Ludność łużyckich pól popielnicowych zamieszkiwała osiedla otwarte typu wiejskiego. Osiedla te zakładano najczęściej w pobliżu zbiorników wodnych (jezior, rzek, potoków). Łużyckie osady otwarte są słabiej zbadane od osad zamkniętych. Większość osad otwartych ma charakter niestały, niektórzy badacze uważają, że były formą przejściową; powstawały np. w trakcie budowy grodu.

Podział osad otwartych ze względu na charakter:

1. Osiedla długotrwale zamieszkiwane, o zwartej zabudowie; osady te występują najczęściej na żyznych glebach np. na lessach. Zakładano je wzdłuż zbiorników wodnych, co związane było często ze szlakiem handlowym. Warstwy kulturowe osad stałych w wielu przypadkach zawierają dużą ilość materiału zabytkowego – są to przeważnie ciężarki tkackie, formy odlewnicze, przęśliki, wyroby brązowe, kamienie żarnowe czy rozcieracze. W domostwach występują bardzo często paleniska, które są wyznacznikiem funkcji mieszkalnej.

Osada stała użytkowana była najczęściej ok. kilkuset lat. Kryterium, które określa jak długo zamieszkiwano takie osiedle to pozostałości jakichkolwiek naprawach lub wielu zabudowaniach. Jeśli nie widać śladów po naprawach domostw, to taka osada z powodu wytrzymałości drewna mogła trwać maksymalnie 25 lat. Jeśli widoczne są jakiekolwiek naprawy, osada mogła być użytkowana przez ok. 40 – 50 lat.

1. Osiedla okresowe charakteryzowały się rozproszoną prymitywną zabudową, składały się najczęściej z szałasów, ziemianek oraz półziemianek. Według niektórych badaczy osiedla znajdujące się w pobliżu osad obronnych związane były z przejściowym pobytem, dopóki nie powstał gród. Niekiedy z powodu bardzo dobrych warunków osiedle okresowe przeobraża się w osadę typu stałego. Osady okresowe dzielą się na:

- osady sezonowe - przeważnie o zabudowie naziemnej, którą trudno jest zidentyfikować. Jedyne trwałe ślady, które są w miarę dobrze uchwytne to jamy zasobowe, produkcyjne, czasem piece, paleniska.

- obozowiska – użytkowane były przez bardzo krótki okres czasu do kilku miesięcy. Niekiedy na terenie obozowisk znajdowane są paleniska, bardzo rzadko jamy zasobowe. Zakładanie obozowisk związane jest m.in. z intensywną penetracją gospodarczą terenu przez ludność zamieszkujących gród. Gdy dany surowiec zostanie pozyskany, takie obozowisko zostaje porzucone.

Przykład obiektów mieszkalnych na terenie osad okresowych.

W osadach otwartych ludności łużyckich pól popielnicowych występowały budowle naziemne, drewniane najczęściej na planie prostokąta

Podział obiektów naziemnych w osadach otwartych:

Obiekty o konstrukcji słupowej:

- najlepiej się zachowują, konstrukcja opiera się głównie na pionowych słupach, pozostawiając charakterystyczne ślady dołków po słupowych, wyznaczających zarys obiektów.

Ściany budynków o konstrukcji słupowej najczęściej wznoszone były w technice sumikowo – łątkowej. Konstrukcja ta polegała na wbijaniu pionowych słupów (sumików) o końcach ostro zaciosanych, w słupach wyżłobione były pionowe rowki, w które władano końce poziomych belek (łątki). Szpary w ścianach wypełniane były gliną, mchem lub liśćmi. Miało to na celu uszczelnienie domostwa. Konstrukcja dachu wparta była na dwóch dłuższych słupach połączonych poziomą belką tzw. Siemię. Dach wykonany był z trzciny lub słomy.

Ryc. 1

- Obiekt w miejscowości Buch

- widoczne są ślady po słupach

- zarys prawdopodobnie domostwa ma kształt w przybliżeniu prostokątny

- ze względu na nierównomierny układ domostwa oraz brak paleniska nie jest wiadome czy był to obiekt o funkcji mieszkalnej.

Ryc. 2 i 3

- w miejscowości Buch odkryto 3 domostwa

- tutaj przykład dwóch budynków

- w pierwszym domu znajdowały się dwie izby, sień lub podcień oraz palenisko

- w drugim domu znaleziono pozostałości tzw. Ogacenia, czyli ocieplenia ściany i podobnie jak obiekcie poprzednim palenisko oraz dwa pomieszczenia

Ryc. 4

• 3 dom w miejscowości Buch

• Jest to jednoizbowy dom

• Palenisko

• Konstrukcja słupowa

Ryc. 5

• Przykład budynku na stanowisku Berlin – Licheterfelde

• Obiekt posiada wymiary 11,5 x 9 m2

• Złożony z dwóch części, z czego mniejsza to podcień

• Brak paleniska, które nie zachowało

Ryc. 6

• Stan. Berlin – Lichterfelde

• Budynek na planie prostokąta

• Wymiary obiektu 8x6 m2

• Palenisko znajdowało się w centralnej części domostwa

• Budynek posiadał dobudówkę, przez którą się wchodziło

Ryc. 7

• Stan. Berlin – Lichterfelde

• Zbudowany na planie trapezu, różni się od poprzednich bud.

• Wym. 12,5 x 8 x 5,5 m2

• Wewnątrz palenisko, świadczące o funkcji mieszkalnej

• Składa się z 1 pomieszczenia

Ryc. 8

• Stanowisko Berlin – Lichterfelde

• Kształt prostokątny

• Podobnie jak w poprzednim jedno pomieszczenie

• Oraz palenisko

Ryc. 9

• Stan. Berlin – Lichterfelde

• Na planie prostokąta

• Wymiary 9,5 x 7 m2

• Po prawej str, słup który podtrzymywał ślemię

• Nie zachowało się palenisko, prawdopodobnie zostało zniszczone podczas eksplorowania

Ryc. 10

• Stan. w Lubniewicach

• Wg. Marcinkiana jest to budowla o funkcjach społecznych świadczy o tym między innymi brak paleniska

• Słupy były rozstawione od budowli ok. metr, słupy te tworzyły okapy

Ryc. 11

• Stanowisko w Lutomiersku

• Obiekt wzniesiony na planie prostokąta

• Jest to dom z paleniskiem i piwniczką zasobową wewnątrz

• Ściany były wykonane w konstrukcji słupowo- plecionkowej, widać to po grubości i w sposobie, w jaki rozmieszczone są słupy.

• Najmniejsze, środkowe słupy podtrzymywały ślemię i dach dwuspadowy

Ryc. 12

• Obiekt został odkryty w Malerzowicach Małych

• Widoczny jest bardzo regularny zarys domostwa na planie prostokąta

• Niestety nie został w pełni opracowany

Ryc. 13

• Stan w Nieder- Neundorf

• Zespół budynków wykonanych w konstrukcji słupowej

• Przeważają domostwa na planie prostokąta, z 1 wnętrzem

• Niektóre mają ślady po ogaceniach lub podcieniach

• Umiejscowione są wzdłuż 1linii

Ryc. 14

• Stan Opatowice – Repecko

• Dom wykonany w konstrukcji słupowej

• Wym. Ok. 3 x 5,5 m2

• W płd. Części odkryto podcienie

• Dodatkowe słupy we wsch. Części świadczą o istnieniu tam przybudówki lub przedsionka

• Wewnątrz piwniczka oraz palenisko

• Obok znajdował się prawdopodobnie budynek gospodarczy

• Na płn. Od domostwa znaleziono układ dołków posłupowych dwóch budynków nachodzących na siebie

Ryc. 15

• Stan. Szczonowo

• Znaleziono dwie obiekty

• Z powodu nieregularnych układów dołków posłupowych nie ma pewności o funkcji jaką mógł posiadać budynek nr.2

• Najbardziej prawdopodobnym budynkiem o funkcji mieszkalnej jest chata nr. 1

• Wym. 8 x 3,5 x 4 m2

• Wewnątrz (nr.18) odkryto piwniczkę zasobową

Ryc.16

• Kompleks zabudowań na stanowisku Tornow

• Kompleks datowany na młodszą EB

• Odkryto budynki o różnych konstrukcjach

• Pod nr 88 i 122 znajdują się budynki interpretowane jako obiekty gospodarcze np. spichlerze, jest to widoczne po śladach tylko 4 dołkach posłupowych, tworzących narożniki, interpretowane jako brogi.

Ryc. 17

• Kompleks zabudowań na stan. w Tornow

• Obiekt nr 46 jest pozostałością po spichlerzu

Ryc. 18

• Obiekty odkryte na stan. Warszawa- Targówek

• Częściowo zachowany zarys domu o konstrukcji słupowej

• O wym. 3 x 4,8 m2

• Dosyć nieregularny zarys

• 3 słupy wewn. Interpretuje się jako konstrukcja podtrzymująca dach

• W lewym dolnym rogu znaleziono jamę, którą uznaje się za piwniczkę zasobową

• Wewnątrz piwniczki zasobowej znajdowało się naczynie odwrócone do góry dnem

Ryc. 19

• Stan. „Wzgórze Wisielców” w Wolinie

• Odkryto dwie pozostałości budynków

• - 1 pierwszy budynek miał wym. 5,6 x 1,95 m2, lecz z powodu jego dużej nieregularności raczej nie był to budynek o charakterze mieszkalnym

• - 2 drugi budynek wzniesiony został na planie prostokąta

• Wymiary to 1,9 x 3,7 m2

• Odkryto jedynie 3 ślady po słupach

• Ciekawą rzeczą są zachowane ślady szerokich, jasnopopielatych smug, które są pozostałością po drewnianych ścianach

Obiekty o konstrukcji zrębowej nazywanej również wieńcową.

Konstrukcja składa się z poziomych belek łączonych na zrąb. Są to budynki wzniesione bez użycia pionowych słupów, przez co bardzo rzadko zachowują się jakiekolwiek ślady, jedynie w bardzo dobrze sprzyjających warunkach są one widoczne. Z tego powodu budynki wykonane w konstrukcji zrębowej znacznie rzadziej są odkrywane niż obiekty słupowe. Obiekty o konstrukcji zrębowej często wparte były na kamieniach.

Ryc. 20

• W miejscowości Czeladź Wielka na stan A.

• Odkryto jamę (9) będącą pozostałością po budowli wzniesionej w konstrukcji zrębowej na planie kwadratu o bokach zaokrąglonych

• Wym. 2,7 x 2,5 m2

• Wewn. Znaleziono palenisko ( świadczące o funkcji mieszkalnej)

Ryc.21

• W Koninie odkryto 8 budynków

• Konstrukcje domów były widoczne dzięki glinianemu klepisku, w którym zachowały się odciski belek

• W każdym domu znajdowały się piwniczki zasobowe, przykładem jest dom nr 3

Ryc.22

• Stan w miejsc. Korytnica

• Pozostałości po kontr. Zrębowej, dom wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu

• Wym 3 x 2,9 m2

• W późniejszym czasie zarys domostwa został przecięty przez 3 jamy (21,22,23)

Ryc. 23

• Następną miejscowością gdzie odkryto pozostałości budynku o kontr. Zrębowej

• Przykład budynku nr 2, zbudowany na planie prostokąta

• Wym. 7 x 5 m2

• W obiekcie tym zachowały się ślady ściany zbudowanej z poziomych belek, które tworzyły konstrukcje zrębową.

Obiekty o różnych konstrukcjach

1. Konstrukcje zrębowe ze szkieletem słupowym

2. Konstrukcje słupowe z fragmentami techniki zrębowej i odwrotnie

Najczęściej charakteryzują się pozostałościami poziomych belek i pionowych słupów.

Ryc. 24

• Obiekt na planie prostokąta

• Wym. 4,6 x 3,8 m2

• Odkryto dwa paleniska z czego jeden w centralnej części budynku mieszkalnego

• Gdzie zachowały się ślady po pionowych słupach oraz w płn., wsch. oraz południowej części domostwa natrafiono na ślady ścian wykonanych w konstrukcji zrębowej

Ryc. 4

• Stan Buch, obiekt 89

• Zbudowany na planie prostokąta z przedsionkiem

• Wewn. Znajdowały się 3 pomieszczenia, w tylko w 1 z nich odkryto palenisko

• Zachowały się ślady po konstrukcji słupowej oraz zrębowej

Ryc. 25

• Stan. Buch

• Budowla na planie trapezu, wewnątrz natrafiono na dodatkowe pomieszczenie

• W centralnej części domu odkryto palenisko

• Również pozostałości po obu konstrukcjach

Ryc. 26

• Stan. w Kłodzku – Książku

• Na planie prostokąta, wym. 7 x 20 m2

• Składał się z 5 pomieszczeń

• Ściany były podwójne, po obu str. Ścian występowało sporo słupów i poziomych belek

• Rzędy słupów wewn. Bud. Podtrzymywały dach

• W 1 pom. Znaleziono ślady paleniska

• Pom nr 5 jest interpretowane jako dobudówka, w której przechowywano bydło

• Pozostałe izby/pom. Pełniły funkcje mieszklane

• Przerwy w ścianie płd. Są pozostałościami po wejściach do poszcz. Izb

Ryc.27

• Miejscowość Rybna

• budowla o 5 bokach, pnkty nr 30 i 31 są pozostałościami po warsztacie tkackim wkopanym w ziemię, gdzie znaleziono obok znaleziono ciężarek tkacki

• Jama oznaczona jako a interpretowana jest jako piwniczka zasobowa, jama b – jako palenisko

• Z powodu nieregularnego kształtu została stworzona rekonstrukcja tego samego budynku tak, aby wszystkie obiekty znajdowały się w obrębie domu i nie przecinały ścian

• Wyznaczono zarys domu na planie prostokąta, o wym. 5,3 x 4 m2, po lewej str. Wydzielono przedsionek

Ryc. 28

• Miejscowości Vogelsang, pozostałości domostwa, o wym. 5,2 x 4 m2

• Ściany wzniesione w konstrukcji zrębowo – plecionkowej, o zastosowaniu plecionki świadczy łagodnie zaokrąglony zachodni narożnik domu

Ryc. 16, 17

• W kompleksie zabudowań odkryto konstrukcje mieszane, są to budynki nr 103, 121, 123, 101,67,68

• Bud nr 103, na planie prostokąta, wym. 12 x 6m2

• Składa się z dwóch części, Zach. część odgrywała funkcję mieszkalną, świadczy o tym palenisko.