Literatura podstawowa:

-Harwas- Napierała B., 2000, Psychologia rozwoju człowieka t2

-Przetacznik – Gierwowska M. Tyszkowa, M., 2000, Psychologia rozwoju człowieka

-Schaffer H. R. , 2005, Psychologia dziecka, Warszawa, PWN

-Turner J. S., Helms D. B., 1999, Rozwój człowieka, Warszawa, WSiP

-Vasta R., Haith M. M., Miller S. A., 1995, Psychologia dziecka, Warszawa, WSiP

Egzamin

- test jednokrotnego wyboru

- 40 pytań

- Punktacja 21 pytań zalicza

18/02/2013

Definicja psychologii rozwoju

Psychologia rozwoju człowieka zajmuje się ontogenezą czyli badaniem rozwoju psychicznego organizmów jednostkowych, a glownie człowieka od chwili poczęcia aż do śmierci a wiec rejestruje zmiany, docieka przyczyn, źródeł.

Istota rozwoju sa zmiany.

Psychologia rozwoju bada postęp i regres.

Rozwój (A. Matczak) - Proces stosunkowo długotrwały w toku którego okonuja się kierunkowe, prawidłowo po sobie następujące zmiany, prowadzące od form czy stanów niższych, prostszych, słabiej zorganizowanych, do wyższych, bardziej złożonych, lepiej zorganizowanych.

Rodzaje zmian rozwojowych

• ilościowe – wtedy gdy coraz bardziej wzrasta dana cecha. Np. masa ciała, poszerzanie słownika, pamięć

• jakościowe – gdy funkcja przekształca się zasadniczo np. przejście od gaworzenia do gruchania, od pamięci mimowolnej do dowolnej

• zmiany wielkości – odpowiednik zmian ilościowych gdy wzrasta cecha

• zmiany proporcji – zmiana wzajemnych stosunków części w obrębie całości ( np. proporcja ciała, miedzy 3 formami działalności zabawa, nauka, praca)

• zanikania dawnych właściwości – np. wypadanie zębów mlecznych, zanikanie raczkowania

• nabywanie nowych właściwości

Zmiany rozwojowe- podział pod względem powszechności

• Zmiany uniwersalne – występują powszechnie na całym świecie i w całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doswiaczeniami społecznymi

• Zmiany wspólne – sa wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń grupy ludzi żyjących w tym samym czasie i miejscu

Kohorta- grupa osób żyjąca w tym samym czasie i miejscu

• Zmiany indywidualne – wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualną jednostkę

Czynniki rozwoju

Wewnętrzne (biologiczne)

-anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu

- potrzeby, skłonności i dążenia stojące u źródeł aktywności człowieka

Zewnętrzne (środowiskowe, społeczne)

- bodźce i wpływy środowiska, warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki jednostki

- umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie

Teoria 4 czynników:

1. Genetyczne uwarunkowania rozwoju

2. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju

3. Nauczanie i wychowanie - wyznaczniki rozwoju

4. Aktywność własna – wyznaczniki rozwoju

Rola dojrzewania i uczenia się

Dojrzewanie – te aspekty rozwoju, które sa niezależne od doświadczenia indywidualnego

Cechy filogenetyczne – gatunkowe

Uczenie się – proces prowadzący do zmian w zachowaniu na podłożu indywidualnego doświadczenia

! Okres sensytywny – największa podatność na bodźce danego rodzaju

Koncepcje rozwoju człowieka

NATYWIZM (racjonalizm genetyczny) – źródłem poznania jest rozum. Natywizm zakłada istnienie w umyśle ludzkim idei wrodzonych tzn. ,że rodzimy się już z pewnymi predyspozycjami i wiedzą i to stanowi najważniejszy czynnik rozwoju człowieka.

KONCEPCJA SPOŁECZNEGO ŚRODOWISKA ROZWOJU (Urie Bronfenbrenner 1979)

Rozwój jest wypadkową funkcjonowania jednostki w kontekście środowiska.

DYNAMICZNY INTERAKCJONIZM - rozwój jest wynikiem aktywnej i dwustronnej interakcji dziecka z otoczeniem społecznym i fizycznym.

Dziecko rozwija się dzięki: inicjowanej przez siebie aktywności oraz możliwościom stwarzanym przez środowisko.

PERIODYZACJA

Periodyzacja – podział życia człowieka na okresy

1. Periodyzacja ma znaczenie porządkujące, podkreśla ciągłość rozwoju, a dzielimy na okresy żeby było łatwiej opisywać granice podziału nie są ustalone przypadkowo, ten pogląd jest bardziej powszechny.

2. rozwój ma charakter stadialny

Okresy rozwojowe

Stadium prenatalne – od poczęcia do urodzenia się dziecka

Wczesne dzieciństwo – od narodzin do 3 lat

Wiek niemowlęcy – 1 rok życia

Wiek poniemowlęcy – 2 i 3 rok życia

Średnie dzieciństwo 4-6 lat

Późne dzieciństwo ( wiek szkolny)

Adolescencja – okres dorastania

Wczesna dorosłość do 35/40 lat

Średnia dorosłość40- 65 lat

Późna dorosłość powyżej 65 lat

Strategie badawcze

1. Strategia badań poprzecznych

-Polega na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywanie uzyskanych wyników

- każda osoba badana jest tylko raz

- Badacz porównuje wyniki uzyskane od osób w różnym wieku i analizuje istniejące między nimi podobieństwa i różnice

Wady:

- nie jest kontrolowany wpływ zmiennej tj. przynależność do grupy pokoleniowej

- badacz nie kontroluje, w jakie interakcje ze sobą wchodziły zmienne w każdej z porównywanych grup do momentu badań oraz w trakcie

Zalety:

- wymagają niewielkiego nakładu czasu

2. strategia badan podłużnych

Badania tej samej grupy w kolejnych odstępach czasu.

Wady:

- kilkakrotne wykonywanie pomiarów jest czynnikiem zniekształcającym badanie.

- trudność w utrzymaniu początkowej liczebności grupy przy badaniach trwających dłuższy czas

- czasochłonne

Zalety:

- bierze pod uwagę zmienną rozwojową populacji

Metody badania rozwoju:

- eksperyment psychologiczny

- obserwacja psychologiczna

- wywiad- rozmowa

- ankieta

- kwestionariusz opisowy

- test rzadko stosowany dla małych dzieci

Urodziny Marleny 20! Starucha już jest :D

25/02/2013

Rozwój poznawczy – rozwój percepcyjny

DOTYK I BÓL

• 7 tyg. po poczęciu – reakcja na dotyk po stronie ust

• 14 – 15 tydzień po poczęciu – cała skóra staje się wrażliwa na dotyk

• Koniec 1 r.ż. – rozpoznawania znanego przedmiotu za pomocą jedynie dotyku

WĘCH

• 6 dzień życia – rozpoznawanie matki po zapachu

• Noworodek – odróżnianie przyjemnych i nieprzyjemnych zapachów

SMAK

• 2 godziny po urodzeniu – różnicowanie 4 podstawowych smaków (preferencja słodkiego)

• 4 miesiące – pojawia się preferencja smaku słonego

• Po 60 r. ż. – często dochodzi do obniżenia wrażliwości na smaki związanego ze zmniejszeniem się liczby kubków smakowych

Dzieci maja więcej kubków smakowych dlatego częściej „grymaszą”

SŁUCH

• 25 tydzień po poczęciu – dziecko odbiera dźwięki

• Noworodek – może słyszeć jedynie dźwięki głośniejsze od szeptu z odległości 135 cm

• Wrażliwość słuchowa wzrasta tylko do wieku 10 lat

• Już po 40 r. ż. Mogą pojawić się ubytki słuchu

• Około 30% dorosłych w wieku 65 – 74 lat i 50% w wieku 75 – 79 lat ma różnego stopnia niedosłuch

DŹWIĘKI MOWY

• Noworodki – wolą słuchać głosu kobiecego niż męskiego oraz jakiegokolwiek innego głosu ludzkiego zamiast innych dźwięków lub ciszy

• Pierwsze 6 miesięcy – dzieci są zdolne do różnicowania dźwięków mowy języka innego niż ojczysty (zdolność ta zanika w ciągu kolejnych 6 miesięcy)

SŁUCH FONEMATYCZNY

• Umiejętność identyfikowania słuchowego rozróżniania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej (np. bal – bar) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem – głośno, Niskiem – wysokim głosem)

• Wrażliwość słuchowa w zakresie słuchu fonematycznego wzrasta w okresie przedszkolnym

• Słuch fonematyczny stanowi podstawę opanowania umiejętności pisania i czytania

DŹWIĘKI MUZYKI

• Między 4 – 7 miesiącem życia – niemowlęta odróżniają kołysankę od piosenki dla dorosłych

• W okresie przedszkolnym wzrasta wrażliwość w zakresie słuchu muzycznego

• 75% dzieci w 5 r. ż. – rozpoznaje melodię

• Imitowanie zasłyszanych melodii występuje już w 3 i 4 r. ż. ale dopiero pięciolatki zdolne są do utrzymania rytmu i tonacji melodii

WZROK

• od 26 tyg po poczęciu – dziecko reaguje na nagłe oświetlenie brzucha

• do 3 miesiąca – niemowlę widzi ostro na odległość ok. 20 – 30 cm

• 12 miesiąc – ostrość wzroku niemowlęcia dorównuje ostrości wzroku dorosłego

• Do 40 r. ż. – pojawia się dalekowzroczność. Dorośli w tym wieku potrzebują silniejszego oświetlenia oraz dłuższego czasu na oswojenie się z ciemnością lub ostrym światłem

WIDZENIE GŁĘBI

• Między 3 a 5 miesiącem pojawia się, a około 13 miesiąca rozwija się widzenie głębi

WIDZENIE BARW

• Noworodek – odróżnia kolor czerwony od zielonego

• 3 miesiąc – niemowlęta odróżniają 4 podstawowe barwy, preferują czerwony i żółty

• Między 6 a 14 r. ż. o 89% wzrasta zdolność różnicowania odcieni barw

WIDZENIE RELACJI

• Między 1 a 3 miesiącem niemowlęta dokonują percepcyjnego grupowania elementów. Widzą organizację a nie tylko szczegóły obrazu

• W tym okresie stają się bardziej zainteresowane oglądaniem zorganizowanych układów przestrzennych i twarzy, niż prostych układów wzrokowych i kontrastów

PERCEPCJA INTERMODALNA

• Powiązania między modalnościami występują od urodzenia. W toku rozwoju utrwalają się i modyfikują

• Współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się po raz pierwszy w 2 miesiącu życia, ponownie daje o sobie znać w 5 miesiącu.

• Współdziałanie dotyku i wzroku pojawia się w drugiej połowie 1 r. ż.

ZMIANY POJEMNOŚCI PAMIĘCI

• Z wiekiem nie zmienia się pojemność sensorycznej i długotrwałej

• Pamięć krótkotrwała wykazuje zmianę:

  • 3 latek może zachować w pamięci 3 elementy informacji

  • 8 – 12 latek może zatrzymać 6 elementów informacji

• Człowiek dorosły może zachować w pamięci 7 (+/- 2) elementy informacji

STRATEGIA PAMIĘCIOWA

• Każdy sposób stosowany przez ludzi w celu zapamiętania czegoś

STRATEGIE STOSOWANE PRZEZ DZIECI

• Powtarzanie – wielokrotne powtarzanie danej informacji

• Organizowanie – przedstawianie informacji i nadawanie im lepiej znanej formy

• Przepracowanie – tworzenie związków między informacjami, które w innym wypadku pozostawałyby bez związków

• Uwaga selektywna – wybiórcze zwracanie uwagi na informacje, które mają być później przywołane

• Odzyskiwanie informacji – szukanie sposobów, by zachowane informacje były łatwiejsze do zapamiętania, jeśli wiadomo, że muszą być później przywołane

ROZWÓJ STRATEGII PAMIĘCIOWYCH

• Z wiekiem (od 7 lat) wzrasta częstotliwość, elastyczność i złożoność działań strategicznych.

PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA

• Zbiór wspomnień odnoszących się do przeszłości jednostki.

• Jego funkcja polega na dawaniu osobie poczucia ciągłości życia i ma zasadnicze znaczenie dla powstania u dziecka pojęcia samego siebie.

AMNEZJA DZIECIĘCA

• Niezdolność przypomnienia sobie wydarzeń, jakie zaszły w początkowych latach życia.

• Na ogół nie pamiętamy tego, co wydarzyło się przed 2 r.ż., bardzo słabo zaś to, co miało miejsce w okresie od 2 do 3 lat.

ROLA RODZICÓW W ROZWOJU PAMIĘCI AUTOBIOGRAFICZNEJ

• Styl wysoce – elaboratywny?

  • Rodzice często mówią o przeszłości. Zachęcają dzieci do szczegółowych narracji

• Styl nisko – elaboratywny

  • Rodzice wykazują mniej zainteresowania przeszłością. Zniechęcają do długich rozmów na ten temat

DZIECI JAKO NAOCZNI ŚWIADKOWIE

• Samodzielnie małe dzieci na ogół przypominają sobie niewiele; zmienia się to po ukończeniu 5 r. ż.

• Trafność samodzielnych wspomnień dzieci w wieku szkolnym jest tak samo wysoka, jak osób dorosłych

• Małe dzieci są bardziej podatne na sugestie podczas przesłuchania

• Podatność na sugestie zależy również od sposobu prowadzenia przesłuchania, typu zadawanych pytań i spostrzeganej roli pytającego

ROZWÓJ POZNAWCZY W UJĘCIU JEANA PIAGETA

INTELIGENCJA

• Szczególny przypadek biologicznej adaptacji

• Procesy umysłowe, dzięki którym dochodzi do adaptacji

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

• Rozwój intelektualny można zrozumieć jedynie dzięki analizie dynamicznego i ciągłego wzajemnego oddziaływania dziecka i otoczenia

• Wiedza dziecka jest konstruowana w wyniku aktywnego interesowania się otoczeniem

STRUKTURA INTELEKTU

ZMIENNE STRUKTURY POZNAWCZE

SCHEMATY – wewnętrzne reprezentacje określonych czynności fizycznych lub umysłowych. Wzorce, dzięki którym dziecko działa i nadaje znaczenie światu wyrażają się w jawnym działaniu.

Fundamentalne dla inteligencji są schematy składające się z:

• Wiedzy o rzeczach i zdarzeniach

• Wiedzy jak robić różne rzeczy

np. schemat patrzenia, schemat chwytania

OPERACJE – struktury umysłowe wyższego rzędu, które nie pojawiają się w myśleniu przed osiągnięciem wieku szkolnego

Są to różne systemy działań umysłowych (wewnętrznych), poprzez które dzieci rozwiązują problemy i rozumieją w sposób logiczny. Ich cechą charakterystyczną jest odwracalność.

04/03/2012

Funkcje języka

Jest środkiem komunikacji.

Język jest środkiem myślenia

Język jest środkiem autoregulacji (ludzie wykorzystują język do kontroli własnego zachowania)

Proces przyswajania sobie języka przez dziecko

Behawioryzm:

B.Skinner, 1957

Dzieci ucza się języka poprzez warunkowanie instrumentalen czyli wzmacnianie tych działań które dorośli uznali za poprawne

PODEJŚCIE NATYWISTYCZNE

• Noam Chomski, 1986

• Wyjaśnień procesu rozwoju języka należy szukać przede wszystkim we wrodzonych zdolnościach dziecka.

• Najważniejsza jest zdolność do wykorzystania każdego słowa jakie dziecko pozna poprzez łączenie go na różne sposoby i tworzenie zdań wcześniej nie słyszanych, produktywność języka

• Zdolność ta opiera się na umiejętności stosowania reguł gramatycznych.

• W rozwoju języka centralnym problemem jest więc opanowanie reguł gramatycznych.

KATEGORIE REGUŁ GRAMATYCZNYCH

• Determinujące strukturę powierzchniową języka

• Determinujące strukturę głęboką

STRUKTURA POWIERZCHNIOWA

• Mowa, którą dziecko rzeczywiście słyszy w wypowiedziach rodziców i innych dorosłych (części składowe zdania oraz sposób ich powiązania)

• Ta struktura odgrywa pewną rolę w określaniu znaczenia zdania. Zmiana kolejności słów powoduje zmianę znaczenia.

• Nikt nam nie udowodni, że białe jest czarne, a czarne jest białe.

• Nikt nam nie udowodni, że białe jest białe, a czarne jest czarne.

STRUKTURA GŁĘBOKA

• System określający jak łączyć słowa w zrozumiałe wypowiedzi.

• Bezbarwne, zielone idee śpią spokojnie. Zielone śpią bezbarwne idee spokojnie.

• Zdania o różnej strukturze powierzchniowej mogą mieć podobną strukturę głęboką i podobny sens.

• Prosiłem Kasię, żeby przyszła.

• To, o co prosiłem Kasię, to było, żeby przyszła.

• Struktura głęboka jest intuicyjnie i nieświadomie przekształcana za pomocą reguł transformacyjnych w strukturę powierzchniową.

• Ten mężczyzna jest moim ojcem. Ten mężczyzna siedzi u szczytu stołu.

• Mężczyzna, który siedzi u szczytu stołu, jest moim ojcem.

PODEJŚCIE SPOŁECZNO – INTERAKCYJNE

• Bruner, 1983

• Dzieci przyswajają sobie język dzięki systemowi wsparcia przyswajania języka – oferowanym przez dorosłych różnym formom wsparcia i pomocy

• Formy wsparcia o szczególnym znaczeniu:

  • Styl mowy dorosłych – mowa prostsza, krótsza, bardziej kompletna, pełna powtórzeń i bardziej przyciągająca uwagę niż mowa kierowana do dorosłych

  • Dopasowanie czasowe mowy dorosłych do zachowania dziecka

  • Epizody wspólnej uwagi – sytuacje, w których dorośli i dzieci równocześnie się skupiają na pewnym obiekcie i jednocześnie się nim zajmują

  • Rozumienie znaczenia słów

  • Gromadzenie słownictwa

  • Nabywanie reguł gramatycznych

ROZUMIENIE ZNACZENIA SŁÓW

• Rozumienie konkretnych słów rozpoczyna się około 9 miesiąca życia dziecka

• W ciągu całego okresu poniemowlęcego dzieci wykazują skłonność do nadmiernego rozszerzania (nadrozciągłość znaczeń) jak i nadmiernego zawężania znaczenia wyrazów

NADROZCIĄGŁOŚĆ ZNACZEŃ – uogólnienie znaczenia wyrazu na rzeczy inne, niż zakłada jego konwencjonalne użycie

NADMIERNE ZAWĘŻENIE – ograniczenie konwencjonalnego zastosowania wyrazu

GROMADZENIE SŁOWNICTWA – ROZWÓJ WOKALIZACJI

• 0 – 2 miesiąc – krzyk i odgłosy życiowe (prychnięcia, kichnięcia)

• 2 – 3 miesiąc – głużenie (gulgotanie, gruchanie, miauczenie)

• 6 miesiąc – gaworzenie (emitowanie i powtarzanie sylab)

• 12 miesiąc – pierwsze słowa

NARASTANIE ZASOBU SŁOWNIKOWEGO

Rok, miesiąc zakres słownictwa

1,0 3

1,6 22

2,0 272

2,6 446

3,0 896

4,0 1540

5,0 2072

6,0 14000

• Aż do 6 r. ż. dzieci opanowują średnio 9 – 10 słów dziennie.

• Tworzą również wiele nowych słów (tzw. neologizmów), wykorzystując reguły gramatyczne języka ojczystego (3 a 5 r. ż.)

• Przykład: odgłośnić – przyciszyć np. radio; polecenie: usiądź – odpowiedź już usiądziłam

NABYWANIE REGUŁ GRAMATYCZNYCH

• 12 – 18 miesiąc – stadium jednego wyrazu (holofraza); zdania jednowyrazowe

• 18 miesiąc – zdania dwuwyrazowe; potem pojawiają się zdania telegraficzne

• W 3 r. ż. dziecko buduje poprawne gramatycznie, 3 -4 wyrazowe zdania

HIPERREGULARYZACJA – zjawisko polegające na stosowaniu reguł gramatycznych zbyt szeroko, również do wyjątków gramatycznych np. czasownik bać się, w czasie przeszłym użyte przez dziecko jako boiłem się

KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA – dopasowanie tego, co się mówi do konkretnego kontekstu społecznego. Znajomość reguł komunikacyjnych.

ZASADY KONWERSACJI RZĄDZĄCE DIALOGIEM:

• Ilość – koniecznie trzeba przekazać innej osobie tyle informacji, ile potrzeba do zrozumienia wiadomości

• Jakość – trzeba mówić prawdę, chyba że żartujemy lub używamy sarkazmu

• Trafność – ważne jest, by obaj rozmówcy mówili na ten sam temat

• Sposób – ważna jest wymiana ról: słuchacza i mówiącego. Przerywanie jest nie grzeczne.

„Słyszałem, że pewien ksiądz poszedł jako kapelan więzienny porozmawiać z mordercą, który zabił ojca, matkę, a dziadka zarżnął. Psycholog poradził mu, żeby porozmawiał z więźniem jak z dzieckiem, bo wtedy będzie zrozumiały i go nie urazi… Ksiądz posłuchał i kiedy zobaczył mordercę powiedział: Cio to? Cio to? Bęc mamusię, bęc tatusia, a dziadula dylu dylu?” z „Niecodziennika” J. Twardowskiego

SCHEMATY – wewnętrzne reprezentacje określonych czynności fizycznych lub umysłowych. Wzorce, dzięki którym dziecko działa i nadaje znaczenie światu wyrażają się w jawnym działaniu.

OPERACJE – struktury umysłowe wyższego rzędu, które nie pojawiają się w myśleniu przed osiągnięciem wieku szkolnego

Są to różne systemy działań umysłowych (wewnętrznych), poprzez które dzieci rozwiązują problemy i rozumieją w sposób logiczny. Ich cechą charakterystyczną jest odwracalność.

NIEZMIENNE FUNKCJE POZNAWCZE:

• ASYMILACJA – proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenia do już istniejącej struktury umysłowej

• AKOMODACJA – proces umysłowy, dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące struktury umysłowe tak, by pasowały do nowych doświadczeń

ROZWÓJ INTELIGENCJI:

• Rozwój inteligencji jest procesem precyzyjnej i złożonej adaptacji struktur poznawczych do wymagań środowiska. Dostosowanie do środowiska możliwe jest dzięki dwóm procesom: asymilacji i akomodacji.

ROZWÓJ INTELIGENCJI:

ZNACZENIE RÓWNOWAGI I NIERÓWNOWAGI

• Zanim dziecko nabędzie nową wiedzę, jego struktury umysłowe pozostają w równowadze ze środowiska.

• Gdy jednostka napotyka coś nowego lub wymagającego innego podejścia równowaga zostaje zachwiana. Procesy asymilacji i akomodacji rozpoczynają działanie w celu jej przywrócenia (proces równoważenia)

• Równoważenie – proces, dzięki któremu osiągana jest równowaga między strukturami umysłowymi i środowiskiem.

• W wyniku procesu równoważenia zmieniają się struktury umysłowe i rozwijają zdolności poznawcze.

STADIA ROZWOJU INTELEKTUALNEGO

• Dzieci przechodzą przez stadia kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku

• Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia jest zdeterminowane przez biologiczne procesy dojrzewania, ale w pewnym stopniu zależy również od indywidualnego doświadczenia.

11/03/2013

OKRES SENSORYCZNO – MOTORYCZNY

• Od urodzenia do 2 roku życia

• Przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka

• Dziecko poznaje świat poprzez bezpośrednie postrzeganie i aktywność motoryczną. Nie ma tu mowy o myśleniu w takiej formie jak występuje u dorosłych. Do 8 miesiąca dziecko nie ma wypracowanego pojęcia stałości przedmiotu; tzn. kiedy przedmiot znika z pola widzenia dziecko to znika również z jego umysłu. Myślenie dziecka więc jest oparte na zasadzie „tu i teraz”

• Gdy dziecko podejmuje już pojęcie stałości przedmiotu to zaczynają się pojawiać u niego inne środki myślenia a takie jak np. pamięć czy język. Wtedy to stadium sensoryczno motoryczne, dobiera końca. Dziecko nabywa zdolność do myślenia o przyszłości i przeszłości.

• Stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej

• Dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce

• Słabo rozwinięta pamięć

• Kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska

• Kształtowanie się pojęcia istnienia

SCHEMATY, KTÓRE KSZTAŁTUJĄ SIĘ W TYM OKRESIE TO:

• Schemat stałego przedmiotu – założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia

• Schemat uniwersalnej przestrzeni – niezależnej od doznań czuciowych

• Schemat następstwa czasowego – umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń

• Schemat przyczynowości – system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy

OKRES WYOBRAŻEŃ PRZEDOPERACYJNYCH

• Trwa od 2 do 7 roku życia

• Myślenie konkretno – wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne

• Intensywny rozwój języka

• Rozwój pojęć

• Przyswajanie znaków i symboli

! ROZUMOWANIE OPARTE NA ZDARZENIACH ZEWNĘTRZNYCH (A NIE NA OPERACJACH LOGICZNYCH), KTÓRE CECHUJĄ:

• Nieodwracalność – brak zdolności przekształceń

• Egocentryzm – nieumiejętność przyjmowania punktu wiedzenia, rozumowania, myślenia innej osoby

• Centracja – skupienie się na jednym aspekcie rzeczywistości, powodując jego subiektywne wyolbrzymienie. Nie zwracanie uwagi na inne aspekty

• Animizm – cecha myślenia dziecięcego, stan postrzegania świata, które przypisuje posiadanie „duszy” i żywotność lalkom i innym przedmiotom. Piaget sugerował, że dzieci posiadają tę cechę w wieku 2 – 4 lat, jednakże inni psychologowie uważają, że dzieci nawet do 6 r. ż. mogą wykazywać animizm.

• Artyficjalizm – przekonanie polegające na tym, że według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i zdarzeniami jest przez kogoś wykonany lub wykonywane. Dzieci uważają, że ludzie są odpowiedzialni za wszystkie zdarzenia na świecie. Przykłady: „Wiatr to dmuchający człowiek”, „Niebo jest niebieskie, bo zostało pomalowane”

• Antropomorfizm – proces myślowy polegający na nadawaniu pojęciom, przedmiotom, zjawiskom cech ludzkich i ludzkich motywów postępowania.

• Sprawiedliwość immanentna – tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamanie czy naruszenie reguł – nawet jeśli o tym nikt nie wie, zawsze towarzyszy następstwo o charakterze kary.

OKRES OPERACJI KONKRETNYCH

• Trwa od 7 do 12 lat

• Myślenie słowno – logiczne

• Wykształcone pojęcie stałości ilości

• Odwracalność operacji umysłowych

• Przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej

• Brak myślenia abstrakcyjnego

• Możliwość dokonywania kategoryzacji

• Rozumienie relacji

PIERWSZE OPERACJE

• Klasyfikacja – logiczne grupowanie przedmiotów według ich wspólnych cech i właściwości np. pies, szafa, stół, kot, krzesło, mysz -> klasa zwierząt i klasa mebli

• Szeregowanie – porządkowanie elementów pod względem pewnej wielkości, wysokości, ciężaru, szybkości

POJĘCIA STAŁOŚCI

• Rozumienie, że pewne podstawowe cechy przedmiotu, takie jak np. liczba, waga i obojętność, pozostają niezmienne, mimo że pozornie zmienia się ich wygląd

• Na początku stadium pojawia się stałość liczby, pod koniec stałość objętości.

OKRES OPERACJI FORMALNYCH

• Trwa od 12 r. ż.

• Nie każdy go osiąga

• Myślenie hipotetyczno – dedukcyjne

• Rozwój myślenia abstrakcyjnego

• Dominacja inteligencji werbalnej

POJĘCIE MORALNOŚCI

• Moralność – zespół uznanych zasad, norm, wartości

• Zasady moralne przyjmują najczęściej formę zdań rozkazujących, zakazujących lub oznajmujących

• Przykładem zasady moralnej jest np. zakaz „nie zabijaj”.

• Naruszenie tych zasad powoduje zwykle wewnętrzny konflikt psychiczny, zwany poczuciem winy.

1. Stadium anomii moralnej trwające do 3 roku życia dziecka, w którym nie ma ono świadomości istnienia norm i zasad moralnych

2. Stadium heteronomii moralnej (od 3 do 9 lat) dziecko traktuje normy jako narzucone z zewnątrz, obowiązujące ze względu na nakazy dorosłych, Stadium składa się z dwóch faz:

   1. Egocentryzm – od 3 do 5 lat

   2. Konformizm – od 5 do 9 r. ż.

EGOCENTRYZM

• Dziecko jest tu skoncentrowane na sobie i uwzględnia jedynie własną korzyść i własny punkt widzenia. Jest posłuszne zakazom i nakazom, dlatego, że boi się kar

• Dziecko bierze pod uwagę przede wszystkim skutki materialne danego czynu, który ocenia proporcjonalnie do wielkości szkody. Nie biorąc pod uwagę intencji i zamiaru sprawczy czynu

• Np. rozbicie 6 szklanek pomagając mamie jest gorszym czynem niż rzucenie, ze złości 1 szklanki i jej rozbicie

KONFORMIZM

• Dziecko pragnie zasłużyć na aprobatę dorosłych, ponieważ identyfikuje się z nimi jako najwyższymi autorytetami. Nie spełnienie ich oczekiwań wywołuje u dziecka poczucie winy. Pod koniec tego okresu w ocenie moralnej czynu bierze pod uwagę także intencje i okoliczności sprawcy czynu, a nie tylko skutki danego działania.

1. Stadium socjonomii moralnej trwają od 9 do 13 / 14 lat

   1. Dziecko dostosowuje swe zasady postępowania do norm uznawanych w grupie rówieśniczej, jest tzw. Konwencjonalizm moralny uznający normy uznawane przez grupę lub osoby cieszące się autorytetem

   2. W tym stadium dziecko zapytane dlaczego przezywał kolegę odpowie, bo wszyscy go przezywali

2. Stadium autonomii moralnej (od 13 / 14 lat do 22 r. ż.)

   1. Zachodzi tu proces uwewnętrznienia norm, który jest związany z coraz lepszym rozumieniem ich wartości i społecznego sensu ich stosowania.

   2. Proces uwewnętrznienia norm obejmuje fazy:

      1. Pryncypializm moralny – od 13 do 15 lat

      2. Relatywizm moralny – ok. 16 r. ż.

      3. Idealizm moralny – od 17 do 22 lat

PRYNCYPIALIZM MORALNY – jednotka podejmuje realizację norm sztywno i rygorystycznie, od których nie ma odstępstwa

RELATYWIZM MORALNY – następuje zrozumienie, że w niektórych sytuacjach odstępstwo od jakiejś zasady jest możliwe i konieczne, o ile można się spodziewać, że przyniesie pożądane następstwa

Osoba będąca na poziomie pryncypializmu moralnego uważa, że np. nigdy nie można kłamać, natomiast na etapie relatywizmu moralnego uważa, że są sytuacje, w którym nie należy do końca powiedzieć prawdy np. ciężko choremu że nie udała się operacja, żeby się nie załamał.

IDEALIZM MORALNY – w fazie tej stosunek do norm moralnych staje się bardziej świadomy i refleksyjny. Człowiek w postępowaniu kieruje się osądami sumienia i uznawanymi, uniwersalnymi zasadami moralnymi. Następuje tu najpełniejsze uwewnętrznienie norm i zasad moralnych. Najważniejsza w ocenie moralnej jest tu własna aprobata i dezaprobata oparta na właściwe ukształtowanym sumieniu, a nie nacisk ze strony innych ludzi.

25/03/2013

DEFINICJA EMOCJI

EMOCJE – subiektywne reakcje na istotne wydarzenia, charakteryzowane poprzez zmiany fizjologiczne oraz zmiany na poziomie myśli, doświadczenia i widocznego dla innych zachowania.

EMOCJE W CIĄGU ŻYCIA

• Dzieci prawie natychmiast po urodzeniu wyrażają pewne podstawowe emocje, takie jak: zaciekawienie, radość, wstręt i niepokój.

• Emocje dzieci umieszczone są między radością zaspokojenia potrzeb i dobrego samopoczucia, a frustracją niezaspokojenia potrzeb i złego samopoczucia.

• Pod koniec 2 i w 3 roku życia pojawiają się emocje będące wynikiem porównywania siebie z wewnętrznymi standardami lub innymi ludźmi: duma, wstyd, zażenowanie, zawiść.

• Najbardziej typowymi emocjami w nieprawidłowych i dysfunkcjach układów rodzinnych 4 – i 5 – letnich dzieci są emocje społeczne: brak poczucia bezpieczeństwa, poczucie niższości, poniżenia, poczucie winy i zaufania.

• W okresie adolescencji następuje zwielokrotnienie różnorodności stanów emocjonalnych i wzrost emocji negatywnych: drażliwości, depresji, agresji. Pojawiają się uczucia patriotyczne i religijne.

CECHY EMOCJO DORASTAJĄCYCH

• Intensywność i żywość przeżywanych emocji

• Chwiejność emocjonalna – łatwość przechodzenia od smutku do radości często bez wyraźnej przyczyny

• Bezprzedmiotowość uczuć, często młodzież nie potrafi podać przyczyny swego nastroju, czy przeżywanej emocji

• Ambiwalencja uczuć, polegająca na tym, że np. młodzież raz pragnie przebywać w towarzystwie, innym razem stroni od ludzi; raz jest litościwa i dobra, innym razem – okrutna.

W okresie późnej dorosłości nastrój jest bardziej stabilny; przeżycia są mniej intensywne. Osoby starsze doświadczają mniej emocji o znaku ujemnym, niż młodsze.

LĘKI

• Lęki niemowlęce: lęk przed rozłąką, hałasami, upadkiem, nieznanymi przedmiotami, obcymi ludźmi

• Lęki w okresie przedszkolnym: lęk przed zwierzętami, ciemnością, wyobrażonymi stworami. Lęki wzmagają się na skutek częstotliwości oglądania bajek agresywnych

• Lęki w wieku szkolnym: nasilają się lęki przed kpiną ze strony rodziców, nauczycieli i przyjaciół, przed odrzuceniem i dezaprobatą rodziców

• Lęki w okresie adolescencji: szczególnie częsty jest lęk przed niepowodzeniem, kompromitacją, oceną innych, ekspozycją społeczną

SOCJALIZACJA EMOCJI – środowisko dostarcza dziecku określonych wzorców reagowania emocjonalnego i skłania do ich przejmowania.

KOMPETENCJA EMOCJONALNA – zdolność jednostki do radzenia sobie z własnymi emocjami praz do rozpoznawania i reagowania na emocje innych.

ZDOLNOŚĆ DOSTRZEGANIA CUDZYCH EMOCJI:

• W wieku 3 – 5 miesięcy potrafią rozróżniać u innych ludzi takie emocje jak lęk, złość, smutek

• Od 8 miesiąca dzieci wykorzystują cudze emocje do regulacji własnego zachowania (zjawisko odniesienia społecznego)

• Pomiędzy 1 a 2 rokiem życia dzieci potrafią interpretować stany emocjonalne innych. Pojawia się empatia i zachowania prospołeczne.

ZDOLNOŚĆ UŻYWANIA SŁOWNICTWA ZWIĄZANEGO Z EMOCJAMI

• Pierwsze słowa związane z emocjami pojawiają się w drugiej połowie 2 roku życia np. boi

• Liczba terminów określających emocje gwałtownie rośnie w 3 roku życia, np. smutny, zły, zagniewany

• W 3 roku życia dzieci potrafią mówić o cudzych emocjach

• W wieku 6 lat słownik emocji jest bogaty i wyrafinowany, np. poruszony, zawiedziony, nieszczęśliwy, odprężony

ZDOLNOŚĆ ADAPTACYJNEGO RADZENIA SOIE Z PRZYKRYMI EMOCJAMI - STRATEGIE REGULACJI EMOCJI

• Okres niemowlęcy: przekserowanie uwagi, samouspokojenie, poszukiwanie dorosłego, używanie przedmiotów przejściowych

• Okres poniemowlęcy – fizyczne unikanie bodźca, zabawa na niby

Okres przedszkolny – kontrola werbalna, tłumienie odczuć emocjonalnych, konceptualizacja emocji, dystansowanie się poznawcza