16.05.2012
Temat: Drogi ruchowe.
Jądra podstawy.
Móżdżek.
Motoryka gałek ocznych.
Ad. 1
Prążkowie jest modulowane przez istotę czarną zbitą. Głównym zadaniem istoty czarnej siatkowatej jest pomoc gałce bladej przyśrodkowej w działaniu na jądro brzuszne przednie wzgórza, które jest ruchowe. Istota czarna zbita ma włókna dopaminergiczne, które działają na prążkowie. Prążkowie ma 2 typy receptorów: D1, które są pobudzane i D2, które są hamowane. Pobudza je dla ruchów dowolnych, a hamuje dla ruchów niezamierzonych. Ruch niezamierzony po drodze musi przejść przez jądro niskowzgórzowe.
Gałka blada przyśrodkowa jest głównym efektorem jąder podstawy, gdyż wpływa ona na jądro brzuszne przednie wzgórza. Pomaga jej w tym subtantia nigra reticularis. Z gałki bladej przyśrodkowej wychodzi na górze pęczek soczewkowaty, a na dole pętla soczewkowata, które łączą się w jeden pęczek wzgórzowy wpływający na jądro ruchowe wzgórza.
W przypadku zaburzeń dochodzi do objawów negatywnych. Objawy negatywne to zaburzone ruchy dowolne, które mogą się objawiać w postaci hipokinezji (spowolnienia tych ruchów). Natomiast oznaki pozytywne to są wszystkie patologiczne objawy dot. ruchów niezamierzonych, np. hiperkinezja, drżenie spoczynkowe, sztywnośc mięśni. Objaw rury ołowianej – sztywnośc dot. wszystkich grup mięśni. Objaw koła zębatego.
Uszkodzenie istoty czarnej zbitej lub/i dróg czarno-prążkowiowych prowadzi do choroby Parkinsona. Choroba Parkinsona występuje przy zwyrodnieniu substantia nigra compacta lub włókien czarno-prązkowiowych od niej biegnących. Włókna te są dopaminergiczne. Jako leczenie stosuje się lewodopa (L-DOPA) prekursor dopaminy. Choroba Huntingtona objawia się nadmiernymi ruchami niezamierzonymi. Choroba Huntingtona występuje przy zwyrodnieniu prążkowia.
Hemibalizm dot. uszkodzenia jądra niskowzgórzowego, a zatem drogi pośredniej. Jeżeli jest uszkodzone jądro niskowzgórzowe prawe to występują ruchy hemibaliczne po stronie lewej. Ruch hemibaliczny występuje, gdy są pobudzane wybiórczo, w sposób niezamierzony mięśnie barku (zamaszyste ruchy całymi kończynami). Ruchy niezamierzone części dystalnych ręki to drżenia. Ruchy wężowate, opływowe całych kończyn to ruchy atetoniczne. Łącznie nazywa się to dyskinezją (spaczone ruchy).
Ad. 2
Móżdżek koordynuje ruchy dowolne na wszystkich poziomach ośrodkowego układu nerwowego:
-wpływa na korę ruchową,
- na jądra ruchowe wzgórza, na specjalne jądro wzgórza odp. za koordynację (jądro brzuszne boczne wzgórza),
- na drogę piramidową,
- na jądro czerwienne, a zatem drogę czerwienno-rdzeniową,
- na twór siatkowaty, a zatem drogę siatkowo-rdzeniową,
- na jądra przedsionkowe, a zatem drogę przedsionkowo-rdzeniową.
Móżdżek oddziałuje na te ośrodki głównie przez konary górne móżdżku. Informacje do móżdżku są doprowadzane przez drogi korowo-mostowo-móżdżkowe (konar środkowy móżdżku, odnogi mózgu). Konary dolne móżdżku ani się nie krzyżują ani nie zawierają włókien skrzyżowanych, czyli drogi przez nie przechodzące są drogami prostymi. Konary środkowe móżdżku się nie krzyżują, ale zawierają uprzednio skrzyżowane włókna mostowo-móżdżkowe, tzn. lewy konar środkowy móżdżku prowadzi włókna mostowo-móżdżkowe z prawej strony móżdżku.
Móżdżek w sensie czynnościowym dzieli się na 3 części:
-płat tylny to móżdżek mózgowy, gdyż otrzymuje pobudzenia z kory i wysyła do kory,
-płat przedni to móżdżek rdzeniowy, gdyż otrzymuje informacje z rdzenia kręgowego i z kończyn, a wysyła je do rdzenia kręgowego, wzgórza ruchowego (jądro brzuszne boczne), bezpośrednio do kory,
-płat grudkowo-kłaczkowy silnie związany z narządem równowagi, czyli z jądrami przedsionkowymi, jądrami ruchowymi mięśni gałkoruchowych.
Słup przyśrodkowy odpowiada za mięśnie przykręgosłupowe. W rdzeniu kręgowym i pniu mózgu przebiega pęczek podłużny przyśrodkowy. Są w nim drogi przedsionkowo-rdzeniowe, a także w części górne pęczek ten łączy się z jądrami nerwów ruchowych (III, IV i VI).
Jądra wierzchu wpływają ruchowo na przyśrodkowe części ciała: głowę, szyję, tułów. Jądro zębate zawiaduje dystalnymi częściami kończyn dbając o ruchy precyzyjne. Jądra wierzchu oddziałują na obie strony ciała (jedyny wyjątek). Pozostałe jądra, a więc interpozycyjne i zębate oddziałują tylko na ipsilateralną stronę ciała. Oznacza to że np. prawa półkula móżdżku łączy się tylko z lewą półkulą mózgu bo lewa półkula mózgu zawiaduje prawą stroną ciała. Płat móżdżku decydujący o ruchach precyzyjnych to płat tylny (najnowszy). Cała kora lewej półkuli mózgu wysyła impulsacje docierające do prawej półkuli móżdżku tzn. że muszą się po drodze skrzyżować. W moście następuje przełączenie w jądrach mostu i wędrówka w poprzek na drugą stronę by przez konar środkowy móżdżku dotrzeć do półkuli móżdżku. Z prawej półkuli móżdżku biegnie impulsacja do lewej półkuli móżdżku. Impulsacja odśrodkowa móżdżku przebiega przez konary środkowe, a potem przez jądro brzuszne boczne wzgórza.
Typowymi objawami zespołu płata tylnego jest brak koordynacji ruchów, zwłaszcza precyzyjnych z drżeniem zamiarowym. Adiadochokineza – niemożność wykonywania ruchów naprzemiennych. Zaburzenia w mówieniu. Bełkotliwa mowa, która zrekompensowana jest głośnym sposobem mówienia (mowa eksplozyjna).
Płat przedni przyjmuje ipsilateralne impulsy z proprioreceptorów mięśni, stawów i przekazuje je do móżdżku w sposób nieświadomy. Impulsy z kończyny górnej docierają drogą klinowo-móżdżkową, która biegnie od jądra klinowatego łukowatego w rdzeniu przedłużonym poprzez konar dolny móżdżku do robaka. Impulsy z kończyn dolnych są przekazywane dwiema drogami:
-rdzeniowo-móżdżkową tylną, która jest nieskrzyżowana, czyli prosta i rozpoczyna się w jądrze Klarka (jądro grzbietowe, piersiowe) leży na wysokości od C8 do L2/3, biegnie w sznurach tylnych i dochodzi do konara dolnego tej samej strony móżdżku.
-rdzeniowo-móżdżkowa przednia, która rozpoczyna się w komórkach granicznych rogu przedniego rdzenia kręgowego (w lamina VII). Ulega natychmiast skrzyżowaniu w rdzeniu przedłużonym. Biegnie pionowo w rdzeniu kręgowym w sznurach bocznych i przez konar górny móżdżku wchodzi do niego gdzie ulega drugi raz skrzyżowaniu.
Jądro wierzchu wysyła połączenia do jąder przedsionkowych. Drogi przedsionkowe wpływają na alfa-motoneurony. Wpływa na układ ruchowy i koń może spac na stojąco. Pozostałe 2 jądra czopowate i kulkowate poprzez konar środkowy móżdżku wpływają na jądro czerwienne. Jądro czerwienne wysyła drogę czerwienno-rdzeniową i znowu działa na alfa-motoneurony. Jądro czopowate i kulkowate wpływają również bezpośrednio na korę ruchową.
Objawy zespołu płata przedniego – niezbornośc kończyn.
Płat grudkowo-kłaczkowy jest silnie związany z narządem równowagi skąd docierają do niego impulsy w postaci drogi przedsionkowo-móżdżkowej. Jest to płat najstarszy filogenetycznie, który ma zapewni równowagę ustroju. Wpływa na mięśnie przykręgosłupowe. Wysyła on pobudzenia do pęczka podłużnego przyśrodkowego, który koordynuje (wiąże w pionie) słup przyśrodkowy rogu przedniego zawiadujący mięśniami osiowymi (przykręgosłupowymi). Z tym, że pęczek przyśrodkowy działa na obie strony ciała, jako ten wyjątek. W pęczku podłużnym przyśrodkowym są połączenia do jąder nerwów gałkoruchowych (III, IV i VI). Stąd zawsze przy zaburzeniach równowagi występuje oczopląs. Taka osoba nie może utrzymać postawy pionowej tylko odchyla się od niej, często występuje u dzieci z medulloblastoma.
Ad. 3
Każde z jąder gałkoruchowych otrzymuje włókna z obu półkul poprzez pole czołowe zlokalizowane w części dolnej zakrętu przedśrodkowego. Ruchy gałek ocznych muszą być jeszcze nadzorowane przez inny sposób. Mięsnie gałkoruchowe mają specjalne ośrodki spojrzeniowe: 3 w pniu mózgu i 4 w korze. Ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok (ośrodek poziomy) leży w moście i zawiaduje tą samą stroną. Od tego ośrodka odchodzi pobudzenie do przeciwległego pęczka podłużnego przyśrodkowego. Np. prawy ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok wysyła połączenie poprzez pęczek podłużny przyśrodkowy do lewego jądra ruchowego nerwu III odpowiedzialnego za unerwienie mięśnia przyśrodkowego prostego. Prawidłowo jednocześnie działa mięsień prosty boczny prawy i przyśrodkowy lewy. W śródmózgowiu znajduje się ośrodek pionowy dla ruchów gałek ocznych. W śródmózgowiu jest ośrodek zawiadujący ruchami zbieżnymi i rozbieżnymi.
W korze mózgowej występują 4 pola:
-oczne czołowe,
-ciemieniowe,
-skroniowe,
-potyliczne.
Pole ciemieniowe odpowiada za uwagę wzrokową. Prawidłową koordynację ośrodków korowych i klinowych niezbędną dla ruchów spojrzeniowych zaangażowany jest wzgórek górny blaszki pokrywy, który jest tak jakby dyrygentem. Wzgórek ma budowę naprzemienną, otrzymuje informacje z siatkówki, pola czołowego, dróg czuciowych całego ciała (dróg bólowych).