Prawoznawstwo - nauka o państwie i prawie oraz poglądach na państwo i prawo, jest nauką społeczną, W prawoznawstwie wyróżniam 3 rodzaje nauki:

- historycznie o prawie:

- Teoria państwa i prawa - nauka zajmuje się państwem i prawem jako zjawiskiem społecznym, teraźniejszością państwa i prawa, dalszą ewolucją, związkami, jakie zachodzą pomiędzy państwem a prawem, a innymi zjawiskami życia społecznego.

- Historia państwa i prawa nauka ta stara się ustalić jak było zorganizowane państwo, jakie normy prawne w nim obowiązywały, dlaczego państwo rozwijało się w taki a nie inny sposób.

- Historia doktryn politycznych i prawnych nauka zajmująca się tym, co ludzie myśleli na temat państwa i prawa.

- szczegółowe szczegółowe prawie:

- Dogmatyka prawa nauka o prawie aktualnie obowiązującym w kraju, a także obowiązującym w stosunkach między państwami. Dogmatyka prawa stanowi 90% nauk prawnych. Przykładem nauk dogmatycznych są nauka o prawie cywilnym, karnym, administracyjnym,

- ogólne o prawie:

Formułują uniwersalne twierdzenia o prawie zajmują się prawem, któro było jest i będzie.

- Socjologia prawa nauka ta bada realną, społeczną stronę zjawisk prawnych

- Filozofia prawa nauka zajmuje się wartościowaniem prawa, ocenianiem prawa, czy jest słuszne

- Polityka prawa nauka, która ma odpowiedzieć jak za pomocą prawa realizować założone cele społeczne, jak doskonalić prawo.

Dyscypliny pomocnicze prawoznawstwa:

- Kryminologia nauka o przyczynach przestępstw

- Kryminalistyka nauka o sposobach ich wykrywania

- Wiktymologia nauka o ofiarach przestępstw

- Medycyna sądowa zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi życia i śmierci w świetle prawa.

- Nauka administracji- o strukturach w administracji.

Norma prawna jest to prawna reguła postępowania wynikająca z przepisów prawa.

Podstawowy podział norm:

- dyspozytywne- wskazanie pewnych zachowań, pozwala wybrać zachowanie adresatowi (np. regulacja mówiąca, żeby umowę spisać w celach dowodowych, dyspozycja - wybór stron, czy chcę, czy nie chcę sporządzać) ,

- obligatoryjne (imperatywne) - konkretny nakaz zachowania wskazuje obligatoryjne zachowanie. Zachowanie inne niż wskazane powoduje nieważność

Inne normy:

-ogólne (kodeks pracy

- szczegółowe (rozporządzenie, uchyla przepis szczegółowy)

- materialne (określają prawa i obowiązki podmiotów),

- formalne, (określają sposób realizacji tych obowiązków),

- bezwzględnie obowiązujące, ( osoba, która osiąga dochody jest zobowiązana do zapłaty podatku)

- względnie obowiązujące (daje możliwość wyboru)

Normy organizacji społecznych - każde społeczeństwo organizuje się na swój sposób, ustalając normy organizacyjne, mogą one być w statucie, regulaminie w uchwałach władz organizacji

Metody badania norm prawnych:

Egzegetyczna za pomocą tej nauki objaśniamy znaczenie użytych słów w treści normy.

Badania socjologiczne bada się faktyczne stosowanie prawa w życiu społecznym.

Badania psychologiczne bada podejście do prawa czy podporządkowujemy się prawu, czy naruszamy, jakie są motywacje uchylania się od norm prawnych.

Badania prawno porównawcze chodzi o porównanie norm prawnych jednego państwa z normami obowiązującymi w innym państwie i czy te same problemy mogą być uregulowane w różny sposób, a efekt będzie taki sam.

Badania prawno historyczne badają jak było regulowane w przeszłości pewne zagadnienie.

Sankcja - jest to społeczna reakcja na określone działanie jednostki w postaci kary lub nagrody

Rodzaje sankcji prawnych:

-Sankcje karne stosujemy, gdy ktoś postępuje niezgodnie z prawem i operujemy najważniejszymi dla człowieka wartościami, mienie, wolność, życie. Są kary zasadnicze to kary: grzywny, kara ograniczenia wolności

-Sankcje egzekucyjne to przywrócenie stanu obecnego do stanu pierwotnego

-Sankcje nieważności polegają na uznaniu czynności dokonywanej niezgodnie z prawem za nieważną, czyli pozbawioną skutków prawnych. ( w prawie cywilnym brak upoważnienia do podpisania umowy)

Rząd to naczelny, kolegialny organ wykonawczy, składa się z premiera i ministrów, występuje podział władzy:

-Wykonawczą,

-Ustawodawczą (rząd)

-Sądowniczą (sejm)

Forma rządu:

- Monarchia - obejmuje władzę w drodze dziedziczenia, występują dwa rodzaje monarchii pełna i ograniczona. Monarchą może być cesarz, król, książę.

- Republika państwo, w którym najwyższa władza jest sprawowana przez organ jednoosobowy lub kolegialny

Dzielimy na demokratyczne i arystokratyczne:

- Demokratyczne, naczelne organy państwa powoływane są przez obywateli.

- Arystokratyczne, naczelne organy państwa powoływane są przez wąską grupę ludzi w państwie, którzy posiadają przywileje.

Reżim polityczny - metody, jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunku do obywateli w państwie. Dzielimy go na:

- Demokratyczny. aparat państwa cieszy się poparciem społeczeństwa, obywatele mają wpływ na dobór celów działania państwa.

- Autokratyczny. aparat państwa nie podlega kontroli ze strony społeczeństwa, sam określa cele i zadania państwa.

- Totalitarny państwo podporządkowuje sobie prawie wszystkie sfery życia obywateli. Narzuca preferowany przez siebie system ideologiczny.

- Wojskowy wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne kraju. Wojskowi zajmują ważne stanowiska w państwie.

- Policyjny życie obywateli jest bardzo drobiazgowo reglamentowane. W stosunku między władzą, a ludnością jest brak wzajemnego zaufania.

Prawo - to zespół norm prawnych wydanych lub usankcjonowana przez państwo i zagwarantowana jego przymusem. Tworząc normy prawne można pewne reguły postępowania przenosić do prawa.

Funkcje prawa:

- Funkcja organizacyjna, polega na tym, że prawo wprowadza elementy ładu i porządku, zapobiega anarchii, ścisły związek z organizacją państwa. Nie może istnieć państwo bez prawa, a prawo bez państwa.

- Funkcja dystrybucyjna, w społeczeństwie demokratycznym następuje dystrybucja poprzez prawo, państwo wprowadza podatki, wpływają środki finansowe do państwa i państwo przeznacza je na cele publiczne.

- Funkcja wychowawcza, za pośrednictwem prawa można kształtować określone podstawy, normy prawne motywują adresatów w kierunku określonych zachowań, na przykład państwo wprowadza kary lub nagrody i za pomocą tych instrumentów może wpływać na nasze zachowanie.

- Funkcja kontrolna, prawo traktuje się jako środek wpływu na zadania adresatów, prawo stanowi wzór, z którym porównujemy zachowania adresatów czy SA zgodne z określonym wzorem.

Prawo zwyczajowe - kiedy zwyczaj uznany jest przez organizację państwową za prawo. Uznanie zwyczaju może nastąpić, w procesie stanowienia prawa, w procesie stosowania prawa, wykonania.

Struktura praw:

Publiczne - reguluje stosunek między podmiotem nadrzędnym, a podrzędnym prawo bezwzględnie obowiązuje,

Prywatne - reguluje stosunek między wieloma jednostkami równorzędnymi

Podział prawa:

materialne - to prawo, które określa prawa i obowiązki stron stosunku prawnego,

ustrojowe - reguluje strukturę organów i kompetencji organizacji

postępów - kiedy dochodzi do naruszenia praw materialnych stosujemy przepisy prawa postępów,

Formy prawa:

- Kompilacja uporządkowanie prawa wg daty wydania lub przedmiotu wydania,

- Unifikacja niejednolite prawa przez traktaty Unii Europejskiej są stosowane traktaty i rozporządzenia okresowe do obywateli i do innych podmiotów, maja pierwszeństwo przed prawem krajowym.

- Harmonizacja przez dyrektywy UE, są wydawane bezpośrednio do państw członkowskich, na wzór tej dyrektywy państwo musi przyjąć podobny akt prawny, ale nie identyczny, musi osiągnąć takie same cele jakie posiada dyrektywa, dzięki dyrektywom mamy w Unii podobne prawo ale nie identyczne,

- Założenia i opinie to akty, które nie mają mocy wiążącej, tylko sugerują, że warto przyjąć ustawę czy rozporządzenie, jakie przyjąć ustalenia, czemu był słuszny dany akt prawny

- Preambuły akty prawne nie zawierające wstępu, wyjątek stanowi Konstytucja

Źródło prawa - termin wielo znaczny. O źródłach prawa można mówić w następujących znaczeniach:

- źródła powstania prawa, wszystko, z czego dowiadujemy się o treści norm prawnych,

- oficjalne źródła prawa są to Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe, Resortowe Dzienniki, znajdziemy tu akty prawne

- nieoficjalne źródła prawa to Rzeczpospolita, czasopisma, broszury, komentarze Lex, wyjaśnienia

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:

- Konstytucja

- Ratyfikowane umowy międzynarodowe

- Ustawa

- Rozporządzenie

- Akty prawa miejscowego

Źródła prawa wewnętrznego:

- uchwały i zarządzenia, dekrety nie mają mocy prawnej powszechnie obowiązującej, obowiązuje tylko w pewnych strukturach wewnętrznych (NBP)

- obowiązujące prawo to obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akty tego prawa nie może stanowić podstawy do podjęcia decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów podlega kontroli, co do zgodności z prawem powszechnie obowiązującym, są to akty o niższej mocy prawnej,

Prawo miejscowe - tworzone przez organy jednostek samorządu terytorialnego. trzy szczeble:

- Powiaty (Rada Powiatu)

- Gminy (Rada Gminy)

- Województwa (Sejmik Wojewódzki)

Stosunek prawny jest to stosunek społeczny unormowany przez normy prawne.

Elementy stosunku prawnego:

- akty prawne

- przedmiot

- treść

- podmiot

Akt prawny zdarzenia, które powodują powstanie lub ustanie, zmianę stosunku prawnego, mogą być zależne lub nie zależne od własnej woli.

Podmiot są to osoby. Fizyczne, prawne, nieposiadające osobowości prawnej

Przedmiot są to:

- dobra materialne

- dobra nie materialne

- usługi

- działanie

- zaniechanie

Treść stosunku prawnego są to uprawnienia i obowiązki stron danego stosunku.

Zdolność prawna, to możliwość posiadania praw i obowiązków, nabywamy ją z chwilą urodzenia.

Zdolność do czynności prawnych, to zdolność do nabywania praw i obowiązków poprzez własne działania, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez oświadczenie woli.

Osobą prawną są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki różnego rodzaju akcyjne, fundacje, stowarzyszenia, związki zawodowe, uczelnie wyższe, uznane przez państwo związki religijne, zarejestrowane partie polityczne.

Stosowanie prawa jest to każde przestrzeganie prawa w ścisłym znaczeniu i jest to model procesu ustalania przez organy państwowe konsekwencji prawnych dla faktów uznanych za udowodnione na podstawie prawa obowiązującego. Rezultatem tego procesu jest decyzja, wyróżniamy cztery etapy stosowania prawa:

1. ustalenie normy obowiązującej dla danego rozstrzygnięcia

2. uznanie faktu za udowodniony,

3. subsankcja. zestawienie ustalonego stanu faktycznego z normą prawą

4. ustalenie konsekwencji prawnych

Wykładnia prawa to interpretacja prawa, interpretacja tekstów prawnych lub biblijnych.

Wykładnia to ustalenie na drodze różnych metod określonego znaczenia treści przepisów prawnych lub rezultat takiego ustalenia.

Podział wykładni prawa:

Wykładnia językowa. jeśli została określona

Wykładnia systemowa. do jakiej gałęzi prawa należy dany przepis,

Wykładnia funkcjonalna. ustalamy przepisy ze względu na cele i funkcje prawa

Wykładnia historyczna. sięgamy do materiałów historycznych, do norm prawnych, które utraciły moc prawa,

Wykładnia prawotwórcza. odwołujemy się do praw obowiązującego w innych systemach prawnych.

Różnice między prawem a moralnością:

-prawo jedno, a moralności wiele

- prawo ma charakter spisany, skodyfikowany, a moralność w przeważającej mierze funkcjonuje w świadomości społecznej,

- normy prawne tworzone są przez organy państwowe, moralne pochodzą od różnych członków społeczeństwa,

- prawo ze swej natury reguluje zachowanie uzewnętrznione, a normy moralne regulują nasze myśli i uczucia

Stanowienie tworzenie prawa:

- Kompetentne przez prawo organy państwa wydają akty prawotwórcze (Ustawę, rozporządzenie, konstytucję)

- Organem stanowiącym jest Parlament

- W sferze wykonawstwa prawo stanowione jest przez organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego (Rada Ministrów)

- Rezultatem stanowienia prawa jest system prawa stanowionego inaczej nazwany systemem prawa ustawowego.

Cechy charakterystyczne dla systemu stanowionego:

- priorytet ustawy na przykład Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym ,

- normy prawne mają charakter norm generalnych i abstrakcyjnych,

- dochodzi do rozdzielenia pomiędzy stanowieniem, a stosowaniem prawa,

- system ten ma budowę hierarchiczną, najwyższy akt to Konstytucja, ustawa, akty wykonawcze

- kodeks to ustawa, która w sposób możliwie wyczerpujący reguluje daną dziedzinę stosunków społecznych,

Precedens to konkretne rozstrzygnięcie w danej sprawie dokonane przez organ stosujący prawo, które stanowi wzór do rozstrzygania spraw podobnych jest to prawo tworzone przez sędziów:

- Ojczyzną prawa precedensowego jest Wielka Brytania, występuje też w USA.

- Common law czyli prawo precedensowe.

- W krajach anglosaskich, USA i Wlk Brytania oprócz prawa precedensowego jest prawo stosowane, które odgrywa coraz większą rolę i ma pierwszeństwo przed common law.

Cechy charakterystyczne systemu common law:

- wyrasta z życia, gdyż jest ono bogatsze niż prawo

- za normy prawne uchodzą normy konkretne i indywidualne,

- podstawową normą prawotwórstwa są decyzje sądowe,

- ma charakter kazuistyczny czyli za różne przestępstwa różne kary,

Zasady postępowania w sądach - wynikają z Konstytucji, każdy ma prawo do ochrony, każdy proces jest jawny, decyzja sądu musi mieć uzasadnienie,

Zasady postępowania administracyjnego - dopuszczenie obywateli do rozstrzygania

Konstytucja to najważniejszy akt prawotwórczy w państwie, stoi najwyżej w hierarchii, reguluje podstawę ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego, reguluje prawa wolności i obowiązki obywateli, wszystkie akty prawne musza być zgodne z konstytucją

Konstytucja w Polsce wprowadziła podział na prawo powszechnie obowiązujące, prawo wewnętrznie obowiązujące

Prawo powszechnie obowiązujące - Konstytucja stanowi wymóg publikacji, stwierdza, że podstawą wyroku sądu, decyzji administracyjnych nakładającej obowiązek może być tylko prawo powszechnie obowiązujące.

Różnice miedzy Konstytucją, a ustawą zwykłą:

- Konstytucja ma wyższą moc prawna niż zwykła ustawa

- Konstytucja ma większy zakres regulacji prawnej

- Konstytucja ma specjalny tryb zmiany, jest sztywnym aktem prawnym

Koncepcja Prawno naturalna to najstarsza koncepcja, wykształciła się w starożytnym Rzymie, według niej prawo jest sztuką dobra i sprawiedliwości. Przedstawicielem jej był Jan Jakub Rousseau. Posłużyła ona zburzeniu systemu feudalnego. Feudalizm był sprzeczny z prawem natury. Koncepcja zakłada, że obok prawa pozytywnego pochodzącego od państwa jest prawo natury, które pochodzi od Boga, lub rozumu człowieka, prawo laickie, prawo religijne. Zakłada, że to prawo natury powinno oceniać prawo pozytywne, czyli stanowione przez państwo. (Konwencja ochrony Praw Człowieka, Konwencja ochrony Praw Dziecka.)

Koncepcja pozytywistyczna. Pozytywizm prawniczy powstał w XIX wieku i szczególnie rozwinął się w Niemczech. U podstaw pozytywizmu leży pozytywizm filozoficzny, który mówi, że badać należy to, co realnie istnieje. Pozytywiści uznawali prawo natury za metafizykę Za ojca pozytywizmu uznaje się Jakuba Austina. Według niego prawem są rozkazy suwerenne, czyli władzy państwowej. W jego koncepcji jeżeli nie ma sankcji to nie ma prawa, składa się z norm pierwotnych i wtórnych. Pierwotne to rozkazy i zakazy. Wtórne to normy kompetencyjne, proceduralne i uznania. Prawo to związek norm pierwotnych z normami wtórnymi.

Koncepcja psychologiczna przedstawicielem tej koncepcji był Leon Petrażycki wyróżniał on emocje etyczne, czyli specyficzne przeżycie psychiczne. Introspekcja jest to badanie własnych przeżyć psychicznych

Petrażycki wyróżniał emocje:

- dwustronne narzucająca się konieczność postąpienia w pewien sposób z równoczesnym odczuciem, że innej osobie dane zachowanie się należy, przykład pożyczka, czujemy się zobowiązani do zwrotu pożyczki.

- jednostronne postępowanie w pewien określony sposób, że określone zachowanie tej osobie się należy przykład żebrak stoi, a my nie reagujemy, bo nie czujemy się zobowiązani wobec niego.

Petrażycki rozróżniał prawo:

- oficjalne pochodzące, popierane przez państwo

- pozytywne, strefa przeżyć psychicznych z wyobrażeniem faktów normatywnych

- intuicyjne, prawo, które każdy nosi w sobie

Koncepcja socjologiczna przedstawicielem tej koncepcji był Rudolf Ihering. Prawo powstaje jako rezultat walki między sprzecznymi interesami. Te interesy, które maja największe poparcie stają się prawem. Prawo to przymusowo chroniony interes. ”. Nauka prawa powinna zajmować się prawem jako środkiem kontroli społecznej. Prawem jest zespół norm postępowania generalnych i abstrakcyjnych pochodzących od państwa i zabezpieczonych przymusem prawa.

Sądy to Ograny stosowania prawa, Ochrony prawa, Podmioty stosunku prawnego

Trybunały w Polsce:

- Konstytucyjny

- Stanu

Trybunał Konstytucyjny przedstawia właściwym organom stanowiącym sejm, senat, sejmik wojewódzkie, prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawe, których usuniecie jest niezbędne. Składa się z 15 sędziów, których wybiera Sejm na 9 lat i tylko na jedną kadencję. Prezesa i wice prezesa Trybunału konstytucyjnego powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów są niezależni, podlegają tylko konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

- zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją

- zgodności ustaw z ratyfikacją ustaw międzynarodowych

- zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanych umów międzynarodowych i ustawami

- zgodności z Konstytucją celów lub działań partii politycznych

skargi konstytucyjne

Spory kompetencyjne:

Trybunał konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Z wnioskiem wystąpić mogą:

Prezydent RP, Marszałek Sejmu i Senatu, Prezes Rady Ministrów, I Prezes SN, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezes NIK

Trybunał Stanu samodzielny i niezależny organ konstytucyjny, nie jest sądem

Struktura:

- dziewiętnaście osób.

- przewodniczący.

- dwóch zastępców.

- szesnastu członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas cztero letniej kadencji sejmu.

Sędziowie Trybunału Stanu podlegają tylko konstytucji i ustawom, żaden członek nie może być pociągany do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu.

Skargi konstytucyjne to instytucja służąca osobie fizycznej, osobie prawnej do ochrony na drodze szczególnego postępowania przed sądem konstytucyjnym, przysługujących jej podstawowych praw obywatelskich, w przypadku ich naruszenia przez akty prawne organów państwowych. Postępowanie reguluje ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, koszty ponosi Skarb Państwa, nie ma opłaty

Postępowanie prawne każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami między narodowymi, ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygniecie sprawy toczącej się przed sądem, nie jest to obowiązek sądu.

Regulacje prawne:

- konstytucja.

- ustawa o Trybunale Stanu.

- uchwała Sejmu w sprawie Regulaminu czynności Trybunału Stanu.

Sądownictwo - to ustrój i właściwości sądów oraz postępowanie przed sądem

Sędziowie:

- w sprawowaniu swojego urzędu są nienawistni i podlegają tylko konstytucji i ustawom.

- zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiednie godności urzędu oraz zakresu pracy.

- sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności.

- są powoływani przez Prezydenta Rzeczy Pospolitej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieograniczony, są nieusuwalni.

- nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem schwytania na gorącym uczynku i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne

Sąd Najwyższy:

- sprawuje nadzór nad działaniem sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

- wykonuje inne czynności określone w konstytucji i ustawach.

- pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczy Pospolitej na 6 lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

- Krajowa Rada Sądów, stoi na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów.

Sąd najwyższy dzielimy na:

- Sądy powszechne

- Sądy administracyjne

- Sądy wojskowe

- Sądy lustracyjne

- Sądy ochrony konkurencji i konsumentów

Sąd Najwyższy jest powołany do:

- sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie zgodności z prawem

- rozpatruje kasacje i inne środki odwoławcze

- podejmuje uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne.

- rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdza ważność wyborów, wyboru Prezydenta RP a także referendum ogólnokrajowego.

- rozpatruje protesty wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego.

- opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych.

- wykonuje inne czynności określone w ustawach.

Organy Sądu Najwyższego:

- pierwszy prezes Sądu Najwyższego.

- Prezes Sądu Najwyższego.

- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

- Zgromadzenie Sędziów Izby Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

- Cywilną.

- Karną.

- Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

- Wojskową.

Sąd administracyjny - sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między kolegiami odwoławczymi, a organami administracji

Sądami Administracyjnymi są:

- Naczelny Sąd Administracyjny.

- Wojewódzkie Sądy Administracyjne.

- Tworzy się je przeważnie dla jednego województwa jeden sąd, lub jeden sąd lub dla większej liczby województw.

- Prezydent Rzeczy Pospolitej tworzy, znosi, ustala siedziby oraz obszar właściwości, może je także tworzyć poza siedzibą na wniosek prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w drodze rozporządzenia.

Organami Wojewódzkiego Sądu administracyjnego są:

- prezes sądu.

- zgromadzenie ogólne sądu.

- kolegium sadu administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny:

- rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych.

- podejmuje uchwały, mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołano rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

- podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia.

- rozpoznaje inne spory należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego

(pierwsza instancja, druga instancja, Wojewódzki Sąd Administracyjny, Naczelny Sąd Administracyjny)

W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą:

- prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

- wiceprezesi.

- sędziowie.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na:

- Izbę Finansową.

- Izbę Gospodarczą.

- Izbę Ogólno Administracyjną.

Sądy powszechne - sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, wojskowych oraz Sądu Najwyższego.

Dzielą się na:

- rejonowe.

- okręgowe.

- apelacyjne

Sąd rejonowy - powołany do rozpoznawania wszystkich spraw należących do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wyższych instancji.

Dzieli się na wydziały:

- cywilne,

- karne,

- rodzinne i nieletnich (sąd rodzinny),

- pracy (pracy i ubezpieczeń społecznych w sądach rejonowych mieszczących się w miastach będących siedzibami sądów okręgowych),

- ksiąg wieczystych,

- gospodarcze (w sądach rejonowych mieszczących się w miastach będących siedzibami sądów okręgowych),

- grodzkie (tzw. sąd grodzki, rozpatruje sprawy o wykroczenia, sprawy o przestępstwa w tzw. trybie uproszczonym i przyspieszonym oraz sprawy cywilne w tzw. trybie uproszczonym)

Sąd okręgowy - orzekający zarówno w pierwszej jak i drugiej instancji

Dzieli się na wydziały:

- cywilne,

- karne,

- penitencjarne i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,

- pracy.

- ubezpieczeń społecznych

- gospodarcze.

Sąd apelacyjny - to organ wymiaru sprawiedliwości powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z zakresu:

- prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

- prawa karnego,

- prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Sądy Polubowne - Organ niepaństwowy powołany do orzekania spraw cywilnych, który swoje kompetencje uzyskuje na podstawie umowy stron, przez co zostaje wyłączona właściwość sądu państwowego do orzekania w danej sprawie (szybszy wyrok, niższe koszty niż w sądzie państwowym, zastępuje sąd państwowy)

Organy kontroli państwowej i ochrony prawa:

- Najwyższa Izba Kontroli.

- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Podmioty obsługi prawnej:

- adwokatura.

- radcy prawni.

- notariat.

- doradcy podatkowi.

- rzecznicy patentowi i eksperci w Urzędzie Patentowym RP.

Rzecznicy Interesu Społecznego, działają w oparciu o ustawy:

- Rzecznik Praw Obywatelskich.

- Rzecznik Praw Dziecka.

- Prokuratura.

- Instytut Pamięci Narodowej.

- Rzecznik Interesu Publicznego.

- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych.

- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Organy porządku publicznego i ścigania karnego:

- Policja.

- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu.

- Straż Graniczna.

- Kontrola Skarbowa

---