ZAPALENIA (Inflammationes)
Zapalenie - odpowiedź żywej (unaczynionej) tkanki na uszkodzenie, która powoduje uruchomienie wrodzonych i nabytych mechanizmów odporności.
Cel zapalenia - zlokalizowanie i wyeliminowanie czynnika sprawczego, ograniczenie uszkodzenia i przywrócenie prawidłowego stanu tkanki.
Ze względu na obszar objęty zmianami:
zapalenia ogniskowe (np. czyrak)
zapalenia rozsiane - zapalenia układowe obejmujące wiele narządów, charakterystyczne m.in. dla chorób o podłożu autoimmunologicznym; np. toczeń rumieniowaty, posocznica (sepsis) oraz ropnica (phlegmone)
Mianownictwo zapaleń: dodanie przyrostka -itis do łacińskiej nazwy narządu objętego zapaleniem (np. zapalenie wątroby - hepatitis). Bardziej szczegółowe nazewnictwo zapaleń obejmuje przedrostki:
Poly - gdy zmiany zapalne występują w wielu odcinkach tego samego układu
narządowego (np. polyarteritis)
Mono - gdy z kilku narządów analogicznych zajęty jest tylko jeden (np. zapalenie jednej
nerki- mononephritis)
Pan - gdy zapalenie obejmuje wszystkie warstwy danego narządu lub tkanki (np.
zapalenie wsierdzia, mięśnia sercowego i osierdzia -pancarditis)
Peri - gdy zapalenie toczy się wokoło narządu lub w jego torebce (np. perisplenitis)
Para - gdy zapalenie przebiega w sąsiedztwie narządu (np. paranephritis)
Przyczyny zapaleń:
mechaniczne - związane z obecnością ciał obcych pochodzenia endogennego (odłamki kości, kryształy kwasu moczowego) lub egzogennego (nici chirurgiczne, protezy), a także z samym uszkodzeniem (zmiażdżeniem) tkanek.
fizyczne - temperatura, światło UV, promieniowanie jonizujące.
chemiczne - endogenne (żółć, toksyczne metabolity, hormony - zapalenie podścieliska towarzyszące złuszczaniu endometrium) oraz egzogenne (alkohole, kwasy, zasady).
biologiczne - drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, pasożyty), tkanka martwicza, czynniki wyzwalające odpowiedź immunologiczną - antygeny endogenne (autoantygeny, komórki nowotworowe) oraz egzogenne (obce białko, przeszczepy, toksyny bakteryjne, jady).
Ogólne objawy (spowodowane są szybko rozwijającą się lokalną odpowiedzi? naczyniową i zmianami zachodzącymi w komórkach objętych stanem zapalnym.):
zaczerwienienie (rubor)
ocieplenie (calor)
obrzmienie (tumor)
ból (dolor)
upośledzenie czynności (functio laesa)
Podczas zapalenia występują także pewne objawy ogólnoustrojowe, związane z przedostawaniem się do krwi i chłonki komórek oraz substancji chemicznych obecnych w zapaleniu:
gorączka - wskutek aktywności podwzgórza pod wpływem specyficznych mediatorów
leukocytoza – (głównie w zakażeniach bakteryjnych); wskutek mobilizacji granulocytów ze szpiku kostnego. Nieliczne choroby (np. dur brzuszny) mogą przebiegać z leukopenią, natomiast dla zakażeń pasożytniczych charakterystyczna jest eozynofilia.
toksemia - wystąpienie krótkotrwałej gorączki związanej z pojawieniem się toksyn bakteryjnych we krwi.
bakteriemia – (obecność bakterii w krwiobiegu), niegroźna przy prawidłowej funkcji układu odpornościowego. Gdy niewydolny rozwija się posocznica.
posocznica (sepsis) - ciężki stan zagrażający życiu, najczęściej wskutek działania endotoksyn bakterii Gram (-), rzadziej wskutek działania czynników endogennych (np. produktów rozpadu tkanek martwiczych - sepsis aseptica). W przebiegu posocznicy dochodzi do masowej aktywacji komórek i mediatorów chemicznych, co powoduje takie objawy jak: wysoka gorączka, dreszcze, osłabienie, tachykardia, leukocytoza, spadek ciśnienia (wstrząs), zagrożenie zespołem DIC, w krańcowych przypadkach pojawia się niewydolność wielonarządowa (MOF).
ropnica (pyaemia) - czyli w praktyce posocznico—ropnica (septicopyaemia) związana jest z obecnością we krwi bakterii ropotwórczych, powoduje powstawanie ropni przerzutowych (abscessus metastatici) w wielu narządach.
tachykardia
h) przyspieszenie opadania krwinek czerwonych (OB)
i) wzrost miana białek ostrej fazy (CRP, SAA)
ZAPALENIA (inflammatio)
Zapalenie (inflammatio)
Uszkadzające (inflammatio alterativa)
Wysiękowe (inflammatio exsudativa)
Surowicze (i. serosa)
Włóknikowe (i. fibrinosa)
Błon surowiczych
Błon śluzowych
Powierzchniowe
Głębokie
Błonicowate (i.fibrinosa pseudomembranosa)
Zestrupiające (i. fibrinosa escharotica)
płuc
Ropne (i. purulenta)
Powierzchniowe
Głębokie
Rozległe (ropowica) (phlegmone)
Ograniczone (ropień)(abscessus)
Krwotoczne (i. haemorrhagica)
Zgorzelinowe (i. ichorosa)
Wytwórcze (inflammatio proliferativa seu productiva)
Ostre
przewlekłe
- aspiryna (kwas acetylosalicylowy) acetyluje serynę (via grupa -OH) centrum
aktywnego cyklooksygenazy i wpływa w ten sposób na przemiany kwasu
arachidonowego i syntezę związków uczestniczących i towarzyszących
szeroko rozumianemu procesowi zapalnemu