Kaligrafia
Sztuka starannego i estetycznego pisania,
często również zdobionego artystycznie.
Wykonywanie określonych ruchów ręki, dzięki którymi kreśli się litery połączone w wyrazy.
Pisanie jest procesem odwrotnym do czytania.
/Wróbel, Przyłubscy, Balejko, Skibińska, Brzezińska/
Pisanie jest sprawnością bardziej złożoną niż czytanie, ponieważ polega na przedstawieniu za pomocą pisma naszego myślenia.
Dobre opanowanie sztuki mówienia jest dobrym przygotowaniem do nauki czytania.
Dobre opanowanie sztuki mówienia i czytania jest dobrym przygotowaniem do nauki pisania. Nauka pisania opiera się na procesach związanych z nauką czytania.
Nie można więc pisać prawidłowo, jeżeli się nie ma odpowiednich analityczno-syntetycznych wyobrażeń językowych, wyrazów i zdań.
Automatyzacja ruchu zdobywana powoli staje się wówczas możliwa, gdy powstają analityczno-syntetyczne, a nie globalne, niezróżnicowane wyobrażenia słów przed ich napisaniem.
Etapy umiejętności pisania:
Pismo elementarne – jest ono typowe dla ucznia klasy I , uwaga dziecka skoncentrowana jest na pisaniu schematów, elementach pisma, łączeniu liter z kolejnymi w obrębie wyrazu, utrzymanie się w liniaturze.
2. Pismo swobodne – typowe dla ucznia klasy II
3. Pismo płynne – występuje u uczniów klas III, uczeń słuchając może płynnie zapisywać usłyszane wyrazy, zdania.
Ruch pisarski to ruch ciągły, który powinien być wykonywany najmniejszym wysiłkiem.
Ruch podbiegający, w wyniku, którego powstają proste i pętle, ruch ten kształtuje profil litery i przebiega w płaszczyźnie pionowej. Ruch ten pozwala na płynne pisanie bez odrywania ręki. Wykonują go 3 palce: wielki, wskazujący i serdeczny, z których wskazujący wykonuje część napędową ruchu, a pozostałe części zginającą, dzięki której jest on ruchem naciskowym. Mechanizm ten zapobiega kurczowi palców, co bardzo utrudnia pisanie.
2. Ruch postępujący (posuwisty), dzięki niemu piszemy litery obok siebie w wyrazie, a więc w płaszczyźnie poziomej. Ruch ten wykonuje się dzięki mięśniom przedramienia i ramienia. Daje on rozluźnienie motoryki rąk, gdyż przemieszczanie przedramienia sprawia, że ruch nadgarstka jest ograniczony, a zatem ręka mniej się męczy.
Połączenie tych dwóch ruchów stwarza dopiero warunki do płynnego pisania.
Elementy liter:
-linie proste i krzywe,
-linie owalne,
-kombinacje w/w linii:
-pętle górne(kluczyki) np. f,
-pętle środkowe np. e,
pętle dolne np. g, y, j,
laski zaokrąglone w górnej części (arkady) np. n, m,
laski zaokrąglone w dolnej części (girlandy) np. w, u,
haczyki ę, ą,
wężyki Ł, L, R, Z,
spirale s, S,
łączenia liter (3 rodzaje)
sposób naturalny an, lu, de,
przy pomocy dodatkowej kreski Pa, st,
przy pomocy wężyka.
Pierwszy etap zdobywania umiejętności pisania:
-zaznajamianie dzieci z kształtem i sposobem pisania małych i wielkich liter;
utrwalanie i doskonalenie umiejętność pisania liter w wyrazach;
-zwracanie szczególnej uwagi na przestrzeganie ustalonego wzoru liter i odpowiedniego ich łączenia;
-respektowanie miejsca rozpoczynania i zakończenia pisania, jak również z ilu i z jakich elementów składa się dana litera.
Należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednie trzymanie pióra, zachowanie właściwej postawy i ułożenie zeszytu podczas pisania.
W szybkim i dokładnym opanowaniu kształtów liter i sposobów ich łączenia powinno towarzyszyć słowo nauczyciela.
Należy w szczegółach pokazać i określić miejsce rozpoczynania litery, a także nazwać poszczególne elementy jej budowy.
Ważne jest również, aby w toku analizy kształtów liter, pokazać dzieciom sposób napisania danej litery jednym pełnym ruchem.
Analiza i synteza muszą się wzajemnie przeplatać, a końcowym etapem jest synteza ruchowa, dzięki temu wiemy czy uczeń opanował dany wzór litery.
W pierwszym okresie uczymy dzieci trzymać narzędzie pisarskie i wodzić nim po papierze w różnych kierunkach.
Nauczyciele przedszkoli i rodzice często bagatelizują wytworzenie nawyku właściwego trzymania przyborów rysunkowych i pisarskich już w pierwszym etapie edukacji.
A przecież po kilku latach niedbałego trzymania kredek i ołówków dzieci nie są w stanie prawidłowo nauczyć się trzymać przyborów pisarskich w klasie pierwszej. Utrudnia to znacznie osiągnięcie sukcesów w kształtnym pisaniu.
Potem uczymy kreślić kształty literopodobne i elementy liter, uczymy trafiać w określone punkty, uczymy orientacji w kierunkach: lewo-prawo, góra-dół, skos w prawo-skos w lewo, skręt w prawo-skręt w lewo.
Ćwiczenia te mają na celu osiągnięcie sprawności i zgrania oka, ręki i dłoni.
I nie warto uczyć pisania liter , dopóki przez ćwiczenia przygotowawcze nie wyrobi się u dzieci odpowiedniej biegłości w kreśleniu elementów liter, nie nauczy się posługiwania przyborami pisarskimi.
Ćwiczenia przygotowawcze z natury nie są atrakcyjne, n-l powinien je urozmaicić, ubarwić fantazją i uatrakcyjnić. Elementy literopodobne nazwie laseczkami, okienkami, jajeczkami, ślimaczkami i ułoży historyjki, może je nawet banalnie animizować.
Przeniesie ćwiczenia z kartki na wielkie formaty, zmieni narzędzia pisarskie (ołówek) w malarskie i rysunkowe (kredki, mazaki, pędzle i waciki).
Ćwiczenia w kreśleniu wspierać należy różnymi zajęciami wymagającymi udziału drobnych mięśni dłoni i palców. Mięśnie te należy rozwinąć, by przygotować do ruchów precyzyjnych.
Będą to m. in. :
kolorowanie rysunków konturowych,
staranne kolorowanie z dociąganiem do linii konturów, bez przekraczania ich,
wydzieranki,
lepienie,
gry zręcznościowe,
układanie deseni z kołeczków,
przewlekanie sznureczków przez otwory,
nawlekanie koralików na sznureczki,
otwieranie, zamykanie guzików,
Otwieranie, zamykanie zamków błyskawicznych.
Przykłady ćwiczeń:
Rysowanie po śladzie swobodnych linii. (dzieci biegają)
Ciągnięcie po śladzie kolorową kredką.
Rysowanie linii równoległych. (ścieżka,płotek, okienko, tor kolejowy)
Linie proste rozbieżne. (natrysk, konewka, zimne ognie)
Linie proste łamane. (szlaczki ozdobne, wzorki na szalikach)
Linie faliste, pętle. (fale na wodzie, dym)
Linie ograniczone. (patyczki, łupiny)
Kreślenie kół w lewo, w prawo, (owoce) spirali w prawo, w lewo, spirali rozwijającej się od środka i do środka. (sprężynki, ślimaki)
Kreślenie kształtów literopodobnych i elementów liter.
Od początku pamiętamy o rozluźnianiu mięsni, przeciwdziałamy powstawaniu napięć i skurczów.
Przykłady jednominutowych ćwiczeń relaksacyjnych:
A Ćwiczenia całego ciała
1. W postawie stojącej wahadłowe ruchy ramion w tył i w przód, w lewo i w prawo. (huśtawka)
2. Ramiona w bok, wyprostować-skrzyżować przed klatką piersiową, wyprostować-skrzyżować. (przecinanie powietrza)
3. Wstrząsnąć luźno zwisającymi ramionami. (strząsanie zmęczenia)
4.Skurcz ramion i dotknięcie palcami barków, po czym krążenie łokciami przodem do góry, tyłem do dołu-po chwili zmiana kierunku. (mieszanie powietrza)
5. Wspięcie na palce i wyciąganie jak najwyżej to prawej, to lewej ręki. (zdejmowanie książki z wysokiej półki)
B Ćwiczenia dłoni i palców
1.Wyciągnąć ręce przed siebie, skurczyć szybko palce(zwinąć je w pięść) i powoli rozprostowywać .(chwytanie drążka)
2. Siedząc położyć dłonie płasko na blacie stolika grzbietem do góry, starać się podnosić do góry każdy palec (który paluszek zgrabniejszy?) Ćwiczenie to tylko częściowo się udaje.
3.Skrzyżować palec wskazujący i średni i między nie włożyć kulkę ulepioną z plasteliny bądź z bibuły, zamknąwszy oczy turlać tę kulkę po stoliku (ile czujesz kulek?) to znane złudzenie dotyku-odnosi się wrażenie, ze turla się dwie kulki.
4. Wyprostować u obu rąk palce wskazujące, zbliżyć ręce przed sobą tak, aby palec lewej trafił na palec prawej ręki. Ćwiczenie należy powtórzyć prostując kolejno inne odpowiadające sobie palce. (zabawa w spotykanie się kolegów).
5. Wyciągnąć prawą rękę przed siebie do góry w skos, zginać i prostować dłoń w kiści .(gest pożegnania)
6. Splatać palce w tzw. „figę”.
7.Przebierać po ławce palcami wskazującym i średnim, naśladując chodzenie. (spacerowanie ludzików)
Etapy nauki pisania liter
Pokaz nowej litery pisanej
Analiza kształtu litery, jej konstrukcji, porównywanie z innymi literami.
Omówienie sposobu pisania.
Wodzenie bezśladowe po liniach tworzących literę, pisanie w powietrzu, na ławce, na piasku, na plecach kolegi. (łączenie pamięci wzrokowej z dotykową)
Przerysowywanie i odtwarzanie litery element po elemencie, w dużym formacie. (szary arkusz, brystol, makulatura)
Pisanie jednym ciągiem lub dwoma ciągami, automatyzacja ruchów.
Pisanie jednej litery na formacie A-5 w czystym zeszycie.
Stopniowe przechodzenie do mniejszych liter.
Pisanie w ćwiczeniach.
Pisanie w normalnym formacie.
Łączenie litery z innymi.
Pisanie sylab i wyrazów z nową literą.
Stopniowe przyspieszanie tempa.