23.05.2012
Temat: Drogi czuciowe.
Charakterystyka ogólna.
Droga delikatnego dotyku, percepcji i wibracji z obszaru nerwów rdzeniowych.
Droga bólu i temperatury z obszaru nerwów rdzeniowych.
Drogi czuciowe z obszaru nerwów czaszkowych.
Ad. 1
Drogi czuciowe to projekcyjne drogi wstępujące. Dzielą się one zasadniczo na 2 grupy:
-drogi somatosensoryczne - delikatnego dotyku, propriocepcji, wibracji, bólu i temperatury,
-drogi zmysłowe – smakowa, węchowa, wzrokowa, słuchowa i przedsionkowa.
Drogi somatosensoryczne mają następujące wspólne cechy:
-rozpoczynają się na obwodzie receptorami,
-ciałem 1. neuronu jest zawsze zwój rdzeniowy albo zwoje nerwów czaszkowych (V, VII, IX i X),
-wszystkie są trójneuronowe,
-wszystkie ulegają skrzyżowaniu w zakresie 2. neuronu,
-drugi neuron zawsze kończy się we wzgórzu, w jądrze brzusznych tylnym (nucleus ventralis posterior). Jądro to dzieli się na część przyśrodkową i boczną. Do części przyśrodkowej dochodzi czucie somatosensoryczne z obszaru nerwów czaszkowych. Do części bocznej, czucie somatosensoryczne z obszaru nerwów rdzeniowych,
-trzeci neuron tych dróg zaczyna się w wyżej wspomnianych jądrach i dochodzi do ośrodków czuciowych kory (3, 1, 2).
Ad. 2
Droga delikatnego dotyku, percepcji i wibracji z obszaru nerwów rdzeniowych (rdzeniowo-opuszkowa-tractus spinobulbaris) rozpoczyna się na obwodzie mechanoreceptorami. Za delikatny dotyk odpowiadają receptory mieszków włosowych, płytki Merkela oraz ciałka Meissnera. Płytki Merkela rozpoznają krzywiznę obiektu, a ciałka Maisnera, krawędzie obiektu. Zakończenia Rufiniego, które rozpoznają obiekt trójwymiarowy (kształt obiektu). Najgłębiej leżące (blisko kości )ciałka Paciniego które wykrywają wibracje. Czucie propriocetywne odbierają wrzecionka mięśniowe.
Dendryty pierwszego neuronu są podłączone do mechanoreceptorów, a akson pierwszego neuronu jest bardzo długi, gdyż wstępuje do sznura tylnego rdzenia kręgowego i przebiega w jego pęczku smukłym (fasciculus gracilis). W pęczku smukłym przebiegają włókna z dolnych części ciała. W pęczku klinowatym (fasciculus cuneatus) biegną włókna z górnych części ciała. Dochodzą do jądra smukłego i klinowatego (nucleus gracilis et cuneatus) w rdzeniu przedłużonym. Tutaj zaczyna się drugi neuron, który ulega natychmiast skrzyżowaniu, zwanego skrzyżowaniem wstęg (decussatio lemniscorum). Cały drugi neuron w czuciu głębokim nazywa się wstęgą (lemniscus). Wstęga przyśrodkowa (lemniscus med.)dochodzi do jądra brzusznego tylnego bocznego (nucleus ventralis posterior lateralis) we wzgórzu, gdzie zaczyna się trzeci neuron wiodący do ośrodków czuciowych kory (3, 1, 2). W czuciu głębokim wszystkie włókna krzyżują się w jednym miejscu tj. w skrzyżowaniu wstęg w rdzeniu przedłużonym.
Uszkodzenie tych dróg powoduje ataksję sznurową (bez kontroli wzroku nie wiadomo jak są ułożone części ciała względem siebie). Uszkodzenie tych dróg w rdzeniu kręgowym powoduje brak czucia głębokiego po stronie ipsilateralnej. Uszkodzenie tych dróg powyżej jądra smukłego i klinowatego powoduje brak czucia głębokiego po stronie kontralateralnej.
Ad.3
Droga bólu i temperatury z obszaru nerwów rdzeniowych, rdzeniowo-wzgórzowa boczna (tractus spinothalamicus lateralis). Receptory bólu, czyli nocyceptory są to przeważnie wolne zakończenia nerwowe. Powyżej 50 stopni termoreceptory działają jako nocyceptory. Ciało pierwszego neuronu jest w zwoju rdzeniowym. Dendryty są podłączone do nocyreceptorów, a akson pierwszego neuronu jest bardzo krótki gdyż kończy się w rogach tylnych rdzenia kręgowego, do których dochodzi przez pęczek grzbietowo-boczny Lissauera. Tutaj zaczyna się drugi neuron, który ulega skrzyżowaniu np. z lewego rogu tylnego dostaje się do prawego sznura bocznego, wytwarzając spoidło białe (commisura alba) rdzenia kręgowego. Drugi neuron nazywa się drogą rdzeniowo-wzgórzową boczną, która biegnie w sznurach bocznych wprost do wzgórza. Jej końcowy przebieg w obrębie pnia mózgu nazywa się wstęgą rdzeniową (lemniscus spinalis). Dochodzi do jądra brzusznego tylnego bocznego wzgórza, skąd 3 neuron dociera do kory czuciowej. Skrzyżowań jest tyle ile jest neuromerów (31), dlatego czucie powierzchowne nazywa się czuciem protopatyczny, (bardziej prymitywnym). W czuciu głębokim jest tylko 1 skrzyżowanie.
Droga rdzeniowo-wzgórzowa tylna ? (Fix)
Uszkodzenie połowiczne rdzenia kręgowego po stronie lewej spowoduje brak czucia bólu i temperatury po stronie prawej.
Ad.4
Połowicze przerwanie rdzenia kręgowego to tak zwany zespół Brown Sekarda, który charakteryzuje się następującymi objawami: brak czucia głębokiego w kończynie dolnej ipsilateralnej (uszkodzenie na poziomie neuromoerów lędźwiowych), brak czucia powierzchownego w kończynie kontralateralnej, niedowład spastyczny ipsilateralny poniżej uszkodzenia, wąski pas porażeń wiotkich na poziomie uszkodzenia (alfa-motoneurony).
Drogi czuciowe z obszaru nerwów czaszkowych. Za czucie głębokie w obszarze głowy i szyi odpowiada przede wszystkim nerw trójdzielny. Ma on w moście jądro główne (nucleus priincipalis), a w rdzeniu przedłużonym i kręgowym jądro pasma rdzeniowego (nucleus spinalis m. trigemini). Ciałem pierwszego neuronu w czuciu głębokim jest zwój trójdzielny Gassera. Pierwszy neuron dochodzi do jądra głównego w moście, gdzie zaczyna się drugi neuron. Drugi neuron ulega skrzyżowaniu w moście, nazywa się drogą trójdzielna-wzgórzową i dochodzi do jądra brzusznego tylnego przyśrodkowego wzgórza (nucleus ventralis posterior medialis). Tam zaczyna się trzeci neuron, który prowadzi do ośrodków czuciowych kory, blisko bruzdy bocznej. Droga czucia głębokiego z nerwów czaszkowych krzyżuje się w moście a z nerwów rdzeniowych w rdzeniu przedłużonym.
Włókna czucia głębokiego z innych nerwów czaszkowych np. VII mają pierwszy neuron w zwoju kolanka, IX i X w ich zwojach górnych. Drugi neuron tych nerwów w czuciu głębokim dołącza zawsze po skrzyżowaniu do drogi trójdzielno-wzgórzowej.
Czucie powierzchowne z nerwu trójdzielnego ma swój pierwszy neuron w zwoju Gassera. Dendryty zstępują tworząc pasmo rdzeniowe zakończone na dole jądrem pasma samotnego (nucleus solitarius), gdzie zaczyna się drugi neuron. Drugi neuron ulega skrzyżowaniu i dołącza do drugostronnego pasma rdzeniowego i razem z czuciem głębokim przebiega w drodze trójdzielno-wzgórzowej. Czucie głębokie krzyżuje się wyżej niż czucie powierzchowne (zawsze tak jest).
Czucie powierzchowne przewodzone przez inne nerwy ma swój pierwszy neuron w zwoju kolanka dla VII i w zwojach górnych dla IX i X. Drugi neuron dochodzi już do jądra pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego i biegnie razem z nim.
Ad. 5 – ciąg dalszy. Następny wykład.
Jedynym wyjątkiem w drogach zmysłowych jest droga węchowa – nie przechodzi przez wzgórze.
Droga smakowa jest trzyneuronowa. Receptorami są kubki smakowe języka. Ciało pierwszego neuronu znajduje się w zwojach smakowych tychże nerwów, a więc w zwoju kolanka dla brodawek grzybowatych, w zwoju górnym nerwu IX dla brodawek liściastych i okolonych. W okolicy nagłośni są kubki smakowe zaopatrywane przez zwój czuciowy górny nerwu X. Także pierwszy neuron jest zróżnicowany na trzy trasy przebiegu, ale dociera do tego samego miejsca – jądra pasma samotnego (nucleus solitarius), który jest uniwersalnym jądrem smakowym. Drugi neuron to pasmo samotne, które ulega skrzyżowaniu i dociera do jądra tylnego przyśrodkowego wzgórza (nucleus posterior medialis thalami), skąd dociera do kory smakowej (43).
Droga węchowa jest zasadniczo drogą dwuneuronową. Ciało pierwszego neuronu to komórki węchowe, których dendryty są jednocześnie receptorami, zaś aksony wytwarzają nerwy węchowe (nervi olfactorii). Nerwy te wstępują do opuszki węchowej (bulbus olfactorius), gdzie wytwarzają kłębuszki węchowe (glomeruli olfactorii) z komórkami mitralnymi i pędzelkowatymi opuszki węchowej. Drugi neuron rozpoczyna się w komórkach mitralnych i pędzelkowatych opuszki węchowej, biegnie jako pasmo węchowe (tractus olfactorius), które rozdwaja się na prążki węchowe: przyśrodkowy i boczny (stria olfactoria med., lat.). Przyśrodkowy… gadałem :D. Boczny dochodzi do haka hipokampa, na którym znajduje się kora węchowa pierwszorzędowa (34). Hak hipokampa to uwidaczniające się na zewnątrz ciało migdałowate. Ciało migdałowate ma silne połączenie z układem limbicznym, korą asocjacyjną, czyli kojarzeniową. To właśnie ciało migdałowate rozpoznaje emocje, oznajmiając ustrojowi, czy emocje są przyjemne, czy nie przyjemne. Pobudza podwzgórze do wyzwolenia odpowiednich reakcji autonomicznych.
Podwzgórze otrzymuje impulsy z ciała migdałowatego 2 drogami:
-dużo większą drogą migdałową boczną,
-dużo cieńszym prążkiem krańcowym (stria terminalis).
Prążek krańcowy jest słabo rozwinięty u człowieka, gdyż jest mikrosmatyczny – słabo rozwinięty węch.
Droga wzrokowa jest czteroneuronowa. Pierwszy neuron to czopki i pręciki siatkówki (warstwa IV), leżą bliżej błony naczyniowej. Drugi neuron to komórki zwojowe siatkówki (VI warstwa). Trzeci neuron w warstwie VIII. Akson trzeciego neuronu tworzy nerw wzrokowy (n. opticus), skrzyżowanie nerwów wzrokowych (chiasma opticum) i pasmo wzrokowe (tractus opticus), które dochodzi aż do ciała kolankowatego bocznego (corpus geniculatum laterale). Wysyła ono połączenia do pierwszorzędowej kory wzrokowej (pole 17) przez drogę kolankowo-ostrogową (pormienistośc wzrokową, radiatio optica). W skrzyżowaniu nerwów wzrokowych krzyżują się tylko aksony z donosowych części nerwu wzrokowego. Podczas gdy części skroniowe nie ulegają skrzyżowaniu.
Uszkodzenie nerwu wzrokowego po jednej stronie powoduje ślepotę tożstronną. Uszkodzenie skrzyżowania >|< powoduje uszkodzenie włókien z donosowych części nerwów wzrokowych. Uszkodzenie pasma wzrokowego np. prawego powoduje uszkodzenie skroniową po stronie prawej i nosowa po lewej.
Ciało 4 neuronu znajduje się w ciele kolankowatym bocznym. Ciało kolankowate boczne ma kształt kapelusza napoleońskiego. Części przednie ciała kolankowatego bocznego odpowiadają za lokalizację obiektu, a tylne za kolor i kształt.
Droga słuchowa jest co najmniej 4 neuronowa. Ciało pierwszego neuronu znajduje się w zwoju spiralnym. Jego dendryty podłączają się do komórek włoskowatych w narządzie Cortiego a aksony wytwarzają nerw ślimakowy i kończą się w jądrach ślimakowych grzbietowego i brzusznego (nuclei cochleares). Drugi neuron zaczyna się w tychże jądrach ślimakowych i trzema różnymi drogami przechodzi na drugą stronę mostu gdzie zagina się ku górze pod kątem 90 stopni. Jądro ślimakowe grzbietowe wysyła połączenia do przeciwstronnej wstęgi bocznej, a ślimakowe brzuszne do jądra górnego oliwki po obu stronach i przeciwstronnej wstęgi bocznej, daje też bocznice do ciała czworobocznego. Jądro górne oliwki wysyła włókna do wstęgi bocznej po obu stronach i oddaje bocznice do pęczka oliwkowo-ślimakowego (szlak zwrotny ślimakowy). Wstęga boczna wysyła włókna do jądra wzgórka dolnego. Drugi neuron kończy się we wzgórku dolnym blaszki pokrywy gdzie zaczyna się trzeci neuron. Ten przez ramię wzgórka dolnego biegnie w ciele kolankowatym przyśrodkowym i tam się kończy. Tu zaczyna się 4 neuron, który podąża do kory słuchowej w zakrętach Heshla (41, 42) przez promienistośc słuchową. W pniu mózgu na tym obszarze znajdują się 3 ważne jądra słuchowe (na obszarze między jądrami ślimakowymi a wzgórkiem dolnym): jądro oliwki górne, jądra ciała czworobocznego, jądra wstęgi bocznej. Każde z tych jąder otrzymuje impulsy z obu stron jąder ślimakowych i wysyła je do obu wzgórków dolnych. Bilateralizm słuchu – droga z lewego narządu Cortiego prowadzi do obu stron różnych ośrodków, w tym i kory.