Ocena zdarzeń jako istotnych bądź nieistotnych, przyjemnych lub nieprzyjemnych

2.Wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

1PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO

„Emocje powstają w odpowiedzi na struktury znaczeniowe danych sytuacji”

2.PRAWO ZAANGAŻOWANIA

„Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby”

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

3.PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI

„Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane”

4.PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

„Emocje powstają nie tyle wskutek korzystnych lub niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych lub oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych warunkach”

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

5. PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

„Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać na stałe w utrzymujących się złych warunkach.”

6. PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU

„Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich.”

•Trwałość śladów pamięciowych, związanych z doświadczaniem emocji

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

7. PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

„Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich własny.”

8. PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

„Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami.”

•Kontrola emocji

•FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY

PRAWA EMOCJI

9.PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

„Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne.”

10.PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

„Ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.”

•BERNARD WEINER

– ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

•Emocje to efekt atrybucji

WYNIK (zdarzenie)

OCENA PIERWOTNA (podstawowa)

EMOCJA POZYTYWNA/NEGATYWNA

ATRYBUCJA

RÓŻNE EMOCJE

•BERNARD WEINER

–ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

•Trzy wymiary struktury przyczynowości:

Umiejscowienie źródła

Wymiar stabilność-zmienność

Kontrolowalność

******************************************************************

Wykład 5 A (2011)

POZNANIE A EMOCJE c.d.

•ROBERT ZAJONC

– PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

*** Hyde i Jenkins – przypominanie listy słów

*** Patterson i Baddley – zapamiętywanie zdjęć twarzy ludzkich

*** Zajonc (1979) – efekt ekspozycji

*** Zajonc (1985) – różnicowanie a lubienie kolorów

Priming (torowanie) – zjawisko polegające na wzroście prawdopodobieństwa wykorzystania danej kategorii poznawczej w procesach percepcyjnych bądź myślowych na skutek wielokrotnej ekspozycji bodźca zaliczanego do tej kategorii, bądź bodźca semantycznie lub afektywnie związanego z tą kategorią.

•ROBERT ZAJONC

–PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

*** Zajonc (połowa lat 80. – wydruk dopiero w 1993!!!) – paradygmat podprogowego poprzedzania afektywnego/torowania (suboptimal affective priming)

*** Moore (1973) – bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką a podwzgórzem

*** LeDoux (1986) – bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego długości jednej synapsy

•ROBERT ZAJONC

–PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

•Reakcje emocjonalne mogą wzbudzać bardzo subtelne procesy podkorowe

•Niezależność afektu od poznania – pierwotność emocji nad poznaniem

•Zajonc dowodzi istnienia emocji nieświadomych

*** Bargh – podprogowy przekaz „old”

*** Ohme – modyfikacja eksp. Zajonca

*** Meyers-Levy i Rui Zhu – wpływ wysokości sufitu na kreatywność myślenia

•CARROL IZARD

CZTERY SYSTEMY AKTYWACJI EMOCJI

•Niezależność emocji i poznania

•Rola emocji w ewolucji

•Poznanie nie jest tym samym co przetwarzanie informacji

•Cztery, względnie niezależne systemy aktywacji (typy przetwarzania informacji)

Neuronalny (komórkowy)

Sensomotoryczny (organizmiczny)

Motywacyjny (afektywny, biopsychiczny)

Poznawczy

•Mechanizm oceny poznawczej jest tylko jednym z generatorów emocji

•Struktura hierarchiczna systemów

•SYSTEM NEURONALNY

•Procesy neuronalne są częścią każdego systemu wzbudzającego emocje

•Aktywność neurotransmiterów oraz różnych struktur mózgowych

Podstawa wzbudzania emocji na wyższych poziomach

Samodzielne wzbudzanie emocji

•4typy reakcji emocjonalnych, będące skutkiem stymulacji mózgu (Hess):

oZmiany ekspresywne

oReakcje upośredniczone przez AUN

oReakcje psychiczne lub umysłowe

oZachowania instrumentalne

•SYSTEM SENSOMOTORYCZNY

•Emocje są aktywowane przez informacje eferentne lub czynnościowe

*** Darwin (1872) – rola ekspresji w intensyfikowaniu stanów emocjonalnych

*** Zajonc i wsp. – wypowiadanie samogłoski „ü” – emocje negatywne

*** Duclos i wsp. – przyjęcie pozy ciała specyficznej dla danej emocji – nasilenie odczuwania tej emocji

*** Riskind – zgodność przeżywanych emocji z ekspresją

•Wzbudzanie emocji niezależnie od systemów wyższych oraz w interakcji z nimi

•SYSTEM MOTYWACYJNY (AFEKTYWNY)

•System zawiera emocje i popędy fizjologiczne.

•Emocje wywoływane są przez bodźce zmysłowe, będące częścią popędów np. ból.

*** Izard – reakcje niemowląt na smaki gorzki i słodki

*** Berkowitz – reakcja na umieszczenie dłoni w lodowatej wodzie

*** Izard – reakcja na ból

•Emocje wywołane przez inne emocje

*** Finman i Berkowitz – indukowanie uczuć depresyjnych prowadzi do wzbudzenia złości

•SYSTEM POZNAWCZY

•Źródłem emocji są procesy kognitywne – oceny poznawcze, porównania, kategoryzacje, inferencje, atrybucje, przekonania, pamięć, antycypacja

•Poznanie zależy od jakiejś postaci pamięci, wynikającej z uczenia się czy ubiegłych doświadczeń

•Poznanie pozostaje pod wpływem niższych systemów

•Współuczestnictwo czterech systemów w generowaniu stanów emocjonalnych

******************************************************************

Wykład 5 B (2011)

EMOCJE a NASTROJE

•ZJAWISKA (PROCESY) AFEKTYWNE

•Procesy afektywne a pozostałe procesy psychiczne

•Kategorie procesów afektywnych:

Emocja,nastrój,uczucie,sentyment,temperament

•EMOCJA

•Definicja emocji zaproponowana przez Frijdę (1986)

–Emocje powstają wskutek świadomej lub nieświadomej oceny jakiegoś zdarzenia jako ważnego ze względu na nasze cele.

–Emocje uruchamiają gotowość do określonych działań.

–Emocje odczuwane są przez nas jako odmienne stany psychiczne.

!!! Taki stan ma charakter bardzo krótkotrwały i bardzo intensywny  to właśnie przede wszystkim odróżnia emocję od nastroju.

•EMOCJA a NASTRÓJ

•Podstawowe podobieństwo między emocjami i nastrojami:

walencja (znak +/-)  możemy mówić zarówno o pozytywnych i negatywnych emocjach, jak i o pozytywnych i negatywnych nastrojach

•Kryteria rozróżniania emocji i nastroju

–czas trwania

–przebieg czasowy

–zdarzenia poprzedzające

–intensywność

–treść

–wyraz mimiczny

–powiązanie z obiektem

–podstawowa funkcja

•DWUWYMIAROWA KONCEPCJA NASTROJU THAYERA

TIREDNESS

•EPIZOD EMOCJONALNY

•Stany te trwają dłużej niż emocje, ale są skoncentrowane na obiekcie (Frijda, 1998).

•W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom.

• Zmianom ulega też natura emocji.

•Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, relacjonowane są jako nieprzerwane całości.

•UCZUCIE

•W pełni rozwinięte emocje doświadczane bardzo rzadko  tym, co pod względem częstotliwości doświadczania przeważa nad emocjami, są uczucia

•Podejście alternatywne – zamiast skupiać się na konkretnych emocjach – dwie bardzo rozległe klasy nastroju: afekt negatywny i afekt pozytywny (Tellegen, Watson, Clark).

•AFEKT POZYTYWNY / AFEKT NEGATYWNY

(Tellegen, Watson, Clark)

Energetyczny,

pełen entuzjazmu

•CECHY EMOCJONALNE

•Cechy emocjonalne, afektywne - ogólna i stała skłonność do przeżywania pozytywnego i negatywnego afektu (Watson, Clark, 1998).

•Np. Pozytywna i Negatywna Afektywność – częstotliwość i intensywność przeżywania odpowiadających im stanów afektywnych (Watson, 2000).

•SENTYMENT (postawa emocjonalna)

•Dyspozycja do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub klasy obiektów (Frijda, 1998).

•Człowiek przejawia tendencję do tego, by w stosunku do określonych obiektów reagować określonymi emocjami i uczuciami.

•W zakresie sentymentów również występują różnice indywidualne między ludźmi.

•Miłość i nienawiść jako sentymenty.

•Emocje i Sentymenty wzajemnie na siebie oddziałują.

•STYL AFEKTYWNY

•Ludzie różnią się między sobą skłonnością do przeżywania określonych emocji i nastrojów.

•Styl afektywny – sposób reagowania na rodzące emocje zdarzenia będący stałą cechą jednostki; cała dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia (Davidson, 1998).

•Temperament jest częścią stylu afektywnego (Davidson, 1998).

•TEMPERAMENT

•Charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji to cechy temperamentalne (Goldsmith, 1998).

•Pojawiają się we wczesnych fazach rozwoju ontogenetycznego.

•Przynajmniej częściowo są dziedziczne.

•Temperament i styl afektywny mają charakter stałych dyspozycji.

•Temperament i styl afektywny częściowo pokrywają się.

•Według niektórych autorów (np. Watson, Clark, 1998) temperament zawiera składniki wykraczające poza samą emocjonalność (poznawcze, behawioralne).

******************************************************************

Wykład 6 (2011)

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

ALEKSYTYMIA

1.Psychiczna reprezentacja emocji – koncepcja T. Maruszewskiego i E. Ścigały

2.Aleksytymia („niedorozwój emocjonalny”) jako przejaw zaburzeń w funkcjonowaniu

–Przejawy

–Konsekwencje

–Typy aleksytymii

–Hipotezy na temat źródeł aleksytymii

•WŁAŚCIWOŚCI EMOCJI

•Emocje, chociaż aktywizowane są częściowo przez czynniki zewnętrzne, występują także wewnątrz człowieka i stanowią część systemu odpowiedzialnego za tworzenie reprezentacji.

•Emocje są zawsze skierowane na kogoś lub coś, czasami na samych siebie.

•Emocje są procesami, które zmieniają się w czasie.

•Emocje wpływają na zachowanie, które zwrotnie może zmieniać tak siłę, jak i jakość emocji.

•Powstanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania – np. abstrakcyjnym – może zwrotnie spowodować zmianę reprezentacji danej emocji na poziomach niższych oraz reinterpretację znaczenia wielu sytuacji społecznych i osobistych.

•PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI – koncepcja Maruszewskiego i Ścigały

•PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

KOD OBRAZOWY

Reprezentacja emocji obejmuje trzy kategorie danych:

•dane dotyczące własnego pobudzenia wewnętrznego

•dane dotyczące obrazu przedmiotu emocji

•dane dotyczące bodźca wywołującego emocję

Obraz jest traktowany szeroko jakie wszelkie doznania zmysłowe także wisceralno - kinestetyczne np. ściskanie w gardle i wilgoć pod powiekami.

•PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

KOD WERBALNY

Pojawia się, gdy następuje nadanie nazwy zespołowi doznań dostępnych w kodowaniu obrazowym.

K.W. wiąże się z aktywizacją wnioskowania indukcyjnego o własnych procesach psychicznych zaangażowanych w przebieg procesu emocjonalnego.

•PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

KOD WERBALNY

Niezbędna aktywizacja lewej półkuli - ośrodki mowy

•Nazwa emocji pozwala na komunikowanie intencjonalne i kontrolowane w przeciwieństwie do ekspresji mimicznej i pantomimicznej

•PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

KOD ABSTRAKCYJNY

Emocja staje się pojęciem, zawierającym wiedzę na temat pochodzenia danego stanu wewnętrznego, układu czynników sytuacyjnych odpowiedzialnych za pojawienie się tego stanu lub związków tego stanu z innymi stanami.

•PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI

Kod Obrazowy – Kod Werbalny

•WERBALIZACJA – wiąże się z rozwojem języka i polega na nazywaniu doświadczanych stanów emocjonalnych.

•WIZUALIZACJA – pojawia się później, wymaga świadomego wysiłku. Pozwala odtworzyć wszystkie elementy składające się na obrazowy aspekt reprezentacji emocji, a więc pobudzenie fizjologiczne, obraz przedmiotu wywołującego emocję oraz obraz sytuacji skojarzonej z emocją.

•PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI

Kod Werbalny – Kod Abstrakcyjny

•SEMANTYZACJA – lokowanie emocji w sieci pojęć pozwalającej określić podobieństwa i różnice między emocjami.

•Powstają naiwne (aprioryczne) teorie emocji.

•Prowadzi do zrozumienia emocji.

•DESEMANTYZACJA – proces umożliwiający zmianę lub weryfikację uprzednio stworzonych znaczeń dla danej sekwencji zdarzeń emocjonalnych.

•PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI

Kod Obrazowy – Kod Abstrakcyjny

•SYMBOLIZACJA – symbole i metafory dla słownego wyrażenia emocji – nasycone indywidualizmem i subiektywną interpretacją procesu /miłość jest jak tajfun/.

•DESYMBOLIZACJA – interpretacja komunikatów symbolicznych w ramach kodów obrazowych.

•ROZWÓJ REPREZENTACJI EMOCJI

•W trakcie rozwoju reprezentacja przechodzi szereg zmian o charakterze jakościowym. Pojawiają się coraz bardziej dojrzałe formy reprezentacji.

•Procesy rekodowania stają się coraz łatwiejsze.

•W poszczególnych typach kodów zarejestrowane zostają coraz większe ilości informacji. Umożliwiają one znajdowanie bogatszych, alternatywnych połączeń między poszczególnymi typami kodów.

•„Peak experience” – „uskrzydlenie” – „przepływ” – stan, w którym kody łączą się w jedno.

•UWARUNKOWANIA ROZWOJU

REPREZENTACJI EMOCJI

•Czynniki związane z rozwojem poznawczym

•Czynniki związane z motywacją

Motywacja epistemiczna (Kruglanski) – 2 fazy:

•Rozmrażanie epistemiczne

•Zamrażanie epistemiczne

•ALEKSYTYMIA

ALEKSYTYMIA

TO NIEMOŻNOŚĆ W WYŁONIENIU EMOCJI

Z POZIOMU PRZEDKONCEPTUALNEJ ORGANIZACJI

DO POZIOMU MENTALNEJ REPREZENTACJI

Aleksytymia jest zjawiskiem ograniczającym dostęp

do własnych emocji

•ALEKSYTYMIA

•Przekonanie, że niewiele wie o swoim życiu uczuciowym;

•Przypisywanie innym odpowiedzialności za ten stan;

•Poczucie osamotnienia w radzeniu sobie z trudnościami;

•Maskowanie własnych zaburzeń;

•Uleganie nastrojom depresyjnym;

•Trudność w nawiązywaniu bliskich relacji;

•SYNDROM ALEKSYTYMII – CECHY

1.Niezdolność do werbalizacji własnych emocji

2.Niezdolność do odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji

3.Ubóstwo wyobraźni oraz marzeń na jawie

4.Myślenie konkretne – operacyjny styl myślenia

•ZABURZENIA TYPOWE DLA ALEKSYTYMII

•Zaburzenia werbalizacji

•Zaburzenia wizualizacji

•Zaburzenia semantyzacji

•Zaburzenia desemantyzacji

•Zaburzenia symbolizacji

•Zaburzenia desymbolizacji

•SYNDROM ALEKSYTYMII

•SYNDROM ALEKSYTYMII

Współwystępujące cechy:

•Podwyższony poziom hipochondrii

•Obniżona refleksyjność

•Więcej symptomów psychosomatycznych – somatyzacja

•Podwyższony poziom depresji , nieokreślonych stanów lękowych

•RÓŻNICE KOBIETY / MĘŻCZYŹNI - przyczyny

•Podejście ewolucjonistyczne

•Odmienne wzorce lateralizacji

•Podejście socjologiczne – inne procedury socjalizacyjne

•SYNDROM ALEKSYTYMII

przyczyny i mechanizmy powstania

PSYCHOANALITYCZNA KONCEPCJA ALEKSYTYMII /H. Krystal/

Wczesnodziecięce traumy , deprywacja potrzeb emocjonalnych prowadzi do:

•przedwczesnego zerwania iluzji symbiotycznej więzi z matką

•przekonania o niemożności kontrolowania świata zewnętrznego

W efekcie:

•Obraz samego siebie pozbawiony atrybutów ochronnych i opiekuńczych

•Wypieranie, tłumienie agresji na obiekt

•Rozszczepienie obiektu i relacji: Ja – obiekt

•Dwuwartościowa reprezentacja obiektu i Ja

•SYNDROM ALEKSYTYMII

przyczyny i mechanizmy powstania

PARADYGMAT POZNAWCZO- ROZWOJOWY /G. Taylor/

Deficyty w poznawczym opracowywaniu doznań emocjonalnych nie są efektem istnienia interpersonalnego konfliktu, ale są wynikiem nieprawidłowych wzorów relacji afektywnych między rodzicami a dziećmi.

•NIEZHARMONIZOWANA STRUKTURA TEMPERAMENTU

•PRZEWAGA AKTYWACYJNA OBSZARÓW PRZEDCZOŁOWYCH PRAWEJ PÓŁKULI

•SPECYFICZNY STYL WYCHOWANIA

•Stymulacja do podejmowania rywalizacji

•Brak akceptacji przejawów emocji negatywnych u dzieci – wypieranie emocji

•Brak rozwijania empatii

•Unikanie lub zaprzeczanie istnieniu emocji negatywnych przez rodziców

******************************************************************

Wykład 8 (2011)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

•1940 – Wechsler stwierdza, że osoby o tym samym poziomie inteligencji mogą znacząco różnić się w zakresie efektywnego radzenia sobie ze środowiskiem.

•Inteligencja emocjonalna kluczem do odnoszenia sukcesów.

•INTELIGENCJA PERSONALNA (Gardner, 1983)

1.Zdolności językowe

2.Zdolności matematyczne

3.Zdolność orientacji przestrzennej

4.Zdolności kinestetyczne

5.Zdolności muzyczne

6.Inteligencja czy zdolności personalne

•Inteligencja interpersonalna

•Inteligencja intrapersonalna

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA

(Salovey, Mayer, model wstępny: 1989-90)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA to zdolność człowieka do śledzenia własnych i cudzych uczuć i emocji, różnicowania ich oraz wykorzystywania uzyskanych na tej drodze informacji w kierowaniu swoim myśleniem i działaniem.

ZAWIERA:

1.Ocenę i ekspresję emocji

2.Regulację procesów emocjonalnych

3.Wykorzystanie emocji jako istotnych wskaźników w procesie szeroko rozumianej adaptacji

•STRUKTURA INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA

(Salovey, Mayer, model rozbudowany: 1997)

Zdolność do trafnej percepcji, oceny i ekspresji emocji.

Zdolność uzyskiwania dostępu do procesów emocjonalnych i/czy generowania uczuć wówczas, gdy ułatwiają one proces myślenia.

Zdolność do rozumienia emocji i wiedzy o nich.

Zdolność do takiej regulacji i kontroli emocji, która zapewnia rozwój jednostki (emocjonalny i intelektualny).

•Procesy zorganizowane są w sposób hierarchiczny.

•Każdy poziom zawiera cztery typy zdolności, pojawiające się w różnych okresach rozwoju osobniczego.

• ELEMENTY SKŁADOWE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

1. Percepcja ocena i ekspresja emocji

•Zdolność do rozpoznawania emocji na podstawie ich korelatów fizjologicznych oraz myśli.

•Zdolność do identyfikowania emocji u innych na podstawie wyglądu, tonu głosu.

•Umiejętność adekwatnego wyrażania emocji oraz potrzeb z nimi związanych.

•Zdolność do rozróżnienia adekwatnych /nieadekwatnych, prawdziwych/nieprawdziwych niewerbalnych przekazów emocjonalnych.

2. Emocjonalność wspomagająca myślenie

•Kierowanie uwagi na istotne informacje.

•Generowanie emocji jako pomoc w ocenie związanej z emocjami.

•Wahania nastroju zmieniają perspektywę postrzegania – uwzględnienie w danej sytuacji wielu perspektyw.

•Stany emocjonalne modelują metody rozwiązywania problemów np. radość ułatwia myślenie twórcze.

•ELEMENTY SKŁADOWE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

3. Rozumienie i analiza emocji (włączenie wiedzy o emocjach)

•Zdolność do nazywania i rozpoznawania związków między etykietkami słownymi a treściami, jakie oznaczają.

•Zdolność do interpretacji znaczenia, jakie niosą emocje w kontekście relacji.

•Zdolność do rozumienia złożonych emocji przeżywanych nieomal jednocześnie.

•Zdolność do rozpoznawania prawdopodobnych sekwencji emocji np. od złości do wstydu.

4. Świadoma regulacja emocji w celu ułatwienia rozwoju

•Zdolność do otwarcia się na emocje.

•Zdolność do świadomego włączania lub ignorowania emocji w zależności od ich wartości informacyjnych i użyteczności.

•Zdolność do świadomej kontroli emocji w relacji ze sobą i innymi.

•Zdolność do refleksyjnej kontroli emocji poprzez wyciszenie emocji negatywnych i wzmacnianie emocji pozytywnych, bez ignorowania ich wartości informacyjnej.

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Bar-On, 1997)

•Inteligencja Emocjonalna jest zbiorem pozaintelektualnych możliwości, kompetencji i umiejętności, wpływających na zdolność jednostki do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami otoczenia.

•Umiejętności interpersonalne

•Umiejętności intrapersonalne

•Umiejętności przystosowawcze, adaptacyjne

•Strategie radzenia sobie ze stresem, umiejętność zarządzania stresem

•Ogólny nastrój

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Bar-On, 1997)

Model zrewidowany tzw. Model emocjonalnej i społecznej inteligencji zawiera 10 składników:

•uważność na siebie,

•emocjonalna świadomość self,

•asertywność,

•empatia,

•interpersonalne relacje,

•tolerancja na stres,

•kontrola impulsów,

•testowanie rzeczywistości,

•plastyczność rozwiązywanie problemów

•oraz 5 dalszych: aktualizacja self, niezależność, społeczna odpowiedzialność, optymizm i szczęśliwość.

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA

(Goleman, 1995)

KOMPETENCJE OSOBISTE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie ze sobą.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie z innymi.

•INTELIGENCJA EMOCJONALNA

(Goleman, 1995)

KOMPETENCJE OSOBISTE

•Samoświadomość

•Samoregulacja

•Motywacja

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

•Empatia

•Umiejętności społeczne

•KOMPETENCJA EMOCJONALNEJ (Saarni, 1989)

Gordon (1989) – kompetencja emocjonalna – zakres, w jakim dzieci potrafią w określonych, zdefiniowanych społecznymi rolami czy regułami kontekstach społecznych rozumieć zawarte w nich przekazy emocjonalne.

Saarni – Zmienne wspomagające wyjaśnianie progresywnego mechanizmu kompetencji emocjonalnej to:

•poczucie własnej wartości (self esteem),

•poczucie sprawstwa, skuteczności (self efficacy)

•Składniki kompetencji emocjonalnej

1. Świadomość stanów emocjonalnych

2. Umiejętność różnicowania emocji przeżywanych przez innych

3. Zdolności do nazywania emocji słowami

4. Umiejętność empatii: empatia poznawcza i partycypacyjna

5. Umiejętność różnicowania stanów emocjonalnych korespondujących ze spójną ekspresją od tych, które pozbawione są ekspresji

6. Znajomość kulturowych reguł i norm emocjonalnych

•Składniki kompetencji emocjonalnej

7.Umiejętność wnioskowania o emocjach na podstawie wiedzy o partnerze

8. Perspektywa interakcyjna w relacjach (zmiana ekspresji w celu ochrony uczuć innej osoby)

9. Zdolność do radzenia sobie z negatywnymi stanami (zaangażowanie w inną sytuację, redefiniowanie sytuacji emocji)

10. Wiedza o strukturze relacji interpersonalnej (wyznaczanej bądź definiowanej przez bezpośrednią relację emocjonalną)

11. Zdolność do emocjonalnej samowystarczalności

•POMIAR IE

•modele zdolnościowe – Testy złożone z różnego rodzaju zadań czy problemów, których rozwiązanie wymaga zdolności związanych ze sferą emocjonalną

•modele mieszane lub modele cech –– Metody kwestionariuszowe (samoopisowe), w których osoba badana sama dokonuje oceny własnych kompetencji emocjonalnych

•PRACA EMOCJONALNA

•Pojęcie wprowadzone do literatury w latach osiemdziesiątych przez Hochschild

•Zawody związane z sektorem usług, którym towarzyszy zestaw reguł nakazujących, jakie emocje są właściwe i pożądane w kontakcie z klientem.

•Odgrywanie płytkie/głębokie

•Wypalenie zawodowe

******************************************************************

Wykład 9 (2011)

MIŁOŚĆ

•MIŁOŚĆ

•Agape – miłość bezinteresowna

•Philia – miłość platoniczna

•Eros (Amor) – miłość romantyczna

•Sexus – miłość zmysłowa

•Narcyzm – miłość samego siebie

•SKŁADNIKI MIŁOŚCI (Sternberg)

•INTYMNOŚĆ

Pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie.

•NAMIĘTNOŚĆ

Konstelacja silnych uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Emocjom tym towarzyszy bardzo silne pragnienie maksymalnego połączenia się z partnerem.

•ZAANGAŻOWANIE

Rozumiane jako decyzje, myśli i działania, ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymaniu tego związku mimo występowania różnych przeszkód.

Robert Sternberg

•FORMY MIŁOŚCI

•Lubienie – intymność

•Zadurzenie – namiętność

•Miłość pusta – zobowiązanie

•Miłość romantyczna – intymność i namiętność

•Miłość niedorzeczna – zaangażowanie i namiętność

•Miłość partnerska – zaangażowanie i intymność

•Miłość doskonała – intymność, namiętność i zaangażowanie

•DYNAMIKA TRZECH SKŁADNIKÓW MIŁOŚCI

•FAZY MIŁOŚCI

•ZAKOCHANIE – namiętność

•ROMANTYCZNE POCZĄTKI – namiętność i intymność

•ZWIĄZEK KOMPLETNY – namiętność, intymność i zaangażowanie

•ZWIĄZEK PRZYJACIELSKI – intymność i zaangażowanie

•ZWIĄZEK PUSTY – zaangażowanie

•ROZPAD ZWIĄZKU – ………

•WARUNKI ZAKOCHANIA SIĘ

POBUDZENIE I INTERPRETACJA

•Pobudzenie niekoniecznie musi być wywołane przez dany obiekt, ale musi zostać mu przypisane.

•Transfer pobudzenia

*** Dutton i Aron – eksperyment – 2 mosty

*** White i Kight – konieczność skupienia uwagi na danym obiekcie

*** White i wsp. – Pobudzenie fizjologiczne nasila atrakcyjność tych osób, które już i tak są bardziej lub mniej atrakcyjne, obniża zaś atrakcyjność tych, które uważane są za brzydkie.

•NAMIĘTNOŚĆ

•Ocena naszych własnych uczuć nie jest ich prostym odczytywaniem, a raczej myślowym konstruowaniem na podstawie spostrzeganych objawów własnych uczuć (Wojciszke).

•Czynniki wpływające na eskalację namiętności

Emocje pozytywne

Intensyfikująca rola emocji negatywnych (*** Dutton i Aron – wstrząsy elektryczne)

Rola przeszkód – owoc zakazany (*** Driscroll i wsp. – opór rodziców)

•ODMIENNOŚĆ PŁCI

RODZENIE SIĘ POŻĄDANIA (Kinsey i wsp., 1948, 1953)

•Większa podatność mężczyzn na wizualne sygnały pobudzenia erotycznego

•Mężczyźni łatwiej ulegają podnieceniu czytając o seksie

•U kobiet podniecenie wynika głównie z bliskiego kontaktu fizycznego i dotyku

•ODMIENNOŚĆ PŁCI

ROMANTYCZNOŚĆ – MĘŻCZYZNI SĄ BARDZIEJ ROMANTYCZNYMI KOCHANKAMI NIŻ KOBIETY

•Mężczyźni: 20 % zakochało podczas trzech pierwszych spotkań

•Po 12 spotkaniach tylko 30 % nie było pewnych

•Kobiety: Odpowiednio 15% i 43% (Kanin i wsp.)

•Mężczyźni odkochują się trudniej.

•Mężczyźni popełniający samobójstwo z miłości: 4 x więcej mężczyzn w Polsce i 3 x więcej w USA.

•Kobiety mają ogólną tendencję do silniejszego przeżywania wszelkich uczuć - pozytywnych i negatywnych.

•KOGO I ZA CO LUBIMY

DUŻA LICZBA KONTAKTÓW

LUBIENIE PARTNERA ZALEŻY OD:

•Zalet

•Wad

•Subiektywizm w ocenie cech partnera

•Atrakcyjność podobieństwa

•Podobny (w zakresie preferencji, wartości, a nie faktów) oznacza POZYTYWNY, oraz SŁUSZNY

•KOGO I ZA CO LUBIMY

PRZYSŁUGI

Myślenie zdroworozsądkowe: przysługami zyskasz przyjaciół.

Wyniki badań: przysługi mogą zniechęcać

KOMPLEMENTY

•BUDOWANIE ZWIĄZKU

SAMOSPEŁNIAJACE SIĘ PROROCTWA (*** Snyder i wsp. – rozmowy telefoniczne)

Najtrwalszy i szczęśliwy związek, gdy obie strony wnoszą podobnie

Zasada mniejszego interesu, czyli mniejszego zaangażowania

•Źródła negatywnych zmian w związku- pułapki

PUŁAPKA DOBROCZYNNOŚCI

PUŁAPKA BEZKONFLIKTOWOŚCI

PUŁAPKA SPRAWIEDLIWOŚCI

PUŁAPKA OBOWIĄZKU

•MODEL Johna Lee

•CHEMIA MIŁOŚCI

ZAKOCHANIE

•Fenyloetyloamina

•Feromony

POŻĄDANIE SEKSUALNE

•Testosteron

EUFORIA, „USKRZYDLENIE”

•Dopamina i norephetamina

STABILIZACJA – przywiązanie i bliskość

•Endorfiny

•Oksytocyna

•Wazopresyna

******************************************************************

Wykład10 (2011)

WPROWADZENIE

DO PSYCHOLOGII MOTYWACJI

•MOTYWACJA

•MOTYWACJA – termin stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za:

–URUCHOMIENIE

–UKIERUNKOWANIE

–PODTRZYMANIE

–I ZAKOŃCZENIE ZACHOWANIA

•Dotyczy on:

–Mechanizmów zachowań prostych, jak i złożonych;

–Mechanizmów wewnętrznych, jak i zewnętrznych;

–Procesów afektywnych i poznawczych

•MOTYWACJA

•Ujęcie szerokie

•Ujęcie wąskie

•MOTYWACJA A TERMINY POKREWNE

•Emocje

•Potrzeby

•MOTYWACJA

DLACZEGO???

-Wybór określonej formy zachowania

-Mechanizmy podtrzymujące aktywność (silna wola, wytrwałość)

-Mechanizmy warunkujące zaniechanie zachowania

-Mechanizmy rozpoznawania wyniku czynności

Podział teorii (Kelly) na teorie:

•popychające (Push theories)

•pociągające (Pull theories)

•CZTERY MODELE MOTYWACYJNE wg Madsena

–HOMEOSTATYCZNY

–PODNIETOWY

–POZNAWCZY

–HUMANISTYCZNY

•Współcześnie także:

–EWOLUCJONISTYCZNY

–ATRYBUCYJNY

–ZWIĄZANY Z „JA”

•MODEL HOMEOSTATYCZNY

•POTRZEBA ------ POPĘD --------- ODPOWIEDŹ

REDUKCJA POTRZEBY

POTRZEBA

•Specyficzny wewnętrzny stan, który może energetyzować zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie danej potrzeby.

• Potrzeby pozostają często w związku z poziomem istotnych substancji cielesnych.

POPĘD

•Psychologiczna ekspresja motywu np. głód pragnienie. Popęd wyłania się z ze stanu wewnętrznej potrzeby oraz obecności celu, który może być źródłem zaspokojenia.

ODPOWIEDŹ

•Jakaś aktywność mięśniowa lub jakiekolwiek inne zachowanie.

•KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA

1. wszelkie zachowania są zdeterminowane

2. ich źródłem jest energia psychiczna (?)

3. zachowaniem rządzą wrodzone instynkty /popędy

4. motywy są nieświadome

źródło popędów - stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii

•PSYCHODYNAMICZNA KONCEPCJA MOTYWACJI

Odmienność zasad którymi kieruje się id, ego superego

–Id

–Ego

–Superego

Konflikty między presją popędu a lękiem przed karą zewnętrzną lub wewnętrzną – Lęk jest sygnałem niebezpieczeństwa

-Lęk obiektywny

-Lęk neurotyczny

-Lęk moralny

MECHANIZMY OBRONNE

-działają poniżej progu świadomości więc człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia

-chronią / minimalizują lęk

Różnice indywidualne miedzy ludźmi wyrażają się w

–sile popędu

–sposobach ich wyrażania,

–rozmiarach konfliktu i lęku

–wykorzystywaniu mechanizmów obronnych

•KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE

– nurt kulturowy

K. HORNEY- 2 mechanizmy motywacyjne:

1.potrzeba bezpieczeństwa i stanowiący konsekwencję braku jej zaspokojenia - lęk podstawowy

2.wyidealizowany obraz własnej doskonałości pozostający

w konflikcie z ja realnym

E. FROMM - dążenie do integracji własnej osoby

H. SULLIVAN:

1.potrzeba bezpieczeństwa

2.potrzeba przyjemności

Podsumowanie Cofer’a i Appley’a koncepcji psychodynamicznych to:

•energia - biologiczne siły organizmu

•geneza zachowania - popędy /potrzeby, instynkty/

•samokontrola motywacji - głównie nieświadoma

•mechanizm motywacyjny - redukcja napięcia

•TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Ocenia się siłę motywacji post hoc (po włożonym wysiłku, liczbach prób, rodzaju wzmocnień).

POPĘD

•to wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika negatywnego

•w efekcie mniej lub bardziej ukierunkowany, mniej lub bardziej specyficzny niepokój pojawiający się w organizmie i uruchamiający czynności ukierunkowane na usunięcie tego niepokoju

POBUDKA /przynęta/

•to stan lub obiekt mający zdolność do redukowania lub zmniejszania wielkości popędu

WZMOCNIENIE

•to każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca

•brak oczekiwanego wzmocnienia pozytywnego to kara; brak oczekiwanego wzmocnienia negatywnego to nagroda

•TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Clark Hull

•motywacja ma swoje źródła w Darwinowskiej walce o byt

•do przeżycia niezbędne są pewne obiekty oraz umiejętności zdobywania tych obiektów

•każda forma deprywacji lub zagrożenia (deficyt obiektów pozytywnych lub nadmiar obiektów negatywnych) powoduje powstanie ogólnego popędu

•popędy uruchamiają zachowania, lepiej bądź gorzej wyuczone

•podstawowymi wyznacznikami zachowania są: popęd oraz nawyk

Potencjał pobudzeniowy reakcji = siła popędu x siła nawyku

•MODEL POZNAWCZY

TEORIA POLA – Kurt Lewin (teoria topologiczna)

•1. Zachowanie jest funkcją pola istniejącego w czasie, gdy to zachowanie występuje.

B = f (P, E)

•2. Analiza zawsze zaczyna się od sytuacji jako całości, w której wyróżnia się części składowe.

•3. Konkretną osobę w konkretnej sytuacji można opisać w formie matematycznej.

•Pole psychologiczne (przestrzeń życiowa)

•MODEL POZNAWCZY – Lewin c.d.

•Energia psychiczna – jest uwalniana, gdy w rezultacie wzrostu napięcia w jakiejś części systemu, nastąpi utrata równowagi.

•Pole psychologiczne jest w stanie ciągłej dynamiki.

•Napięcia powstają w związku z potrzebami.

Właściwości napięcia:

•Tendencja do zrównania stanu napięcia w danym systemie z wielkością napięcia w otaczających systemach.

•Wywieranie nacisku na granicę systemu.

•MODEL POZNAWCZY

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO – Leon Festinger

•Pomiędzy elementami poznawczymi mogą istnieć reakcje dysonansowe czyli niezgodności.

•Dysonans powoduje nacisk na działanie w kierunku jego redukcji.

•Przejawy działania tego nacisku to zmiany w zachowaniu, zmiany w danych poznawczych oraz ostrożność w przyswajaniu nowych informacji i opinii.

•MODEL POZNAWCZY – Festinger c.d.

1. Dysonans występuje prawie zawsze po podjęciu decyzji wyboru między dwiema lub więcej alternatywami.

2. Dysonans występuje prawie zawsze, gdy przez oferowanie nagrody lub zagrożenie karą usiłowano wywołać u danej osoby zachowanie zewnętrzne sprzeczne z jej własna opinią.

3. Przymusowy lub przypadkowy dopływ nowych informacji może wytworzyć elementy poznawcze pozostające w relacji dysonansu do już istniejących.

4. Otwarte wyrażenie odmiennego zdania prowadzi do powstania dysonansu poznawczego u członków grupy.

•PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA Hierarchia Potrzeb Maslowa

•potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu

(metapotrzeby)

•deprywacja potrzeb

samourzeczywistnienia,

a zatem niemożność samorealizacji,

powoduje metapatologie

•Motywacja konieczności i wyboru

******************************************************************

Wykład 11 (2011)

KONFLIKTY MOTYWACYJNE

MOTYW EKSPLORACJI, CIEKAWOŚCI, POSZUKIWANIA DOZNAŃ

•KONFLIKT

•„Konflikt pojawia się wówczas, gdy zaspokojenie jednego motywu przez wzbudzoną tendencję do działania, wyklucza zaspokojenie jakiegoś innego motywu, ponieważ uniemożliwia wykonanie aktów instrumentalnych, służących temu rywalizującemu motywowi, który był przyczyną zaistnienia konfliktu” (Cofer i Appley).

•TYPOLOGIA KONFLIKTÓW (Kurt Lewin)

•KONFLIKT – „sytuacja, w której na jednostkę oddziałują jednocześnie siły ukierunkowane przeciwstawnie, przy tym jednak mające w przybliżeniu taką samą moc”.

•Dążenie – Dążenie

•Unikanie – Unikanie

•Dążenie – Unikanie

•TEORIA KONFLIKTÓW (Noel E. Miller)

1.Tendencja do zbliżania się do celu (gradient dążenia) jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

2.Tendencja do unikania bodźca (gradient unikania) wywołującego strach jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

3.Gradient unikania jest bardziej stromy niż gradient dążenia i szybciej wzrasta w miarę zbliżania się do celu.

4.Gradienty zbliżania lub unikania zmieniają się wprost proporcjonalnie do siły popędów znajdujących się u ich podłoża.

5.Jeżeli dwie niezgodne (sprzeczne) reakcje pozostają w konflikcie to wystąpi reakcja silniejsza.

•PODWÓJNY KONFLIKT DĄŻENIE – UNIKANIE (Noel E. Miller)

•Osoba stoi w obliczu dwóch celów, z których każdy ma składniki zarówno pozytywne, jak i negatywne.

•Zbliżanie się do możliwości A – pojawia się gradient unikania A oraz gradient dążenia do B. Odwrotnie przy zbliżaniu się do możliwości B.

•TEORIA EKSPLORACJI (Dember i Earl)

•Organizmy preferują optymalny stopień złożoności bodźców.

•Jednostka przyzwyczaja się do pewnego stopnia złożoności i najchętniej eksploruje bodźce nieco bardziej złożone.

•Jednostka zawsze wybiera bodźce nieco trudniejsze od tych, do których się przyzwyczaiła, dzięki czemu wzrasta poziom preferowanej złożoności bodźców.

KONCEPCJA „MOTYWU CIEKAWOŚCI”

(Daniel Berlyne)

Konflikt poznawczy jest czynnikiem negatywnym, który zakłóca normalne funkcjonowanie jednostki.

Uruchamia on motywację ponieważ powoduje konflikt między reakcjami.

Konflikt wywołuje pobudzenie wymagające redukcji.

Początkiem wszelkich działań motywowanych przez konflikt poznawczy jest uruchomienie ciekawości, a następnie uruchomienie myślenia ukierunkowanego na rozwiązanie problemów.

KONCEPCJA „MOTYWU CIEKAWOŚCI” (Daniel Berlyne)

•Ludzie mają silną motywację do przetwarzania informacji, które pozwalają im utrzymać optymalny poziom pobudzenia

•Organizmy dążą do odczuwania afektu pozytywnego i unikania afektu negatywnego

•Przetwarzanie nowych informacji zależy od ich potencjału pobudzenia (potencjalnej zdolności pobudzania)

KONCEPCJA „MOTYWU CIEKAWOŚCI” (Daniel Berlyne)

Czynniki determinujące pobudzenie (potencjał pobudzenia arousal potential):

Zmienne psychofizyczne

Zmienne etologiczne

Zmienne porównawcze

•POSZUKIWANIE WRAŻEŃ (Zuckerman)

•„Cecha określana przez potrzebę zróżnicowanych, nowych i złożonych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość podejmowania ryzyka fizycznego i społecznego w celu zaspokojenia tej potrzeby”.

Składniki:

1.Szukanie grozy i przygód

2.Szukanie doświadczeń

3.Przekraczanie granic

4.Nietolerowanie nudy

•TEORIA ODWRÓCENIA (Michael Apter)

•Teoria odwrócenia, zmiany ukierunkowania

•Zarówno wysokie, jak i niskie pobudzenie może być przyjemne i przykre.

•W pewnych sytuacjach jednostka dąży do wysokiego pobudzenia (sytuacja pobudzenia), w innych do niskiego pobudzenia (sytuacja niepokoju).

•STAN TELICZNY / STAN PARATELICZNY (M. Apter)

•Stan teliczny – nastawienie na osiągnięcie celu

•Stan parateliczny – nastawienie na samą aktywność

•MOTYWACJA EPISTEMICZNA (Ari Kruglanski)

•Motywacja ukierunkowana na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy.

•Fazy: rozmrażania i zamrażania epistemicznego