GORĄCZKA Q

Riketsja – Coxiella burnetti (rzędu Legionella)

• zoonoza ludzi, o rzekomo grypopodobnych objawach

• „zmienność faz”

• niska zjadliwość, wysoka zakażalność

• zakażenie – najczęściej kleszcze, praktycznie wszystko inne

• namnażanie w faglizosomach lizosomów

• usadawianie w płucach, gruczole mlekowym, macicy, łożysku

• nasilenie objawów chorobowych podczas ciąży

• przedwczesne porody i poronienia (objaw charakterystyczny)

• okres inkubacji – 10-35 dni

• często dochodzi do zapalenia wsierdzia

• u ludzi podlega obowiązkowemu zgłaszaniu i rejestracji

ZARAZA PŁUCNA BYDŁA – Pleuropneumonia contagiosa bovum

Mykoplazma – Mycoplasma mycoides s. Asterococcus mycoides

• wrażliwe bydło wszystkich ras i w każdym wieku

• choroba przebiega wśród objawów włóknikowego zapalenia płuc i surowiczo-włóknikowego zapalenia opłucnej

• odporność po przejściu choroby na wiele lat lub na całe życie – długoletnie nosicielstwo zarazka

• temperatura, nasilający się kaszel i zwiększająca się liczba oddechów → wypływ z nosa, pogorszenie stanu ogólnego → spadek apetytu, chudnięcie, spadek mleczności → obrzęki podskórne

• początkowo we krwi (w tym okresie wydalany jest na zewnątrz z mlekiem, moczem i wypływem z nosa)

• zakażenie kropelkowe, drogi oddechowe → zapalenie drobnych oskrzelików → tkanka miedzyzrazikowa → zapalenie śródmiąższowe + zakrzepy w naczyniach chłonnych i rozgałęzieniach tętnicy i żyły płucnej → ogniska martwicowe → otorbienie → martwaki (sekwestry) w których zarazek może przetrwać aż do ich przerwania (np. podczas kaszlu)

• z tkanki śródmiąższowej proces przechodzi na pęcherzyki – typowa postać zapalenia włóknikowego

• zap. włóknikowe dotyczy z reguły jednej połowy płuc, głównie płatów środkowych i doogonowych, gdzie prawie zawsze występuje włóknikowe zap. opłucnej (objaw patognomiczny) + surowiczy (z włóknikiem) płyn w j. opłucnowej (15-20l )

• w zaawansowanym stadium przekrój płuc ma pstry, marmurkowaty wygląd

• diagnostyka różnicowa: pastereloza

EPIZOOTYCZNE RONIENIA BYDŁA – Abortus epizooticus bovum

Chlamydie (inaczej Bedsonia, Miyagawanella)

• zakażenie najczęściej per os, przez drogi oddechowe lub nasienie zakażonych buhajów

• odporność po pierwszym zakażeniu najczęściej powoduje normalne porody w dalszych cyklach

• ronienia (głównie w stadach pierwiastek) i uszkodzenia wątroby u poronionych płodów

• ronienie w 8-9 miesiącu ciąży (martwe albo żywe płody – zawsze niezdolne do życia)

• rozwijający się proces zapalny prowadzi do odklejania się błon płodowych, obumarcia płodu i ronienia

• błony płodowe obrzękłe i pokryte szarożółtym nalotem, liścienie z objawami martwicy

• poronione płody

  • obrzęk tkanki podskórnej

  • obrzęk i zwyrodnienie narządów wewnętrznych (zwłaszcza m. sercowego i nerek)

  • bursztynowy płyn w jamach ciała

  • wybroczyny w błonach surowiczych i narządach

  • wątroba powiększona, twarda i usiana licznymi, uwypuklającymi się szarożółtymi ogniskami

GĄBCZASTA ENCEFALOPATIA BYDŁA – BSE (Bovine spongiform encephalophaty)

Priony

• „szałowa choroba krów”

• zaburzenia czuciowe i ruchowe, nadwrażliwość i bojaźliwość, niepokój, objawy świądu skóry, szał i agresja wobec ludzi

• chwiejny chód, niezborność ruchowa, problemy z wstawaniem; zmuszone do biegu na twardym ślizgają się i upadają

• źródłem pasze przemysłowe zawierające białko zwierzęce (mączki mięsno-kostne), od owiec dotkniętych trzęsawką

• wakuole w szarej istocie mózgu i cytoplazmie niektórych komórek nerwowych – gąbczasta struktura (status spongiosus)

• rozplem komórek gwiaździstych + białkowe włókienka (fibryle) w komórkach nerwowych

• czasami występują także „blaszki amyloidowe” – wyraz pozakomórkowego odkładania się białka prionowego PrP-sc

• diagnoza różnicowa (przebieg nerwowych objawów choroby):

  • krótki, 5-7 dni → hipomagnezemia, nerwowa postać ketozy, listerioza, awitaminoza B, wścieklizna

  • dłuższy niż 7-10 dni → zatrucie jadem kiełbasianym, ropnie mózgu, enzootyczna ataksja na tle niedoboru Cu

AKTINOMYKOZA (PROMIENICA) I AKTINOBACYLLOZA – Actinomycosis et Actinobacillosis

• przewlekłe choroby zakaźne, charakteryzujące się zapaleniem ropno-wytwórczym

• Aktinomykoza – Actinomyces bovis – kości (szczęka i żuchwa, może przenosić się na okoliczne części miękkie, przynależne węzły chłonne SA zwykle wolne od zmian

• Aktinobacyloza – Actinobacillus liegnieresi – tkanki miękkie (j. ustna, gardło), często zajęte są regionalne węzły chłonne

• ich odróżnienie możliwe jest jedynie badaniem bakteriologicznym

• z zewnątrz, lub jako saprofity j. ustnej i gardła → skaleczenia, np. ostre części karmy → (krwią) narządy wewnętrzne

• szczególnie podatne są język, dziąsła i migdałki

• początkowo małe, szarobiałe guzki, wielkości prosa → ciałka promienicze (środek to nitki grzybni, na zewnątrz maczugowate zgrubienia) otoczone licznymi leukocytami obojętnochłonnymi

• naciek leukocytów otacza młoda tk. ziarninowa z kom. nabłonkowych, histiocytów, limfocytów, kom. plazmatycznych

• jeżeli nie ma zniszczenia zarazka i zwłóknienia → rozprzestrzenianie się zarazka (dzięki kom. żernym i leukocytom)

  • nowe guzy + rozlany rozrost tk. łącznej = rozlana postać promienicy → powiększenie i stwardnienie

narządu (actinomycosis diffusa)

• różnej wielkości guzy = promieniczaki (actinomycomata), mogące wyglądać jak

grzybowate twory (actinomycosis fungosa)

Promienica języka

• postać miejscowa – wrzód promieniczy grzbietu języka

• nieznaczna zjadliwość zarazka i duża odporność organizmu

  • pojedyncze guzki, rozmiękające w centrum i otoczone ziarniną

• postać rozsiana (actinomycosis disseminata)

  • liczne, drobne guzki, czasami zlewające się ze sobą – głębokie kraterowate wrzody

• postać grzybiasta (a. fungosa)

  • guzy dochodzą tutaj nawet do wielkości jaja kurzego

• postać rozlana

  • powiększenie i stwardnienie języka (język drewniany) na skutek rozrostu tkanki łącznej

  • zgrubienie trzonu i końca języka, jego powierzchnia staje się gładka i błyszcząca

Promienica warg

• guzki, owrzodzenia lub rozlane zgrubienie warg – głównie u świń – Elephanthiasis actinomycotica

Promienica dziąseł

• nadżerki, owrzodzenia lub grzybiaste wybujałości (epulis actinomycotica)

Promienica gardła

• guzki i guzy, często o wyglądzie grzybiastym, na grzbietowej części gardła

• guzy uszypułowane mogą zwężać cieśń gardzieli, co utrudnia połykanie, a nawet może doprowadzić do śmierci

Promienica skóry (Actinomycosis cutis)

• często zakażenie mieszane z udziałem gronkowców

• postać guzowata (grzybiasta)

  • typowe, twarde guzy promienicze, wielkości od ziarna grochu do pięści, wystające grzybiasto ponad pow.

  • w okolicy żuchwy i szczęki (bydło) // skóra gr. mlekowego (świnie)

• postać rozlana

  • psy, konie, ludzie

  • rozlane zgrubienie skóry, zawierającą pojedyncze jamy wypełnione ropą, przebijającą się na zewnątrz

Promienica ucha

• ucho jest twarde i znacznie powiększone (nawet do kilku kg!)

• zap. naczyń chłonnych, dookoła których rozrasta się tkanka łączna (pachydermia actinomycotica)

Promienica kości (ostitis actinomycotica)

• najczęściej żuchwa, rzadziej szczęka, czasami kręgi, mostek, kości kończyn i czaszki

• zakażenie żuchwy / szczęki jako przeniesienie procesu chorobowego z dziąseł lub zębodołów

• żółtobrunatna ziarnina lub liczne (proso – groch) guzki z ogniskami ropnymi w okostnej

• liczne jamy i kanały w kosci (gąbczasty wygląd)

• ziarniniakowate zap. całej kości → rozpad i zanik tk. kostnej → rozrzedzenie kości (ostitisrarefaciens)

• przeniesienie na sąsiednie tkanki lub powstawanie przetok

Promienica gruczołu mlekowego

• zakażenie przyranne (pierwotna) lub przerzutowo przez naczynia krwionośne (wtórna)

• promienica pierwotna – częściej

  • guzki wielkości od ziarna grochu do pięści, ropnie, przebijające się na powierzchnię jako przetoki

• promienica wtórna – przerzutowa

  • liczne, szare słoniowate guzki (podobne do gruzełków gruźliczych)

Promienica wątroby

• ciała obce (przebijające się z czepca, trawieńca lub jelit do wątroby)

  • osobne guzy wielkości głowy dziecka zawierające silnie cuchnącą ropę

• drogą naczyń krwionośnych

  • rozsiana, prosówkowa (ciężko formę tę odróżnić od gruzełków gruźliczych)

  • guzowata – liczne guzy wielkości orzecha laskowego do pięści (liczne ogniska ropne, otoczone tk. łączną)

• miąższ wątroby w sąsiedztwie guzów promieniczych zanika z ucisku

NEKROBACYLOZA – Necrobacillosis

Pałeczka martwicy – Fusobacterium necrophorum

• pałeczki, bytujące w przewodzie pokarmowym, atakują głównie osobniki o obniżonej odporności

• zarazki wywołują egzo- i endotoksyny wywołujące zmiany martwicowe w miejscu zakażenia

Nekrobacyloza jamy ustnej (dyfteria)

• głównie u cieląt (necrobacillosis vitulorum) i u jagniąt (necrobacillosis agnorum)

• typowe zmiany w bł. śluzowej policzków, gardzieli, bocznych uchyłkach krtani i podniebieniu twardym

• „martwicowe zapalenie jamy ustnej (stomatitis necroticans)”

• ostro ograniczone, suche ogniska o nierównej powierzchni, uwypuklające się ponad bł. śluzową + zap. demarkacyjne

• głębokie owrzodzenia gojące się przez bliznowacenie

• zakażeniu jamy ustnej sprzyjają uszkodzenia bł. śluzowej przez wirusy i urazy mechaniczne oraz niedobór witaminy A

Nekrobacyloza macicy (necrobacillosis uteri)

• powiązane z porodem: zakażenie macicy ma związek z zanokcicą (drobnoustroje z racic → ściółka → pochwa)

• chora macica wielkości macicy ciężarnej, ropny wysięk, resztki błon płodowych

• błona śluzowa zgrubiała, pofałdowana, krucha i owrzodziała

• od wewnątrz na ścianie macicy żółta, serowata warstwa o grubości 1 cm

• może dojść do nekrobacylozy przerzutowej

Nekrobacyloza pochwy

• zazwyczaj łącznie z nekrobacylozą macicy

Nekrobacyloza uogólniona drogą krwionośną

• ogniska w płucach, wątrobie, śledzionie, mięśniu sercowym i mózgu

• odosobnione lub liczne ogniska martwicowe dochodzące wielkością do orzecha laskowego

• ogniska twarde, ostro odgraniczone z obwódką przekrwienia, na przekroju suche

• prowadzi często do włóknikowego zapalenia torebki – zlepiania się z innymi narządami w jamie brzusznej

• rozległe zmiany martwicowe w wątrobie mogą powodować ciężkie zaburzenia czynności wątroby i śmierć

Nekrobacyloza skóry bydła / Zakaźna zanokcica bydła (Panaritium interdigitale bovum)

Fusobacterium necrophorum (przy współudziale Bacteroides nodosus i innych bakterii)

• główne u zwierząt intensywnie eksploatowanych (krowy wysokomleczne i bydło opasowe)

• wnikanie zarazka przez skórę → zap. skóry w szparze międzyracicznej → głębokie szczeliny wypełnione czerwonawą ziarniną → martwica tworzywa koronnego i ściennego, zap. stawu i torebek ścięgnowych → martwica kości kopytowej

• zmiany dotyczą najczęściej tylnych kończyn

Nekrobacyloza skóry owiec / Zakaźna zanokcica owiec / Kulawka owiec (Panaritium infectiosum ovis)

Bacteroides nodosus, Fusobacterium necrophorum pogłębia tylko stan chorobowy

• zapalenie szpary międzyracicznej z powstaniem zmian martwicowych i owrzodzeń → koronka i piętki (skóra obszaru jest obrzękła, jasna, powierzchnia zmacerowana i cuchnąca → martwica warstwy ziarnistej i kolczystej tworzywa racic → odklejanie rogu kopytowego

• w zaawansowanych przypadkach choroby może dojść do odpadnięcia racicy

PARATUBERKULOZA / PARGRUŹLICA / PRZEROSTOWY ZAKAŹNY NIEŻYT JELIT BYDŁA / CHOROBA JOHNEGO

Paratuberculosis / Enteritis paratuberculosa bovum

Mycobacterium paratuberculosis

• swoiste, przewlekłe wytwórcze zapalenie jelit

• wychudzenie, wyniszczenie → śmierć zwierzęcia

• najwrażliwsze cielęta w pierwszych miesiącach życia (źródło – mleko zanieczyszczone kałem krów chorych / siewców)

• istnieje możliwość zakażenia śródmacicznego

• objawy chorobowe ujawniają się dopiero w 4-5 roku życia

• wniknięcie do org. → namnażanie w bł. podśluzowej (szczególnie przy ↓ odporności) → przerostowy stan zapalny jelit

• bł. śluzowa jelit jest zgrubiała (3-20x), pofałdowana (nie wyrównuje się przy rozciąganiu) – wygląd zwojów mózgowych

• (u owiec, nie występuje pofałdowanie zgrubiałych jelit – jedynie zmiany nieżytowe)

• zgrubienie to naciek komórkowy – kom. nabł., olbrzymie (w tym Langhansa), plazmatyczne, limfoidalne i liczne eozyno file (których brak w ziarninie gruźliczej); komórki nabłonkowe zawierają dużo prątków

• liczne wybroczyny, ciągliwy, silnie przylegający śluzowy nalot (wygląda jak posypana parmezanem)

• nie wykazuje (w przeciwieństwie do gruźlicy), zmian martwicowych i owrzodzeń

• obrzęk przerostowy węzłów chłonnych krezkowych, u owiec mogą ulec serowaceniu

Gorączka Q Riketsja – Coxiella burnetti (rzędu Legionella)

Zaraza płucna bydła Mykoplazma – Mycoplasma mycoides s. Asterococcus mycoides

Epizootyczne ronienie bydła Chlamydie (inaczej Bedsonia, Miyagawanella)

BSE Priony

Actinomykoza Actinomyces bovis

Actinobacyloza Actinobacillus liegnieresi

Nekrobacyloza Pałeczka martwicy – Fusobacterium necrophorum

• N. skóry bydła Fusobacterium necrophorum (+ Bacteroides nodosus i inne)

• N. skóry owiec Bacteroides nodosus (+ Fusobacterium necrophorum)

Paratuberkuloza Mycobacterium paratuberculosis

	Inkubacja	Śmiertelność
Gorączka Q	10-35 dni	niska
Zaraza płucna bydła	2-4 tygodnie	30-50%
Epizootyczne ronienie bydła	-	-
BSE	10-14 dni // 3-6 miesięcy // 2,5-8 lat	-
Promienica	-	-
Nekrobacyloza	-	-
Paratuberculoza	-	1-50%