CHOROBY CYWILIZACYJNE
DEFINICJA
Choroby cywilizacyjne są definiowane jako globalnie występujące, powszechne choroby, do których wystąpienia lub rozprzestrzenienia przyczynił się postęp współczesnej cywilizacji. Z tego też powodu zamiennie używa się nazwy „choroby XXI wieku”. Definicja ta odnosi się jednak do określonego czasu i miejsca. Choroba raz zakwalifikowana jako cywilizacyjna pozostaje nią jedynie do czasu, kiedy ludzkość nie upora się z owym problemem, a zachorowalność i śmiertelność z jej powodu nie zmniejszy się i nie straci wymiaru globalnego.
Do chorób cywilizacyjnych można zaliczyć:
1. Choroby sercowo – naczyniowe:
a) Nadciśnienie tętnicze
b) Stabilna choroba wieńcowa
c) Zawał serca
d) Miażdżyca
2) Choroby układu oddechowego:
a) POChP - Przewlekła obturacyjna choroba płuc
3) Otyłość
4) Cukrzyca
5) Nowotwory
6) Osteoporoza
7) Choroby przewodu pokarmowego:
a) Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
b) Choroba refleksowa przełyku
c) Żylaki odbytu
d) Biegunka
e) Zaparcia
8) Choroby alergiczne
9) Problemy psychologiczne, dewiacje społeczne:
a) Pracoholizm, alkoholizm, narkomania, uzależnienie od Internetu
b) Anoreksja, bulimia
c) Depresja i inne choroby afektywne
d) Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, natręctwa
e) Wypalenie zawodowe
10) Choroby zakaźne
a) AIDS
b) Gruźlica
DRAMAT CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
Choroby cywilizacyjne to nie tylko powszechnie występujące schorzenia. To także przyczyny ponad 80% wszystkich zgonów. Analizując ww. listę można wybrać raptem kilka chorób, których roczne „ofiary” stanowią ponad połowę ogólnej liczby zgonów. Choroby XXI wieku są odpowiedzialne za większość kosztów społecznych, pogorszenie jakości życia oraz skrócenie jego długości.
Mechanizmu ich pojawienia się należy szukać w warunkach życia jakie narzucają wysoko rozwinięte cywilizacje i stylu życia jaki wymuszają ich zdobycze oraz tempo postępu. Do głównych bezpośrednich przyczyn występowania chorób XXI wieku można zaliczyć nieprawidłowe żywienie, małą aktywność fizyczną oraz palenie papierosów.
Pośrednie przyczyny chorób cywilizacyjnych to postępujące uprzemysłowienie, urbanizacja, wzrost napięcia nerwowego i sytuacji stresowych, skażenie środowiska i hałas oraz promieniowanie (głównie jonizujące).
Każdy potrafi umiejscowić w przedstawionym środowisku przeciętnego współczesnego człowieka i wyobrazić sobie jego styl życia: w ciągu dnia siedzący tryb pracy w stresującym otoczeniu, jedzenie na szybko bez zastanowienia w towarzystwie papierosa, a wieczorem alkohol. Taki przeciętny Polak umrze we względnie młodym wieku (jak na dzisiejsze czasy) z powodu zawału, wylewu albo nowotworu płuc (mężczyźni) lub szyjki macicy (kobiety).
BŁĘDNE KOŁO
Prawdziwym dramatem chorób cywilizacyjnych jest zamknięte koło jakie tworzą wspólne przyczyny i wzajemnie napędzające się powikłania. Przyglądając się ww. schorzeniom i przyczynom je wywołującym zauważymy, że większość chorób wywołuje następną i na odwrót. Oznacza to, że zachorowanie na jedną z chorób cywilizacyjnych znacznie podnosi ryzyko zachorowania na następną. Tak tworzy się błędne koło.
Przykład otyłości dokładnie pokazuje tworzenie się tych współzależności. Otyłość prowadzi do nadciśnienia, które samo w sobie jest już chorobą XXI wieku, ale także jedną z przyczyn miażdżycy i choroby wieńcowej. Jednocześnie nadwaga prowadzi wstępnie do nietolerancji glukozy a później do oporności na insulinę i cukrzycy typu 2. Zaburzenia lipidowe i uszkodzenie śródbłonka naczyń towarzyszące otyłości dalej pogarszają przebieg chorób układu sercowo - naczyniowego.
Wysoki poziom cholesterolu napędza machinę miażdżycowych zmian tętnic powodując dolegliwości sercowe. Nadciśnienie pogarsza miażdżycę, chorobę wieńcową, a ostatecznie prowadzi do udaru lub zawału, które kończą się śmiercią lub kalectwem. Żylaki kończyn dolnych poza dolegliwościami i częściowym kalectwem mogą spowodować zatory i niedokrwienia narządów. W ten oto sposób powikłania i czynniki ryzyka jednej choroby przyczyniają się do wystąpienia lub pogorszenia przebiegu następnej.
PROFILAKTYKA I LECZENIE
Po takiej analizie objawów, przebiegu, rokowania i leczenia chorób cywilizacyjnych można odnieść błędne wrażenie, jakoby medycyna XXI wieku była bezsilna wobec tych zagrożeń. W rzeczywistości poczucie bezsilności służby zdrowia wynika z faktu, iż leczenie i opieka to jednie 10% zdrowia. Aż 52% sukcesu to nasz styl życia, 22% stanowi środowisko, a jedynie 16% genetyka.
Dlatego tak ważna jest polityka prozdrowotna, promocja prawidłowego stylu życia oraz profilaktyka.Tylko systematyczne i długofalowe dbanie o zdrowie, które ma swój początek już w okresie dzieciństwa, może przynieść długotrwały oczekiwany efekt. Wielu ludzi podjęło już walkę z własnymi nawykami żywieniowymi i nałogami, uzyskując doskonałe efekty i poprawę stanu zdrowia.
Medycyna w istocie jest bezsilna w przypadkach kiedy wymagamy leczenia, ale sami nie eliminujemy bezustannie działającego szkodliwego czynnika, np. otyłości. Niestety ze względu na samonapędzające się błędne koło wyleczenie tych chorób wymaga ogromnego wysiłku. Należy pamiętać, że profilaktyka zawsze jest tańsza od leczenia!
Omawiając ww. choroby cywilizacyjne korzystaliśmy z danych dotyczących naszej europejskiej cywilizacji i krajów wysoko rozwiniętych. Istnieją bowiem nieznaczne różnice w zakresie wymienianych chorób w porównaniu np. z krajami Trzeciego Świata, w których głównym problemem są wciąż choroby zakaźne, w większości wyeliminowane obecnie w naszym społeczeństwie.
"Nie biegnij za szybko przez życie bo najlepsze rzeczy
zdarzają się nam wtedy, gdy najmniej się ich spodziewamy."
Gabriel García Márquez
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia ( WHO ) zdrowie - jest pełnią fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu człowieka, a nie tylko brakiem choroby lub kalectwa. Jeżeli człowiek jest zdrowy, może cieszyć się życiem. Dobry stan zdrowia oznacza stały i wysoki poziom czystej energii, równowagę emocjonalną, jasność umysłu, odporność na choroby, umiejętność obrony przed nowotworami i chorobami układu krążenia, co prowadzi do spowolnienia procesu starzenia i długiego życia.
Każdy człowiek jest odpowiedzialny za swoje zdrowie, powinien je doskonalić i chronić przed wpływem szkodliwych czynników środowiskowych i społecznych. Musi być świadom tego co szkodzi zdrowiu i przyczynia się do powstawania chorób. W życiu należy zachować równowagę między aktywnością zawodową, odpoczynkiem i relaksem oraz aktywnością fizyczną.
10 Zasad zdrowego stylu życia!
Przestrzegaj zasad racjonalnego żywienia. Spożywaj odpowiednią ilość zróżnicowanego pożywienia ! Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem energii . Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Mięso spożywaj z umiarem. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy. Ograniczaj spożycie soli!
Systematycznie kontroluj masę ciała. Codziennie pij dużo min. 8 szklanek czystej źródlanej wody. Jedz tylko wtedy, kiedy jesteś głodny!
Ograniczaj ilość wypijanego alkoholu!
Pozwól sobie na chwilę odpoczynku i wytchnienia. Znajdź chwilę na relaks i zdrowy sen!
Nie pal ! Nie zatruwaj swojego i innych organizmu szkodliwymi toksynami!
Uprawiaj sport ! Ruszaj się – tańcz, spaceruj, biegaj. Znajdź sport, który sprawia ci radość. Znajdź swoją ulubioną dziedzinę aktywności fizycznej i ciesz się ćwiczeniami ! Przebywaj dużo na świeżym powietrzu!
Zachowaj optymistyczny i otwarty na nowości sposób myślenia!
Trzymaj się z daleka od negatywnych i stale narzekających ludzi. Otaczaj się wyłącznie pozytywnie myślącymi ludźmi ! Śmiej się często i serdecznie. Pielęgnuj przyjaźnie i kontakty z bliskimi!
Nie marnuj swoich cennych zasobów - czasu, twórczej energii, emocji!
Dbaj o siebie i pielęgnuj swoje marzenia!
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja z grec. anorexia nervosa – an – brak, pozbawienie, orexis – apetyt) – zaburzenie odżywiania polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobii. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Największe zagrożenie zachorowaniem dotyczy wieku między 14 a 18 rokiem życia. Po raz pierwszy opisał to zaburzenie w XVII wieku Richard Morton[1].
ICD-10 wyróżnia dwie postaci anoreksji – jadłowstręt psychiczny i jadłowstręt psychiczny atypowy (F50.1).
Anoreksję cechuje szybko postępujące wyniszczenie organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany. Nieleczona prowadzi do śmierci w około 10% przypadków[2]. W 75% przypadków rozpoczyna się przed 25 rokiem życia.
Bulimia (żarłoczność psychiczna; stgr. βουλῑμια, łac. būlīmia nervosa) – zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne[1]. Do najczęstszych zachowań należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie diuretyków,środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne[2].
Otyłość (łac. obesitas) – patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych skutków dla zdrowia[1]. Za otyłość uważa się stan, w którym tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej masy ciała u mężczyzn oraz 25% u kobiet. Otyłości towarzyszy nadwaga, czyli nadmierna masa ciała powyżej masy optymalnej.
Nie tylko ilość, ale również rozmieszczenie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej ma znaczenie. Zgromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej, nazywane otyłością brzuszną (otyłość androidalna), ma większe znaczenie patologiczne niż równomierne rozłożenie lub podskórne zgromadzenie tkanki tłuszczowej.
Stwierdzono, że otyłość zwiększa ryzyko zapadalności na niektóre choroby, w tym choroby układu krążenia, cukrzycę typu 2, obturacyjny bezdech senny, niektóre typy nowotworów, zapalenie kości i stawów[2][3] i dlatego też skraca oczekiwaną długość życia[3]. Wyjątkowo duża otyłość prowadzi do niepełnosprawności.