WYKŁAD 5 (24.03.2016)

Boston –wybuch ładunków wybuchowych

Streszczenie

•Tłum jako zjawisko społeczne jest przedmiotem zainteresowań przedstawicieli nauk humanistycznych: socjologów, psychologów, ale również nauk ścisłych: fizyków, architektów i innych. Ta przypadkowa, i z zasady krótkotrwała, zbiorowość ludzi, pozbawiona wewnętrznej organizacji, bez określonych norm i zasad postępowania może w sytuacji zarówno realnego, jak i urojonego niebezpieczeństwa, reagować nagłym wybuchem silnego, szybko rozprzestrzeniającego się zbiorowego strachu. Zrozumienie zasad rządzących tłumem umożliwia jego lepszą kontrolę oraz, w przypadku rozpoczęcia się masowej paniki, skuteczne przeprowadzanie akcji ratowniczych.

Psychologiczne problemy ofiar, świadków i służb ratowniczych –zachowanie w sytuacji zagrożenia

Do zdarzenia doszło o godz. 20:57 w miejscowości Szczekociny

W tragedii zginęło łącznie 16 osób. Rannych zostało 57 osób. Trudno jest oszacować konsekwencje psychopatologiczne.

Relacja ofiary:

„Około godziny trwało, zanim służby straży wyciągnęły nas. Ja, z pasażerem obok, mieliśmy zaklinowane nogi. Trochę to trwało, było ciężko tam operować, bo wagon był cały zgnieciony. Byliśmy, można powiedzieć, w takiej małej symbiozie z sąsiadem po lewej stronie, bo jak się ruszałem -to jego bolało, jak on się ruszał -to mnie bolało. Musieliśmy się wspierać. Bardzo miłe było to, co robili współpodróżni, którzy wyszli bez obrażeń -próbowali nam pomóc. Ale nie udawało się. Krzyczeli do strażaków, aby o nas nie zapomnieli, że tutaj jesteśmy. Obok były osoby, słyszeliśmy, w gorszym stanie. Gdzieś za ścianką działową, z sąsiedniego przedziału. Życie na tyle szybko biegnie, że pewnie zapomnę, ale jestem optymistycznie nastawiony” Piotr, pasażer pociągu z Warszawy do Krakowa

Relacja świadka

„Wszyscy jak najszybciej pojechaliśmy na torowisko. Widok był przerażający. Kłębowisko blach, ciemność, krzyki ludzi... Ale trzeba było zacisnąć zęby i ratować kogo się dało ”Sławek Molenda, świadek zdarzenia”

Relacja ratownika

„Chciałem ich wszystkich wyciągnąć, nie dało się. Latałem jak opętany. Ściągnąłem sobie bardzo dużo sprzętu i zaczęliśmy ciąć kawałek po kawałku”

Strażak

Stres

•Stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym reakcję organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne lub psychiczne. Pojęciem stres określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Osoba odczuwająca stres jest pobudzona emocjonalnie, ma przyspieszoną akcje serca, wyższe ciśnienie krwi, przyspieszony oddech, odczuwa suchość w ustach, na ciele pojawia się gęsia skórka, następuje wzrost stężenia cukru we krwi.

•Strach wiąże się z odczuwaniem sytuacji jako niebezpiecznej. Szybko wygasa jeżeli po wystąpieniu bodźca, który go wywołał, nie ma przykrych skutków jego działania. Strach jest zawsze przed czymś/kimś.

Lęk

Lęk -emocjonalny niepokój, mający swe źródło w przewidywaniu niebezpieczeństw; niejasny, nieprzyjemny stan emocjonalny, charakteryzujący się przeżywaniem obaw, strachu, stresu i przykrości, którym towarzyszy związana z nimi, aktywacja lub pobudzenie autonomicznego układu nerwowego. Trudno wskazać konkretną przyczynę lęku.

Panika

•Panika (w psychologii)jest to nagły i nieoczekiwany wybuch silnego i szybko rozprzestrzeniającego się zbiorowego strachu, wywołanego najczęściej urojonym lub wyolbrzymionym niebezpieczeństwem, powodującego gwałtowną ucieczkę, której towarzyszy zaćmienie świadomości ulegających jej osób.

•Tłum (słownik) olbrzymia liczba ludzi zgromadzonych razem, nie mająca wewnętrznej organizacji ani powiązań.

Typowe miejsca w których łatwo o wybuch paniki:

•Stadion sportowy, market, metro, szkoła, szpital,

•Kino, teatr, hala koncertowa, kościół,

•Pociąg, statek, samolot

•Winda,

•Inne zabudowania

Sytuacje sprzyjające wybuchowi paniki :

•Katastrofa

•Atak terrorystyczny

•Pożar

•Wypadki/urazy

•Powodzie

•Działania wojenne

•Niespodziewane odgłosy (w szczególności: wystrzały, krzyk, paniczne zachowanie innych osób)

Inne sprzyjające warunki :

•Zła widoczność (noc, mgła, dym,)

•Złe warunki pogodowe (deszcz, śnieg, niska/wysoka temperatura)

•Duża ilość ludzi

•Brak możliwości ewakuacji (dostępność wyjść awaryjnych)

•Agresywny/ nieprzyjazny tłum

•Nerwowe zachowanie służb ratunkowych

Jak ludzie zachowują się w panice?(z psychologicznego punktu widzenia)

•Ludzie tracą poczucie czasu

•Ludzie tracą zdolność samokontroli

•Ludzie nie reagują na polecenia

•Ludzie nie reagują na środki perswazji

•Ludzie zachowują się irracjonalnie

•Ludzie są podatni na sugestie (zachowują się tak samo jak inni ludzie w panice)

•Są skoncentrowani na tych samych rzeczach i ideach

•Tłum daje poczucie siły

•Obawa przed konsekwencjami swych działań jest słaba ryzyko bycia ukaranym jest mniejsze.

•Istnieje „My” zamiast „Ja”

•Tłum gwarantuje anonimowość i niewinność

Istnieją różne zbiorowe i indywidualne reakcje

•G.Le Bon w swojej książce „Psychologia tłumu” pisze: „czowiek w tłumie nie jest sobą, staje się podobny do tłumu”

•G.W. Allport uważa że „człowiek w tłumie jest jeszcze bardziej sobą”

•Człowiek jest bliższy swojej ukrytej strukturze osobowości

•Nie istnieje kontrola społeczna

•Odpowiedzialność jest podzielona pomiędzy ludzi w tłumie

•Ludzie w około zachowują się tak samo

•Za każdym razem kiedy ludzie manifestują nienawiść istnieje wysokie prawdopodobieństwo dopuszczenia się linczu albo groźnych demonstracji.

•Jeśli tłum jest zadowolony i podekscytowany rośnie prawdopodobieństwo ulicznej zabawy i uroczystych obchodów

•Istotnym rozwiązaniem proponowanym w ramach rozważania możliwości kontroli sytuacji związanych z tłumem jest model FIST, zaproponowany przez Johna Fruina, badacza zjawiska crowdingu. Na podstawie obserwacji katastrof z udziałem tłumu, powstał skrót, obejmujący najistotniejsze czynniki związane z kontrolowaniem reakcji tłumu, którego kolejne słowa stanowią rozwinięcie akronimu FIST.

•Force(ang. siła).

•Information(ang. informacja).

•Space(ang. przestrzeń).

•Time (ang. czas).

•Force (ang. siła). Z obliczeń prowadzonych w ramach badań z zakresu nauk ścisłych wynika, że siła, z jaką tłum pieszych potrafi oddziaływać na otoczenie to około 4500 N, czyli wystarczająco dużo, by zdeformować metalową barierkę, albo zburzyć ceglaną ścianę. Należy pamiętać, że z taką siłą tłum oddziałuje także na ludzkie ciało przyparte do muru. Śmiercionośny potencjał poruszającego się tłumu może zostać zminimalizowany przy odpowiednim zaplanowaniu terenu lub budynku

•Information (ang. informacja). Kluczową kwestią jest przebieg informacji między instytucjami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo, a tłumem. Ważna jest zarówno treść komunikatów, jak i sposób, w jaki są przekazywane. Do tłumu należy mówić stanowczo, powoli wyraźnie. Szczególnie istotne jest, by przedstawiciele służb porządkowych zachowali spokój–panika wśród funkcjonariuszy wzmaganie pokój uczestników tłumu, czasem także stanowi główną przyczynę wystąpienia paniki. Komunikaty muszą być jasne i krótkie, ponieważ, jak wspomniano wyżej, możliwości poznawcze tłumu są znacznie mniejsze, niż jednostki w sytuacji braku stresu. Istotne jest również zwrócenie uwagi na ton, jakim wydaje się komunikaty w tłumie. Osoba odpowiedzialna za werbalne przekazywanie informacji musi zachować spokój i bez względnie nie okazywać w swoich komunikatach jakich kolwiek znamion strachu czy niepewności

•Space (ang. przestrzeń). Oddziaływanie na tłum poprzez ergonomiczne podzielenie terenu na strefy przynależące do poszczególnych wyjść ewakuacyjnych pozwala zapobiec kolizji osób tworzących tłum i poruszających się w przeciwnych kierunkach. Eliminuje także chaotyczne poszukiwanie drogi ucieczki, które stanowi najbardziej traumatogenny element fenomenu paniki w tłumie.

•Time (ang. czas). Dzięki kontroli i wiedzy o przyroście liczebności tłumu w czasie, łatwiej jest planować potencjalny przebieg wydarzeń. Modyfikacje, takie jak stopniowe wpuszczanie i wypuszczanie tłumu z danego budynku lub terenu zapobiegają tworzeniu się zatorów, opóźniających ruch, a tym samym wzmagających panikę w tłumie. Istotnym czynnikiem jest także rozplanowanie czasu nadawania komunikatów oraz maksymalne skrócenie czasu, w którym informacje przepływają od personelu do tłumu.

Jak zapobiegać zjawiskowi paniki w miejscu pracy?

•Zapewnić pracownikom bezpieczne stanowiska pracy i umożliwić korzystanie ze sprawnego sprzętu,

•Zapoznać personel z drogą ewakuacyjną i sprzętem ratowniczo -gaśniczym,

•Informować i szkolić ludzi nt. postępowania w stanach nagłych i sytuacjach kryzysowych (szkolenie BHP z prawdziwego zdarzenia)

•Informować o każdych zaistniałych zmianach, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo.

•Przestrzegać ogólnej kultury bezpieczeństwa w firmie.

•Zapewnić pracownikom bezpieczne stanowiska pracy i umożliwić korzystanie ze sprawnego sprzętu,

•Zapoznać personel z drogą ewakuacyjną i sprzętem ratowniczo -gaśniczym,

•Informować i szkolić ludzi nt. postępowania w stanach nagłych i sytuacjach kryzysowych (szkolenie BHP z prawdziwego zdarzenia)

•Informować o każdych zaistniałych zmianach, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo.

•Przestrzegać ogólnej kultury bezpieczeństwa w firmie.

Najczęstsze przyczyny tragedii

•Niewiedza

•Brak umiejętności

•Brak specjalistycznego sprzętu

•Lekceważenie przepisów BHP

•Przecenianie własnych możliwości psychicznych i fizycznych

•Niestosowanie się do komunikatów i poleceń służb ratowniczych

•Zadbanie w pierwszej kolejności o dobra materialne a nie o własne i cudze zdrowie i życie.

Jak przeciwdziałać zjawiskowi paniki ?(miejscowe zagrożenie)

•Umożliwić natychmiastowe i bezpieczne opuszczenie pojazdu albo budynku

Jak przeciwdziałać zjawiskowi paniki ?(miejscowe zagrożenia)

Efektywna akcja ratunkowa

Jak przeciwdziałać zjawiskowi paniki ?(agresywny tłum)

•Zadziałać impulsem szokowym

Jak przeciwdziałać zjawiskowi paniki ?(agresywny tłum)

•Rozdzielić tłum

•Odizolować ludzi którzy manifestują strach, tak aby ich zachowanie i emocje nie wywierały wpływu na innych

Jak przeciwdziałać zjawiskowi paniki ?(agresywny tłum)

•Oddzielić od tłumu formalnych i nieformalnych liderów.

Dobre Rady(dom/praca)

•Sprawna instalacja gazowa, elektryczna, wentylacyjna

•Detektory dymu, gazu, czadu

•Dobrze wyposażona i dostępna apteczka pierwszej pomocy

•Segregator z najważniejszymi dokumentami

•Gaśnica, latarka, koc, opatrunki (w torbie)

•Ubezpieczenie

Sposób na „cichego zabójcę”

Dobre Rady(w podróży)

„Nóż Życia” Zestaw Ratunkowy