FILOZOFIA SPOŁECZNA

wykłady

Spis treści:

1. Organizacja wykładów 1

2. Wstęp do filozofii 1

3. Filozofia początku 2

4. Jońscy filozofowie przyrody 2

   1. Tales z Miletu 2

   2. Anaksymander z Miletu 2

   3. Anaksymenes z Miletu 2

   4. Heraklit z Efezu 2

5. Pitagorejczycy 3

   1. Pitagoras 3

6. Sokrates 4

7. Cynicy 6

   1. Antystenes z Aten 6

   2. Diogenes z Synopy 6

8. Platon 7

9. Sofiści 11

   1. Protagoras 11

   2. Gorgiasz 12

10. Arystoteles 12

11. Hedonizm 15

    1. Arystyp z Cyreny 15

    2. Epikur 15

12. Sceptycy 17

13. Stoicy 17

    1. Zenon z Kition 17

    2. Seneka, Cyceron, Epiklet 18

    3. Marek Aureliusz 18

14. Święty Augustyn 19

15. Tomasz z Akwinu 21

16. Nicolo Machiavelli 22

17. Feminizm 24

    1. Mary Wollstonecraft 24

    2. John Stuart Mill 25

18. Liberalizm 26

    1. John Locke 26

    2. Monteskiusz 26

19. Karl Marx 29

20. Immanuel Kant 31

1. Organizacja wykładów

   • egzamin – forma pisemna obejmująca jedynie materiał z wykładów

   • prowadzący: dr Katarzyna Guczalska

     • e-mail: [e-mail]

   • literatura:

     • A. Szahaj, H. Jakubowski „Filozofia polityki” PWN

     • W. Tatarkiewicz „Historia filozofii”

       • (głównie obejmuje filozofię starożytną i nowożytną – brak filozofii współczesnej)

     • P. Singer „Przewodnik po etyce”

2. Wstęp do filozofii

   • Filozofia (gr. fileo – miłuje + gr. sophis – mądrość) – umiłowanie mądrości, królowa nauk

     • wiek: 2, 5 tys. lat

   • Podgrupy filozofii

     • Ontologia = Metafizyka

       • gr. ontos – byt = fizyka

       • „dlaczego istnieje raczej coś niż nic” – pytanie metafizyczne

         • pytanie o to, co istnieje

     • Epistemologia

       • gr. episteme – wiedza

       • pytanie o źródła wiedzy

       • teoria poznania

     • Etyka

       • gr. ethos – obyczaj

       • pytania: jaka jest wartość tego, co poznaje

         • co jest dobre, a co złe?

       • charakter:

         • opisowy – opis sytuacji

         • normatywna – wydawanie ocen

       • poddziedziny etyki:

         • bioetyka

         • etyka biznesu

         • etyka zawodowa

         • etyka reklamy

         • etyka sportu

           • wniosek: etyka dotyczy każdej sfery naszego życia

     • Filozofia społeczna

       • pytanie: co to jest państwo/wspólnota/legitymizacja władzy/dobro jednostki w społeczeństwie/wolność/sprawiedliwość

       • poddziedziny filozofii społecznej

         • filozofia polityczna (używana czasem zamiennie ze społeczną)

         • filozofia prawa

         • filozofia ekonomii

         • filozofia kultury

     • Antropologia

     • Logika

     • Estetyka

       • świat po kątem wartości:

         • piękno, brzydota => pojmowanie sztuki

   • Podział filozofii został stworzony przez historyków filozofii

3. Filozofia początku

   • Filozofia – myślenie dążące do mądrości

     • wg Kartezjusza – filozofia jest źródłem wszystkich dziedzin naukowych, wiedzy

       • prawda jako wartość najważniejsza

4. Jońscy filozofowie przyrody -> Jończycy

   • Pierwsza szkoła filozoficzna

   • VI – VII w. p. n. e. Symboliczny pierwszy filozof

   • Tales z Miletu

     • stworzył dziedzinę filozofii

       • zanim powstała filozofia to istniał jedynie MIT (pytania filozoficzne)

     • MIT – odpowiada na pytanie, zanim zostało ono zadane np. religia

       • czerpanie sensu świata, który nie jest jeszcze zakwestionowany (co się dzieje w filozofii)

       • dominująca kultura mistyczna w plemionach prymitywnych – społeczność współkulturowa

     • słowo klucz: arche – woda

       • świat wziął się z wody

     • Konflikt świata starożytnego:

       • Mit ≠ Logos (rozum)

       • Religia ≠ Filozofia

       • Jerozolima ≠ Ateny

   • Anaksymander z Miletu

     • słowo klucz: arche – bezkres

       • poszukiwanie innych źródeł świata niż woda

   • Anaksymenes z Miletu

     • słowo klucz: arche – powietrze

       • połączenie wody z bezkresem

         • charakter bezkresu: powietrze jest nieuchwytne

         • charakter realny: istnieje tak jak woda

     • ARCHE – słowo klucz do starożytności

       • źródło, zasada sens pierwotny,

         • politycznie – władza, władca, wojsko (zbrojny oddział), moce piekielne

           • archei – rządzić

         • anarchia (an + arche (bez + arche)) – bez porządku

           • czynnik oznaczający początek, fundament, źródło

   • Heraklit z Efezu

     • panta rei – metafizyka zmienności

       • wszystko płynie

         • brak rzeczy stałych

     • słowo klucz: arche – ogień

       • ogień przechodzi w wodę, a ona w powietrze

       • świat jako wieczna przemiana ognia

         • świat jest wiecznym ogniem, nie ma początku i końca

     • „Nic dwa razy się nie zdarza, bo nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki”

       • nie istnieją dwie takie same sytuacje

     • Człowiek nie jest trwałym fundamentem, lecz PROCESEM

       • bez przerwy zmienia się nasza świadomość, ciało, pamięć.

     • wprowadził do filozofii słowo logos - sens

       • świat nie jest irracjonalny – zawsze można w nim odnaleźć pewien sens

         • pory roku

         • prawa natury

           • poszukiwanie praw uniwersalnych – logosu

       • wszystko jest sprawiedliwe i posiada sens

       • nieempiryczna rzeczywistość – moralna

     • Heraklit był konserwatystą

     • Poglądy antydemokratyczne

       • podział społeczny na plebs(niewykształcony) i elitę (przywódcy)

       • filozof arystokratyczny – arystokracja jako najlepszy ustrój

       • Państwo

         • prawo wypowiadania wojny – czynnik państwowo twórczy

           • wojna rozróżnia plebs od elity

             • może zmienić/zaburzyć początek/stosunki społeczne

         • restauracja stosunków społecznych

           • zamiana plebsu z elitą

             • stworzenie nowej elity – tworzenie nowego porządku

       • Apokastaza – rzeczywistość jako cykle

         

       • Demokracja niszczy ustrój – upadek, nowy cykl rozwojowy zniszczy demokracje i nowy cykl

5. Pitagorejczycy

   • Pitagoras

     • ojciec słowa filozofia

     • słowo klucz: arche – liczba

       • może opisać wszystkie stosunki w świecie

     • prosta metafizyka

       • zmysły przytłumiają duszę w ciele

         • reinkarnacja – poszukiwanie wyzwolenia z ciała

           • główny problem: jak wyzwolić duszę z ciała?

       • odpowiedź Pitagorejczyków: nauka (głównie matematyka)

         • nauka wyzwala duszę z ciała

           • dieta – „w zdrowym ciele zdrowy duch”

             • wegetarianizm

               • dopóki ludzie jedzą zwierzęta to będą się nawzajem zabijać

               • brak roślin strączkowych

         • przeciwieństwo i pełne zepsucie duszy i ciała: Dionizje

           • szał – orgie, pijaństwo, jedzenie surowego mięsa -> wprowadzanie się w trans

             • wyśmiewani przez Hipokratesa – zabawy plebsu

         • matematyka oczyszcza duszę

         • muzyka oczyszcza duszę

           • planety się poruszają i tym ruchem wywołują dźwięk – więc cały kosmos tworzy dźwięk (wyliczony matematycznie)

             • nie słyszymy tej muzyki sfer, ponieważ gra przez cały czas, więc przyzwyczailiśmy się – efekt wiertarki

           • kontemplacja przez muzykę

             • dyscyplinowanie umysłu

       • Pitagorejczycy:

         • matematyka

         • muzyka

         • dieta

       • Y – symbol Pitagorejczyków

         • znaczenie: samodyscyplina, szlachetność, wysokie wartości moralne

       • arestoi – najlepszy

         • Pitagorejczycy jako najlepsi przedstawiciele społeczeństwa

       • najlepszy ustrój: demokracja

         • wg swoich zasad Pitagorejczycy przez ponad 50 lat rządzili w Krotonie (Włochy)

         • porządek polityczny służy społeczeństwu

       • odkrycie liczb niewymiernych – największa tajemnica Pitagorejczyków

         • podstawowa zasada Pitagorejczyków – harmonia w całym świecie

           • świat jako harmonijna liczba, ład porządek, harmonia

         • liczby niewymierne – zakłócenie ładu świata

           • w wyniku odkrycia tajemnicy wybuchła rewolucja antypitagorejska

         • matematyka zakwestionowała ich wiarę!

         • wiara ≠ nauka (kwestionuje wiarę)

6. Sokrates

   • Święta trójca starożytnych filozofów:

     • Sokrates

     • Platon

     • Arystoteles

   • symbol filozofii

     • uosabia etos filozoficzny

   • konflikt nauka ≠ wiara

     • filozofia ≠ religia

     • Sokrates ≠ Jezus

     • śmierć męczeńska Sokratesa i Jezusa – osiągnięcie nieśmiertelności historycznej

     • Sokrates zmienił filozofię na zawsze – filozofia Platona – szok po śmierci Sokratesa

   • ustrój demokratyczny skazuje jednostki wybitne na śmierć – śmierć Sokratesa

     • filozofia neguje demokracja

   • Brak źródeł pisanych

     • mówienie jest ważniejsze od pisania, gdyż źródeł pisanych nikt nie czyta

       • słowo pisane jest martwe

         • jednak pamięć jest ulotna

       • tak samo postąpił Jezus – również nie pozostawił po sobie źródeł pisanych

   • Platon stworzył pomnik Sokratesa

     • dialogi Sokratesa – podkreślenie wagi rozmowy

       • Sokrates zawsze rozmawia z kimś

         • jedynie późne dzieła Platona nie są dialogami

     • Sokrates został zapamiętany jako obraz przetworzony przez świadomość Platona

       • Platon rozluźnia więź z mistrzem

   • Intelektualizm etyczny – poglądy

     • przekonanie, że człowiek mądry jest z konieczności człowiekiem dobrym

       • wiedza → moralność

       • mądrość → dobro nie można ich rozdzielić

       • cnota = mądrość

       • cnota = wiedza

         • człowiek mądry – praktyczne wykorzystanie wiedzy w życiu

           • korzystanie z wiedzy

             • konieczność bycia dobrym

     • mędrzec – mała ilość wiedzy, ale posiada wiedzę o życiu i jest dobry

     • sprawiedliwość i polityka → konstytuują dobro

     • zło wynika z głupoty i ignorancji

       • u Jezusa – zło wynika z grzechu (wszystkie grzechy wynikają z pychy)

         • Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym, cnoty można się nauczyć (kształtowanie świadomości)

     • Polityk powinien ugruntowywać dobro w ludziach

       • Mąż stanu – współczesne odzwierciedlenie szkoły Sokratesa

   • „Wiem, że nic nie wiem”

     • w rzeczywistości: „nie myślę, że wiem jeśli nie wiem”

       • wiedza zakłada z góry niewiedzę

       • odpowiedź na jedno pytanie stwarza kolejne pytanie

         • człowiek jest zawsze ignorantem

         • Filozofia – dążenie do prawdy w pokorze

           • Etos filozoficzny

   • 2 metody przyswajania wiedzy wg. Sokratesa

     • Elenktyczna

       • zbijanie argumentów rozmówcy

         • uświadamianie rozmówcy jego własnej niewiedzy

       • zbijanie pychy rozmówcy

     • Maientyczna

       • Matka Sokratesa była położną

       • Żona Sokratesa – Ksantypa (sekutnica złośliwa, zła żona)

         • filozofia wynika ze złego partnera

       • wydobywanie prawdy z rozmówcy jak dziecka z łona matki

         • prawda jest w człowieku ukryta

         • filozof nie może narzucać rozmówcy swoich poglądów

           • Filozofia jako narzędzie

   • Śmierć Sokratesa

     • poprzez wypicie cykuty – przymusowe samobójstwo

       • utrzymanie honoru mężczyzny – otwieranie żył w wannie, samurajowie

     • Akt oskarżenia:

       • Psuje młodzież

         • psucie rozumiane jako zmuszanie do myślenia

         • postrzeganie Sokratesa jako:

           • burzyciela

           • osobę dążącą do zmieniania młodych ludzi na gorszych

       • Nieszanuje bogów państwowych

         • napięcie pomiędzy filozofią i religią

         • „daimonion mi karze” – daimonion – sumienie

           • konflikt sumienia z religią instytucjonalną

             • wg. ogółu religia kształtuje sumienie

               • występują współcześnie liczne konflikty pomiędzy religią a sumieniem np. eutanazja

           • konflikt sumienia i prawa

             • sumienie – głos jednostki

             • prawo – głos ogółu, zewnętrzny, wspólnoty

               • w tym momencie ten konflikt się odbywa bez konsekwencji (środki antykoncepcyjne)

               • aktualnym przykładem jest wojsko: konflikt sumienia (zabijanie) z prawem (nakaz)

               • istnieją państwa, gdzie nie występuje podział na religie i państwo

     • Osądzenie Sokratesa

       • w sensie formalnym był winny – dopuścił się herezji (niewyznawanie bogów)

         • Sokrates został skazany za nawoływanie do słuchania sumienia (konflikt sumienia z prawem)

           • postąpił zgodnie z własnym sumieniem

       • w sensie moralnym był niewinny

         • Sokrates był przeciwny demokracji: demokracja nie rozumie wybitnych jednostek

           • demokracja nie wywodzi się z filozofii

         • Starożytna Grecja nie rozumiała słowa „sumienie”

           • etos jednostki był nierozerwalnie związany z państwem/wspólnotą

7. Cynicy → Szkoła cyników

   • EKSTREMUM SOKRATESA -> elementy sprzeczne z etosem jednostki

   • Antystenes z Aten

     • założyciel szkoły cyników

     • uczeń Sokratesa

     • stworzył pojęcie CYNIZMU TEORETYCZNEGO

   • Diogenes z Synopy

     • uczeń Antystenesa

     • nie pozostawił żadnych źródeł pisanych

     • jego myśl została spisana przez Diogenesa Laertiosa

       • podobnie jak myśl Sokratesa, jego poglądy przeszły przez świadomość kogoś innego

     • był nazywany przez Ateńczyków Sokratesem Szalonym

     • Cynizm

       • kontrowersyjność

       • prostota filozofii

       • podkreślenie postawy samowystarczalnej

       • pochwała niekonsekwencji

         • jesteśmy wolni dopóki nie jesteśmy w szponach normalności (szablonów)

         • robił wszystko na opak

       • przeciwstawianie się schematom

       • filozofia antymaterialistyczna

         • sprzeciwiała się gromadzeniu dóbr materialnych (współczesność)

         • sprzeciwiała się określaniu wartości człowieka poprzez jego posiadane rzeczy (zdewaluowanie własnej wartości) i chwaleniu się dobytkiem przed innymi

       • kontrowersja jest łatwiej zauważana niż mądrość

         • naśmiewanie się z Platona

           • obalanie autorytetów

         • Diogenes robił ze swojego życia pewne show/szopkę/performance/happening

           • wyśmiewa się z filozofii, kultury

             • to samo widzimy w „Ferdydurke” Gombrowicza

           • kultura nie może zastygnąć, skostnieć – filozofia antykulturalna

           • filozofia nie może być nauczana akademicko

             • relacja mistrz-uczeń

             • wolność

             • uczenie się na bazie codziennych doświadczeń

       • poszukiwanie człowieka – jednostka jest częścią masy/ogółu, która nie posiada indywidualności

       • Słońce a Aleksander Wielki

         • powiedz mi czego chcesz, a powiem ci kim jesteś

         • szczęście wynika z głębi człowieka, a nie z posiadanych przedmiotów

       • kultura ogłupia

         • masturbacja na rynku – powrót do natury

         • odnowa jest naturą

       • nie liczy się rozumność, jednak życie zgodne z naturą

       • Natura – powrót do instynktu

         • społeczeństwo narzuciło kulturę i tradycję by ograniczać wolność i instynkty człowieka

           • Freud – kultura jak źródło cierpień

             • kultura represjonuje spontaniczność

       • Podsumowanie cyników:

         • anarchiści

           • opowiadali się za brakiem podziałów społecznych

           • kosmopolici

           • egalitaryzm radykalny

           • wszystkie instytucje społeczne ograniczają człowieka

             • pragnienie wyzwolenia się

           • autarkia – wewnętrzna wolność, bycie autentycznym

             • szczerość w mówieniu i działaniu

           • filozofia jest życiem!

           • państwo – twór nienaturalny

           • najważniejszy cel życia: szczęście

             • wolność od materii

           • brak rdzenia intelektualnego

             • szkoła się powoli rozsypała i zdegenerowała

             • wartość tej doktryny sprowadza się do życia

               • życie jest probierzem pewnych autentycznych działań, zgodnie z własną filozofią

8. Platon

   • szkoła platońska – Akademia Platońska

     • motto: „kto nie chcę matematyki, niech tutaj nie wchodzi”

   • koncepcja państwa Platona to utopia

     • utopia – miejsce którego nie ma

       • pojęcie to wprowadził Thomas More

       • wyznacza pewien kierunek działania

         • cały projekt jest nierealny, jednak pewne jego elementy można wprowadzić do rzeczywistości

       • państwo powinno dążyć do utopii, ideału

         • rzeczywistość tworzy ograniczenia dla utopii

   • metafizyka platońska – metafora jaskini (Państwo, księga X)

     • ludzie skuci kajdanami w jaskini z ogniskiem -> sytuacja zniewolenia

       • kajdany – ciało, zmysły

     • widzą jedynie cienie na ścianie i przyjmują je za rzeczywistość

     • nie mogą wyjść z jaskini i zobaczyć słońca

       • słońce – absolut, prawda, idea

     • jedynie sprawy niematerialne są ważne dla człowieka!

     • dualizm – dusza i ciało

       • przeszło do wszystkich religii

     • słońce – idea, absolut, światło ≠ Bóg

       • wyjście poza religie

     • podział na świat idealny i materialny

     • 

     • słońce – idea

       • słońce oślepia – idea również oślepia

         • Sokrates jako ten, który wrócił – ludzie go nie rozumieją, gdyż są oddani życiu materialnemu

     • jaskinia – rzeczywistość

     • rozum rozświetla i odpoznaje myśli idealne

       • negacja znaczenia zmysłów

   • Matematyka – rozświetlenie umysłu

     • matematyka jest abstrakcyjna

       • nie należy do rzeczy materialnych (postrzeganych przez zmysły)

         • rzeczy materialne są ulotne

         • rzeczy niematerialne – duszą – są wieczne i niezniszczalne

     • człowiek za pomocą rozumu nadaje przedmiotom doskonalszy wymiar

       • Prawda

       • Dobro jedność idei, imiona absolutu

       • Piękno

     • człowiek za pomocą rozumu może dotrzeć do absolutu

     • brak Boga osobowego

   • Teoria polityki wg. Platona

     • Demos – lud

       • ludzie z jaskini

       • demokracja – system w którym władzę przejął lud

         • ludzie z jaskini reagują agresją na tych, którzy wyszli i zostali oślepieni przez idee – Sokrates

           • agresja płynie z niezrozumienia

         • demokracja nie jest zainteresowana dążeniem do prawdy – umacnia zakorzenienie w świecie materialnym

           • zainteresowania demokracji

             • chleb

             • igrzyska

     • Dusza – Platona nie interesuje empiria

       • dusza jest najważniejszym składnikiem człowieka

     • Państwo Platona

       • hierarchiczna struktura społeczeństwa

       • podział kastowy

         • filozofowie – jedyna grupa zaprogramowana do rządzenia państwem, ze względu na posiadaną mądrość

           • rządzić mogą tylko ludzie mądrzy!

         • władcą jest jeden filozof starszy

           • rolę jego doradców pełni grupa filozofów

         • chciwość władcy prowadzi do tyranii

       • egalitaryzm

         • każdy człowiek posiada taką samą duszę

       • elitaryzm

         • o elicie decyduje dusza jednostki – każdy człowiek może do niej należeć

       • brak istnienia rodziny

         • dzieci są wychowywane przez państwo

           • człowiek jest interesowny przez co nie potrafi obiektywnie oceniać swoich dzieci i ich talentów

             • próba stworzenia sprawiedliwego startu dla wszystkich

           • w innej sytuacji zawsze będzie królował egoizm, czyli pomoc dzieciom by osiągnęły jak najwięcej

           • pragnienie kierowania się rozumem a nie uczuciami

           • pierwowzorem dla państwa Platona była Sparta

       • kontrola życia seksualnego

         • reprodukcja nie może być zależna od popędu i uczuć

           • eugenika – projektowanie doskonałych dzieci

       • brak własności prywatnej

         • komunizm – system pozbawiony własności prywatnej

         • jeżeli filozof gromadzi kruszce to staje się tyranem

           • polityka jako narzędzie do wzbogacania się

           • bez wartości prywatnej filozofowie będą dążyć do metafizyki

           • brak korupcji

             • polityk nie może zarabiać pieniędzy

           • władza ma umieć matematykę

         • żołnierze – brak własności prywatnej

           • wojna jako najlepszy biznes

         • jedynie rzemieślnicy posiadają własność prywatną

           • nie spełniają żadnej politycznej roli

           • są wytwórcami produktów dla całego społeczeństwa

       • metafora: państwo Platona jako ul

         • pszczoła (człowiek) nie ma czerpać przyjemności z życia, a jedynie spełniać rolę w społeczeństwie

       • brak życia prywatnego

       • niechęć do zarobkowania poprzez pracę fizyczną

         • posiadanie niewolników

           • ciężka pracę fizyczną wykonują ludzie gorsi, czyli niewolnicy

         • praca zarobkowa składnia do egoizmu

         • dzielność wyklucza pracę fizyczną

       • Złem jest bogactwo i bieda

         • bogactwo – chciwość, egoizm

         • bieda – zbrodnie, kradzieże

     • Wizja Platona

       • antydemokratyczna

       • antyliberalna

         • wolność w państwie nie może istnieć

           • wolność w ogólnym znaczeniu to: niezależność, swoboda poglądów, samostanowienie

           • ≠ wolność u Platona – wolność nie może być puszczona w życie społeczne, gdyż ludzie źle ją wykorzystują, przekształcając w działania antyspołeczne (szkodzenie innym)

       • wychowanie człowieka ku wolności

         • system społeczny działa na zasadzie stwarzania iluzji wolności – człowiek jest stworzony i wychowany do pewnych celów zaplanowanych przez system

           • szkoła – represyjny system

             • przymuszanie do nauki – egzaminy

             • brak przymusu powoduje lenistwo

               • człowiek jest słaby bez dyscypliny

               • powściąganie swojej wolności

             • dziecko jest uczone, że nie jest wolne

               • system nakazów i zakazów

         • MĄDROŚĆ jest ważniejsza od WOLNOŚCI

         • liczy się PRACA NAD SOBĄ

           • wirtuozeria życia politycznego – wolność i swoboda wynika z ciężkiej pracy i dyscypliny

         • wolność – dezintegracja duszy

         • sprawiedliwość – organizacja duszy

     • DEGENERACJA USTROJÓW

       • ludzie się degenerują

         • Platon nie wierzy w człowieka

           • ciało ściąga człowieka w dół

       • najlepszym ustrojem dla Platona jest arystokracja

       • Arystokracja

         • przywileje płynące z mądrości, a nie z urodzenia

       • Timokracja

         • wojenna część duszy, którą rządzi ambicja

         • wzrost egoizmu w timokracji, w przeciwieństwie do arystokracji

       • Oligarchia

         • rządza bogactwa

       • Demokracja

         • wolny lud

       • Tyrania

         • zwierzęcość – brak człowieczeństwa

           • człowiek robi co mu się podoba do syta, więc może zrobić wszystko – kazirodztwo, zoofilia, kanibalizm

             • brak granicy wolności

         • sfera popędowa duszy ≠ mądrość

     • Metafora Erosa – dialog Uczta

       • wznoszenie się do góry

       • Eros – grecki bóg miłości

       • metafora Erosa u Platona

         • Bieda i Dostatek spotykają się na uczcie u Zeusa i pod wpływem alkoholu dokonują poczęcia Erosa

Bieda (pierwiastek kobiecy)	Dostatek (pierwiastek męski)
Ciało, rządza cielesna, popędy	Sfera duchowa
niewiedza	Mądrość (głęboko zapisana)
Śmiertelność	nieśmiertelność

• „wyrzucenie” artystów ze społeczeństwa przez Platona – ze względu na ich umiłowanie wolności

• Eros jest obrazem człowieka

  • jednocześnie śmiertelny i nieśmiertelny

    • dwie możliwości zostania nieśmiertelnym – mit o połówkach

      • człowiek był kiedyś jednością, ale się rozdzielił

      • dzieci jako zapewnienie człowiekowi nieśmiertelności

      • ponadczasowe dzieła pozwalają na stanie się nieśmiertelnym

      • jednostki takie jak Platon nie płodzą dzieci, a jedynie tworzą swoje genialne dzieła duchowe

• Eros – filozoficzna metafora

  • połączenie biedy z dostatkiem

    • bieda – wyrasta z niewiedzy

    • dostatek – buduje/odkrywa mądrość

  • przekraczanie śmiertelności w celu zniesienia się ku bogom, jednak ciało ściąga w tym czasie w dół ku śmiertelności

• Przekraczanie samego siebie

  • odbywa się w miłości

    • jednoczenie się z kimś (drugą połową)

      • miłość do ciała

        • podniesienie/afirmacja miłości homoseksualnej

          • Platon był gejem

        • miłość homoseksualna jest w pełni bezinteresowna

      • miłość do wielu ciał

      • miłość do duszy

      • miłość do nauki

        • tworzenie wspólnoty z innymi ludźmi

      • miłość do idei

        • kochankowie bogów

        • filozofowie zakochani w mądrości

          • zespolenie wszystkich przeciwieństw

  • miłość otwiera na inne doświadczenia

    • miłość fizyczna posiada swój odpowiednik absolutny

      • kościół (kobieta) i Chrystus (mężczyzna) – absolut jedności

• Ideały Platona

  • dobro wspólne jest ważniejsze niż dobro jednostki

  • ktoś, kto chce się poświęcić polityce musi być kompetentny

9. Sofiści

   • nie używali sformułowania „filozofowie”, a jedynie „nauczyciele”

   • Prodikos

   • Protagoras

     • „człowiek jest miarą wszechrzeczy”

       • odrzucenie absolutu, idei, boga

       • spełnieniem jest człowieczeństwa jest profilaktyka społeczna

         • poradzić sobie w życiu

       • uczymy się w życiu tego, co nam się może przydać

         • używanie wiedzy w praktyce

     • relatywizm – wszystko jest względne

       • wszystko zależy od punktu widzenia

         • data zależy od używanego kalendarza

       • ludzie przenieśli treści kulturowe do absolutnych prawd -> religia

     • konwencjonalizm

       • ludzie żyją w pewnych konwencjach uznając, że ich konwencja jest absolutna

         • umowa społeczna

         • brak racji absolutnej

       • wszystko jest konwencją – również religia

         • praktyka życia – tabu jako unikanie chorób

     • sensatywizm

       • powrót do wiary zmysłów

     • praktywizm – prawdy są użyteczne dla człowieka

   • Gorgiasz

     • „nie ma nic

       • brak absolutnego sensu, nie ma absolutnego spełnienia się rzeczywistości

     • a nawet gdyby coś było to nie dałoby się tego pomyśleć

     • nawet gdyby się dało pomyśleć to nie dałoby się tego powiedzieć

       • wszystko jest zrelatywizowane i subiektywne

     • Filozofia jest kłamstwem

       • zyskanie czegoś za pomocą kłamstwa

       • nikt nie jest właścicielem absolutu (Sokrates i Platon) -> uczyli za darmo

       • Sofiści uznawali, że mogą otrzymywać wynagrodzenie za naukę, gdyż uczą treści praktycznych, a nie wątpliwej prawdy absolutnej

       • filozofowie mówią o tym czego nie ma

         • dlatego istnieją sprzeczne tezy

       • pierwsze w naszej kulturze oświecenie

     • Konsekwencja polityczna

       • państwo powstaje przez ludzi i dla ludzi – służy człowiekowi

         • państwo sofistów zostało powołane w celu uzyskania empirycznych korzyści

       • sofiści są pierwszymi przedstawicielami umowy społecznej

         • naturalna jest demokracja

           • brak wspólnego punktu uzgadniania, więc ludzie muszą bez przerwy dyskutować

         • państwo antykonserwatywne

           • bez przerwy ulega zmianom

     • Cechy sofistów

       • wolność osobista

       • uczenie się na błędach

       • odpowiedzialność

       • przemawianie i przekonywanie innych

       • prawo natury:

         • wszyscy jesteśmy równi z natury

       • byli obojętni pod kątem religii

         • religia jest przydatna w życiu społecznym

           • zlaicyzowanie pojęć politycznych

           • najwyższe konwencje ustanawia państwo – poprzez np. prawo

       • zwolennicy sztuki

10. Arystoteles

    • postać i znaczenie Arystotelesa

      • uczeń Platona

      • jest pisma zaginęły – nie odniósł sukcesu w starożytności

        • wcześniej zostały przetłumaczone na arabski

          • w średniowieczu – Arystoteles jako heretyk

            • poprzez ukształtowanie na Platonie

      • Likejon – szkoła Arystotelesa

        • „kto nie studiuje nie wchodzi”

        • uniwersytety – średniowiecze – teologia

          • przekrój przedmiotów

      • Rafael „Szkoła Platońska”

      • „Drogi mi mój przyjaciel Platon, ale droższa mi prawda”

        • polemika między idealistą (Platon) a realistą (Arystoteles)

          • Arystoteles a Platon – spór i porównanie

            • Arystoteles jako umysł wszechstronniejszy, natomiast Platon był wizjonerem

            • Arystoteles to realista – realizuje problemy z wielu stron, naświetla problemy (wprowadza do filozofii argumenty)

            • Arystoteles opisywał historie filozofii i polemizował z nią

      • Awerroizm – herezje Arystotelesa

        • Tomasz z Akwinu (tomizm) podejmuje decyzja o dalszych losach dzieł Arystotelesa

          • chrześcijaństwu jest bliżej do filozofii Arystotelesa niż do Platona

          • tomizm – główny nurt filozofii chrześcijańskiej

        • Prawosławie nigdy nie wyrzekło się Platona, natomiast nie uznali Arystotelesa, gdyż był materialistą

      • przedmioty w szkole Arystotelesa

        • logika – Arystoteles był prekursorem

        • fizyka

        • fizjologia

        • polityka psychologia (o duszy)

        • ekonomia

        • teoria literatury („Poetyka”)

        • metafizyka Arystotelesa

      • Aleksander Wielki – uczeń Arystotelesa

    • muśnięcie metafizyki

      • człowiek jest połączoną formą i materią

      • forma + materia = substancja

        • forma – natura rzeczy, istota

        • materia – kanwa na formę, potencja

          • rozum – najważniejsza cecha człowieka, odróżnia go od innych stworzeń

      • Arystoteles – naukowiec-filozof

        • siedzimy w materii – próba opisania świata rozumnego za pomocą oczu

        • prawda – w umyśle się uzewnętrznia świat

        • istota rzeczy i natury

          • każdy dąży do celu swojego stworzenia

        • empelekia – szczyt wiedzy

        • po śmierci forma i materia się rozdzielają, a nowe formy przechodzą do materii

          • świat jest ciągłym ruchem formy i materii

    • etyka (etyka nikomachejska)

      • Etyka złotego środka

        • przykłady:

          • słabości cnoty - rozumność

          • zuchwałość, tchórzliwość, wątpliwość odwaga

          • fałszywa skromność szczerość

          • pochlebstwa, wrogość przyjaźń*

            • *niezwykła doskonałość – jeśli uda nam się opanować własną namiętność i naturę

          • skąpstwo skromność

          • rozrzutność oszczędność

          • lenistwo, pracoholizm pracowitość

          • biały szary (przeciętność) czarny

        • etyka złotego środka – doskonałość

          • Doskonałość istnieje w materii (człowieku)

            • przyjmując działalność człowieka: umiar, harmonia, ład, złoty środek

            • ≠ u Platona – niedościgniony wzór

          • Dobro – u Arystotelesa materialne i rzeczywiste

            • urzeczywistnia się realnie

            • Platon = Dobro + Piękno + Prawda = Absolut

            • poszukujemy dobra dla siebie w swoim życiu

              • w zależności od problemu

                • etyka dostosowująca się do sytuacji – poszukujemy złotego środka w danej sytuacji

              • nie we wszystkim można znaleźć złoty środek

                • przykład: zabijanie – coś z natury złe –

                  • tam, gdzie nie możemy znaleźć umiaru zawsze jest źle

                  • pijaństwo

                  • cudzołóstwo

              • pieniądze są jak alkohol – bez umiaru

                • trzeba zachować rozsądek

              • nie kradzież jest zła

                • ale dobry człowiek nie kradnie

                  • brak zasad, ale kształcenie człowieka

            • cnoty filozofii starożytnej: umiar, ład, harmonia

          • rozumność prowadzi do szczęścia

            • gdy byt zrozumie swoją istotę/naturę to dąży do spełnienia

              • pytanie: kim jestem?

            • eudajmonia – „posiadający dobrego ducha”, SZCZĘŚCIE

            • eudajmonia ≠ hegemonizm

              • eudajmonia

                • refleksja o całym swoim życiu

                  • nie jest związane z chwilowym szczęściem, ale realizacją swojej istoty, przepełnienia swojego życia dobrem – to nie może być przypadek!

                  • stała predyspozycja, by pomagać innym -> poczucie spełnienia życia

        • Etyka Arystotelesa – Etyka złotego środka

          • etyka cnót, etyka podmiotu, etyka charakteru, etyka spełnienia się, etyka perfekcjonizmu, etyka wzorca osobowego

        • Cel eudajmonii- środki

          • przestrojenie duszy:

            • wyższe części duszy są nieśmiertelne

          • szczęśliwy los

            • Grecy – fataliści, los, przeznaczenie, fatum

              • człowiek może przestrajać duszę i nie osiągnąć szczęścia

                • niektórzy ludzie mogą mieć fatum - cierpienie

          • wspólnota

            • cel państwa i jednostki jest taki sam – osiągnąć szczęście

    • filozofia polityczna

      • Celem państwa i jednostki jest szczęście

      • Państwo istnieje z natury

        • naturalnie mężczyzna łączy się z kobietą tworząc rodzinę – podstawową komórkę społeczną

      • Człowiek jest istotą polityczną – gr. „zoom politikon” – Arystoteles- „Polityka”

        • rozumność – wspólnotowość

          • „poza państwem żyje Bóg lub barbarzyńca”

          • człowiek komunikuje się za pomocą mowy

        • źródłem państwa jest indywidualizm (specjalizacja państwa)

        • źródłem państwa jest wspólnota

          • nigdy człowiek gdy jest sam

          • rodzina – źródło państwa

            • brak rodziny u Platona – homoseksualizm

              • psychologizacja filozofii

              • 

      • polis jest wcześniej niż jednostka

        • w sensie genetycznym źródłem państwa jest rodzina

          • dla jednostki państwo jest warunkiem dzięki któremu rodzina może zaistnieć

    • polityka – nauka o państwie

      • Arystoteles – „Ekonomica”

        • oikos – dom, nomia – nauka

          • nauka o gospodarstwie

      • aby mogła zaistnieć rodzina musi być:

        • budynek

        • kobieta/wół

      • mężczyzna zarządza gospodarstwem domowym – ekonomia

        • „z natury rzeczy” – Arystoteles

          • kobieta karmi dzieci - ciało

          • mężczyzna wychowuje dzieci – rozum

        • żona powinna kochać i bać się męża

          • uległa

          • nie powinna się dopytywać o sprawy publiczne

          • służyć i szanować męża

        • mężczyzna powinien:

          • nie krzywdzić żony – ma być wierny

            • zdrada powoduje załamanie się rodziny – podstawowej komórki społecznej

              • brak szacunku dla rodziny

      • Afirmacja niewolnictwa

        • Arystoteles – niewolnik – żywa własność

        • poza wspólnotą żyją: barbarzyńcy, niewolnicy, zwierzęta, rośliny -> niżsi ludzie

          • niewolnik rozumie rozkazy, ale nie potrafi myśleć

        • niewolnictwo – natura rzeczy

          • pan > niewolnik

          • mąż > żona

          • ojciec > dzieci

            • pan, mąż i ojciec reprezentują rozum! (z natury rzeczy)

      • Najdoskonalszym państwem jest politea

        • królestwo cnota

        • monarchia bogactwo

        • arystokracja bogactwo politea

        • demokracja wolność

        • dobro wspólne egoizm

        • królestwo → tyrania

        • arystokracja → oligarchia stabilność ekonomiczna jest bazą dla harmonijnego i pokojowego

        • politea → demokracja (politea) państwa

      • politea – rządy klasy średniej

        • oligarchia – gnuśność, chciwość

        • demokracja – ludzie prości nie mają czasu na rozwijanie się

      • stosunek do własności prywatnej

        • nie należy usuwać własności prywatnej, ponieważ sama w sobie nie jest zła, natomiast to ludzie są źli i chciwi

          • własność wspólna prowadzi do konfliktów

          • bez własności prywatnej nie ma rodziny

            • nie ma z czego utrzymywać

          • bez własności prywatnej nie ma człowieka który się opisuje poprzez posiadane przedmioty

11. Hedonizm

    • hedone – przyjemność

    • 2 nurty hedonizmu

      • Cyrenaicy – skrajny hedonizm

      • Epikurejczycy

    • Arystyp z Cyreny

      • Cyrenaicy

        • pierwszy zaczął pobierać opłaty za naukę

    • „Przyjemność różni się od przyjemności tylko tym, że jedna od drugiej jest przyjemniejsza”

      • brak jakościowego wartościowania przyjemności, jedynie intensyfikacja

      • szanowanie przyjemności obu stron

      • Hedoniści próbują wszystko sprowadzić do przyjemności

    • Epikur – Epikurejczycy

      • subtelny hedonizm

      • epoka hellenistyczna

        • rozpad klasycznego polis, 338 r.p.n.e. bitwa pod Pelomeą – podbicie Grecji przez Macedończyków

        • kontekst historyczny

          • upadek demokratycznej polis

          • państwa barbarzyńskie – brak demokracji

          • zwątpienie w demokracje

            • potrzeba nowej filozofii

      • „filozofia jest jak lekarstwo – leczy duszę”

      • Szkoła Epikura znajdowała się w ogrodzie

        • mógł do niej przyjść każdy – nawet kobieta upadła

          • gdyż nigdy nie jest za późno by być szczęśliwym

        • postawa wroga wobec polityki

      • Założenia filozofii Epikurejskiej

        • 1. Część egzystencjalna

          • szczęście = odczuwanie przyjemności

            • lęki sprawiają, że człowiek nie odczuwa przyjemności

            • strach powoduje, że nie funkcjonujemy normalnie i wystarczająco dobrze, jak na nasze możliwości (na miarę naszych możliwości)

              • możemy szukać bezpieczeństwa w sobie, w swojej świadomości

          • Epikur zachwyca się bogiem, nie jest ateistą

            • ale bardzo krytykuje religie

              • religia propaguje złą wiedzę na temat bóstwa → zastrasza społeczeństwo

                • jeśli ktoś się nie boi, to nie potrzebuje religii

            • „bezbożnym jest ten, który podziela mniemanie tłumu o Bogu”

              • ludzie nam zaszczepiają złą wiedzę o Bogu

            • Nieśmiertelność, szczęśliwość

              • ludzie powinni być jak bogowie, czyli powinni być szczęśliwi, bo nie mogą być nieśmiertelni

        • 2. Lęk przed śmiercią

          • śmierć – doświadczenie ≠ śmierć – egzystencjalne poczucie

            • musimy się skonfrontować z egzystencjalnym poczuciem śmierci

          • „Gdy my istniejemy śmierć jest nieobecna, kiedy pojawia się śmierć nie ma nas”

            • głupiec – ten, kto boi się śmierci

              • zamiana strachu przed śmiercią w afirmacje życia

            • istnieje jedno życie

              • wiara w życie po śmierci nie rozwiązuje problemu śmierci

        • 3. Lęk przed cierpieniem

          • silne cierpienie - krótkie

          • długotrwałe cierpienie – znośne

          • nie rozważa cierpienia długiego i intensywnego

            • może to wynikać z braku tak rozwiniętej medycyny jak współcześnie

          • „Każdy ból jest złem, ale nie każdego należy unikać”

            • bez poświęcenia się nie ma satysfakcji

              • gloryfikacja – odwleczenie przyjemności, ale nie intensyfikacja

          • „Każda przyjemność jest dobra, ale nie każda godna wyboru”

            • nie potrzebujemy żadnego zewnętrznego bodźca, by być szczęśliwym

          • zdrowie ciała + spokój duszy = szczęście (przyjemność)

            • szczęście jest wrodzone, człowiek jest z natury szczęśliwy, ale ma zmanipulowany umysł

              • potrzeby są urojone

                • należy wyzbywać się pragnień

                  • trzeba żyć prosto – dbać o ciało i ducha

              • szczęście jest wrodzone, więc trzeba się z nim pochodzić

                • trzeba być szczęśliwym teraz

            • potrzeby nie są naturalnym stanem człowieka – eliminowanie potrzeb prowadzi do szczęścia ≠ Arystyp

        • 4. Lęk przed innymi ludźmi

          • ludzie są niebezpieczni, gdyż manipulują naszą świadomością

          • umowa społeczna – umowa o nieszkodzeniu sobie nawzajem

            • szczęście i dobro człowieka jest wewnętrzne

            • społeczeństwo nie powinno wpływać na jednostkę

      • Odsuwanie się jednostki od polityki

        • wyjątki:

          • trzeba się zaangażować w politykę (np. w wypadku wojny) i opowiedzieć się po jednej stronie

            • najważniejsza w życiu jest przyjaźń

              • przyjaźń przełamuje egoizm

                • pomaga cieszyć się wspólnie przyjemnościami

              • „Najwięcej przyjemności ma ten, który ma najmniej potrzeb”

12. Sceptycy

    • IV – III r.p.n.e.

    • zawieszali sądy na wszelkie tematy

      • nie można powiedzieć nic pozytywnego na temat rzeczywistości

    • logika „dowodzenia w kółko” - przykład

      • Sokrates jest śmiertelny, bo wszyscy ludzie są śmiertelni, więc Sokrates jest śmiertelny

    • przy zawieszeniu wszystkich sądów umysł pozostaje spokojny = szczęście

      • jeżeli w celu uzasadnienia jednego sądu musimy powołać kolejny sąd, który opiera się na innym sądzie → dąży w nieskończoność

        • problem przyczynowo-skutkowy

          • torowali drogę dla chrześcijaństwa – pewność co do pewnych stwierdzeń musi przyjść z objawienia (nasz umysł jest skończony) – dąży do dogmatyzmu

    • PARADOKS SCEPTYCYZMU

      • sceptycyzm ↔ fundamentalizm

13. Stoicyzm

    • Zenon z Kition (IV – III w. p.n.e.)

      • inspiracja Platonem – państwo u Platona

        • uważali, że przedstawiają system całościowy podzielony na 3 działy:

          • logika

          • fizyka

          • etyka

      • etyka jest bardzo zbliżona do chrześcijaństwa

        • bezwzględna i bezwarunkowa miłość i szacunek dla godności człowieka

          • doskonalenie wewnętrzne

    • Stoicy rzymscy

      • Seneka

        • nauczyciel Nerona

          • przez niego podciął sobie żyły

      • Cyceron

      • Epiklet

        • niewolnik

          • istnieje tylko niewola ignorancji

      • Marek Aureliusz

        • filozof rządzący państwem – cesarz rzymski

          • prześladował chrześcijan

    • Podstawowa myśl stoików: „W każdej sytuacji należy zachować stoicki spokój”

      • każdy z nas odgrywa jakąś rolę w teatrze życia

        • liczne możliwości sytuacji w jakiej człowiek się urodził

          • trzeba się z tym pogodzić – trzeba tę rolę odegrać z godnością

      • doskonałość wewnętrzna – umiejętność zgodzenia się z własnym losem

    • mądrość = wolność

      • stoicy są panteistami

        • panteizm – filozofia religii

          • gr. teos – bóg

        • panteizm

          • łac. pan – wszystko

          • Bóg jest utożsamiany z całością rzeczywistości

            • jest wszędzie

      • Panteizm ≠ Chrześcijaństwo

      • wszystko jest częścią Boga Bóg jest poza rzeczywistością

      • rzeczywistość jest wieczna

        • Bóg stworzył świat

    • wszystko jest jednością

    • życie – część uniwersalna

      • wszystko jest doskonałe i rozumne

      • mądrość = wolność

      • trzeba się pogodzić z własnym losem

        • człowiek tego nie rozumie

        • wybieram to co jest zdeterminowane wyższą siłą

          • mądrość – godzenie się z losem

          • wolność – konieczność uświadomiona

      • wszystko jest racjonalne i rozumne

        • brak preferowanego systemu politycznego

          • wszystkie systemy są dobre, bo są częścią rzeczywistości

            • trzeba afirmować zostaną rzeczywistość

            • mędrzec – sprawdza czy rzeczywistość jest racjonalna

              • jeśli nie jest to mędrzec przeciwdziała

                • protestuje = samobójstwo

    • Cyceron – „Res Publica”

      • uniwersalizm stoicki + imperium rzymskie

        • w sposób najdoskonalszy wciela myśl rzymską

          • wojny rzymskie są sprawiedliwe, ponieważ rozpowszechniają kulturę

            • filozofia kosmopolityczna przechodząca w filozofię polityczną

14. Augustyn Aureliusz - Święty Augustyn – Augustyn z Hippony

    • IV –V w.n.e.

      • na łonie judaizmu rodzi się chrześcijaństwo

        • nowe przykazanie – przykazanie miłości -> dekalog żydowski

          • patrystyka – ojciec – pierwszy okres tworzenia się chrześcijaństwa

            • problem – stosunek do filozofii starożytnej

              • spór czy chrześcijanie mogą czytać dzieła starożytne

                • starożytni są poganami

      • wg. Augustyna – można czytać dzieła starożytne, tylko pod kątem objawienia

        • specjalne miejsce: Platon

          • Augustyn jako platonik

    • filozofia Augustyna – pełna konkretów

      • filozofia prawdziwa i autentyczna – spojrzenie pod kątem problemów ludzkich

        • problem: szczęście - Bóg

          • a jeżeli ktoś poszukuje szczęścia poza Bogiem jest głupi

            • chrześcijaństwo: teocentryzm

    • 4 problemy filozofii Augustiańskiej

      • teodycea

        • sposób uprawiania filozofii, który próbuje rozwiązać zagadkę dobrego Boga i złego świata

          • wszystko jest dobre, bo stworzone przez Boga

0

• Manichejczycy – sekta w której był Augustyn w młodości

  • rzeczywistość – wypadkowa sił

• 

  • Byty, które się psują są dobre!!

    • Jeśli się zepsuło to tego NIE MA!

    • ZŁO TO BRAK DOBRA!

      • nie istnieje zło jako substancja

        • złe jest oddalenie się od Boga

  • człowiek się oddala od Boga

    • zła wola – odpadła z dobra

  • grzech pierworodny – klęska gatunkowa = zapłodnienie

    • Jezus i Matka Bodka – brak grzechu pierworodnego

• łaska

  • po grzechu pierworodnym nie ma ludzi zasługujących na łaskę

    • z łaski – za nic

      • ŁASKA JEST ZA NIC!

    • z Boga człowiek doznaje daru łaski i czyni dobro

  • Augustyn – droga protestantów

    • PREDESTYNACJA (łac. predestinatio) – los pośmiertny człowieka jest z góry przesądzony

    • człowiek nie przyczynia się do własnego zbawienia – świat jest niepewny

    • Bóg decyduje o zbawieniu człowieka

      • brak wyróżnionej roli kapłana i kościoła

      • Max Weber – „Etyka protestancka i duch kapitalizmu”

    • rodzina i biznes – dobre relacje w tych sferach – świadectwo łaski

      • praca przyczynia się do łaski

• państwo boże

  • więcej niezbawionych niż zbawionych

  • grunt polityczny

• podział na dwa państwa

  • Civitas Dei

  • Civitas Terrens

• trzy grzechy główne Augustyna

  • pycha

    • wszystkie grzechy biorą się z grzechu pychy

  • ciekawość

  • rządze cielesne/nieczystość

Civitas Dei

Civitas Terrens

państwo platońskie, idealne, niewidzialne kościół z Chrystusem mistyczna jedność z bogiem nie jest to kościół rzymsko-katolicki!! nawet osoby we wspólnocie kościoła nie będą na pewno zbawione sacrum miłość pielgrzym życie na miarę Boga prawda człowiek zaprojektowany przez Boga szczęście wojna, konflikt, nienawiść Abel

państwo ziemskie, potępieni (Ci którzy nie zostali zbawieni przez Boga) profanum grzesznik egoizm – upadek życie na miarę ciała śmierć – skutek grzechu pierworodnego gdyby grzech pierworodny bylibyśmy nieśmiertelni fałsz – egocentryzm, egoizm brak kontroli nad własnym ciałem i życiem brak wizji własnego życia – sami nie dajemy rady osiągnąć szczęścia jest to możliwe tylko po otrzymaniu łaski potępienie Kain założyciel państwa ziemskiego Rzym – Romulus i Remus pogarda Boga władza

• władza jest dana od Boga, ale z powodu grzechu

  • państwo to bicz Boży dla grzeszników

  • państwo

    • zachowuje pokój

    • przez złych władców przejawia się boży plan

    • państwo poprzez prawo ogranicza działania ludzkie

    • nie jest tworem doskonałym – ważniejszy jest człowiek

• Korneliusz Jansen (XVII wiek)

  • powtórzenie myśli augustiańskiej

    • głównie koncepcja łaski

  • jego poglądy zostały potępione

    • poglądy Korneliusza/Augustyna były niewygodne, więc trzeba było je usunąć, ukryć

      • poglądy Augustyna przyjęli głównie protestanci

• Paradoks filozofii Augustyna

  • paradoks łaski

    • wzmocnienie instytucjonalnej siły kościoła

      • po co instytucje kościoła, skoro wszystko zależy od łaski

    • instytucja kościoła (silna) przyczynia się do poczucia siły łaski

  • walka z herezjami

    • herezja donatystów

      • przeciwstawiali jakość ilości

        • kościół jako wspólnota mała, ludzi wybranych, głęboko wierzących

      • według Augustyna kościół powinien być jak największy (ilość a nie jakość)

    • stanowisko uzależnione od charyzmy

      • sakrament działa niezależnie od tego w jakim stanie znajduje się ksiądz

        • wg. donatystów – sakrament/łaska musi była przekazana przez czystego księdza

        • Augustyn zakłada, ze człowiek jest z góry zły

      • pelagianizm Pelagiusz: liczy się postępowanie a nie sakramenty

        • dobre postępowanie prowadzi do łaski

        • świętość atrybutem jednostki a nie wspólnoty

          • wg Augustyna takie poglądy to nie religia i wiara lecz etyka

      • millenaryści

        • wiara w nadchodzący koniec świata

          • powoduje podwójne podejście ludzi do końca świata – nieracjonalne

            • 2 opcje: wielka impreza albo modlitwa

        • wg. Augustyna świat nie może się skończyć bo to nie sprzyja racjonalizmowi, jednak trzeba żyć odpowiedzialnie i budować kościoł

• papalizm – papiestwo jest ważniejsze niż władza świecka (XIw)

  • Grzegorz VII a Henryk IV – spór o inwestyturę

    • iść do Canossy – warto się upokorzyć, żeby coś zyskać

  • spór między władzą świecką a religijną

  • papież jest zastępcą Chrystusa na ziemi

  • wykorzystanie Augustyna do papalizm

    • umniejszenie aspektu ziemskiego

9. Tomasz z Akwinu (XIIw) – doktor angelus

   • kontekst historyczny:

     • herezja arystotelesowska – awerroizm

     • krucjaty

   • Tomasz z Akwinu – rehabilitacja Arystotelesa

     • Arystoteles – forma i materia – nie pasuje do chrześcijaństwa - realista

       • świat jest wieczny – nikt go nie stworzył

         • substancja jest samoistna

     • Tomasz dodał do Arystotelesa Istnienie

       • Istnienie pochodzi od Boga

         • zachowanie wszechmocy Boga i realności świata (forma + materia)

       • świat jest realny ponieważ pochodzi od Boga

         • Bóg jest gwarancją istnienia

         • świat nie jest iluzja jak na wschodzie

     • jedność psychofizyczna

       • forma – dusza

         • podniesienie wartości ciała

       • materia – ciało

     • po śmierci następuje zmartwychwstanie – Bóg zachowa jednostkę przy życiu

       • ciało i psyche nie rozłączają się

       • u Platona – rozdział duszy od ciała – reinkarnacja

     • Arystoteles – człowiek jako zoon politikon - życie społeczne oczyszcza

       • Św. Tomasz

         • podstawą życia społecznego: pax i ordo (pokój i porządek)

         • Ustroje

           • najlepszy ustój arystokracja

           • najgorszy ustrój tyrania

       • porządek rzeczywistości

         • kamień/roślina/zwierze(kot Bazyli) /człowiek/anioł/Bóg -> drabina Tomasza

           • coraz więcej sensu, rozwoju,

           • kamień – materia (ateizm)

         • feudalizm świata – porządek feudalny

           • chłop pańszczyźniany

         • Bóg potrafi podać wszystkie przyczyny

           • w pewnym momencie trzeba skończyć

             • używamy rzeczy empirycznych (pytań) i przechodzimy do pytań filozoficznych

               • na końcu jest Bóg – jest on przyczyną wszystkiego

         • teiści – wszystko jest od Boga

         • ateiści – ostatnia przyczyna to materia

           • wg Dawsona – ateiści nie są grupą sformalizowaną, tak jak chrześcijanie – brak manifestacji własnych przekonań

             • prawie każdy odnosi ogólny sens/prawda rzeczywistości do Boga

           • XXI wiek – daleko idąca ateizacja

             • czy ateistów jest więcej od teistów

               • środowisko filozoficzne – konserwatywne

               • teiści>ateiści

             • ateizacja wg, księży – odchodzenie od kościoła

               • indywidualizacja poszukiwań Boga

                 • ruchy para religijne

               • nie są to ateiści!

                 • „nie chodzimy do kościoła ponieważ wierzymy w Boga” – sekularyzacja, zindywidualizowanie stosunku do sacrum

             • teiści a ateiści – nawzajem się zwalczają

               • zarzut teistów w stosunku do ateistów - stereotypy

                 • brak moralności

                 • konsumpcjonizm

               • wg ateistów tylko świecka etyka ma racje bytu

                 • Gombrowicz – Kosmos

                 • bycie ateistą jako doświadczenie tragiczne

                   CZASY NOWOŻYTNE – RENESANS

10. NICOLO MACHIAVELLI

    • „Książę”

      • wzbudzała nieprawdopodobne kontrowersje

      • fascynowały się nią różne dziwne osoby: Nietzsche, Mussolini

        • Henryk VIII się nią również fascynował

          • chciał jako jedyna osoba przeczytać tą książkę

      • „Jak zdobyć i utrzymać władzę”­ – jeden z najważniejszych rozdziałów

      • główny bohater: Cesare Borgia

        • syn papieża Aleksandra VI

          • kler nie żyje w celibacie

          • Aleksander VI

            • miał dużo dzieci i kochanek

              • perwersje seksualne (de Sade)

                • „Żywoty cezarów”

            • córka Lukrecja

            • promowanie nepotyzmu

            • zabójstwa, trucie

        • Cesare Borgia chce sam zdobyć i utrzymać władzę

    • Zło realniejsze niż dobro

      • ludzi są z natury źli i bardziej na zło wyczuleni

        • człowiek nie przykłada wagi do dobra

      • dla Machiavellego istnieje bardziej zło

        • zło jest naturalne i powszechne w życiu publicznym

      • jeżeli władca urodzi się dobry, to musi się nauczyć być złym, by przetrwać

        • aby inni mogli być dobry

      • Machiavelli a religia

        • nie przepada za religią chrześcijańską

          • zło jest realniejsze niż dobro, a wg Augustyna zło nie istnieje

        • wg niego przynależność do wspólnoty chrześcijańskiej pociąga złe skutki:

          • bezwarunkowa i bezwzględna miłość – nawet wrogowie muszą być kochani

            • w polityce nie można się odnosić do wroga z miłością

            • walka z Niemcami – musimy się bronić

          • pokora

          • miłosierdzie

          • wyrozumiałość

          • miłość

          • wiara opiera się na dbaniu o byt w królestwie niematerialnym

            • człowiek nie obecny w życiu rzeczywistym

            • chrześcijanin ucieka świadomością w zaświaty

      • polityka

        • diabelska siła służąca dobrej sprawie

          • Konrad Wallenrod – Mickiewicz uwielbia Machiavellego

            • Konrad poświęcił się dla ojczyzny – postać tragiczna

              • poświęca się dla polityki

          • królowa zdradza króla ze szpiegiem, który wniknął do pałacu tylko by uzyskać informacje

            • król powinien go torturować (by wiedzieć dla kogo i co wie szpiegując) i zabić

          • królowa zdradza króla z ukochanym kochankiem

            • jest to prywatna sprawa, więc nie możemy się posługiwać przemoc

          • „cel uświęca środki” tylko w wypadku polityki!!! a nie życia prywatnego

            • takie założenie jest związane z realiami politycznymi

              • sfera polityki jest sferą wojny

        • „Jeśli dbasz o zbawienie własnej duszy to nie zajmuj się polityką”

          • gdyż będziesz musiał wejść w sytuacje, które zakwestionują twoje zasady moralne

        • świadomość dobra i zła

          • jeśli jakiś cel polityczny możemy osiągnąć drogą dobra to wtedy sięgamy po takie środki

            • jednak takie sytuacje zdarzają się bardzo rzadko

        • rady Machiavellego dla księdza

          • skazywać wrogów państwa, a nie wrogów osobistych

          • stosować przemoc/terror ale skoncentrowany w krótkim czasie

          • oszczędne korzystanie z majątku

            • bogactwo wzbudza zawiść

          • budzić miłość w poddanych, ale i lęk

        • cnota polityczna ( VIRTU) ≠ fortuna

          • chrześcijaństwo nie kształtuje cnot politycznych

            • fortuna: akceptacja faktów, które się wydarzają, bierność, podporządkowanie się losowi

            • cnota polityczna: chęć zmiany, moc, wola walki, realizacja własnych celów

          • jeśli nie ma virtu (silnej jednostki) to państwo zginie!

            • słaba jednostka daje się podbić, więc państwo zginie

              • słaba jednostka neguje patriotyzm w swoim narodzie

            • Włochy, Polska pod zaborami

        • filozofia anty utopijna

          • polityka jako sfera rzeczywistości, a nie marzeń

            • Machiavelli opiera się w dużym stopniu na historii

              • analiza historii, bitew, postaci – sposoby zachowania przywódców narodu w poszczególnych sytuacjach

                • opisuje politykę poprzez motywacje psychiczne ludzi

                  • zachwyt nad strategią

        • filozofia patriotyczna

        • podkreślenie stabilności gospodarczej z bogatym mieszczaństwem

        • technicyzacja polityki

          • oczyszczenie jej z idealizmu filozofii starożytnej

            • etos polaków i moralność ≠ realia (porządna droga!)

              • polityka powinna odrzucać etosy wartości

                • polityka powinna wykonywać pewne zadania, a nie bawić się w patriotyzm, moralność itp.

        • zwolennik republiki

          • principe – pan, władca, książę

            • napisana pod Medyceuszy

              • Machiavelli był urzędnikiem i chciał się wkupić w politykę, w łaski Medyceuszy

          • Machiavelli marzył o republice

            • jeżeli zacznie się demokratyzować państwo, zamiast zbudować silny etos państwowy (złota wolność szlachecka) to całość upadnie!

          • rzymska republika – najdoskonalszy ustrój

            • element demokracji – Res Publica Cyceron – zgromadzenie ludowe

            • element arystokracji - senat

            • element monarchii – konsulowe (wybierani kolegialnie), trybuni

              • żeby stworzyć świetne państwo trzeba te elementy połączyć – system mieszany – republika rzymska

          • republica

            • system różny od monarchii (kontekst rzymski)

            • silne państwo – rzec publiczna, wspólna

            • element konserwatywny

              • szlachta polska wymyśliła etos republiki – pochodzenie od starożytnych greków

        • Machiavelli nie usprawiedliwia WSZELKICH GWAŁTÓW

          • zależy jaki cel ma uświęcać te środki

          • prywata nie uzasadnia używania przemocy!

        • Machiavelli nie potępia niemoralnych czynów koniecznych ze względów politycznych

        • wojna sprawiedliwa

          • odpowiedź na agresję – cel uświęca środki

          • szansa na wygranie bitwy – cel uświęca środki

          • celem ataku nie jest ludność cywilna – można zabijać żołnierzy

            • chrześcijaństwo – brak jednoznacznego stanowiska

        • polityka nie jest niczyją prywatną sprawą

          • w wypadku konfliktu etycznego wewnątrz polityka musimy się kierować dobrem państwa, a nie własnymi zasadami moralnymi

            • radykalne prawo antyaborcyjne prowadzi do zwiększenia się podziemia aborcyjnego

              • a więc kierując się dobrem państwa trzeba zliberalizować prawo antyaborcyjne

          • Max Weber – „Polityka jako zawód i powołanie”

            • powtórzenie filozofii Machiavellego, jednak w złagodzonej formie

              • polityk nie może mieszać moralności prywatnej i moralności publicznej

            • apodyktyczne obstawanie przy moralności jest katastrofalne dla polityki

              • jednak również nie można obstawiać wyłącznie przy celach politycznych

          • organizacja formalna ≠ jednostka

            • żołnierz zabijający z rozkazu 500 osób jest uhonorowany

            • wprowadzenie statku na mieliznę przez żołnierza – kara śmierci dla żołnierza

            • reklama papierosów – kowboj na koniu – prawdziwy mężczyzna – sukces komercyjny, sukces osoby tworzącej reklamę - pochwała

            • jednak z drugiej strony przed swoim synem nie będzie mógł gloryfikować palenia papierosów

            • MORALNA SCHIZOFRENIA

              • podwójny standard moralny występujący w życiu społecznym!!

                • utrata jednostkowości, gdy realizujemy cele własnej organizacji

                  • można zmienić jednostki, jednak cele organizacji pozostają niezmienne

                  • jednak jednostka może decydować o przynależności do pewnych organizacji

              • nie można wyjść poza tą sprzeczność, ponieważ jest to powszechnie akceptowana

        • ojciec filozofii nowożytnej politycznej

    • MARY WOLLSTONECRAFT

      • feministka

      • kontekst historyczny: walka o prawa człowieka – bez zauważania kobiet

        • stereotyp mężczyzny – rozum

        • stereotyp kobiety – ognisko domowe, rodzina, istota ułomna (niemyślące racjonalnie)

      • postulat: uznać kobietę za istotę racjonalną

        • „kobieta jako ptak w klatce”

          • niewykształcona

          • zamknięta w domu

            • jeżeli kobiety mają być uznane za ludzi, muszą być uznane za racjonalne

              • muszą mieć możliwość kształcenia się

      • brak postulatów ekonomicznych i prawnych

        • kobiety mogą siedzieć w domu i rodzić dzieci, natomiast ma być wykształcona

          • decyzja należy do kobiety!

        • argument utylitarystyczny

          • jeśli kobieta jest wykształcona to lepiej wychowa dzieci – przeczyta im książkę, wie coś o świecie

      • wykształcenie poprawi relacje damsko-męskie

        • bez wykształcenia kobieta nie ma pojęcia o świecie

          • mężczyzna nie ma o czym z kobietą porozmawiać

          • Napoleon: kobieta nie ma żadnych praw, gdyż jest własnością mężczyzny i ma mu służyć ku uciesze

    • JOHN STUART MILL

      • „Poddaństwo kobiet”

      • feminista liberalny

      • Postulaty ekonomiczne i polityczne

        • kobieta nie może sama o sobie decydować, gdyż nie posiada własnych dóbr materialnych

          • w prawodawstwie kobieta była uznana za własność męża – nie istnieje gwałt na żonie

        • kobiety muszą pójść do pracy, by zyskać wolność

          • zerwanie zależności między kobietami a mężczyznami

          • własność prywatna jest gwarancją wolności!

          • mężczyzna ucieka się do przemocy fizycznej wobec kobiet

            • mężczyzna ma nieuzasadnione poczucie wyższości, gdyż kobieta jest od niego zależna finansowo

        • kobieta powinna pójść do pracy, aby tworzyć zdrową konkurencje na rynku pracy

        • dzięki wyzwoleniu się kobiety, może ona wyzwolić się również spod siły fizycznej męża – kobieta jako własność mężczyzny może być bezkarnie gwałcona, gdyż jest jego własnością

        • postulat uczestnictwa kobiet w polityce, by mogły dowodzić swoich racji – prawa wyborcze i parytety

      • liberalizm – kwestie ekonomiczne, które mają duże znaczenie na zależność

        • kobieta nie może się nawet rozwieść, gdyż nie ma środków na adwokata, więc nie może się wyzwolić spod władzy mężczyzny

      • sex ≠ gender

        • sex płeć biologiczna

        • gender – płeć kulturowa

          • płeć – zdeterminowana genetycznie i hormonalnie

          • płeć – kwestia wychowania przez rodziców

          • płeć – identyfikacja własna – brak identyfikacji psychiki z ciałem

        • feminizm – głównie ujęcie gender – czyli aspekt kulturowy

          • wychowanie dziewczynek do siedzenia w domu, gdyż świat zewnętrzny

          • wychowanie chłopców – do radzenia sobie w każdej sytuacji

            • bajki – kobiety, które zostają wyzwolone przez mężczyzn

            • szkoła – chłopiec – wyrozumiałość, łobuz, który może się nie uczyć

            • szkoła – dziewczynka – wstyd za brak wiedzy

            • korygowanie kobiet poprzez kwestie seksualne

            • chłopiec w bajkach jest zawsze krok o przodu w stosunku do dziewczynki

              • pewne szczyty są osiągalne jedynie przez mężczyzn – kosmonautyka

                • kobiety są lepszymi astronautami, ponieważ są silniejszy i lepiej się przystosowują

                  • przygotowuje je do tego psychika, poprzez ciąże – lepszy układ krążenia i wytrzymałość

                  • bardziej wydolne ciała na kwestie fizyczne

    • Kierunki feminizmu

      • feminizm liberalny

        • kobieta i mężczyzna są sobie równi, ale kobieta jest wykluczona

        • potrzebujemy długotrwałej ewolucji systemu

          • nadanie praw publicznych

          • edukacja

        • wrogiem kobiety nie jest w feminizmie liberalnym mężczyzna, ale patriarchat

          • mężczyzna stawia – jest on odpowiedzialny, może zapewnić kobiecie i rodzinie bezpieczeństwo ekonomiczne

            • kwestia gestów męskich w stosunku do kobiet – całowanie kobiet w rękę czy przepuszczanie w drzwiach

            • zmniejszanie stóp kobiet w Chinach – budowanie odrębności seksualnej

          • patriarchat uderza w mężczyzn

            • lekceważące traktowanie mężczyzn w rodzinie – w rodzinie patriarchalnej nie ma mężczyzny, kobieta wychowuje dzieci

            • po rozwodzie dzieci zostają przy matce – która czasami sprawdza się dużo słabiej niż mężczyzna

            • nieuzewnętrznianie uczuć przez mężczyzn

      • feminizm radykalny

        • mężczyzna i kobieta nie są sobie równi

          • kobieta jest lepsza od mężczyzny

            • kobiece doświadczenie doskonalsze od mężczyzny zostało zlekceważone przez kulturę

        • niechęć do mężczyzn

          • mężczyzna jest wrogiem kobiety

            • kobieta jako tania siła robocza w domu

          • mężczyzna jest

        • zmiana systemy radykalna rewolucja

          • radykalne przebudowanie społeczeństwa

            • znajdował duże poparcie

        • erotyka – wzorzec seksualny to zawłaszczenie kobiety przez mężczyznę

          • ta sfera dąży do przeniesienia tego wzorca do całej sfery społecznej

          • każde zbliżenie seksualne między kobietą a mężczyzną jest gwałtem

            • mężczyźni uczący się seksualności z męskiego porno jest podporządkowaniem kobiety mężczyźnie

      • wszystko w filozofie można przetransponować przez feminizm

        • Platon – metafora jaskini – przetransponowane przez feminizm (Platon był gejem)

          • mężczyzna zakwestionowanie kobiety

            • mężczyzna musi się odciąć od matki, jako najważniejszej kobiety

          • jaskinia – emocjonalność – sfera kobieca

            • mężczyzna musi się odciąć od sfery kobiecej, by wejść w sferę publiczną

        • męska rozrodczość niezwiązana z seksualnością kobiecą

          • Atena wyskoczyła z głowy zeusa

          • Bóg jest zawsze przedstawiany jako mężczyzna

            • Tomasz – Bóg jest tylko pierwiastkiem męskim

      • konflikty zbrojne

        • mężczyźni – koguty, maszyny do zabijania, agresywni, egoistyczni

        • kobieta – ciepło rodzinne, wychowywanie dzieci, łagodność

          • nie mogłaby być żołnierzem, gdyż za dużo energii zużywa na wychowanie dzieci, które mają być potem zabite

11. LIBERALIZM

    • John Locke

      • istnieją 3 prawa naturalne:

        • własność – prawo do owoców swojej pracy

        • życie – możliwość samo decydowania o własnym życiu

        • wolność

          • gwarantem tych praw jest bóg

            • praca czyni własność (zagospodarowanie świata sprawia, że to się staje nasze)

      • koncepcja umowy społecznej

      • stan natury

        • funkcje państwa – umowa społeczna niczego nie dodaje do natury, a państwo ma wzmocnić 3 prawa naturalne (w obronie przed innymi)

          • karanie w sposób prawny osób gwałcących prawa natury

          • zwolennik rozdziału państwa i kościoła

            • nie uderza w religie – należy wzmocnić państwa i religii poprzez rozłączenie ich

              • mieszanie polityki i religii = gorsze wykonywanie funkcji każdego z nich

            • ochrona wolności religijnej – różni ludzie wyznający różne religie, pluralizm wyznaniowy

              • sfera prywatna jest sferą dla religii, czasem również w społecznej

                • społeczeństwo ≠ państwo

                  • państwo jest efektem społeczeństwa

                  • społeczeństwo obywatelskie może kultywować swoją religie (procesje, itp.)

                  • państwo religijne – indoktrynacja religijna

              • wolność instytucji od symbolów religijnych

      • ojciec założyciel liberalizmu

    • Monteskiusz

      • opracowanie idei podziału władzy

        • sfera zagrażająca prawom naturalnym: władza

          • jeśli władza będzie słaba to nie będzie mogła ingerować w życie człowieka

        • legislatywa, egzekutywa,

          • największy strach: legislatywa

    • główne założenia liberalizmu

      • społeczeństwo obywatelskie (Locke)

      • państwo

        • religia nie zostaje zepchnięta do sfery prywatnej, ale do sfery społecznej

    • różne odmiany liberalizmu

      • USA: demokraci – liberałowie – obyczajowe wyzwolenie

        • najważniejsza kwestia – niskie podatki – bogactwo umożliwia liberalność (eutanazje, aborcje)

      • konserwatywny liberalizm w Polsce (PO) lub Unia Polityki Realnej – duży nacisk na paternalizm

      • liberalizm lewicowy – socjalistyczny

        • John Stuart Mill

        • John Rolls

      • neoliberalizm

        • wolny rynek, ale bez negacji tradycji

      • libertarianizm – anarchio-kapitalizm

        • Robert Nozick – „Anarchia” „Państwo utopia”

        • Murray Rothbard

      • anarchio-kapitalizm – fundamenty

        • zasada samo posiadania

          • człowiek jest właścicielem samego siebie

        • zasada nieagresji

          • nikt nie ma prawa używać siły lub groźny użycia tej siły, kiedy ktoś nie użyje jej jako pierwszy (obrona)

        • zasada afirmacja praw negatywnych

          • prawa negatywne – powstrzymanie się od ingerencji w cudzą własność i cudzą wolność

            • każdy ma tyle własności i wolności ile chce

            • maksymalizacja ludzkiej własności i wolności

            • prawa pozytywne – np. prawo do renty, zasiłku, urlopu macierzyńskiego, emerytury

              • nakładanie obowiązków w celu realizacji tych praw

              • nadużycie kwestii prawa, gdyż zabieramy innym, by realizować te prawa

              • redystrybucja własności i wolności cudzej

                • jeśli ktoś już otrzyma pewne prawo, to nie chcę się go potem wyrzec, a społeczeństwo musi za nie płacić

            • anarchia

            • wolność – wartość święta dla liberałów, ale dla anarchistów to podstawa pełna

            • Nozick –wolność jako stan naturalny

              • państwo ultra minimalne

              • państwo minimalne

            • przejście od stanu wolności człowieka do stanu minimalistycznego nie jest ograniczenie wolności

            • minarchista – uznaje państwo jako element niezbędny prawa – neutralna płaszczyzna, które daje szanse do praworządności

            • agencje ochrony są w konflikcie – sprawy rozwiązywane na gruncie prywatnym (prywatni sędziowie) – aktualnie prywatny arbitraż USA czy dotyczące kwestii rozwodowych

              • prawo i państwo to są merytorycznie różne sprawy (wg anarchistów – Rothbard)

              • wszystko ma być prywatne jeśli nie ma państwa

            • argumenty Nozicka

              • prawo

              • bezpieczeństwo

                • niektórzy nie są w stanie zapewnić sobie ochrony, ponieważ jeżeli ludzie nie są w agencji ochrony to staja się niebezpieczni dla całego społeczeństwo

                • bezpieczeństwo jest bliżej nas poprzez prywatne agencje obrony, gdyż państwo nie jest w stanie ochronić wszystkich obywateli

                • państwo niweczy prawo własności (podatki itd.)

                • w wypadku przeciwstawienia się tym prawom państwo używa jako pierwsze przemocy (2 zasada anarchistów)

              • usługi pomocy socjalnej

                • są niesprawiedliwe społecznie – nie można wystąpić z NFZtu

            • argumenty Rothbarda

              • państwo jest ekonomiczne dla zysku

              • państwo jest monopolistą

                • brak konkurencji

                • jakość usług jest coraz gorsza

                • koszty państwa są skrajnie nieprawdziwe

                • religia w szkole – osoby, które nie chcą mieć religii w szkole i tak muszą za nią płacić

                • rozwiązanie: szkoły prywatne – wybór rodzica i jego opłaty

                • osoby bezdzietne też muszą płacić na szkoły

              • wszystko ma być prywatne!!!!

            • USA – partia libertariańska

    • Karl Marx

      • przełamanie hermetyczności i sfery akademickiej filozofii

      • „filozofowie dotąd interpretowali świat, a chodzi o to, żeby go zmienić”

      • dużo grono zwolenników – również wśród intelektualistów

        • reżimy jako absolutne wynaturzenie marksizmu

      • stosunek negatywny do marksizmu jest odniesiony w pełni do indywidualnych przeżyć w reżimie komunistycznym

      • spojrzenie na dzieje: formacje społeczno-ekonomiczne

        • 1. wspólnota pierwotna

        • 2. niewolnictwo

        • 3. feudalizm

        • 4. kapitalizm

        • 5. socjalizm

        • 6. komunizm

          • odgadnięcie sensu dziejów – determinizm dziejowy

      • baza nadbudowa

        • język ekonomiczny, którego trzeba się nauczyć

          • ekonomia

            • Locke (liberalizm) - praca

            • Smith (liberalizm)

            • Ricardo (socjalizm)

            • Marx

              • marksizm wyszedł od liberalizmu

                • wartość przedmiotu wychodzi od pracy

              • myśl europejska jest zdominowany przez socjalizm

          • ekonomia

            • szkoła salamańska

            • szkoła austriacka

            • anarchia kapitalistyczny

              • wolny rynek decyduje o wartości rzeczy

                • państwo nie może wchodzić w zakres wolnego rynku

        • języka marksistowskiego trzeba się nauczyć

          • materia -> świadomość ludzka

          • mózg ≠ świadomość ludzka (sfera duszy)

          • ekonomia -> ustrój

            • bazą ustroju jest ekonomia

            • świadomość społeczna jest pochodną ekonomii, materii, stosunków interpersonalnych

              • świadomość zależy od środowiska życia (Afryka – brak filozofii, literatury, główny czynnik: woda)

            • świadomość człowieka jest zdeterminowana przez ekonomię

        • konflikt klasowy i alienacja

          • na każdym poziomie dziejów znajdujemy klasę panującą i uciskaną

            • niewolnicy ≠ panowie

            • chłopi ≠ panowie feudalni

            • robotnicy ≠ ludzie posiadający

          • szczególna klasa: proletariat

            • intelektualiści nie mają wysokiej klasy

            • apel szkolny w czasach indoktrynacji

              • palacz

              • sprzątaczki

            • efekt podniesienia robotnika do bożyszcza: problem płac górników, hutników itp. – szczególnie ciężka praca

            • proletariat jest szczególną klasą ponieważ nie posiada naturalnych wrogów

              • jej dobro jest dobrem wszystkich ludzi

            • rewolucja stworzy społeczeństwo bezklasowe, bez konfliktu klasowego

              • wynaturzenie reżimów komunistycznych

                • brak kapitalizmu na przestrzeni wieków w Rosji

                  • Lenin zmienił koncepcje Marxa – rewolucje ma zrobić partia

                  • brak robotników

                  • partia ma szczególną świadomość społeczną, która może wywołać rewolucje

              • kapitalizm przynosi rozwój społeczeństwa

                • Chiny

                  • państwo rolnicze

                  • powstanie hut, w której stal niczemu nie służyła

                  • efektem tego był głód, ponieważ nie było wystarczającej ilości rolników

          • alienacja pracy

            • praca wynaturzona staje się potęgą większą niż człowiek

              • kapitalizm XIXwieczny niszczył człowieka

                • Charlie Chaplin – komunista – filmy

                  • postacie: biedny Chaplin i bogaty kapitalista

                  • „Dyktator” – komunizm przeciwstawia się nazizmowi

              • praca niszczy człowieka

              • fetyszyzm totalny – krytyka konsumpcjonistycznego kapitalizmu

                • stosunki międzyludzkie są urzeczowione

                  • stosunki międzyludzkie się zatracają

              • kapitalista okrada robotnika – płaci minimalną stawkę robotnikowi za ciężką pracę

                • gdyby mu nie zapłacił to robotnik umarłby z głodu

                  • ten system funkcjonuje przez własność prywatną

                  • można to zmienić tylko poprzez rewolucje

          • system komunistyczny

            • brak autonomizmów – brak własności prywatnej – brak możliwości wyzyskiwania

            • społeczeństwo bezklasowe

            • własność jest uspołeczniona ≠ upaństwowiona (w rzeczywistości komunistycznej)

            • odrzucenie idei istnienia państwa

              • brak sensu państwa

                • po co granice, skoro wszyscy jesteśmy braćmi, brak policji

            • obfitość dóbr

              • efekt kapitalizmu – podniesienia techniki

                • „każdemu według potrzeb”

                  • społeczeństwo jest tak zamożne, że każdy dostaje natychmiast owoc swoich potrzeb

                  • realizacja wszystkich potrzeb człowieka

              • praca jest jedynie przyjemnością, sposobem samo spełniania się

            • brak przeszkód, konfliktów

            • społeczeństwo ultra sprawiedliwe

            • UTOPIA

              • marksizm funkcjonuje jak religia

                • kult jednostki

                • dogmaty z którymi się nie dyskutuje

                • raj zaprojektowany na ziemi !!!

              • marksizm nie został rozpoznany jako utopia, ponieważ został oparty na mocnej bazie ekonomicznej

                • realizacja utopii jest niebezpieczna na świecie

          • Dwa podejścia w Polsce do marksizmu

            • Leszek Kołakowski – „

              • postawienie tezy – Marx nie jest winny, każda osoba jest winna za siebie, a nie odpowiedzialność zbiorowa

          • zróżnicowanie nurtu marksistowskiego

            • rewizjonizm (Eduard Bernstein – socjaldemokracja europejska)

              • należy odejść od nurty rewolucjonistycznego marksizmu

                • drogą demokratyczną (poprzez partie polityczne) można zmieniać świat na lepsze

                  • odejście od kapitalizmu (kapitalistyczne wykorzystywanie robotników – brak zasad bhp)

                  • socjalizm – dbałość o robotnika

                  • feminizm – lewicowa dbałość o kobiety

                • postulaty lewicowe

          • konsekwencje filozofii marksistowskiej

            • szkoła frankfurcka/nowa lewica/goszyzm/ neomarksizm/ teoria krytyczna

              • instytut badań w lata 20stych

                • Teodor Adorno

                • Max Horkheimer

                • Herbert Marcuse

                  • Eros i cywilizacja Freud + rewolucja = hippisi

                  • człowiek kapitalistyczny, pusty

                • Erich Fromm

                  • Być czy mieć?

                  • lewicowa wizja świata pod hasłami idealizmu, humanizmu

              • nowe pokolenia – tylko pod kątem ekonomii (emerytury)

                • pod wpływem kapitalizmu rozum zdeprawował się – żyjemy w społeczeństwie kapitalistycznym, płytkim – nowe barbarzyństwo

                  • kultura masowa – wszystko się sprzedaje

                • rozum popada w swoje zaprzeczenie

                • przeniesienie sfery anarchii do sfery konsumpcji

                • bunt – trudno jest się przebić w świecie konsumpcji

                  • bunt sprzyja dobrej sprzedaży samego siebie

                • największy problem – brak możliwości odrzucenia konsumpcjonizmu

                  • jedyna przestrzeń: sztuka (estetyka Adorno), seks (Marcuse)

                  • sztuka, która nie może się sprzedawać

                  • sztuka radykalna, która odrzuca ludzi, którzy są przyzwyczajeni do konsumpcji

                  • sztuka nie może pójść na kompromis

                  • sztuka jako zarzewie sprzeciwu, buntu, rewolucja artystyczna

                  • budzenie społeczeństwa do sprzeciwu przeciwko konsumpcjonizmowi

                  • sztuka ma szokować, tylko wtedy może szokować

                  • „dla dobra człowieczeństwa nieludzkość sztuki musi przewyższać nieludzkość świata” Adorno

                • na gruncie muzyki – kompozycje mają być nieprzyjemne

                  • trzeba go słuchać mimo, że nie da się tego słuchać

                • sztuka ma być skrajnie elitarna/ radykalna

                • hedonizm jest największym wrogiem sztuki

    • Immanuel Kant

      • Prusy wschodnie – słynny z tego, że nigdzie nigdy nie był

        • legendarna punktualność

          • specyficzny sposób wykładania przedmiotów – gapienie się na drzewo

      • metafizyka Kanta – „rzecz sama w sobie”

      • etyka Kanta

        • reguła: „imperatyw kategoryczny”

          • reguła, która ma zobowiązywać wszystkie istoty racjonalne – test na człowieczeństwo

          • pozbycie się subiektywizmu, egoizmu

            • pozbycie się uczuć, emocji!!!!

              • emocje sprawiają, że nie działamy racjonalne

              • usuwamy z filozofii całą sferę emocji

              • tam gdzie są uczucia nie ma moralność

                • wszystko po to, by zlikwidować egoizm

          • obowiązek !!!

          • postępuj tak, aby zasada Twojego postępowania mogła stać się prawem powszechnym

            • poprzez swoje postępowanie ustalamy generalną formułę, normę powszechną

              • jeżeli ja ściągam to można ściągać na każdym uniwersytecie, w każdej epoce

            • ściąganie jako egoizmy

              • Kant odrzuca w pełni egoizm

              • ludzie są egoistami, więc nie ma etyki

                • ludzie racjonalizują zło

            • etyka jest tym, to co być powinno

              • jestem rozumny, więc muszę się przeciwstawić grupie

                • etyka jako bezwzględna norma mojego postępowania

          • postępuj tak, abyś człowieczeństwa tak w Twojej osobie jak i osobie każdego innego używał jako celu, nigdy jako środka

            • człowieczeństwo = cel

              • nie można instrumentalizować moralności

            • kiedy człowiek nie traktuje drugiej osoby jako środka?

              • miłość – fenomen szczególny

                • poszukiwanie miłości – afirmacja drugiej osoby

                • odwzorowaniem relacji miłości jest miłość matki do dziecka

                  • argument: no to kocha

                • jednak miłość jest uczuciem – Kant odrzuca z etyki uczucia jako stan egoistyczny

                  • godność człowieka

                  • prostytucja – brak godności, traktowanie kobiet instrumentalnie, przedmiotowo

                  • prostytucja – sposób do utrzymania przez wdowę dzieci

                  • kto naprawdę ponosi winę? prostytutka, władze czy klienci

            • człowiek posiada swoją godność, nigdy nie może być traktowany jako środek

            • nie można instrumentalizować godności człowieka

              • Kant jest ojcem praw człowieka

              • każdy człowiek posiada swoją godność, nawet w sytuacjach skrajnych – obozy jenieckie

                • nawet człowiek który jest skazany na prawo śmierci ma prawo do godności – kara śmierci jest wykonywana w sposób ludzki

                • „ostatni kat” gazeta.pl film do obejrzenia

                • to nie zmienia układów hierarchicznych społecznie – wszyscy jesteśmy ludźmi, więc wszyscy musimy się traktować z szacunkiem

        • trzeba być bezwarunkowym człowiekiem – zawsze trzeba mówić prawdę

          • kwestia mordercy i ukrywania ofiary – musimy wydać ofiarę i mówić prawdę

      • Kant – zwolennik kary śmierci

        • 3 argumenty za karą śmierci

          • sprawiedliwość

            • jeśli popełnił morderstwo musi umrzeć – nie ma sprawiedliwego ekwiwalentu śmierci

            • kara śmierci musi być w Kodeksie Karnym – nawet jeśli nie ma być wykonywana

              • inaczej trzymamy stronę morderców

          • równość przestępstwa i wymierzonej kary

            • okradając kogoś okradasz sam siebie

          • człowiek nie może być nigdy traktowany jako środek

            • wykonanie kary śmierci i mordercy - utylitarnie, instrumentalnie traktowanie człowieka

              • nigdy w celu prewencji i edukacji mordercy

            • musi być wymierzona, ponieważ popełnił przestępstwo

        • deontologizm – stanowisko Kanta

          • deontologizm (Kant) ≠ utylitaryzm (Bentham, Mill)

          • liczą się intencje danego czynu liczy się skutek czynu- egoizm, interesowność – brak dobrego

          • Kant – protestantyzm Bóg mnie zbawi za dobre postępowanie

          • powinno się być dobrym – to jest mój obowiązek bierzemy pod uwagę tylko skutek

          • obowiązek szczęście

          • kalkulacja, egoizm- przeliczanie etyki na pieniądze, liczby

        • utylitaryzm – skutek = szczęście

          • działanie nie są ani dobre ani złe same w sobie – zależy od tego jaki przyniesie skutek

          • wybieranie mniejszego zła

          • nie chodzi o jak największą ilość szczęścia ale o intensywność (Mill)

            • szczęście nie może się opierać na cudzym nieszczęściu

          • szczęście – kalkulacja szczęścia

        • Kant - obowiązek

        • rozum czysty

          • fundamentalne zasady wypełniane przez ludzi, wyznaczane przez rozum

      • filozofia polityczna

        • teoria – praktyczne zastosowanie

          • Imperatyw – Umowa społeczna

          • Moralność – ustój

          • istota racjonalna – obywatel

          • obowiązek – prawo

          • uniwersalna etyka – kosmopolityzm

        • ojciec myślenia w kategoriach wspólnotowych

          • liga narodów

          • republika

            • efekt – unia europejska

          • utylitaryzm w myśleniu o wstąpieniu do UE – wejście przyniesie nas skutki

          • Kant – przystępujemy do UE ze względu na formę etyczną, na doskonałość człowieka

            • moralna doskonałość obliguje do poszukiwania współpracy, nie interes

            • bezinteresowność!!