Powtórzenia i ich funkcje
Powtórzenie to stylistyczna dominanta tekstów folkloru pojawiająca się jako zasada konstruowania grup wyrazowych, zdań, wersów, strof, tekstów często bez wyraźnego związku z semantyką tekstów powtarzanych.
Powtórzenia mogą komunikować opisywane i od dawna klasyfikowane znaczenia. Mają one również funkcję estetyczną – wydobywają efekt estetyczny (powtarzanie automatyczne i artystyczne).
Model powtórzenia
A ( = wzorzec ) + a ( reprodukcja wzorca)
Wzorzec jest jeden. Reprodukcja wzorca może ulegać multiplikacji i stać na lini tekstu bezpośrednio obok wzorca lub w oddaleniu.
Podział powtórzeń
językowe
formalne
znaczeniowe
pozajęzykowe
konstrukcyjne (elementy świata przedstawionego)
pragmatyczne (czynności związane z mówieniem)
Funkcje powtórzenia:
sakralna,
sakryfikująca,
estetyczna.
Tautologie – powtórzenia językowe służące idealizacji i unieruchomieniu obiektu. Konstrukcje tautologiczne sytuują obiekt w czasie zerowym. Przykłady:
młodzieniec jest młody
szkaradnik szkaradny
łupie łupeczki
kukułeczka kuka treścią jest czysta predykcja, orzekanie o istnieniu.
W kulturach świeckich i zracjonalizowanych zasięg powtórzeń był/jest ograniczony.
Powtórzenia w tekstach folkloru
zamówienia znachorskie
kolędy
pieśni obrzędowe
baśnie
Najstarsze gatunki folkloru: obrzędowy, kalendarzowy, sytuacyjny.
Powtórzenia w tekstach modernizowanych
przyśpiewki
epika dziadowska
anegdoty
Bajka kumulatywna chwyt kompozycyjny powtarzanie się działań bohatera
powtórzenia semantyczne – grupowanie wyrażeń bliskoznacznych, przekazywanie tej samej treści w różny sposób (widoczne głównie na poziomie znaczeń leksykalnych, ale też całych zdań), przywoływanie motywów.
paralelizm
elementy semantyczne
elementy formalne (dźwiękowe, gramatyczne, leksykalne)
cykl obrzędowy – stałe powracanie tych samych ważnych treści
pieśń ludowa – reduplikacje z potocznych dialogów (dudni woda, dudni; drobny groszek, drobny)
Tekst przekształca się w formułę powtarzalną zwykle 3 razy.
By powstały pary izotoniczne (łańcuch nawiązań semantycznych), wypowiedź musi być redundantna. Pomaga to w większym odbiorze tekstu.
Najłatwiej zapamiętać teksty, w których jednostki powracają w sposób szeregowy lub jak łańcuch – generują stabilne modele tekstu (tematyzacja tematu i rematu).
powtórzenia pragmatyczne – przywoływanie w tekście słownym działań z rzeczywistości.
konstrukcje paralelne – wprowadzają zrównanie zdarzeń, stanów, jakości ze świata przyrody.