Tworzenie prawa

Źródła prawa – akty normatywne, zwane aktami prawotwórczymi, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa.

Źródła poznania prawa – są to dokumenty, publikacje z których zaczerpnąć można wiadomości o prawie współczesnym lub dawniej obowiązującym (np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, podręczniki akademickie, komentarze do kodeksów, artykuły naukowe)

Źródła prawa:

1.Konstytucja

2.Ustawa i rozporządzenie z mocą ustawy

3.Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4.Rozporządzenia

5.Akty prawa miejscowego

Charakter źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest zamknięty zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym.

Pod wzgl. Podmiotowym oznacza to, że Konstytucja wyczerpująco wskazuje podmioty którym przysługuje prawo tworzenia aktów normatywnych.

Pod wzgl. Przedmiotowym oznacza to, że Konstytucja wymienia wyczerpująco formy aktów, w których mogą być zawarte źródła prawa powszechnie obowiązującego.

Budowa aktu normatywnego

1.Tytuł aktu

2.Przepisy merytoryczne

3.Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących (przepisy nowelizujące)

4.Przepisy przejściowe i dostosowujące

5.Przepisy końcowe (przepisy uchylające, przepisy zawierające postanowienia co do terminu wejścia w życie nowo ustanowionego akty normatywnego).

Procedura ustawodawcza:

-wyróżniamy 4 etapy

a)inicjatywę ustawodawczą

b)praca w Sejmie nad projektem ustawy

c)praca w Senacie nad ustawą

d)podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenia

Etap I: Inicjatywa ustawodawcza

Przysługuje:

-Radzie Ministrów

-Prezydentowi RP

-Senatowi

-komisji sejmowej lub grupie 15 posłów

-co najmniej 100 tys. Obywateli

Etap II: praca w Sejmie nad projektem ustawy

-Sejm rozpatruje projekt w 3 czytaniach

-Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego do czasu zakończenia 2 czytania

-Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba, że Konstytucja przewiduje inną większość

Etap III: praca w Senacie nad ustawą

Senat w ciągu 30 dni od przekazania może:

1.Przyjąć ustawę bez poprawek

2.Uchwalić(wprowadzić) poprawki do tekstu ustawy

3.Uchwalić odrzucenie ustawy w całości (odrzucić ustawę)

W przypadku sytuacji z punktu 1 – Marszałek Sejmu przekazuje uchwaloną ustawę do podpisania Prezydentowi RP.

W przypadku sytuacji z punktu 2 i 3 – rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu.
Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę do poprawek zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeśli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Etap IV: Podpisanie ustawy przez Prezydenta RP i jej ogłoszenie

Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia jej przez Marszałka Sejmu.

Prezydent ma:

-możliwość wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją,

-możliwość przekazania ustawy wraz z umotywowanym wnioskiem do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia sprawy (weto ustawodawcze)

Ustawę uznaną przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z Konstytucją lub ponownie uchwaloną przez Sejm Prezydent jest zobowiązany podpisać w ciągu 7 dni.

Ostatnią czynnością proceduralną prezydenta jest zarządzenie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Ustawa z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.

-akty normatywne ogłaszane są niezwłocznie

Zasada: akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, chyba, że dany akt normatywny określa termin dłuższy;

Wyjątki:

-akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż 14 dni tylko w uzasadnionym przypadku

-akty normatywne mogą wejść w życie z dniem ogłoszenia danego aktu, jeśli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego, zasady demokratycznego państwa prawnego niestoją temu na przeszkodzie.

Przestrzeganie prawa

Przestrzeganie-oznacza świadomą realizację obowiązku (nakazu i zakazu) określonego w normie prawnej.

Czynniki wpływające na przestrzeganie norm prawnych:

-z nawyku,

-pod presją otoczenia,

-aprobując postępowanie wyznaczone przez normę,

-z obawy przed sankcją, jaka grozi za jej przekroczenie;

Sankcja – dolegliwość przewidziana za nierealizowanie jakiejś normy prawnej

Przestępstwo jest to czyn zabroniony przez ustawę jako zbrodnia lub występek pod groźbą kary, bezprawny, o stopniu społecznej szkodliwości wyższym niż znikomy. Wykroczenia nie są przestępstwem.

Teoria prawa najczęściej wyróżnia 3 rodzaje sankcji prawnej:

1.Sankcja karna(represyjna, penalna) – to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polega na pozbawieniu osoby odpowiedzialnej za popełnienie przestępstwa dóbr osobistych lub majątkowych (np. wolności, majątku) albo na umniejszeniu tych dóbr.

-kara grzywny,

-kara ograniczenia wolności,

-kara pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 12 lat,

-kara 25 letniego pozbawienia wolności,

-kara dożywotniego pozbawienia wolności;

Środki karne:

-pozbawienie praw publicznych,

-zakaz prowadzenia pojazdów,

-przepadek,

-obowiązek naprawienia szkody,

-świadczenie pieniężne,

-powstrzymywanie się od zażywania alkoholu;

2.Sankcja egzekucyjna polega na przymuszeniu do wykonywania przewidzianego prawem zachowania.

3.Sankcja nieważności czynności prawnej polega na uznaniu za nieważną czynność prawną prowadzącą niezgodnie z obowiązującym prawem.

Obowiązywanie prawa

Norma prawna(przepis prawny, akt normatywny) obowiązuje wówczas gdy:

-została wprowadzona do systemu prawnego zgodnie z przyjętymi w nim regułami

-nie została zgodnie z regułami systemu prawnego wyeliminowana.

System prawny jest to całokształt norm prawnych, obowiązujących w danym państwie, powiązanych ze sobą treściowo i hierarchicznie.

Eliminowanie aktów normatywnych z systemu prawnego

1.Akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez ten sam podmiot, który go ustanowił w takiej formie, w której nastąpiło ustanowienie.

2. Akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez podmiot inny, niż ten który akt normatywny ustanowił, a wyposażony w kompetencje do uchylenia aktów danego rodzaju.

3.Akt wykonany traci moc w następstwie uchylenia albo zmiany treści przepisu upoważniającego na podstawie, którego został wydany.

4.Akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą z upływem czasu na który został wydany.

5.Akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą w następstwie uznania go przez upoważniony podmiot za akt niekonstytucyjny.

Stosowanie prawa

Stosowanie prawa jest to czynność konwencjonalna kompetentnych organów władzy publicznej, przez którą organ ten rozstrzyga jakaś sprawę indywidualną i konkretną czyniąc to na podstawie obowiązujących norm prawnych.

Etapy stosowania prawa:

a)ustalenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia,

b)ustalenie stanu faktycznego,

c)dokonanie subsumcji,

d)wydanie decyzji i jej uzasadnienie;

Sądowy typ stosowania prawa:

-sędzia(sąd) rozstrzygający sprawę jest przy podejmowaniu decyzji niezależny,

-sędzia nie jest zainteresowany kierunkiem rozstrzygnięcia (bezstronność),

-decyzja stosowania prawa podejmowana jest w sytuacji sporu lub też w sytuacji, gdy należy ustalić stan prawny(np. przy podziale spadku); postępowanie sądowe ma charakter kontradyktoryjny,

-instancyjność postępowania,

-decyzja stosowania prawa i orzeczenie sądowe,

-związki z polityką – brak;

Administracyjny typ stosowania prawa:

-organ administracyjny podporządkowany hierarchicznie i politycznie innemu organowi, pozbawiony przymiotu niezawisłości,

-podmiot stosujący prawo pozostaje wobec adresata decyzji w stosunku urzędnik-podmiot ubiegający się o decyzję administracyjną,

-postępowanie administracyjne nie ma charakteru kontradyktoryjnego tj. organ podejmując decyzję nie jest bezstronnym arbitrem, przed którym toczy się spór,

-decyzja stosowania prawa – akt administracyjny,

-nadzór wewnętrzny (organy zwierzchnie) i zewnętrzny (sądownictwo administracyjne);

Wykładnia prawa

Podział wykładni:

-z uwagi na podmiot dokonujący wykładni: autentyczna, legalna, operatywna, doktrynalna;

-z uwagi na sposób dokonywania wykładni: językowa, systemowa, funkcjonalna;

-z uwagi na wynik(zakres) wykładni: literalna, rozszerzająca oraz zawężająca.

Wykładnia prawa w znaczeniu pragmatycznym jest to zespół czynności mający na celu ustalenie przepisów prawnych. Wykładnia prawa w znaczeniu apragmatycznym jest to rezultat tych czynności.

Celem wykładni jest wydobycie norm z przepisów, a nie tworzenie tych norm.

Podział wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący:

a)wykładnia autentyczna – to wykładnia przepisów prawnych dokonywana przez te podmiot, który przepis ustanowił,

b)wykładnia legalna – to wykładnia przepisów prawa dokonywana przez upoważniony do tego przepisami prawa organ państwowy,

c)wykładnia operatywna-to wykładnia przepisów prawnych dokonywana przez sądy i inne organy państwowe w toku postępowania indywidualnych spraw (cywilnych, karnych, administracyjnych),

d)wykładnia doktrynalna – to wykładnia przepisów prawnych dokonywana przez przedstawicieli nauki.

Podział wykładni ze względu na sposób jej dokonywania:

a)wykładnia językowa – polega na interpretowaniu przepisów prawnych przy wykorzystaniu reguł znaczeniowych oraz konstytucyjnych, języka prawnego i powszechnego,

b)wykładnia systemowa – polega na ustalaniu rzeczywistego znaczenia przepisów prawnych ze względu na ich usytuowanie w systemie wewnętrznym aktu normatywnego w całej gałęzi prawa lub zasady danej gałęzi prawa,

c)wykładnia funkcjonalna – prowadzi do ustalenia celu, jaki chciał osiągnąć racjonalny ustawodawca poprzez wprowadzenie określonych regulacji.

Dyrektywy wykładni językowej:

1.Nie wolno interpretować tekstu prawnego, aby pewne jego fragmenty okazały się zbędne (każdy fragment tekstu prawnego służy do wyrażenia normy postępowania.

2.Jeżeli w interpretowanym tekście prawnym występują definicje legalne jakiegoś wyrazu(wyrażenia) to należy temu wyrazu (wyrażeniu) ilekroć w tym tekście występuje nadać znaczenie wyrażone w definicji.

3.Jeżeli interpretowany tekst nie zawiera definicji legalnych określonego wyrazu(wyrażenia) należy temu wyrazowi(wyrażeniu) przypisać takie znaczenie jakie ma ono w języku powszechnym.

4.W celu ustalenia znaczenia tego słowa w języku powszechnym należy posłużyć się słownikiem języka polskiego.

5.Jeśli określone słowo występuje w interpretowanych tekście prawnym wiele razy, należy przyjąć, że prawodawca nadaje mu zawsze to samo znaczenie.

6.Jeżeli w tekście prawnym występują odmienne wyrazy(wyrażenia) należy przyjąć, że mają one odmienne znaczenia.

7.Jeżeli adresat normy jest wskazany np. słowem „człowiek”, „obywatel”, „student” bez żadnego bliższego określenia, należy przyjąć że chodzi o każdego człowieka, obywatela czy studenta.

8.Jeśli w przepisie prawnym nie wskazuje się okoliczności, jeśli dane zachowanie jest nakazane(zakazane), należy przyjąć, że dany czyn zakazany jest we wszelkich okolicznościach.

9.Jeśli w przepisie prawnym mówi się, że jakiś podmiot wydaje akt normatywny(np. rozporządzenia) „w uzgodnieniu” z innym podmiotem, należy przyjąć, że oba te podmioty mogą dojść do porozumienia(konsensusu) co do treści tego aktu.

Definicja legalna – jest to wyjaśnienie pewnego wyrazu(wyrażenia) w akcie normatywnym.