Antybiotyki i chemioterapeutyki

Bakterie Gram-ujemne (w skrócie G−) to bakterie barwiące się na czerwono w barwieniu metodą Grama.

•W budowie komórki bakterii G−, w przeciwieństwie do Gram-dodatnich, wyróżnia się zewnętrzną błonę komórkową. Ściana komórkowa bakterii G−jest cieńsza, zawiera mniej warstw peptydoglikanu(mureiny).

•Bakterie G+ zatrzymują fiolet krystaliczny i nawet po odbarwianiu acetonem lub etanolem pozostają ciemno zabarwione. Tymczasem G−wiążą niewiele fioletu i łatwo się odbarwiają. Później dobarwiane są zwykle na czerwono. Rozróżnianie bakterii G+ i G−sprowadza się więc do rozróżnienia czy po barwieniu, odbarwianiu i dobarwianiu są różowe lub czerwone (Gram-ujemne), czy też fioletowe do brązowych (Gram-dodatnie).

Przykłady bakterii Gram+ i Gram-

G+gronkowce (Staphylococcus)paciorkowce (Streptococcus)laseczka tężca (Clostridumtetani)laseczka wąglika (Bacillusanthracis)maczugowiec błonicy (Corynebacteriumdiphtheriae)prątek gruźlicy –Kocha (Mycobacteriumtuberculosis)prątek trądu (Mycobacteriumleprae)

•G−pałeczki z rodzaju Brucellapałeczki z rodzaju Salmonellapałeczki z rodzaju Shigellakrętek blady (Treponemapallidum)pałeczka okrężnicy (Escherichiacoli)pałeczka dżumy (Yersiniapestis)przecinkowiec cholery (Vibriocholerae)pałeczka Helicobacterpylori

Antybiotyki β-laktamowe

•PENICYLINY

•CEFALOSPORYNY

•CEFAMYCYNY

•KARBAPENEMY

•MONOBAKTAMY

PENICYLINY

•mała toksyczność ogólna i narządowa,

•szybko wydalane –konieczność częstego podawania,

•nieliczne przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na penicyliny

• ostrożność u chorych na astmę oskrzelową, z nadwrażliwością na inne leki, chorobami alergicznymi w wywiadzie

•oporność na β-laktamy:

• najczęstszy mechanizm –produkcja β-laktamaz, geny β-laktamazposiadają zarówno bakterie Gram (+), jak i Gram (-)

• innym mechanizm oporności –modyfikacja białek wiążących penicyliny (PBP) –modyfikacja istniejącego lub nabycie nowego genu PBP

• kolejny mechanizm, u bakterii Gram (-), to modyfikacja genów kodujących białka ściany komórkowej (poryny) –zmniejszenie przepuszczalności dla penicylin

Penicyliny naturalne

2.Penicyliny półsyntetyczne oporne na działanie penicylinazy

* penicyliny izoksazolilowe

Oksacylina

Kloksacylina

Dikloksacylina

Fluoksoklacylina

Wąski zakres działania –zakażenia gronkowcowe

Trwałe w środowisku kwaśnym (żołądek) można podawać doustnie i pozajelitowo

3. Penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania

A. Aminopenicyliny

▫ampicylina

• szerokie spektrum przeciwbakteryjne

• rozkładana przez penicylinazy;

• powinna być podawana pozajelitowo; po podaniu p.o. wchłania się niecałkowicie; stosowana co 6-8 h;

• treść pokarmowa upośledza wchłanianie;

• zastosowanie: zakażenia florą mieszaną (układ moczowy, oddechowy, przewód pokarmowy, dury, paradury);

• połączenie z sulbaktamem(inhibitor β-laktamaz)

• estry ampicyliny (piwampicylina) –lepsze wchłanianie z przewodu pokarmowego

▫amoksycylina

• szybko i prawie całkowicie wchłania się po podaniu p.o.;

• obecność pokarmu nie wpływa na jej wchłanianie;

• zastosowanie: zakażenia układu oddechowego, dróg moczowych, eradykacjaH. pylori;

• połączenie z kwasem klawulanowym(inhibitor β-laktamaz);

• dawkowanie co 8 h.

B. Karboksypenicyliny

Są szczególnie skuteczne w zakażeniach P. aeruginosa, indolo-dodatnimiszczepami Proteus. Mało skuteczne w infekcjach bakteriami Gram (+). Są rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe.

• karbenicylina

• tikarcylina

C. Ureidopenicyliny

•azlocylina, mezlocylina, piperacylina;

•bardzo szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego

•są rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe, bardziej oporne na β-laktamazybakterii Gram (-);

•zastosowanie: ciężkie zakażenia układu oddechowego, moczowego, zapalenie opon mózgowych, zakażenia mieszane;

•połączenie piperacylinyz tazobaktamem(Tazocin).

D. Amidynopenicyliny–w praktyce nie stosowane

CEFALOSPORYNY

•działają bakteriobójczo –hamowanie syntezy ścian komórkowych bakterii;

•do OUN najlepiej wnikają cefalosporynyIII generacji;

•najbardziej oporne na działanie β-laktamaz–cefalosporynyIII generacji;

•oporność na nie narasta powoli;

•często wrażliwe na β-laktamazy

•interakcje: nie podaje się ich z tetracyklinami, chloramfenikolem, makrolidami, sulfonamidami;

•toksyczność ogólna i narządowa jest mała

CEFAMYCYNY

•mała grupa antybiotyków β-laktamowych;

•cefoksytyna, cefotetan;

•szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego, silniej działają na bakterie Gram (-);

•podstawowe wskazanie –ciężkie zakażenia bakteriami Gram (-) oraz beztlenowcami;

•nie działają na P. aeruginosa;

•podawane wyłącznie pozajelitowo.

KARBAPENEMY

•IMIPENEM (poch. tienamycyny–antybiotyku naturalnego)

•MEROPENEM

•Mechanizm działania: hamowanie syntezy ściany komórkowej.

•Cechy:

▫najszersze spektrum działania przeciwbakteryjnego (bakterie Gram (+), Gram(-), tlenowe i beztlenowe);

▫imipenem jest wyjątkowo oporny na działanie β-laktamaz;

▫rozkłada go nerkowa dihydropeptydazaI (imituje działanie β-laktamaz), której inhibitorem jest cilastatyna–połączenie jej z imipenemem(preparat Tienam) chroni antybiotyk przed unieczynnieniem; dodatkowo cilastatyna działa ochronnie na nerki;

▫nefrotoksyczność–metabolizm w nerkach z tworzeniem toksycznych produktów;

▫słabo przenika do OUN;

▫wydalane z moczem (głównie w postaci nie zmienionej i częściowo w postaci metabolitów);

▫działają po zakończeniu podawania –efekt poantybiotykowy.

Zastosowanie

•zakażenia układu moczowego,

•zakażenia układu oddechowego,

•zakażenia wewnątrz jamy brzusznej,

•zakażenia narządów rodnych,

•zakażenia skóry, tkanek miękkich, kości i stawów,

•leczenie zakażeń wewnątrzszpitalnych

MONOBAKTAMY

• AZTREONAM (Azactam)

• TIGEMONAM

Mechanizm działania: hamowanie syntezy ściany komórkowej.

Działanie:

• działa silnie bakteriobójczo na tlenowe bakterie Gram (-)

• nie działa na bakterie beztlenowe oraz Gram (+);

• wyjątkowo oporny na działanie β-laktamaz;

• nie daje krzyżowych reakcji uczuleniowych z penicylinami i cefalosporynami;

• przenika m.in. do kości, płynu maziowego, otrzewnowego, opłucnowego, mózgowo-rdzeniowego;

Wskazania:

•zakażenia o ciężkim przebiegu:

• dróg moczowych,

• oddechowych,

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

• zakażenia kości, stawów, skóry (także oparzenia) i tkanek miękkich,

• zakażenia w obrębie jamy brzusznej i miednicy małej,

• rzeżączka, zapalenie gruczołu sterczowego

Inhibitory β-laktamaz

•KWAS KLAWULANOWY –antybiotyk naturalny,

•TAZOBAKTAM –syntetyczny,

•SULBAKTAM –syntetyczny.

Cechy:

•mają w swej budowie pierścień β-laktamowy;

•posiadają niewielką aktywność przeciwbakteryjną;

•umożliwiają antybiotykom β-laktamowymwnikanie do komórek bakteryjnych i wiązanie z PBP;

•blokowanie β-laktamazjest nieodwracalne;

•najbardziej aktywnym inhibitorem β-laktamazjest tazobaktam

•Przykłady połączeń antybiotyków z inhibitorami β-laktamaz:

▫kwas klawulanowy+ amoksycylina(Augmentin, Amoksiklav),

▫kwas klawulanowy+ tikarcylina(Timentin),

▫sulbaktam+ ampicylina (Unasyn),

▫tazobaktam+ piperacylina(Tazocin)