LEKI UKŁADU ROZRODCZEGO

Regulacja hormonalna funkcji rozrodczych u świń

• wydzielanie hormonów zależne od fazy cyklu

  • faza pęcherzykowa – wydzielanie estradiolu

  • faza lutealna – wydzielanieprogesteronu

• u świń okres wrażliwości ciałka żółtego na prostaglandyny jest krótki (ok. 3 dni) – związane z wysokim poziomem progesteronu (między 9-13dniem)

• poziom progesteronu jest wyższy niż u krów z powodu dużej ilości ciałek żółtych

Cykl rujowy krowy

• okres wysokiego poziomu progesteronu u krów długi – ok. 10-12dni – można stosować analogi prostaglandyn do synchronizacji

  • Pierwsza iniekcja w regresji ciałka żółtego (19dzień) ruja może wystąpić następnego dnia, trzeba podać 8-10dnia

  • 0-5, drugie podanie 13-15dzień

  • Im późniejsza faza lutealna tym działanie prostaglandyn lepsze

• między 5-6 i 17dniem cyklu do badania poziomu progesteronu wykonuje się badanie rektalne, lecz nie jest ono jednoznaczne (np. dzień - wysoki poziom progesteronu, ale obok ciałka żółtego czuć duży pęcherzyk; 19dzień – struktura ciałka żółtego zachowana, ale doszło do luteolizy funkcjonalnej (nie strukturalnej), mała ilość progesteronu); najlepiej wykonywać USG

Cykl rujowy suki psa domowego

• Długie przerwy międzyrurowe (także kot) – sezonowość!

• Estrus 9 (3-21)

• Met estrus – produkcja progesteronu (90dni)

• Anestrus 75dni

• Proestrus 9 (2-27dni) – wzrost stężenia estrogenów, od tego zależy kiedy stosować progestageny (jako środki antykoncepcyjne do zapobiegania wystąpieniu rui, albo przerywania lub przesunięcia rui – np. na wystawy???

LEKI UKŁADU ROZRODCZEGO

• Gonadoliberyna (GnRH) i jej analogi – stymuluje uwalnianie LH i FSH (naśladowanie endogennego GnRH)

  • czasowo zwiększające wtedy uzyskujemy stymulację uwalniania LH i FSH

  • Gdy będzie GnRH się utrzymywał na wysokim poziomie – dojdzie do zahamowania uwalniania LH i FSH (sprzężenie zwrotne)

• Gonadotropiny –będą podobnie działały jak GnRH; efekt po zwiększeniu LH i FSH będzie różny

  • FSH wzrost pęcherzyków, przygotowuje do owulacji

  • LH pękanie pęcherzyków, utrzymanie funkcji lutealnej

• Hormony płciowe i ich analogi (gestageny, androgeny)

• Środki kurczące macicę

• Środki rozkurczające macicę

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Mapreflin	Peforelinum	roztwór do wstrzykiwań	75μg/ml	świnia
Busiprelin Animedica	Buserelini acetas	roztwór do wstrzykiwań	0,0042mg/ml	bydło, koń, królik
Receptal	Buserelini acetas	roztwór do wstrzykiwań	0,0042mg/ml	bydło, koń, królik, świnia
Fertagyl 0,1mg/ml	Gonadorelinum	roztwór do wstrzykiwań	0,1mg/ml	bydło, królik
Gonavet Veyx Depherelin	Gonadorelinum	roztwór do wstrzykiwań	0,05mg/ml	bydło, koń, królik, świnia, owca, norka
Ovarelin	Gonadorelini diacetas	roztwór do wstrzykiwań	50μg/ml	bydło

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na podstawie pozwoleń wydanych przez UE lub Komisję Europejską

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Gonazon	Azaglynafarelinum	koncentrat i rozpuszczalnik do sporządzenia roztworu do wstrzykiwań	1600μg/ml	ryby łososiowate
Gonazon	Azaglynafarelinum	implant	18,5mg/implant	pies
Suprelorin	Deslorelinum	implant	4,7mg	pies
Improvac*	analog czynnika uwalniającego gonadotropiny (GnRF) skoniugowany z proteiną (syntetyczny peptydowy analog GnRF skoniugowany z toksoidem dyfterytu)	roztwór do wstrzykiwań	minimum 300μg/2ml	samce świń

*Improvac = szczepionka którą podaje się u knurów żeby zahamować funkcje jąder, syntezę hormonów androgennych w przypadku osiągania dojrzałości płciowej – nie ma przykrego zapachu, alternatywa dla kastracji

ANALOGI GnRH

Farmakodynamika

• Wykazują identycznie jak endogenny GnRH – stymulacja uwalniania hormonów przysadkowych

• Dochodzi do zwiększenia stymulacji, syntezy, uwalniania FSH i LH co gwarantuje pęknięcie pęcherzyka

Wskazania do stosowania:

KROWY

• Powodujemy u KRÓW indukcję owulacji w przypadku wystąpienia opóźnionej owulacji przez przetrwałe pęcherzyki jajnikowe (mogą one rosnąć tworząc cystę, zahamowując cykl)

• Poprawa wskaźnika zacieleń po wykonaniu sztucznej inseminacji i synchronizacji rui – synchronizacja z PG, podajemy GnRH żeby spowodować lepsze uwalnianie endogennego FSH i LH pęcherzyk prawidłowo dojrzewa i prawidłowo pęka prawidłowe ciałko żółte (bardzo dużo zaburzeń ciałka żółtego ma konsekwencje w złym rozwoju pęcherzyka, zaburzenia pękania, nieprawidłowa liczba komórek warstwy ziarnistej przekształca się w komórki lutealne duże i małe;

• Zapobieganie zaburzeniom płodności w okresie poporodowym – np. gdy po wycieleniu cykl się wydłuża, brak regularnego cyklu, brak rui

• Leczenie torbieli pęcherzykowych powstałych na skutek niedoboru LH – torbiel pęcherzykowa i lutealna, gdy występują pęcherzykowe musimy podac coś do sprowokuje je do pęknięcia (GnRH, hCG) nie wolno podać prostaglandyn bo proces się zaostrzy; gdy torbiel lutealna – nie powinniśmy podawać ww. leków bo są wrażliwe na analogi PGF2a

KLACZE

• Zaburzenia cyklu płciowego (nieregularna ruja)

• Indukcja rui i owulacji w przypadku występowania słabych objawów rujowych – szczególnie przy kryciu naturalnym

OWCE – indukcja owulacji w czasie występującej rui w celu zwiększenia plenności – w przypadku owiec ciąża powinna być mnoga

KRÓLIKI – indukcja owulacji i polepszenie wyników sztucznej inseminacji

NORKI – indukcja owulacji (produkcja największej ilości futer jest w Danii)

Przeciwwskazania: nie stosować u krów powyżej 12 dnia po porodzie gdy stwierdza się obecność dojrzałych pęcherzyków Graafa

Karencja: brak

Działania niepożądane: nie obserwowno (mogą być podobne do gonadotropin, białka – mogą powodować wstrząs anafilaktyczny)

Interakcje; nie znane

PEFORELINA

Analog syntetyczny GnRH do stosowania u świń, stymuluje selektywnie uwalniani FSH (wzrost pęcherzyków)

Wskazania:

• indukcja rui u macior po odstawieniu prosiąt

• Wywołanie rui u seksualnie dojrzałych loszek po podaniu progestagenów

AZAGLYNAFARELINA

Niedawno wprowadzona na rynek

• Wywołanie synchronizacji owulacji ryb łososiowatych w celu pozyskiwania zapłodnionej zaoczkowanej ikry do produkcji narybku (produkt nie powinien być stosowany u ryb utrzymywanych w temperaturach które w normalnych warunkach hamują owulację)

• Okres biologicznego półtrwania po podaniu dootrzewnowym u pstrąga wynosi ok. 5h

• Podanie w nieodpowiednim czasie skutkuje zaburzeniami płodności

Implant dla suk

• Hamowanie funkcji gruczołów płciowych u suk poprzez długotrwałą blokadę wytwarzania gonadotropin (antykoncepcja)

• Dawkowanie i droga podania

  • Zalecana dawka dla suki – jeden implant (u suk o mc 3-45kg) – poniżej nie wiadomo jak suka się zachowa

  • Implant można zakładać sukom w wieku 4mce-6lat (lepsza skuteczność u suk młodych, u nieco starszych początkowo dochodzi do wystąpienia rui po czym następuje ok. rok bez rui, następny implant po roku, wydłużenie an estrusu)

  • Najlepiej w METESTRUS w wyniku wstępnej stymulacji przysadki stymulacja LF i FSH – potem zahamowanie (długa stymulacja leku dlatego sprzężenie zwrotne)

DESORELINA - implant dla psów

• Odwracalna sterylizacja farmakologiczna zdrowych niekastrowanych, dojrzałych płciowo psów (bezpłodność rozpoczyna się w ciągu 6tyg. i trzymuje się przez co najmniej 6miesięcy)

• Z uwagi na zaburzenia gospodarki hormonalnej – nie stosować u psów agresywnych, nie wiadomo czy nie dojdzie do nadmiernej agresji

• Dawkowanie i droga podania

  • Zalecana dawka dla psa – jeden implant niezależnie od wielkości

  • Wstrzykiwać pod luźną skórę grzbietu pomiędzy dolną cz. Karku i ok. lędźwiową

IMPROVAC

• Analog GnRH koniugowany z proteiną (toksoidem dyfterytu) + adiuwant + tiomersal (zwiększenie imunogenności)

• Wskazania: indukcja przeciwciał przeciwko GnRH w celu wytworzenia tymczasowej immunosupresji funkcji jąder jako alternatywa dla fizycznej kastracji w celu eliminacji zapachu knura powodowanego przez androsteron i skatol

• Sposób podania: u samców od 8tyg. W przedziale ok. miesięcznym (4tyg) ale przedział może być dłuższy (warunek: 2 dawki, pierwsza dawka przygotowanie układu immunologicznego; druga bardzo gwałtownie stymuluje immunosupresję)

• 1 i 2 dawka skalkulować tak żeby zwierzę zabić 2 ciągu 4-6tygodni, gdy okres się wydłuży funkcja jąder się pojawi więc mięso będzie śmierdzieć

GONADOTROPINY

Brak LH i FSH i ich analogów w preparatach – bo stosuje się gonadotropiny POZAPRZYSADKOWE

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Folligon 200j.m./ml*	serum gonadotropinum (eCG)	liofilizat i rozpuszczalnik do sporządzenia roztworu do wstrzykiwań	200j.m./mk	bydło, królik, owca
Pg 500**	gonadotropinum chorionicum (hCG) + serum gonadotropinum		(200j.m. + 400j.m.)/5ml	świnia
Serodin	hCG + eCG		(400j.m. + 200j.m.)/dawkę	świnia
Suldan	hCG + eCG		(400j.m. + 200j.m.)/dawkę	świnia

*Folligon 200 – bydło – manipulacje dot. transferu zarodków, częste używanie powoduje ciąże mnogie

**Pg 600, Serodin, Suidan – świnia – można dzięki tej mieszaninie stymulować dojrzałość płciową (skracać okres, kiedy u zwierząt wystąpi pierwszy cykl rujowy – ważne na fermach! zwierzęta intensywnie karmione osiągają dużą masę ciała i mają opóźnione funkcje rozrodcze (przy normalnym standardowym karmieniu zwierzę 100kg ma ruję, 110-120kg jeszcze nie)

GONADOTROPINY

• przysadkowe

  • hormon dojrzewania pęcherzyka (FSH)

  • hormon luteinizujący (LH)

• pozaprzysadkowe

  • ludzka gonadotropina łożyskowa (hCG)

  • gonadotropina surowicza źrebnych klaczy (eCG, PMSG)

HORMON DOJRZEWANIA PĘCHERZYKA (FSH)

• wpływa na wzrost i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

• stymuluje syntezę androgenów (testosteronu)

• funkcja wydzielnicza jajnika – wzrost wydzielania estrogenów, androgenów u samców

HORMON LUTEINIZUJĄCY (LH)

• współdziała z FSH

• stymuluje dojrzewanie pęcherzyków i owulację

• kontroluje uformowanie i utrzymanie ciałka żółtego

LUDZKA GONADOTROPINA ŁOŻYSKOWA (hCG)

• otrzymywana z moczu ciężarnych kobiet

• ma działanie głównie jak LH , 20% jak FSH

• stymuluje dojrzewanie pęcherzyków i owulację oraz powstawanie i rozwój ciałka żółtego

• stymuluje wydzielanie testosteronu w komórkach śródmiąższowych

• pośrednio wpływa na rozwój wtórnych cech płciowych

• u psów stosuje się przy obniżonym libido (następuje wtedy wzrost wydzielania testosteronu)

• u świń t_max 8h, dostępność biologiczna 78%, a t_½ ok. 72h; t_½ u bydła po podaniu i.m. wynosi ok. 57h

GONADOTROPINA SUROWICZA ŹREBNYCH KLACZY (eCG, PMSG)

• wytwarzana przez komórki kubkowe błony śluzowej macicy źrebnych klaczy

• występuje w dużych stężeniach we krwi we wczesnej ciąży

• jej działanie jest podobne do FSH, w ok. 20% do LH

• u świń t_max 8h, dostępność biologiczna 71%, a t_½ ok. 36h

Wskazania do stosowania gonadotropin:

• regulacja przebiegu cyklu płciowego i płodności u zwierząt domowych - jeśli podane jako mieszanina (hCG i PMSG)

• w celu poprawy odsetka zacieleń u bydła

• indukcja owulacji u klaczy, bydła i suk, w opóźnionej owulacji i przedłużającej się rui u suk

• superowulacja u krów – podajemy eCG – jeśli wzrasta 1 pęcherzyk po dwukrotnej dawce powstaje kilka owulujących pęcherzyków – kilka oocytów od jednej krowy dawczyni – zapładnia, przenosi do macicy biorcy, mamy kilka sztuk potomstwa od 1 krowy wysokowydajnej na raz chodzi o cechy genetyczne!! Transfer zarodków w Polsce mało popularny

• syndrom torbielowatości przebiegający z nieregularnym cyklem (związanych z torbielami pęcherzykowymi)

• nimfomania lub niewystępowanie objawów rujowych u bydła – by przyspieszyć wzrost pęcherzyków i owulację

• w anoestrus u klaczy i suk

• wnętrostwo i obniżone libido u psów

Droga podania: i.m.

Przeciwwskazania: nie zaleca się stosowania u zwierząt ciężarnych

Karencja: nie obowiązuje

Działania niepożądane: może wystąpić reakcja nadwrażliwości typu anafilaktycznego (w zależności od przebiegu i nasilenia objawów należy podać epinefrynę i/lub glikokortykosteroidy)

Interakcja: nieznane

Preparaty złożone (eCG + hCG) – wskazania

• indukcja rui i owulacji u samic niedojrzałych płciowo i macior po odsadzeniu – podajemy mieszaninę hCG i eCG

  • jeśli podamy gonadotropiny tuż przed osiągnięciem dojrzałości to skuteczność duża

  • jeśli poda się u zwierząt pow. 100kg mc a fizjologicznie mają osiągnąć dojrzałość dużo później, nie jest tak skuteczny

  • mogą wystąpić torbiele pęcherzykowe (cześć pęcherzyków dojrzewa ale nie owuluje bo za mało LH)

• synchronizacja rui u macior i loszek - skuteczność lepsza u dojrzałych płciowo

• obniżona płodność w celu zwiększenia wielkości miotu

• anoestrus

Droga podania: im., s.c.

Przeciwwskazania: nie stosować u zwierząt u których są reakcje alergiczne, u zwierząt z cystami na jajnikach (torbiele leczyć analogami GnRH)

Karencja: nie obowiązuje

HORMONY PŁCIOWE

ESTROGENY (17β-estradiol)

• powstają w gonadach, łożysku, korze nadnerczy, małych ilościach w ciałku żółtym

• powodują przekrwienie i proliferację błony śluzowej pochwy co daje charakterystyczny obraz błony śluzowej i obrzmieniem, proliferację endometrium, hipertrofię mięśnia macicy, zwiększenie spontanicznej kurczliwości i rozszerzenia naczyń krwionośnych macicy (potrzebne do implantacji zarodka)

• wpływają na rozwój gruczołu mlekowego

• działają luteotropowo u świń, luteolitycznie u bydła

• powodują kostnienie chrząstek nasadowych

• u przeżuwaczy niewielkie dawki estrogenów powodują działanie anaboliczne (przemiana białkowa i mineralna)

• po podaniu samicom wywołują objawy rui

BENZOESAN ESTRADIOLU

• PSY – kiedyś także krowy i klacze, teraz tylko psy:

  • nietrzymanie moczu u suk po kastracji – które to nietrzymanie jest hormonozależne i wynika z niedoboru estrogenów (stosuje się analogi)

  • rozrost prostaty u samców – wykorzystuje się antagonizm hormonów steroidowych – prostata jest testosteronozależna, estrogeny hamują wpływ androgenów

• Wskazania: zapobieganie ciąży u suk

• 0,01mg/kg mc w 3 i 5 dniu po kryciu (gdy suka była kryta kilka razy lub czas krycia był bliżej nieokreślony trzecią dawkę należy podać 7 dni po kryciu) i.m. lub s.c.

• Działania niepożądane: dochodzi do zaburzenia funkcji układu krwiotwórczego (niedokrwistość, trombocytopenia) i szpiku kostnego, dlatego przy wielokrotnym podawaniu należy kontrolować obraz krwi; zmiany patologiczne w macicy

GESTAGENY (PROGESTERON)

• wytwarzany przez ciałko żółte, łożysko, w małych ilościach w nadnerczach

• działanie progesteronu rozwija się wtedy, gdy narządy docelowe były wcześniej przygotowane przez estrogeny

• ułatwia zagnieżdżenie zapłodnionego jaja w macicy i utrzymanie ciąży w skutek pogrubienia i powiększenia ścian macicy

• powoduje zamknięcie szyjki macicy, pogrubienie błony śluzowej macicy, przerost gruczołów i zwiększenie ich wydzielania (w tym śluzu) oraz zmniejszenie spontanicznej kurczliwości mięśniówki macicy (aby zapobiec poronieniu)

• wzmaga podstawową przemianę materii i podwyższa temperaturę ciała

• w dużych dawkach hamuje wydzielanie gonadotropin i owulację

• pobudza rozrost wymienia i zwiększa laktację

• wartość t ½ u bydła, koni i owiec wynosi mniej niż 5 minut, wydalany z kałem (bydło, koty) i przez nerki (inne gatunki)

• podaje się w zawiesinach olejowych, wtedy trochę dłużej działa

• zastosowanie:

  • suki – nawykowe ronienie 3x w tygodniu do 8-10dnia przed terminem porodu

  • krowy – synchronizacja rui w postaci wkładek dopochwowych (0,5-0,7mg/kg mc jednorazowo)

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Mesalin	Estradioli benzoas	roztwór do wstrzykiwań	0,2mg/ml	pies
CIDR*	progesteronum	wkład dopchwowy	1,38g	bydło

*CIDR – progesteronu – wkład dopochwowy – bydło – na okres 7 dni do pochwy; po włożeniu wkładki zwiększa się poziom progesteronu

• jeśli przed wyjęciem 1 dzień podamy PG, a występowało ciałko żółte luteoliza

• gdy podaliśmy progesteron gdy ciałka żółtego nie ma – po wyjęciu wkładki dojdzie do zmniejszenia stężenia progesteronu – odblokowanie osi wydzielanie FSH i LH odblokowanie cyklu

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na podstawie pozwoleń wydanych przez UE lub Komisję Europejską

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Incurin*	estriolum	tabletka	1mg	pies (suka)

*Incurin – estriol –– nietrzymanie moczu u suk

PROGESTAGENY

• Medroksyprogesteronu octan u zwierząt towarzyszących, środek antykoncepcyjny

• Proligeston

• Norgestomet - u przeżuwaczy

• Altrenogest - u świń

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Altrosyn	Altrenogestum	roztwór doustny	4mg/ml	świnia
Regumate Porcine	Altrenogestum	roztwór doustny	0,4mg/100ml	świnia
Virbagest	Altrenogestum	roztwór doustny	4mg/ml	świnia
Delvosteron	Proligestonum	zawiesina do wstrzykiwań	100mg/ml	kot, pies
Depo-Promone	Medroxyprogesteroni acetas	zawiesina do wstrzykiwań	50mg/ml	pies

Preparaty z progestagenami iniekcyjne u psów i kotów działają DŁUGO (przez wiele miesięcy), mogą być stosowane w postaci doustnej (tabletki, cukierki) wtedy działają KRÓTKO – ważny jest okres podawania; iniekcyjnie – nie wolno gdy się chce przesunąć ruję

MEDROKSYPROGESTERONU OCTAN

Farmakodynamika

• analog naturalnego progesteronu, od którego 24-48x silniej hamuje owulację (blokując oś podwzgórzowo-przysadkową)

• powoduje zahamowanie sekrecji hormonów gonadotropowych i w konsekwencji zatrzymanie rozwoju pęcherzyków jajnikowych i zaniku objawów rui

• po zaprzestaniu podawania ruja pojawia się różnie.

  • tylko raz się poda w anoestrus – powoduje on blokadę owulacji – działanie utrzymuje się pół roku –wtedy odblokowanie i owulacja i objawy rui

  • jeśli podaje się w odstępie 6-miesięcznym kolejną dawkę, trzecią dawkę – silniejsze blokowanie osi – okres odblokowania osi wydłuża się

  • Podanie wielokrotne – po zaprzestaniu podawania może wystąpić po roku + (nawet do 2 lat i później się zdarzało)

• może prowadzić do rozwoju ropomacza!

Farmakokinetyka

• słabo rozpuszcza się w wodzie, dlatego po podaniu pozajelitowym uwalnia się powoli w miejscu iniekcji – utrzymuje się na poziomie terapeutycznym długo (zapewniając niski ale stały poziom leku w organizmie)

• metabolizowany w wątrobie; metabolity wydalane z kałem, moczem i mlekiem w postaci glukuronianów i siarczanów

• u kotów po podaniu per os szybko wchłania się z przewodu pokarmowego osiągając stężenie max po 2-7h; wydalany głównie z kałem, w 40% z moczem

Wskazania do stosowania

• zapobieganie rui u suk i kotów = i.v.

• metorrhagia, nimfomania = i.v.

• profilaktyka ciąży urojonej u suk = i.v.

• przerywanie rui u kotów – PER OS – i.v. może powodować ropomacicze, blokada osi na długi czas, wystawowe zwierzaki niedobrze bo hodowcy chcą zachować płodność ale nie mogą zwierzaki być w rui na wystawie

• przerywanie lub przesunięcie cieczki u suk – PER OS

• u samców w problemach behawioralnych – PER OS

Przeciwwskazania – nie stosować I.V. w proestrus, oestrus i metoestrus (STOSUJE W ANESTEUSie)

DOUSTNE STOSUJEMY W PROESTRSUEI, NA POCZĄTKU ESTRUS (max do 3 dnia)

Działania niepożądane: zmiana temperamentu, laktacja, rozrost endometrium, odbarwienie skóry i sierści a nawet jej wypadanie w miejscu iniekcji, wzrost apetytu i czasowe otłuszczenie

Ostrzeżenia:

• 1 podanie leku powinno nastąpić nie wcześniej niż po upływie 2 miesięcy od porodu i nie później niż 1 miesiąc przed spodziewaną rują

• podanie w okresie laktacji powoduje drastyczny spadek ilości wydzielanego mleka

• nie należy rozpoczynać podawaniu tabletek u suk po 5 dniu cieczki (max DO 5 dnia) – ponieważ leczenie może być nieskuteczne lub może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych

ALTRENOGEST

Farmakodynamika: syntetyczny progestagen, który stosowany systematycznie per os wywiera działanie antygonadotropowe (hamuje wydzielanie FSH i LH); po zaprzestaniu podawania wznowione zostaje wydzielanie gonadotropin i następuje wzrost pęcherzyków jajnikowych; objawy rui występują w 4-9dniu od zaprzestania podawania

• stosuje się przez 18 dni z karmą indywidualnie każdej samicy

• po 18 dniach przerywa się – powinna wystąpi ruja

Wskazania: DOJRZAŁE PŁCIOWO lochy i loszki (indukcja i synchronizacja rui i owulacji)

Przeciwwskazania: nie u młodych loszek, ciężarnych, stany zapalne dróg rodnych, samce

Karencja: 15 dni po zakończeniu stosowania

ANTYPROGESTAGENY

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Alizin*	Aglepristonum	roztwór do wstrzykiwań	30mg/ml	pies

*Aglepriston (Alizin) – przerywanie zaawansowanej ciąży u suk, działa jak mifepriston – antygestagen dostosowany do przerywania ciąży u kobiet

AGLEPRISTON

Farmakodynamika

• syntetyczny steroid o działaniu antyprogestagennym; współzawodniczy z peogesteronem i glikokortykoidami o dostęp do receptorów progesteronowych w macicy

• jego powinowactwo do receptorów progesteronowych jest 1-3x wyższe niż progesteronu; do receptorów glukokortykoidowych jest podobne jak deksametazonu

• poronienie i resorpcja płodu następuje w ciągu 7 dni od podania

• nie zmienia stężenia progesteronu, prostaglandyn, oksytocyny i kortyzolu we krwi w ciągu 24h i pobudza wydzielanie prolaktyny w ciągu 12h od podania

Farmakokinetyka

• po 2-krotnym podaniu (co 24h) 10mg/kg/dzień stężenie maksymalne (ok. 280μg/ml) osiągane jest po 2,5 dniach

• średni czas utrzymywania się wynosi ok. 6 dni, co obejmuje średni czas wchłaniania z miejsca wstrzyknięcia

• wydalany jest w sposób powolny, głównie z kałem (ok. 90%); ok 60% wydalane jest w ciągu pierwszych 10dni; 80% wydalane jest w ciągu 24dni

Wskazania: wywołanie poronienia u ciężarnych suk DO 45dni po kryciu

Do 45 dnia ciąży! Bardzo długi okres czasu (45 dzień to ¾ ciąży,) im później (bliżej 45dnia) tym objawy towarzyszące poronieniu będą wyglądały podobnie jak akcja porodowa

Dawkowanie:

• 10mg/kg/dzień 2-krotnie co 24h s.c. (najlepiej w fałd skóry na karku co zapobiega występowaniu ostrych reakcji lokalnych)

• zaleca się rozmasowanie miejsca wstrzyknięcia

• u dużych zwierząt zaleca się podawanie maksymalnie 5ml preparatu w jedno miejsce

• u psów nie więcej niż 2ml w jedno miejsce

waga suki	3kg	6kg	9kg	12kg	24kg	30kg	42kg
objętość preparatu	1ml	2ml	3ml	4ml	8ml	10ml	14ml

Przeciwwskazania: brak danych; nie zaleca się stosowania u psów z zaburzeniami funkcji wątroby i nerek, zwierząt z cukrzycą i psów z niewydolnością nadnerczy lub genetyczną predyspozycją do chronicznej niewydolności nadnerczy, u zwierząt w złym stanie zdrowia oraz nadwrażliwych na składniki preparatu (aglepriston lub olej arachidowy)

Karencja: nie dotyczy

Działania niepożądane:

• po podaniu preparatu po 20dniu ciąży poronieniu towarzyszą fizjologiczne objawy porodu; wydalanie płodu, upławy z pochwy, zmniejszenie apetytu, niepokój, przekrwienie gruczołu mlekowego

• po sprowokowanym poronieniu często obserwuje się wczesny powrót rui, zakażenia macicy (u 3,4%)

• działania uboczne:

  • brak łaknienia, pobudzenie, depresja, wymioty, biegunki

  • krótkotrwały ból podczas i bezpośrednio po iniekcji, lokalna reakcja zapalna, obrzęk, zgrubienie skóry, powiększenie lokalnych węzłów chłonnych

  • owrzodzenia – reakcje lokalne znikają zazwyczaj w ciągu 28dni po iniekcji

  • przejściowe i odwracalne zmiany hematologiczno-biochemiczne: neutrofilia, neutropenia, trombocytoza, zmiany hematokrytu, limfocytoza, limfopenia, podwyższony mocznik, kreatynina, chlorki, potas, sód, aktywność ASP, ALT, ALP

Interakcje: może zmniejszyć efekt stosowanych glikokortykoidów; nie prowadzono takich danych ale istnieje ryzyko wystąpienia interakcji z ketokonazolem, intrakonazolem i erytromycyną

ANDROGENY

TESTOSTERON

• jest głównym hormonem androgennym w ok. 80% syntetyzowanym w komórkach śródmiąższowych jądra (komórkach Leydiga)

• reguluje prawidłowy rozwój i funkcję męskich narządów płciowych (prącia, moszny), odpowiada za zstępowanie jąder, spermatogenezę oraz rozwój i funkcję dodatkowych gruczołów płciowych

• wpływa na gospodarkę białkową (przyspiesza przyrost mięśni) – androgeny syntetyczne podaje się jako anaboliki (działają silniej)

• wpływa na wzrost i przyspieszenie procesów gojenia kości

• w dużych dawkach hamuje wydzielanie gonadotropin (małe stężenie obwodowe powoduje ich wydzielanie)

• u samic powoduje maskulinizację – zmiana sylwetki żeńskiej w męską (wynika z przyrostu masy mięśniowej)

w tej chwili wykorzystuje się testosteron w lekach ludzkich

Zastosowanie: zaburzenia płodności u psów (niewydolność płciowa, brak popędu, wnętrostwo, zanik narządów płciowych)

PROSTAGLANDYNY

• dinoprost – analog naturalny

• kloprostenol – najczęściej podawany, analog synetyczny, silniejszy od dinoprostu

• alfaprostol, luprostiol

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Dinolytic	Dinoprostum	roztwór do wstrzykiwań	5mg/ml	bydło, koń, świnia
Gabbrostim	Alfaprostolum	roztwór do wstrzykiwań	2mg/ml	bydło, koń, świnia
Bioestrovet	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	0,25mg/ml	bydło, koń, świnia
Cloprostenol inj.	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	0,25mg/ml	bydło, świnia
Cyclix Porcine	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	87,5μg/ml	świnia
Dalmazin	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	0,075mg/ml	bydło, koń, świnia
Estrumate	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	0,283mg/ml	bydło, koń, świnia
Genestran 75mcg/ml	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	75μg/ml	bydło, koń, świnia
PGF VEYX Forte	Cloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	0,25mg/ml	bydło, świnia
Gestevet-Prost	Dexacloprostenolum	roztwór do wstrzykiwań	75μg/ml	bydło, świnia
Prostolvin 7,5mg/ml	Luprostiolum	roztwór do wstrzykiwań	7,5mg/ml	bydło, koń

Stosuje się u psów, nie ma zarejestrowanych preparatów dla psów (wąski margines bezpieczeństwa). U bydła i koni stosować najlepiej naturalne

Farmakodynamika

• działają silnie luteolitycznie – ale tylko w fazie lutealnej cyklu (regresja ciałka żółtego)

• pobudzają skurcze mięśniówki macicy szczególnie klaczy i macior

Wskazania

• bydło: synchronizacja rui, ciche ruje, ciało żółte rzekomociążowe, zapalenie macicy – ropomacicze w połączeniu z lokalną terapią macicy (odchodzi się od tego), cysty lutealne, wywołanie aborcji prawidłowej lub patologicznej (zmumifikowanie płodów, puchlina błon płodowych), ciąży (od 1tyg. do 150-180dnia), indukcja porodu (nie wcześniej niż 1 tydzień przed przewidywanym porodem)

• klacze: indukcja luteolizy po wczesnej śmierci płodów, przerwanie późnej fazy ciałka żółtego, wywołanie rui u klaczy w laktacji, wywołanie rui u jałowych klaczy, leczenie zapaleń macicy przy obecnym ciałku żółtym (luteolityczne + zwiększające kurczliwość macicy)

• lochy: indukcja porodów (po 111-113 dniu ciąży), zapobieganie syndromowi MMA

Droga podania: i.m. – podać w sposób jałowy, inaczej powstanie ropień

Przeciwwskazania: nie stosować u zwierząt ciężarnych, u których nie jest pożądana indukcja poronienia lub porodu

Karencja: tkanki jadalne 1-4dni, mleko 0-1dni

Działania niepożądane:

• klacz: pocenie się (często występuje, mija samoistnie), gorączka (wzrost do 1˚C), niepokój przez umiarkowane objawy kolkowe

• maciory: gorączka, tachypnoe, tachykardia, zaczerwienienie skóry

• krowy: zaburzenia koordynacji ruchowej, zatrzymanie łożyska (przy indukcji porodu)

ŚRODKI KURCZĄCE MACICĘ

• oksytocyna – produkowana w podwzgórzu, lokalnie w macicy, jajniku; stosowana powszechnie jako środek kurczący macicę

• macierzyste alkaloidy sporyszu (ergotamina, ergometryna) – kurczą mm. gładkie macicy i naczyń krwionośnych stosowane w krwawieniach macicy po zabiegach chirurgicznych, krwawieniach poporodowych;

• β-adrenolityki (np. propranolol) – odwrotna zależność (blokada β₂ skurcz macicy)

• prostaglandyna F_2α,

OKSYTOCYNA

Farmakodynamika:

• powoduje skurcze mięśniówki gładkiej będącej pod wpływem działania estrogenów

• nasila syntezę prostaglandyn w macicy

• kurczy mięśnie gładkie pęcherza moczowego, jelit oraz komórek mioepitelialnych w gruczole mlekowym (ułatwienie wydalania mleka)

Wykaz produktów leczniczych weterynaryjnych dopuszczonych do obrotu na terytorium RP

Nazwa produktu leczniczego	Skład	Postać farmaceutyczna	Dawka	Gatunki zwierząt
Hipracin	Oxytocinum	roztwór do wstrzykiwań	10j.m./ml	bydło, świnia, owca, kot, pies
Inj. Oxytocini 10 j.m./ml	Oxytocinum	roztwór do wstrzykiwań	10j.m./ml	bydło, świnia, koń, owca, kot, pies
Intertocine-S 10 j.m./ml	Oxytocinum	roztwór do wstrzykiwań	10j.m./ml	bydło, świnia, koń, owca, koza, kot, pies
Oxytocinum 10 j.m./ml	Oxytocinum	roztwór do wstrzykiwań	10j.m./ml	bydło, świnia, koń, owca, koza, kot, pies

Wskazania:

• wzmacnianie skurczów macicy w czasie porodu przy otwartej szyjce macicy

• przyspieszenie inwolucji macicy po porodzie, zatrzymanie łożyska

• mastitis (w celu opróżnienia wymienia z mleka lub wydzieliny zapalnej)

• wspomaganie WYDALANIE mleka (nie produkcję)

• przed repozycją macicy w przypadku jej wypadnięcia (zmniejsza jej objętość, ułatwia wprowadzenie do jamy miednicznej)

Drogi podania: i.m., s.c., i.v. (powoli po rozcieńczeniu w wodzie w stosunku 1:10), podane można powtórzyć po 40’

Przeciwwskazania:

• nie stosować w czasie porodu przy zamkniętej szyjce macicy

• przy nieprawidłowym ułożeniu płodów, przy skurczach tężcowych macicy

Działania niepożądane: nadmierna kurczliwość macicy, skurcze tężcowe (może powodować bolesność)

Interakcje: przy podaniu z insuliną i glukagonem wzrost stężenia glukozy

Stymulacja receptorów β-adrenergicznych może ograniczyć efekt jej działania (podanie β-adrenolityku wspomaganie działania)

Karencja: nie obowiązuje