HOMEOSTAZA- zdolność do zachowania stałego środowiska wewnętrznego pomimo zmniejszającego się środowiska zewnętrznego.

UKŁADY KONTROLNE I SPRZĘŻENIE ZWROTNE:

Układy kontrolne:

• Nerwowy ( somatyczny, autonomiczny)

• Hormonalny

• Mediatory (wytwarzanie przez gruczoły dokrewne i neurony czynności narządów organizmu. Są regulowane przez ogromną liczbę różnorodnych układów kontrolnych)

Sprzężenie proste- jednokierunkowa kontrola czynności

Sprzężenie zwrotne- obiekt kontrolowany (kontroluje obiekt kontrolujący)

Sprzężenie zwrotne ujemne:

• Reguluje działania wszystkich hormonów działających w ramach osi hormonalnych

• Służy do utrzymania stałego stanu fizjologicznego

INTEGRACJA CZYNNOŚCI WEGETATYWNYCH ORGANIZMU

Metabolizm- przemiana materii.
Całokształt reakcji chemicznych i związanych z nimi przemian energii zachodzących w żywych komórkach, stanowiący podstawę wszelkich zjawisk biologicznych.

• ANABOLIZM- czyli asymilacja- przyswajanie, gromadzenie energii w organizmie żywym.

• KATABOLIZM- dysymilacja, rozpad związany ze zmniejszeniem się ilości energii w organizmie.

Oba procesy zachodzą w organizmie równocześnie:
- okres wzrostu: przeważa anabolizm
- po osiągnięciu dojrzałości- równowaga dynamiczna

- w warunkach fizjologicznych wahania w kierunku przewagi anabolizmu lub katabolizmu nie przekraczają granic fizjologicznych.

Procesy prawidłowe- fizjologiczne
Procesy nieprawidłowe- patologiczne

PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII (PPM)- najmniejsza ilość energii jaką używa człowiek przebywający w stanie czuwania w zupełnym spoczynku, w pozycji leżącej i w optymalnych warunkach klimatycznych.

POKRYCIE KOSZTÓW KLIMATYCZNYCH:

-czynności OUN

-oddychanie

-krążenie

-termoregulacja

Najwięcej energii przypada na prace wątroby, mózgowia, mięśni szkieletowych.

WIELKOŚĆ PPM ZALEŻY OD :

-wieku

-płci

-powierzchni ciała

-klimatu

WARTOŚĆ ENERGETYCZNA POŻYWIENIA:
- wartość energetyczna to ilość energii w pożywieniu jaką organizm może przyswoić w efekcie trawienia.
- wartość energetyczna wyrażona jest w kcal i KJ
- jedna kilokaloria żywieniowa (1 kcal lub 1000 kalorii) to ilość dostępnej przez trawienie pożywienia energii (ciepła), jaka podniesie temperaturę jednego kilograma wody o 1
1 kcal= 4,19 KJ
- średnia wartość PPM zdrowego, dorosłego człowieka wynosi ok 1kcal/1kg masy ciała/1h
- dla poszczególnych składników pokarmu wartość energetyczna wynosi:
1g białka - 17,2 kJ (4,1 kcal)
1g tłuszczów - 35,0 kJ (9,3 kcal)
1g cukrów - 17,2 kJ (4,1 kcal)

PPM ↓ - niedoczynność tarczycy, choroby kory nadnerczy, niewydolność przysadki, niedożywienie, fizjologiczny spadek wraz z wiekiem.

PPM ↑ - nadczynność tarczycy, leukemia, gorączka, ciąża i po podaniu niektórych leków- adrenalina, kofeina.

CPM= PPM + ponadpodstawowa przemiana materii

CPM- całkowity wydatek energetyczny – łączy poziom przemian energetycznych warunkujących życie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu w naturalnych warunkach. Wyraża średnie dzienne wydatki energetyczne. [kcal lub MJ]

PONADPODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII- wydatek energetyczny organizmu ludzkiego związane z wykorzystaniem niezbędnych codziennych czynności, rodzajem wykonywanej pracy, indywidualnymi energetycznymi kosztami – trawienie pokarmów.

SKŁADNIKI DOBOWEGO WYDATKU ENERGETYCZNEGO:
1. Podstawowa przemiana materii.
2. Wydatek na pracę zawodową- w ciągu 8 godzin.
3. Wydatek energetyczny związany ze swoiście dynamicznym działaniem pożywienia
4. Wydatek na czynności poza pracą

Trawienie- jest to proces enzymatycznego przekształcenia wielocząsteczkowych związków chemicznych w prostsze, w celu ich wchłonięcia i przyswojenia przez organizm.

MECHANIZMY KOMPENSACYJNE HOMEOSTAZY :

-izojonia: jony

-izohydria: woda

-izoosmina: ciśnienie atmosferyczne

-izotermia: temperatura

MECHANIZMY I CZYNNIKI UCZESTNICZĄCE W UTRZYMANIU HOMEOSTAZY:

-odruchy somatyczne i trzewne

-sygnalizacja międzykomórkowa

UTRZYMANIE HOMEOSTAZY NA POZIOME :

-komórki : procesy utrzymujące równowagę reakcji chemicznych

-tkanki i narządy: miejscowe układy regulujące

-układy: przede wszystkim ujemne sprzężenie zwrotne

SYGNALIZACJA MIĘDZYKOMÓRKOWA:

-bezpośrednia ( połączenia szczelinowe)

-eutokryna

-paraktyna

-herkokryna

-eudokryna

-neuroendokryna

SPRZĘŻENIE ZWROTNE DODATNIE:

-wytrąca obiekty sprzężne ze stanu równowagi

-dochodzi do jednego uruchomienia w pewnych stanach fizjologicznych

DZIAŁANIE:

-koenzymy( gr. B, K )

-przeciwutleniacze ( wit. C, E)

-związki działające za pośrednictwem receptorów (A, D), podobnie jak hormony – ma wiele procesów.

Biokatalizator- substancja wytworzona przez żywy organizm regulująca przebieg procesów życiowych.
Biokatalizatory: enzymy, witaminy, hormony.

Enzymy- biokatalizatory białkowe katalizujące wszystkie reakcje biochemiczne w organizmach żywych – każdy enzym katalizuje określoną reakcję poprzez zmniejszenie energii aktywacji.

Witaminy- regulujące związki organiczne egzogenne- muszą być dostarczone z pokarmem ( wit. D w skórze)

hormony- regulacyjne związki wydzielone endogennie przez gruczoły endokrynne lub komórki wydzielnicze, działające zwykle w miejscach oddalonych od miejsc, w których są produkowane, transportowane w obrębie organizmu przez krew (powiązane z białkami)

Działanie hormonów:

• Synergiczne: hormony współdziałają: efekt ich łącznego działania jest silniejszy niż suma (np. działanie estrogenów i progesteronu na śluzówkę macicy)

• Antagonistyczne: działanie przeciwstawne (np. insulina i glukagon)

Hormony miejscowe- działają w najbliższym sąsiedztwie miejsc, gdzie zostały wytworzone (np. ACH, NAD, dopamina, seratonina, histamina)- substancje, hormony dyfuzyjne, uwalniane przez zakończenia nerwowe.

Hormony przewodu pokarmowego, nerkowe- wytwarzane w komórkach wydzielniczych nie skupionych w gruczoły, działają w bezpośrednim sąsiedztwie lub przenoszone są przez krew.

Synergiczne działanie hormonów- hormony współdziałają: efekt ich łącznego działania jest silniejszy niż suma, np. działanie estrogenów i progesteronu na śluzówkę macicy)

Hormony socjalne

Feromony- wydzielane przez gruczoły egzokrynne- działają na zewnątrz organizmu na inne zwierzęta zwykle tego samego gatunku, modyfikują ich zachowanie np. feromony owadów regulujące przeobrażenie, wabiące partnera.

Funkcja neuronów:

• Przekazywanie informacji zakodowanej w postaci impulsów nerwowych. Wiąże się to z procesem elektrycznym zachodzącym w błonie komórkowej.

• jedne z największych komórek nerwowych w organizmie człowieka o długich aksonach, występują w jądrach ruchowych pnia mózgu i rdzenia kręgowego

• aksony tych komórek biegną w nerwach czaszkowych lub nerwach rdzeniowych do mięśni szkieletowych, gdzie znajdują się ich zakończenia.

Budowa komórki nerwowej:
-akson z osłonką mielinową
-ciało komórki
-dendryty
-wzgórek aksonu i odcinek początkowy

POBUDLIWOŚĆ I POBUDZENIE
Pobudzenie (excitation): jest to zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem czynników działających z zewnątrz komórki czyli pod wpływem bodźców.

Pobudliwość: to zdolność reagowania na bodziec
Do pobudliwych zalicza się te tkanki, których komórki szybko odpowiadają na bodziec. Są to tkanki zbudowane z komórek nerwowych ich wypustek oraz komórek mięśniowych: mięśni poprzecznie prążkowanych, mięśni gładkich i mięśnia sercowego.

W komórkach mięśniowych i nerwowych pod wpływem bodźca dochodzi do wędrówki jonów do wnętrza komórki, a następnie z wnętrza komórki na zewnątrz. Tym szybkim wędrówkom przez błonę komórkową jonów obdarzonych ładunkiem elektrycznym towarzyszą wahania potencjału elektrycznego.

Impulsem nerwowym jest przesuwanie się fali depolaryzacji od miejsca zadziałania bodźca na błonę komórkową aż do zakończenia neuronu.

UKŁAD AUTONOMICZNY
ROLA: kontrola środowiska wewnętrznego.

Układ autonomiczny: jedna z części układu nerwowego, zapewniająca:
-regulacje funkcji narządów organizmu
-kontrolę środowiska.

Czynności te w dużej mierze nie podlegają kontroli woli stąd nazwa układ nerwowy autonomiczny.

Autonomiczny układ nerwowy dzielimy na 2 części:
- część współczulna
- część przywspółczulna
oraz na:
-część jelitową: działająca w całym układzie pokarmowym przez lokalne krótkie łuki odruchowe
-część trzewno-czuciowa do której należą receptory trzewne oraz ich włókna aferentne i neurony czuciowe, stanowiące drogi odruchów autonomicznych: somatycznych i aksonalnych.

Na zasadzie hamowania wzajemnie zwrotnego wzmożenie aktywności neuronów jednej części układu autonomicznego regulujących czynność danego narządu zmniejsza aktywność antagonistycznych neuronów jego drugiej części.

CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA	NARZĄD	CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA
rozszerzenie	źrenica	zwężenie
rozkurcz	oskrzela	skurcz

RECEPTORY: to wyspecjalizowane struktury nerwowe.
Podstawowa funkcja: odbieranie i kodowanie informacji.

KLASYFIKACJA RECEPTORÓW

• RODZAJ ENERGII POBUDZAJĄCEJ:
  -mechanoreceptory (dotyk, ucisk, wibracje)
  -termoreceptory (temperatura)
  -nocyceptory (bólowe)
  -chemoreceptory (węch)
  -fotoreceptory (oko)

• UMIEJSCOWIENIE I ZAKRES DZIAŁANIA:
  -eksteroreceptory: odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego bliższego (temperatura, dotyk, uszkodzenie)
  -telereceptory: odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego dalszego (wzrokowe, słuchowe)

-interoreceptory: odbieranie bodźców ze środowiska wewnątrzustrojowego
-proprioreceptory: zmiany w mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych, narzędzie równowagi.

• -specjalne: wzrok, słuch, smak, węch, równowaga
  -powierzchniowe: dotyk, ucisk, ciepło, zimno, ból
  -głębokie: położenie (grawitacja), wibracja, ból głęboki
  -trzewne: głód, pragnienie, nudności, ból trzewny

ADAPTACJA: Obniżenie odpowiedzi receptora pomimo stałej obecności bodźca.

Każdy receptor charakteryzuje się dodatkowo szybkością adaptacji. Możemy zatem wyróżnić te, które:

• adaptują się wolno (tonicznie, statycznie): wysyłają one impulsy przez cały czas trwania bodźca

• adaptują się szybko (fazowe, dynamiczne): wysyłają impulsy ze zmniejszającą się częstotliwością mimo działania bodźca.

CZUCIE SKÓRNE
Skóra zawiera receptory przystosowane do odbierania dotyku, bólu i temperatury. W większości są to włókna bez osłonki mielinowej, przenoszące surowe somatosensoryczne wrażenia mechaniczne. Chociaż znacznie mniej liczne, grube, zmineralizowane włókna czuciowe, kodują ważne informacje dotyczące czucia, dotyku, wibracji i ciśnienia.

PRZYKŁADY RECEPTORÓW:

• Ciałko Paciniego- dotyk + wibracje

-szybko adaptuje się

-koduje czucie wibracji, kiedy bodziec mechaniczny odkształca cebulowatą torebkę. To odkształcenie jest przenoszone na zakończenie nerwowe i powoduje depolaryzacje.

• Ciałko Merkla

-wolno adaptuje się

-małe pole recepcyjne

-służy do kodowania lokalizacji bodźca

-przetwornikiem energii bodźca nie jest zakończenie nerwowe lecz są nim komórki nabłonka tworzące tarczkę.

• Ciałko Meissnera = częstość

-szybko adaptuje się

-małe pole recepcyjne

-informuje o częstości stosowania bodźca

• Ciałko Ruffiniego

-zakończenie włókna otoczone torebką kolagenową wypełniona płynem

-duże pole recepcyjne. Każde odkształcenie lub rozciągnięcie skóry powoduje depolaryzacje.

-wolno adaptujący się receptor

Termoreceptory- specjalne receptory, kodowanie ciepła i zimna odbywa się przez osobne receptory z oddzielnymi polami recepcyjnymi.

Odbieranie ciepła:
-receptory wrażliwe na wzrost temperatury w zakresie 38-44
-odbierają różnicę temperatury rzędu 0,001 C/sek.
-jest ich 4-10 razy mniej niż receptorów zimna
-jeśli temperatura wzrośnie powyżej 45, dochodzi do jednoczesnego pobudzenia receptorów zimna i nocyceptorów (tzw.: „paradoks uczucia chłodu”)
-szybko się adaptują

Odbieranie zimna:
-wrażliwe na spadek temperatury skóry w zakresie 27-38
-odbierają tempo zmian rzędu 0,004C/sek.
-jeżeli temperatura spadnie poniżej 25 wyładowania stopniowo zanikają a dalszy spadek temperatury działa anestetycznie (przeciwbólowo)

Nocyceptory
Receptory bólu znajdują się na wolnych zakończeniach nerwowych:
-bodźce adekwatne dla nocyceptorów to każdy rodzaj bodźca o odpowiedniej dużej sile
-nie adaptują się

Rozmieszczenie nocyceptorów:
-skóra
-błony śluzowe
-rogówka
-torebki narządów miąższowych (nie bolą narządy miąższowe tylko ich torebki)
-przewody wyprowadzające
-opony mózgowe (nie boli nas głowa tylko zazwyczaj albo naczynia albo opony)
-okostna, naczynia, mięśnie.

Brak w śluzówce przewodu pokarmowego, w mózgu i na powierzchni stawowych.

Wykład z dnia 9-10.02.2013
EKOLOGIA- POZIOMY ORGANIZACJO EKOLOGICZNEJ

Ekologia- nauka biologiczna o gospodarce przyrody w jej ekosystemach, o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Obejmuje całość zjawisk dotyczących wzajemnych zależności między organizmami i ich zespołami a ich żywym i martwym środku.

Podstawowe terminy ekologii:

Populacja- zbiór osobników jednego gatunku zdolnych do wymiany informacji genetycznej. W ujęciu najszerszym populacją mogą być wszystkie żyjące osobniki danego gatunku.

Biocenoza- wszystkie organizmy żywe zamieszkujące określony teren

Biotop- środowisko fizyczne, w którym żyją organizmy o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych. Biotop razem z biocenozą tworzą ekosystem.

Ekosystem- biocenoza wraz z jej nieożywionym środowiskiem fizykochemicznym.
Fragment przyrody stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana między jej częścią żywą (biocenozą) a nieożywioną (biotopem)

Biosfera-obszar kuli ziemskiej zamieszkały przez organizmy żywe, obejmujący powierzchniową warstwę litosfery, hydrosferę oraz dolną warstwę troposfery.

Litosfera (sklerosfera)- zewnętrzna, sztywna powłoka ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza ziemskiego.

Hydrosfera- ogół wód na ziemi obejmujący wody podziemne i powierzchniowe.
Hydrosferę można podzielić na dwie części: oceanosferę i wody na lądach.

Troposfera- część atmosfery ziemskiej, najbliższa powierzchni planety (odległość 15km)

Wykład z dnia 13.02.2013r

Nisza ekologiczna- wielowymiarowa przestrzeń obejmująca zespół wszystkich warunków środowiskowych w jakich żyje dany organizm.

Producent- Organizm wytwarzający związki pokarmowe z prostych substancji nieorganicznych. Organizmy samożywne które z prostych związków nieorganicznych wytwarzają złożone związki organiczne (cukry), przy pomocy energii słonecznej w procesie fotosyntezy lub energii utleniania w procesie homeostazy.

Destruenci- grupa organizmów w biocenozie rozkładająca martwą materię organiczną: opadłe liście, uschłe trawy, martwe zwierzęta, resztki drzew, kał.
Dzięki działalności destruentów cała energia zawarta w związkach organicznych zostaje wykorzystana. Bowiem te związki zostają rozłożone na związki nieorganiczne.

Konsumenci- dzielą się na trzy grupy:

1. Konsumentów I rzędu
   (konsumentów pierwotnych lub fitofagów, tzn.: roślinożerców)

2. Konsumenci II rzędu
   (konsumentów wtórnych, zoofagów, tzn.: drapieżców)

3. Konsumentów III rzędu
   (nie zjadanych przez innych drapieżców)

PRZEPŁYW ENERGII W EKOSYSTEMIE

PODZIAŁ INTERAKCJI BIOCENOTYCZNYCH:

• Neutralizm
  -koegzystencja: współistnienie
  -saprobioza: odżywianie się szczątkami martwych organizmów

• Protekcjonizm
  -mutualizm: interakcje między gatunkowe dające korzyści obustronnie
  -komensalizm: współbiesiadnictwo, forma symbiozy, współżycie z 2 organizmami różnych gatunków, korzystne dla jednego.
  -komensala: nieszkodliwe dla drugiego gospodarza

• Antagonizm
  -antybioza: niemożność współwystępowania pewnych gatunków organizmów w skutek wytwarzania przez jedne substancji szkodliwych dla drugich
  -konkurencja: współzawodnictwo między osobnikami tego samego gatunku lub różnych gatunków o pokarm, przestrzeń, światło
  -eksploatacja: (roślinożerność, drapieżnictwo, pasożytnictwo)
  jednostronne korzyści i szkody, walczą o byt. Międzygatunkowa bezpośrednia.

Pasożytnictwo- oddziaływanie antagonistyczne między organizmami które przynosi korzyść jedynie pasożytowi, żywicielowi. Związek ten przynosi wyłącznie szkody (straty substancji odżywczych, destrukcja tkanek). Pasożyt może doprowadzić organizm żywiciela do wyniszczenia a nawet do śmierci.

Pasożyt (darmozjad)- organizm cudzożywny który wykorzystuje stale lub okresowo organizm żywiciela jako źródło pożywienia i środowisko życia.

Pasożyty towarzyszą człowiekowi od bardzo dawna:
- w mumiach egipskich z ok. IX w. p. n. e. wykryto jajko przywry
- w zwłokach człowieka z ok. VI w. p. n. e. w odkrytych fosforowiskach

PODZIAŁ PASOŻYTÓW
-stopień zależności od żywiciela:

• Względne ( mogą rozwijać się bez kontaktu z żywicielem)

• Bezwzględne (pasożytnictwo jest niezbędne do zakończenia rozwoju osobniczego (tasiemiec, glista ludzka)

-czas trwania związku z żywicielem:

• Stałe- w ciągu całego życia pasożyta (włosień, tasiemiec)

• Okresowe- tylko w pewnym okresie lub okresach swego życia (tęgożec, węgorek)

• Czasowe- organizmy stykają się jednorazowo lub wielokrotnie na krótki czas z żywicielem (kleszcz, komar)

-środowisko życia:

• Zewnętrzne- zewnętrzniaki (kleszcz, pchła)

• Wewnętrzne- wewnętrzniaki do 90% wszystkich pasożytów

Pasożyty:
-jednokomórkowe: pierwotniaki, Clardia
-wielokomórkowe: tzw.: helminty np. Lambia

Podział helmintów:
-płasińce: tasiemce
-obleńce: nicienie
-okolcogłowy
-pierścienice: pijawka

Wrota inwazji:
-skóra i błony śluzowe
-układ krwionośny
-układ pokarmowy: jama ustna
-układ moczowo-płciowy
-łożysko

Cechy pasożytów wewnętrznych:
-uproszczona budowa ciała
-brak narządów zmysłów (narządów równowagi, narządu wzroku)
-nie są ubarwione
-podobieństwo antygenowe do żywiciela
-brak układu pokarmowego, oddechowego, wydalniczego
-haczyki umożliwiają przyczepienie się do tkanek żywiciela
-duże możliwości rozrodcze
-obojniactwo: czasem wcześniejsze dojrzewanie męskich narządów rozrodczych umożliwia krzyżowe zapłodnienie obojniaków.

Cechy pasożytów zewnętrznych:
-aparat gębowy dostosowany do pobierania pokarmu (gryząco- ssący, kłująco- ssący)
-ogromny potencjał rozrodczy
-rozwinięty narząd ruchu (np. wesz)
-małe rozmiary w porównaniu z żywicielem
-substancje chemiczne łagodzące ból po ukąszeniu
-rozwinięte narządy zmysłów ułatwiające znalezienie żywiciela

Działanie patogeniczne (chorobotwórcze)- FIZYCZNE
-uszkodzenie mechaniczne

• Skóry (pijawki, roztocza, owady)

• Ściany jelita (lambia, tasiemce, tęgoryjec, włosień)

-działanie fizyczne

• Niedrożność jelita, przewodów żółciowych, układu oddechowego, naczyń krwionośnych, limfatycznych

-efekty biologiczne

• Alergie, niedożywienie, śmierć

Wykład z dnia 18.05.2013r

CHOROBY PASOŻYTNICZE JEDNOKOMÓRKOWE

RZĘSISTKOWICA (RZĘSISTEK POCHWOWY)
Odżywia się nabłonkiem dróg rodnych i moczowo-płciowych oraz płynami ustrojowymi.
Pasożytuje w układzie rozrodczym (pochwa, szyjka macicy, gruczoł krokowy, nasieniowody) oraz w cewce moczowej.
Zakażenie następuje przy kontaktach płciowych, używanie tych samych urządzeń sanitarnych.

Objawy:
Okazuje się, że u ok. 30% chorych zakażenie może przebywać bezobjawowo lub z niewielkimi objawami. Forma bezobjawowa występuje ok 5 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Objawy występują zwykle w ciągu 5-28 dni po zakażeniu.

Kobiety:
Zaburzenie w oddawaniu moczu, świąd, upławy zielonkawe lub żółtawe (pieniste o nie miłej woni), wypryski wokół warg sromowych, stan zapalny, owrzodzenia śluzówki pochwy, pieczenie narządów płciowych, zaburzenia miesiączkowania.

Mężczyźni:
Swędzenie cewki moczowo-płciowej, zapalenie żołędzia i/lub napletka, szklista wydzielina z prącia (głównie poranna)

Diagnostyka:
Badanie wymazów z pochwy lub z wydzieliny z prącia.

TOKSOPLAZMOZA
Jest gatunkiem kosmopolitycznym- nie występuje w rejonach polarnych. Według WHO 1/3 ludności świata jest zarażona tym pasożytem. W Polsce 50-7-% populacji.

Przyczyny:
-odchody kota (kuweta)
-prace ogrodowe (z gleby)
-jedząc niedopieczone mięso zwierząt,
-mleko niepasteryzowane
-kot zaraża się od gryzoni
-zarażona krew lub organy do przeszczepu

Objawy:
-węzłowa: powiększenie jednego, kilku węzłów chłonnych, stany podgorączkowe, rzadko gorączka, uczucie osłabienia
-oczna: zaburzenia widzenia, ból jednego oka

POSTAĆ WRODZONA TOKSOPLAZMOZY

MATKA PŁÓD

-wrodzona: dotyczy 30-50% dzieci zakażonych matek.
Ryzyko zakażenia:
I- 25%, II-54%, III- 65%, koniec- 90%
-pasożyty przenikają przez łożysko, jego przepuszczalność zwiększa się w czasie ciąży w związku z tym ryzyko zarażenia dziecka wzrasta w kolejnych miesiącach ciąży.

I trymestr ciąży: znaczne uszkodzenia narządów wewnętrznych, poronienia, przedwczesne porody
II trymestr ciąży: małogłowie, wodogłowie, padaczka, niedorozwój umysłowy i psychomotoryczny
III trymestr ciąży:
Objawy uogólnionego zarażenia: powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie płuc, zapalenie mózgu, małopłytkowość, niedokrwistość, żółtaczka, biegunka
Częściej: niewielkie zmiany w mózgowiu lub gałce ocznej

Objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego mogą ujawnić się dopiero w 3-12 miesiącu życia, zmiany w gałce ocznej po kilku lub kilkunastu latach.

Zapobieganie:

• Higiena osobista

• Higiena żywności

• Obróbka żywności:
  -mięso dopieczone
  -mleko pasteryzowane lub zagotowane
  -sery z mleka pasteryzowanego
  -mrożenie mięsa
  -oddzielny sprzęt kuchenny do warzyw i surowego mięsa

• Czyszczenie kuwety (koty)

• Ograniczyć kontakt z kotem zwłaszcza kiedy wychodzi na zewnątrz

PASOŻYTY PŁAZINCE (płaskie)

TASIEMIEC BĄBLOWCOWY
Żywicielem pośrednim jest: człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie.
Żywicielem ostatecznym jest: pies, wilk, lis. Larwy wywołują bąblowicę. Forma dorosła tasiemca pasożytuje w jelicie cienkim żywiciela ostatecznego, w nim też rozmnaża się płciowo.
Tasiemiec ten posiada 3-4 człony (niedojrzały, dojrzały i maciczny).
Długość tasiemca jest bardzo mała, wynosi 6 mm.

Patologia:
-pęcherz bąblowca uciskając na okoliczne tkanki i organy wywołuje objawy chorób,
-w razie wylania się płynu z pęcherza bąblowca do tkanek, dochodzi do zatrucia organizmu metabolitami pasożyta i wystąpienia uogólnionej pokrzywki a nawet śmierci.

Zapobieganie:
-higiena
-mycie warzyw i owoców (runo leśne)
-rozsądne kontakty z psem
-odrobaczanie psa
-usuwanie nieczystości z trawników

Diagnostyka:
W rozpoznaniu istotną rolę odgrywają: tomografia komputerowa, ultrasonografia, technika obrazowania rentgenowskiego, testy ELISA
W przypadku bąblowicy płuc w plwocinie można wykazać obecność skoleksów.

GLISTA LUDZKA
Glista ludzka pasożytuje w jelicie cienkim człowieka. Wykazuje dymorfizm płciowy. Samica dorasta do 25 cm, a samiec do 17cm, szerokość wynosi 4-6mm. Tylny koniec samca jest zakrzywiony. Barwa ciała biaława lub żółtawa.
Samica składa w ciągu doby ok. 200 tysięcy jaj.

Cykl rozwojowy:
Zapłodnione jaja wraz z kałem wydostają się na zewnątrz. W środowisku zewnętrznym w jajach rozwijają się larwy glisty. Gdy jaja dostana się do przewodu pokarmowego żywiciela zostają nadtrawione, wówczas larwy czynnie opuszczają otoczki jajowe, przebijają ścianę jelita i wnikają do naczyń krwionośnych oraz limfatycznych.

Zakażenie:
Drogą oralno- fekalną

Objawy:
Przy pustym żołądku uczucie ssania w okolicy podżebrowej żołądka, nudności, ślinotok, zwiększony apetyt lub brak apetytu, świąd odbytu, pokrzywka na skórze, swędzenie końca nosa i narządów płciowych, bóle napadowe brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunka.

Diagnostyka:
-koproskopia (stwierdzenie jaj w kale)
-pomocne badania radiologiczne płuc i jelit przy użyciu środków cieniujących
-badanie serologiczne krwi.

OWSICA (enterobioza)
Białe robaki (obleńce) o długości 3-12 mm.
Żywiciel- człowiek.
Samce mniejsze (2-3 razy) od samic. Tylny koniec ciała zapięty na stronę brzuszną.

Do zarażenia człowieka dochodzi na skutek:
-połknięcia jaj owsika (przeniesienie rękami i bezpośrednio do ust lub poprzez żywność i różne przedmioty zanieczyszczone jajami
-drogą inhalacyjną- wdychanie jaj znajdujących się w kurzu a następnie ich połknięcie.
-retroinwazji (samo zarażenie wewnętrzne). Wnikanie larw wylęgających w okolicy odbytu do jelita grubego, tam dojrzewają.

• W jelicie cienkim człowieka z jaj wylęgają się larwy.

• Larwy po kilkukrotnym linieniu, przekształcają się w dorosłe pasożyty.

• Dorosłe owsiki bytują w końcowym odcinku jelita cienkiego.

• Okres rozwoju od momentu połknięcia jaja do osiągnięcia przez owsika dojrzałości płciowej trwa 2-4 tygodni.

• Po odbytej kopulacji, samce prawdopodobnie giną.

• Samice wędrują przez jelito grube w pobliżu otworu odbytowego.

• W czasie odpoczynku lub snu człowieka składają jaja w fałdach odbytu.

• Jedna samica składa 8000-15000 jaj.

• Pełzające samice oraz lepka ciecz przyklejająca jaja do błony śluzowej i skóry wywołują dokuczliwe swędzenie.

• Długość życia samicy wynosi 4-12 tygodniu. Po złożeniu jaj samica ginie.

Objawy owsicy:
-zaburzenia ze strony układu pokarmowego: utrata apetytu, bóle brzucha, nudności, luźne stolce, stany zapalne błony śluzowej jelita.
-zaburzenia ze strony układu nerwowego: pobudliwość, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, ogólne poczucie zmęczenie, nocne moczenie, zgrzytanie zębami.

GŁÓWNY OBJAW:
-świąd okolicy odbytu, stany zapalne skóry (wtórne zakażenia bakteryjne) i mechaniczne uszkodzenie błony śluzowej odbytu (spowodowane drapaniem)
-świąd oraz stany zapalne sromu i pochwy- jeżeli w tych miejscach zostały złożone jaja
-zapalenie dróg moczowych

Zapobieganie:
-higiena: mycie rąk, krótkie paznokcie, osobne ręczniki (ręcznik do twarzy i ciała)
-pranie bielizny w wysokich temperaturach
-czystość pomieszczeń
-dieta: mało węglowodanów, dużo błonnika

ROZTOCZA
-kleszcz
-świerzbowiec

KLESZCZ POSPOLITY
Są przenosicielami wirusów, bakterii i riketsji chorobotwórczych.
Mogą zakazić żywiciela:
-wirusem kleszczowego zapalenia mózgu,
-bakterioza.

• Nasilone żerowanie od maja do października.

• Tereny zalesione, ale też łąki, zarośla o wysokiej wilgotności (ok. 100%)

• Nie każde ugryzienie kleszcze powoduje chorobę.

Zapobieganie:
-spryskać ciało (z wyjątkiem twarzy) i odzież substancjami odstraszającymi kleszcze,
-nosić odpowiednią odzież (jasną),
-przeglądać dokładnie całą powierzchnię ciała.

ŚWIERZBOWIEC LUDZKI
Parazytoza: świerzb

• Białawy roztocz do 0,4 mm długości.

• Ciało okrągłe, spłaszczone grzbietobrzusznie, prążkowany oskórek.

• Pasożytuje w skórze człowieka.

• Inne odmiany świerzbowca są pasożytami zwierząt dzikich oraz hodowlanych.

Cykl życiowy:
-dorosłe osobniki i larwy żywią się komórkami skóry,
-samica drąży w skórze kanaliki do 15mm długości,
-w kanalikach samica składa jaja (2-3 dziennie) z których po 3-4 dniach wylęgają się larwy- wychodzą na powierzchnię i wnikają do torebek włosowatych i tam dojrzewają.

• Zarażenie następuje przy bezpośrednim kontakcie z osobą chorą (np. podawanie ręki), za pośrednictwem wspólnej pościeli, ręczników i ubrań.

• Pasożyt może żyć poza żywicielem do 10 dni ,w skórze żywiciela do 1 miesiąca.

Objawy:
Pojawiają się po upływie ok. 3-6 tygodni od zakażenia świerzbem.
-swędzenie i drapanie sprzyjające rozprzestrzenianiu się pasożytów na zdrowe części skóry. Świąd nasila się po położeniu się spać (kiedy rozgrzeje się ciało),
-widoczne na skórze różowe ślady (korytarze), stopniowo wypełniające się szaroczarnym kałem roztoczy,
-mogą pojawić się wtórne zakażenia skóry bakteriami ropnymi oraz wypryski na skórze, pęcherzyki, grudki,
-u małych dzieci lub alergików objawy świerzbu dość łatwo pomylić z objawami alergii.

Zapobieganie:
-higiena osobista
-częsta zmiana bielizny i pościeli
-leczenie osób chorych i badanie/leczenie osób z ich otoczenia.

WESZ LUDZKA GŁOWOWA
Parazytoza: wszawica głowy

• Ściśle związany z człowiekiem stały pasożyt zewnętrzny.

• Ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie.

• Narząd gębowy kłująco-ssący.

• Stopa zakończona mocnym ruchomym pazurem.

• Rozdzielnopłciowe- dymorfizm.

• Żywią się krwią pobieraną.

Objawy:
-świąd i pieczenie na skórze w miejscach ukąszenia wszy,
-obecność na głowie ranek i strupków,
-rumień na karku,
-obserwowane mogą być również obawy alergiczne,
-sklejanie włosów płynem surowiczym sączącym się z miejsc wkłucia wszy.

Czynniki ryzyka:
-przebywanie w zbiorowiskach ludzkich tj. szkoły, przedszkola
-złe nawyki związane z pożyczaniem grzebienia, szczotki, przymierzaniem szalików, czapek itp.
-umieszczanie odzieży w wspólnej szatni
-nie zachowywanie dystansu np. stykanie się głowami przez dzieci w czasie zabawy
-przebywanie w jednym gospodarstwie domowym z osobą posiadającą wszy.

Wykład z dnia 19.05.2013r.

INŻYNIERIA GENETYCZNA – ingerencja w materiał genetyczny organizmów w celu zmiany ich właściwości dziedzicznych.
Polega na wprowadzeniu do komórek organizmu, którego cechy chcemy zmienić (biorcy) określonego odcinka DNA innego organizmu (dawcy).
Proces wprowadzania nowych genów składa się z kilku etapów:

1. Odpowiedni fragmenty DNA wycina się z DNA dawcy za pomocą enzymów restrykcyjnych.

2. Następnie tak wydzielone fragmenty DNA wprowadza się do komórki biorcy za pomocą specjalnych przenośników (wektorów).

3. Wektory są wprowadzane do komórki biorcy wraz z przyłączonym fragmentem DNA dawcy i umożliwiają namnażanie się w niej genów zawartych w tym DNA.

Do inżynierii genetycznej zaliczamy:
-klonowanie zwierząt
-namnażanie materiału genetycznego
-genetyczne modyfikacji roślin
-terapię genową,
-modyfikacje bakterii, np. w celu produkcji ludzkiej insuliny lub antybiotyków.

Zastosowanie:

• Nowe szczepionki, no. Przeciw malarii, kile a także modyfikowanie starszych szczepionek tak, by nie wywoływało skutków ubocznych.
  (AID- przykład choroby, przeciw której nie udało się dotąd otrzymać szczepionki z powodu wielkiej zmienności wirusa HIV).

• Wytwarzanie nowych leków białkowych lub peptydowych- substratów naturalnych związków występujących w organizmach.

• Kierowanie leków wprost do chorych tkanek (np. zmienionych nowotworów) z wyeliminowaniem działania na cały organizm potrzeba znalezienia specyficznych nośników leków w organizmie.

• Terapia genowa: przenoszenie genów między organizmami, otrzymywanie komórek transgenicznych i ich transplantacje do organizmów z wadami genetycznymi.

• Wytwarzanie specyficznych substancji (witamin, aminokwasów, peptydów, białek, antybiotyków, odczynników chemicznych) wykorzystywanych w żywieniu zwierząt i człowieka w medycynie, kosmetologii i chemii.

• Opracowanie metody kontrolowanej regulacji odporności roślin uprawnych- na używane w praktyce rolniczej herbicydy (środki chwastobójcze).

• Wykorzystanie mikroorganizmów dla potrzeb ochrony środowiska.

KLONOWANIE- uzyskanie 2 identycznych organizmów
-owieczka Dolly
-1966r. naukowcy sklonowali m.in.: kota, psa, świnie
-klonowanie zarodków pozwala na uzyskanie pożądanego rodzaju komórki i zastąpienie nimi komórki które uległy zniszczeniu i nie funkcjonują prawidłowo np. osoby chorujące na Parkinsona.

Objawy:
manipulacje genetyczne wykonywane na zwierzętach (w przyszłości- także na człowieku) o trudnych do przewidzenia skutkach.

DOTYCHCZAS NAJSZERSZE ZASTOSOWANIE INŻYNIERII GENETYCZNEJ OSIĄGNĘŁA NA PRODUKCJI ŻYWNOŚCI.

Wyróżniamy 3 rodzaje metod modyfikacji genetycznych:

1. Przemienienie genu z bakterii glebowej do roślin uprawnych. Dzięki temu wytwarzają one toksynę chroniącą je przed owadem.

2. Zmienienie aktywności genów naturalnie występującym w danym organizmie w produkcji pomidorów (1994r.). Zmniejszono w nich aktywność genu który odpowiada za proces dojrzewania i mięknięcia pomidora.

Wprowadzane do organizmów dostają dodatkowe kopie jego własnych genów.

1. Powielanie genu- powoduje „namnożenie” pożądanej cechy (barwa, zawartość cukru). Dotychczas nie wprowadzono do obrotu takich produktów.

Metody otrzymywania GMO:

• wektorowe (z wykorzystaniem np. wirusów)

• bez wektorowe metody modyfikacji roślin.
  -CHEMICZNĄ metodą jest dodanie odpowiedniego czynnika np. glikolu
  polietylenowego- PEG.
  -FIZYCZNĄ metodą mogą być krótkotrwałe wysokonapięciowe impulsy elektryczne lub mikroiniekcja, czyli wprowadzenie genu za pomocą igły do komórek roślin. (mikro armatki)

W procesach genetycznych prowadzonych w celu uzyskania żywności transgenicznej dominują 3 kierunki:
1) wzbogacenie żywności w składniki podnoszące jej wartość żywieniową,
2) usuwanie substancji szkodliwych i niepożądanych,
3) poprawa cech funkcjonalnych związanych z procesami przetwórczymi.

Celem modyfikacji organizmów jest:

• Uodpornienie ich na działanie niekorzystnych warunków, np. mróz, susza lub zasoloną glebę.

• Uodpornienie na choroby wirusowe, bakteryjne, grzybice.

• Uodpornienie roślin na herbicydy czyli środki chwastobójcze.

• Uodpornienie roślin na owady żerujące najczęściej na liściach, w stadium dorosłym, larwalnym.

• Opóźnienie dojrzewania co ułatwia przechowywanie i transport.

• Szybszy przyrost masy ciała zwierząt.

• Zwiększenie wydajności mlecznej.

• Transgeniczne zwierzęta gospodarcze otrzymuje się z myślą o wykorzystaniu ich jako producentów zrekombinowanych białek o znaczeniu farmaceutycznym.

ŻYWNOŚĆ MODYFIKOWANA GENETYCZNIE zwane też TRANSGENICZNA- to żywność wyprodukowana z organizmów przetworzonych przez naukowców drogą przenoszenia genów z jednego gatunku do drugiego.

Hipotetyczne zagrożenia:

1. Zdrowie- możliwość wystąpienia:
   -alergenów
   -toksyn
   -oporności na antybiotyki.

2. Środowisko- brak barier w środowisku naturalnym do nierozprzestrzenienia się pyłku genetycznie modyfikowanych roślin (zagrożenie dla bioróżnorodności).

3. Badania:
   -niedokładność metod rekombinacji DNA,
   -możliwość wywołania niekontrolowanych przez inżynierię genetyczną mutacji (super chwasty).

4. Etyka- wprowadzenie genów zwierząt do komórki roślinnych (wegetarianie).

GMO- korzyści:

• Możliwość uzyskiwania większych zbiorów o lepszej jakości (odporność na szkodliwe motyle, stonka ziemniaczana, wirusy, bakterie, odporność na herbicydy).

• Zwiększenie bioróżnorodności roślin.

• Obniżenie kosztów produkcji.

• Wzrost wartości żywieniowej produktów.

• Poprawa walorów estetycznych plonów (np. barwa kwiatów).

• Podniesienie standardu życia ludzi na terenach gdzie brakuje żywności.

• Ułatwianie produkcji np. szczepionek.

WNIOSKI:
-niezbędna jest jawność badania,
-konieczna jest informacja i oznakowanie żywności modyfikowanej genetycznie.

FARMAKOGENETYKA I EKOGENETYKA

Polimorfizm DNA- występowanie różnic w DNA w obrębie populacji.

GŁÓWNY PROBLEM:
-indywidualna zmienność w odpowiedzi na stosowanie leków oraz ich toksyczne działanie,
-indywidualna odporność organizmów na składniki pokarmowe.

FARMAKOGENETYKA- nauka zajmująca się wpływem genotypu człowieka na działanie leków. Zależność między wrodzoną zmiennością genetyczną a reakcja na lek.

Efekt stosowania leków w zdefiniowanych grupach:
-większe korzyści,
-mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych efektów działania leków.

Zespół wydłużenia QT

• Wolniejsza repolaryzacja mięśnia sercowego po depolaryzacji.

• Mutacja LQT2 kanały potasowe

• Mutacja LQT3 kanały sodowe

NUTRIGENOMIKA- ma na celu zdefiniowanie żywności, która mogłaby być przypisana do indywidualnego genotypu z korzyścią dla ludzkiego zdrowia i przebiegu prawidłowych procesów fizjologicznych.