Zaburzenia osobowości
Osobowość - to cechy, zachowanie ,emocje ( temperament i charakter )- zespół cech za pomocą których można daną osobę scharakteryzować.
Temperament - cechy konstytucjonalne dotyczy strony biologicznej człowieka.
Charakter - wynik socjalizacji - wychowania- cechy ukształtowane.
Osobowość- z greki persona – maska i osobowość w szerszym znaczeniu to ustabilizowane schematy naszego zachowania, które pojawiają się w konkretnych sytuacjach są to schematy utrwalone,
głęboko zakorzenione - uaktywniające się w powtarzających sytuacjach .
Czym się różni zdrowa osoba od zaburzonej - Zdrowa osoba ma elastyczne sposoby przystosowania się do sytuacji trudnych, nie ma trwałych schematów zachowania się .Człowiek zdrowy jest w miarę
dobrze przystosowany.
Zaburzenie osobowości polega głównie na sztywności schematów -
braku elastyczności , umiejętności przystosowania się do różnych sytuacji.
Schematy takie najczęściej ujawniają się w sytuacjach zagrożenia.
Teoria powstawania osobowości w/g psychodynamicznej - 3 części osobowości - id , ego i superego
id – dotyczy sfery popędowej są to instynkty , popędy , niekontrolowane impulsy, dążenie do natychmiastowej gratyfikacji ,
id to najbardziej pierwotna sfera naszej osobowości .
Ego - bardziej dojrzała odpowiada za podejmowanie decyzji, wybory ma okiełznąć id
Superego - ( rodzic w teorii gier)- to część odpowiedzialna za wartości , normatywy , powinności i oczekiwania świata zewn.- wewnętrzny cenzor
Na funkcjonowanie człowieka wpływa to w jakiej relacji są te 3 sfery osobowości i która z nich wysuwa się na plan pierwszy.
W podejściu psychodynamicznym duży nacisk kładzie się na to na jakim etapie rozwoju znajduje się jednostka .
A) Oralna ( do 2 rż)- doznawanie przyjemności poprzez usta , zaspakajanie potrzeb - jedzenie
przekłada się to w dorosłym życiu na inne potrzeby nie tylko związane z pożywieniem ale też uczuciami .
B) Faza analna ( między 2-3 rż) Związana jest z treningiem czystości - dziecko izoluje się od opiekuna.
następuje próba sił - bardzo ważny etap rozwojowy np osobowość obsesyjno kompulsywna to ta , która zatrzymała się na tym etapie.
C) Faza falliczna ( 3-6rż) rozwój seksualny zatrzymanie się na tym etapie ma zawiązek z osobowością narcystyczną.
D ) Faza lato
E) faza genitalna ( okres dojrzewania ).
Zgodnie z ta teorią zaburzenia osobowości mogą powstawać w bardzo wczesnym wieku.
Współcześnie wykorzystuje się wiedzę Freuda ale już nie tak sztywno.
Relacja z obiektem -Najczęściej jest to matka lub jakiś inny najważniejszy opiekun dziecka. Również wpływa na rozwój osobowości .
Relacje z innymi - interpersonalne osobowość kształtuje się również poprzez kontakt z innymi : np rówieśnikami i korzysta się z doświadczeń zdobytych w tych relacjach .
Teorie behawioralne ( bodziec - reakcja ) negują istnienie osobowości - jest w konflikcie z podejściem psychodynamicznym
Teorie poznawcze odnoszą się do schematów poznawczych
osobowość to obraz ja - kształtuje się na pods. informacji z zewnątrz , przekonań , to inni dają nam komunikaty dotyczące naszej osoby lub sposobów jak należy funkcjonować, im schemat jest silniej utrwalony ( przez powtarzalność ) tym trudniej go zmienić .
Podejście biologiczne - nasza osobowość zależy od budowy ciała ibilologiito podejscie - odnosi się do neurobiologii i do układu nerwowego mówi się o dziedziczeniu osobowości.Badania nie wykazują
istotnej dziedziczności poza jedną dyssocjalną .
Psychopatia ma największą tendencje do dziedziczenia chodzi tu nie o organiczne uszkodzenia ale o dysfunkcje płatów czołowych .
W związku z tym, że zaburzenia osobowości kształtują się juz we wczesnym dzieciństwie , nie podlegają całkowitej korekcji , można jedynie złagodzić je, uelastycznić funkcjonowanie, pracować nad zmniejszeniem szkód wynikających ze schematów postępowania.
Osoby z zaburzeniami osobowości nie zgłaszają się do leczenia, przychodzą w związku z problemami wynikającymi ze schematów.
Mechanizmy obronne - - wykorzystywane przez różne typy osobowości :
- usprawiedliwianie
- wyparcie- zepchnięcie do niższych poziomów świadomości
- pomniejszanie - deprecjonowanie - siebie lub innych
- zaprzeczanie - mechanizm prymitywny
- minimalizowanie
-intelektualizowanie - wyższy poziom usprawiedliwiania
- projekcje - własne nieakceptowane cechy widzi się u innych
- przerzucanie odpowiedzialności na innych
- przemieszczenie- przeniesienie emocji z jednego obiektu na inny , mniej zagrażający
- dysocjacja - dezorganizacja świadomości - coś się zapomina , jakiś fragment wspomnień zostaje wyrzucony ze świadomości -
występuje przy różnych traumatycznych wydarzeniach aby obronić się przed cierpieniem
- fantazjowanie nie uczestniczenie w realnej rzeczywistości
- idealizowanie - przypisywanie sobie lub innym wyidealizowanych cech
- izolowanie afektu - przykre zdarzenia pamięta się w kategoriach poznawczych - nie ma przeżywania pozostaje pamięć faktów a nie przeżywanych emocji
-reakcja upozorowana - demonstruje się zupełnie inne rodzaje emocji np. jestem na kogoś zła ale się uśmiecham
- rozszczepienie - ważne obiekty w swoim otoczeniu widzi się biegunowo albo są one tylko dobre albo tylko złe albo kogoś uwielbiam albo nienawidzę
- sublimacja - to co jest zwykłe i prymitywne zamieniam na piękne i wyjątkowe
- odczynianie - myślenie magiczne , zachowania przesądne .
Mechanizmy obronne chronią nas przed lękiem , nadmiarem poczuci winy , wstydu ,pełnią rolę adaptacyjną ale do pewnego momentu .Kiedy rozrastają się i zmieniają rzeczywistość przestają mieć działanie adaptacyjne. Przyczyniają się do powstawania zaburzeń .
Osobowość dyssocjalna - (ICD 10 ) w DSM III antyspołeczne zaburzenia osobowości
mieści się tu kilka kategorii - psychopatie , socjopatie , zab.. antysocjalne i zab. Dyssocjalne:
Psychopatia- zaburzenie bardziej uwarunkowane genetycznie
Socjopata - oddziaływanie czynników środowiskowych - zaniedbanie w rodzinie ,przemoc, molestowanie w dzieciństwie .
Najczęściej jest tak, że psychopatia nakłada się na socjopatię .
Osobowość dyssocjalna jest najbardziej oporna na leczenie , najtrudniej podlega korekcji , leczenie polega na łagodzeniu skutków .
W założeniu psychodynamicznym dominuje tu ID "( dziecko ) chcę wszystkiego natychmiast nie ma superego , brak norm , wartości wewnętrznych, moralności , sumienia , bo nie ma wartości
nie ma empatii , wrażliwości na przeżycia innych ludzi , osoba psychopatyczna nie czuje współczucia dla innych, brak lęku , psychopata boi się tylko kary społecznej np. więzienia , boi się tego co może
ograniczać jego chcenia - jego ID Gdy psychopata natrafia na przeszkodę złości się , gdy trafia na zagrożenie atakuje i złości się .
Struktury poznawcze osóby dyssocjalnej :
przekonania - mnie się należy, osobowość dyssocjalna do swoich celów wykorzystuje innych , podporządkowuje ich sobie , są to zwykle osoby dość inteligentne. Aby wykorzystać innych stosują różnego rodzaju zabiegi manipulacyjne , przymilają sie itp..Osoby dyssocjalne wykorzystują intelekt
do rozpracowania ofiary i manipulowania , potrzebują mieć poczucie siły i kontroli .
W terapii często chcą przejąć kontrolę nad przebiegiem rozmowy.
W terapii są trudne bo nie zgłaszają się z potrzeby zmiany. Osoba psychopatyczna pozornie podporządkowuje się tylko wtedy gdy widzi w tym korzyści dla siebie.
Psychopata nie uznaje siły innych, w terapii to terapeuci są pełni deficytów. Psychopata jest mistrzem rozpoznawania deficytów u innych po to by ich deprecjonować , budować własną siłę .
Osoby dyssocjalne nie uczą się na własnych błędach, ponieważ nie odczuwają lęków , mają silnie działające mechanizmy obronne ,brak im superego , nie umieją wyciągnąć wniosków ze swoich błędów. Ponosząc kolejne konsekwencje tych samych błędów skoncentrowani są na ID - dalej
dążą do zaspokojenia potrzeb , to daje bardzo silne napięcie, że wyłącza struktury poznawcze - zamąca się rozum.
Rozpoznawanie osobowości dyssocjalnej :
Trzeba stwierdzić zaburzenia dyssocjalne, które ujawniły się przed 15 rż np. wagary , kłamstwa , wszczynanie bójek , różnego rodzaju trudności wychowawcze, niepodporządkowanie, ADHD.
W wieku dojrzałym występują już utrwalone schematy zachowania :nieprzestrzeganie norm społecznych.
-wykroczenia , przestępstwa ,nieuczciwość , kłamstwa , oszukiwanie dla własnej korzyści ,
umie naśladować takie zachowanie które mogą wskazywać na emocje np. prawienie komplementów, opiekowanie się . W zasadzie nie planuje działań raczej jest to jego styl życia.
Psychopata jest drażliwy, napięty , nadmiarowo reaguje ,dominuje w nich pobudzenie ,hamowanie jest szczątkowe, nic nie hamuje ich złości. Złoszczą się na każda przeszkodę bo oddziela ich od gratyfikacji ,
są impulsywne , porywcze , zazwyczaj nie wchodzą w trwałe związki, bardzo łatwo nawiązują znajomości ,ale nie są w stanie ich podtrzymać.
W relacjach interpersonalnych główną cechą jest nieodpowiedzialność, nie dotrzymują słowa ,nie można na nich polegać , zaciągają kredyty.
Gardzą tradycją , lekceważą normy społeczne i demonstrują to .Stosują usprawiedliwienia, racjonalizację actingout( są nieprzewidywalne ),
nieadekwatne do sytuacji zachowania - wynika to z gwałtowności i trudności w pohamowaniu napięcia.
Psychopata uważa jestem ja i tylko ja, ja chcę , mi się należy , JA jest bardzo autonomiczne, inne obiekty są albo deprecjonowane albo wykorzystywane . Brak kontroli impulsów , próg pobudzenia
jest bardzo niski. Część ma cechy osobowości paranoidalnej , takie osoby są szczególnie niebezpieczne ,mają dużo wrogości , agresji , podejrzliwości, uważają ,ze inni im zagrażają .W przypadku osoby dyssocjalnej
nie ma skutecznej terapii. Jedynie efekty uzyskuje się zagrożeniem karą społeczną .W terapii chodzi tylko o pokazanie konsekwencji negatywnych , których osobowość dyssocjalna chce uniknąć .
Z psychopatą trzeba zawrzeć układ, terapeuta musi być silny ale nie może demonstrować swojej siły, asertywny , jednoznaczny ,dobrze żeby miał poczucie humoru , W terapii psychopata ma brać odpowiedzialność za leczenie . Ma zdecydować sam czy będzie przestrzegał regulaminu , jeśli nie to wypis. Informacje muszą być krótkie, jednoznaczne , konkretne Psychopaci udzielają bardzo dobrych informacji zwrotnych ale nie są w stanie ich odnosić do siebie , brak im samokrytycyzmu .Część psychopatów idzie w terapii dobrze gdy da im się opiekować kimś słabszym.
Osobowość unikająca
-Lęk jest dominującym uczuciem osób tych przeważnie nie widać na ulicy, unikają kontaktu ze światem. Świat jest dla nich zagrożeniem ,są ubogie w ekspresje , nie wchodzą w relacje interpersonalne , nie inicjują ich , są samotne ale tęsknią za kontaktem , Mają dużą potrzebę przynależności . We wczesnym dzieciństwie doznały krzywd, zaniedbanie , porzucenia, nadużyć seksualnych, boją się upokorzenia i dezaprobaty społecznej. Mają niskie poczucie własnej wartości, ale stawiają sobie duże wymagania. Mają dużą wiedzę i świadomość swoich niedostatków ,
Rozbieżność miedzy własnym postrzeganiem a tym jakie powinny być uniemożliwia im aktywność społeczną i zniechęca do pracy nad sobą .
NIE ZASŁUGUJĄ NA MILOŚĆ I UZNANIE
Osoby unikające mają duże poczucie wstydu, jak wyglądają, jakie są, to, że nie potrafią czegoś zrobić .Wstyd ma unicestwiające działanie , paraliżuje on , osoba unikająca unika innych aby nie zobaczyli jaką jest naprawdę. Ma małe umiejętności społeczne , bo nie miała szansy ich poćwiczyć .
Styl poznawczy jest rozproszony, lęk powoduje napięcie, panikę , uniemożliwia precyzyjne rozpoznanie sytuacji, dostrzega tylko te, które zagrażają lub te które takimi się wydają. Uważa, że wszyscy ją ignorują
ale dlatego, że ona nie zasługuje na zainteresowanie. JA jest malutkie i wybrakowane , widzą swoje wady nie widzą mocnych stron .
Wynika to głównie z przekazów z dzieciństwa. Informacje otrzymywane w dorosłości nie pasują do schematów wypracowanych w dzieciństwie. Osoby unikające są zazwyczaj smutne, cierpiące , nieufne .
Mechanizm, który stosują to fantazjowanie, uciekają w świat marzeń, często są to osoby wrażliwe i twórcze, jednak zachowują to dla siebie. Często wyrastają z niewidzialnych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych
Terapia osób unikających - takie osoby rzadko trafiają samowolnie do terapii , trafiają w wyniku zaburzeń somatycznych wynikających z przeżywania. Do osoby unikającej trzeba mieć dużo cierpliwości, należy
dawać poczucie bezpieczeństwa ,wsparcie, akceptować , nie konfrontować , bardzo uważać z informacjami zwrotnymi .
Osobowość unikająca ma tendencje do przyciągania do siebie sprawców przemocy i psychopatów .
Osobowość obsesyjno kompulsywna W ICD 10 osobowość anankastyczna.
Podstawowy lęk -konflikt między buntem a posłuszeństwem w fazie analnej w psychodynamicznej ( surowe , nadmiarowe traktowanie dziecka) Źródłem konfliktu jest kształtowanie się buntu w tym okresie
Za podporządkowanie dziecko jest nagradzane, za bunt karane - jesteś w porządku jak przestrzegasz reguł. W odróżnieniu od osobowości unikające ID jest zduszone rozbudowane jest superego ( normatywy ,
zasady ) Na miłość, uznanie, szacunek trzeba zapracować, zasługujesz tylko jak przestrzegasz reguł .
W sytuacji chaosu taki człowiek się gubi, tam gdzie brak przepisów , reguł ustalonych .
Taka osoba jest grzeczna, ułożona ale sztywna, brak kontaktu emocjonalnego, osoby takie niechętnie wchodzą w sytuacje nowe.
Nie mają tolerancji na błędy swoje i innych , są to osoby nadkrytyczne, kontrolujące ,jeśli burzy sie ich porządek są zdezorientowane, reagują złością , czują się zagrożeni, trzymają złość na wodzy choć
ją czują. Struktury poznawcze są zawężone odnoszą się tylko do zasad i reguł .
Siebie postrzegają jako osoby sumienne, oddane pracy, rodzinie, są nudne dla otoczenia, zmęczone w życiu , nie podejmują pewnych działań z lęku przed porażką.
Nie potrafią skończyć rozpoczętego zadania ,
Sposób myślenia jest analityczny ale mają kłopot z syntezą informacji, nie potrafią zrozumieć innych osób. Nastrój tych osób jest pełen powagi .
W terapii - podważać schematy, należy próbować go rozluźnić, rozpoznać jego schematy, rozprawiać się z nimi pokazać, że nic się nie stanie jak zmieni zachowanie.
Osobowość zależna - jest związana z zatrzymaniem w fazie oralnej poprzez nadmiarowe zaspakajanie potrzeb. Dostaje wszystko od innych, nie musi się o nic martwić. Takie dziecko w ogóle nie doświadcza
frustracji , że o coś samo musi zadbać, nie uczy się umiejętności społecznych, bo inni o nie dbają. Ono ma być tylko wdzięczne, myśli o sobie, że jest słabe , inni są silniejsi. Nie ma poczucia ,że sama może przetrwać. Boi się samotności i odrzucenia. Dla poczucia bezpieczeństwa zawsze musi mieć obiekt przy sobie i magicznego opiekuna, który ją ochroni przed wszystkim.
Takie osoby są niesamodzielne, mają trudności w podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów.
Osoby zdrowe o stylu zależnym są zawsze ciepłe , empatyczne , ugodowe, chętne do współpracy, lubiane przez otoczenie .Osoby o cechach osoby zależnej nie mają swojego ja wiszą na innych.
Osoba zależna rezygnuje z własnych potrzeb i podporządkowuje się innym aby zyskać akceptację .
Osoba zależna rzadsza od innych , jest męcząca , klejąca .Myśli o sobie jako o beznadziejnej, nie wierzy we własne możliwości samodzielnego przetrwania, karą dla niej jest przymus podejmowania decyzji. Te osoby często mają duże umiejętności ale nie rozwijają ich, funkcjonują poniżej własnych możliwości. Terapia tych osób jest trudna bo osoba zależna często przykleja się do terapeuty.
Są wyczulone na sygnały odrzucenia, są naiwne , nie mają własnego stylu ani zdania, wykorzystują zdanie autorytetów. Brakuje im refleksji , idealizują obiekt, w którym znajdują oparcie .Więzi z innymi traktują jako nierozerwalne .
Osobowość histrioniczna
Częściej spotykana u kobiet, charakterystyczna nadmiarowość, nieadekwatność do sytuacji , teatralność, dramatyczność. Dotyczy to sposobów przeżywania, mówienia. Osoby te mają przekonanie ,
że przezywają rzeczy niezwykłe, Zwykłe rzeczy powodują w nich wzrost poziomu napięcia,
Używają pojęć wydumanych , ubierają sie w sposób przesadny ,-kolorowy, rzucający sie w oczy, podkreślający seksualność. Podkreślają elementy erotyczne. Jest to skutkiem wychowania dziewczynek,
jest nagradzana za wygląd, nie za walory intelektualne .Są karane za niepowodzenia , traktowane jak księżniczki ,córeczki tatusia .
Matki zwykle są bardziej surowe niż tatuś .Uczą się, że łatwo można manipulować humorami , nastrojami demonstrując je osiągają cele. Demonstrują seksualność i demonstracyjne zachowania aby
zwrócić na siebie uwagę .
Mają powierzchowne struktury poznawcze nie potrafią sie długo koncentrować na jednej rzeczy, stabilność jest dla nich męcząca , są pozbawione przemyśleń , refleksyjności , potrzebują wciąż nowych
bodźców .
Nie wchodzą w długotrwałe związki, nie mają dużych potrzeb seksualnych, demonstrują seksualność bo w ten sposób szukają bliskości. Czują się niekochane, mało atrakcyjne. Jedyne za co można je
kochać to grzeczność, seksualność , słodkość .Jest to sposób radzenia sobie z lękiem i samotnością .
Brak uczuciowości wyższej, rozwinięte ID, brak poczuci winy, sumienia .
Terapia - trzeba być bardzo uważnym z wywoływaniem danego nastroju. Praca nad normalizowaniem zachowań, trzeba być pedantycznym, nie używać ogólników . Zadawać bardzo konkretne i dociekliwe pytania.
Osoby histrioniczne często są ofiarami przemocy seksualnej , maskotki z rodzin alkoholowych .
Pytania- nie pozwalać na odloty , zmuszać do skoncentrowania uwagi na jednej rzeczy .ważna jest praca nad językiem jakim się posługuje, zmuszać do używania zwykłych słów , najważniejszy mechanizm obronny to regresja zejście do poziomu dziewczynki jest to kobiecy odpowiednik dyssocjacji .
Osobowość narcystyczna -
wzbudzająca niechęć ,dezaprobatę. Ukochani synusie mamusi , przerost poczucia własnej wartości.
Dziecko jest nagradzane za wszystko , również za to czego nie zrobiło - jesteś lepszy od innych, jesteś stworzony do wielkich rzeczy .
Jego ja realne zlało się z idealnym -nie rozróżnia tego , jest nieomylny , ma patent na wszystko.
Uwielbia błyszczeć, narcyz nie zabiega o akceptację w przeciwieństwie do histeryka , on jest przekonany o swojej doskonałości , przyjmuje to co mu się słusznie należy .Schematy poznawcze sztywne - on wie najlepiej, narcyz nie umie słuchać bo wie lepiej podstawowy mechanizm obronny
deprecjacja.
Praca terapeutyczna - nie dać się zdeprecjonować, nie pozwolić się wygonić z roli terapeuty, narcyz intelektualizuje, nie pozwalać mówić o tym, sprowadzać go do rzeczy przyziemnych, do konkretu .
Narcyz myśli tak - trzeba naginać fakty i rzeczywistość do przekonań, nie przyjmuje informacji zwrotnych .
W nastroju jest beztroski, w swoim przekonaniu nie doświadcza porażek , bo potrafi je zracjonalizować, rozbujane superego, brak uczuciowości wyższej, moralność -tylko on .Choroba, tragedia może
spowodować że burzy się jego świat i przekonanie o własnej sile.