Postawa i zmiana postaw – rozdział 3

Badania nad wewnętrzną strukturą postaw mają na celu ustalenie , jak postawa jest reprezentowana w pamięci.

Wewnętrzna struktura postaw

Biegunowość postaw

Jeśli definiujemy postawy jako reprezentujące punkt na kontinuum oceny, można zapytać o zakres tego kontinuum :

1. postawy mogą obejmować zakres od neutralności do za (lub przeciw) – postawy jednobiegunowe

2. lub mogą też rozciągać się od przeciw do za – postawy dwubiegunowe

To, czy postawa jest dwubiegunowa, czy jednobiegunowa, ma wpływ na to, jak ta postawa i jej komponenty są zorganizowane w pamięci, jak ludzie reagują na nowe informacje i jak postawa może się zmieniać.
Pratkanis:

• w wypadku postaw dwubiegunowych, zwolennicy i przeciwnicy maja podobne struktury poznawcze

• w wypadku postaw jednobiegunowych osoby z postawami pozytywnymi lub negatywnymi mają zwykle dużą wiedzę zgodna z ich postawą i niewielką wiedze niezgodną z nią

• ludzie z mało skrajnymi lub neutralnymi postawami na ogół mało wiedza o obiekcie postawy

• to, czy postawa jest jednobiegunowa, czy dwubiegunowa może różnić się w zależności od osoby, ale również zależy to także od obiektu postawy (dwubiegunowe najczęściej w kwestiach społecznie kontrowersyjnych – jednostce dostępne są informacje dotyczące obu przeciwstawnych stanowisk)

Biegunowość postawy jest ważna, gdy podejmuje się decyzję, jak tę postawę mierzyć.

Wymiary i komponenty

Sumaryczna ocena może składać się z ocen dotyczących różnych wymiarów. To, co może się wydawać dwoma przeciwnymi biegunami jakiegoś kontinuum, często w rzeczywistości stanowi dwa różno i często niezależne wymiary.
Gardner, Bernston, Cacioppo – dwuwymiarowy model postaw - pozytywne, czy negatywne rekacje nie musza być przeciwstawne, czy antagonistyczne, umożliwia to subtelniejsze rozróżnienie między wymiarami, niskie wyniki na obu wymiarach – postawy obojętne; niskie na jednym, wysokie na drugim – postawy pozytywne/negatywne, wysokie wyniki na obu postawach – postawy ambiwalentne. W konceptualizacji dwubiegunowej postawy ambiwalentne i postawy obojętne nie są rozróżniane.

Model trójskładnikowy (kategoryzacja według charakteru postawy):

• postawy afektywne

• poznawcze

• behawioralne

Różne kategorie reakcji mogą pozostawać w synergicznym związku.
niektóre postawy mogą być bardziej zdeterminowane afektywnie, inne zaś poznawczo.

Agregowanie komponentów

1. Fishbein - zasada wartości oczekiwanej – postawę wobec danego obiektu określa się jako sumę iloczynów „oczekiwanie x wartość”

A_o=∑ b_ie_i

A_o - postawa wobec obiektu O
b_{i -} przekonanie, czyli subiektywne prawdopodobieństwo, że obiekt ten posiada pewną właściwość I
e_i – subiektywna wartość tej właściwości

Wyniki wyrażające postawy, otrzymane przez zsumowanie iloczynów „przekonanie x wartość:” zwykle wykazują wysoką korelację z miarami postaw opartymi na samo opisowych sumarycznych ocenach.

Przekonania mogą być używane jako predykatory postaw, a więc przyczyniają się do przewidywania zachowania.

1. Teoria Andersona - teoria integracji informacji – może być stosowana do każdej oceny i pozwala na użycie różnych funkcji algebraicznych, za pomocą których integruje się poszczególne informacje. Najważniejszymi funkcjami algebraicznymi są modele: sumowania i uśredniania

W zastosowaniu do postaw oba modele zawierają założenie, że jednostki interpretują informacje stosowanie do jej znaczenia dla obiektu postawy (wartościowanie), określają jej istotność (ważenie) oraz integrują tę informację ze swoją wcześniejszą postawą, o ile potrafią wydobyć ją z pamięci. Ostatni punkt polega albo na sumowaniu elementów (Fishbein) albo na ich uśrednianiu.
Zgodnie z modelem sumowania każde nowe pozytywne przekonanie sprawia, że ogólna postawa staje się bardziej pozytywna, a każde nowe negatywne przekonania czyni ją mniej pozytywną. Natomiast według modelu uśredniania, tylko te nowe przekonania, które są bardzie pozytywne (negatywne) niż istniejąca postawa, uczynią ją bardziej pozytywna (negatywną).
W modelu sumowania nowe przekonania moja ten sam wpływ, bez względu na to, ile innych przekonań tworzy już podłoże danej postawy, podczas gdy w modelu uśredniania względny wpływ nowej informacji maleje w miarę powiększania istniejącej struktury przekonań.
Oba modele odzwierciedlają postawy tylko pod kątem poznawczym, nie uwzględniają toli czynników afektywnych. Model uśredniania zdaje się mieć szersze zastosowanie.

Spójność

Ogólna ocena może być bardziej lub mniej zgodna z jej postawą poznawczą (spójność wartościująca – poznawcza), z jej postawą afektywną (spójność wartościująco – afektywna) lub z jej postawą behawioralną (spójność wartościująco – behawioralna). Współczesne badania wykazują, że postawy o niskiej spójności wartościująco – poznawczej mogą wykazywać się wysoką spójnością wartościującą – afektywną – ludzie bardziej opierają się na swych uczuciach niż na swych przekonaniach.

Niespójności idą w parze z mniej stabilnymi postawami - nie mała potencjalnie istotna informacja jest dostępna w każdym momencie.
Jeśli postawy są bardziej spójne i nieambiwalentne to wartościujące implikacje przekonań przychodzących na myśl w każdym momencie będą bardziej podobne, czego efektem powinna być większa stałość.

Ambiwalencja czy niespójność przekonań może motywować daną jednostkę , aby więcej myślała o obiekcie postawy, co może ostatecznie doprowadzić do miej ambiwalentnych i bardziej wpsójncyh przekonań

Struktura związków między postawami

Ja postawy wobec różnych obiektów wiążą się ze sobą w umyśle danej osoby?:

• Hierarchiczny charakter tematycznie spójnych struktur poznawczych, czyli ideologii, w których osadzone są postawy – postawę wobec jakiejś nowej kwestii politycznej czy społecznej można wyprowadzić z bardziej centralnych i ogólnych wartości, które dana jednostka wyznaje w tej dziedzinie np. jeżeli ktoś jest za równością społeczną jest również przeciwko ustawy zakazującej dyskryminacji

Postawy są kształtowane stosownie do systemu poznawczego jednostki.

• Teoria równowagi – Heider – ludzie dążą do zgodności czy równowagi między swoimi elementami poznawczymi: brak równowagi odczuwany jest jako stan nieprzyjemny, który odczuwany jest jako stan nieprzyjemny. Triada – osoba spostrzegająca, inna osoba, obiekt nieosobowy. Elementy te mogą być powiązane ze sobą na dwa sposoby: więzi w postaci postaw – racje uczuciowe lub więzi określone przez coś innego niż wartościowanie (bliskość, podobieństwo, własność) – relacje jednostkowe. Stan równowagi w strukturze trójelementowej „istnieje wtedy, gdy wszystkie trzy relacje są pozytywne pod wszystkimi względami albo gdy dwie są negatywne, a jedna pozytywna” – iloczyn musi być dodatni

Siła postawy

Wszystko to, co czynią postawy, silne postawy czynią lepiej – są bardziej odporne na zmianę, bardziej trwałe w czasie i bardziej spójne z zachowaniem. Siłę wiązano z 9wskażniki) :

• Brakiem ambiwalencji

• Wewnętrzną spójnością

• Skrajnością postawy

• Ilością myślenia o obiekcie postawy

• Osobistym zainteresowaniem daną sprawą

• Pewnością, z jaką zajmuje się określoną postawę

• Dostępnością postawy

Wyróżniono dwie obszerne kategorie wskaźników siły postawy:

• Wskaźniki meta – oceny – oparte na samoopisach uczestników badań, które dotyczyły zmiennej siły

• Wskaźniki operacyjne - uzyskiwane w sposób bardziej obiektywny na podstawie procesu kształtowania oceny postawy albo na podstawie jego wyników
  Bassilli - tylko miary operacyjne wyjaśniają specyficzną wariancję w zmiennych wyrażających wynik oddziaływania siły postawy, takich jak trwałość i odporność na zmiany – miary meta oceniające są bardziej narażone na wpływ reaktywności.
  Zarówno miary meta oceniające, jak i operacyjne są zależne od kontekstu, a zatem mogą nie odzwierciedlać jakiejś stabilnej właściwości danej postawy.

Rozdział 10

Czy postawy pozwalają przewidzieć zachowanie?
Eckes i Six – postawy pozwalają przewidzieć zachowanie, ale z różną dokładnością, w niektórych dziedzinach korelacja jest niska, w innych natomiast wysoka; poza tym również w obrębie dziedziny wyniki się od siebie różnią

Kiedy postawy pozwalają przewidzieć zachowanie?
Dwa podejścia:

1. Zainteresowanie różnymi aspektami pomiaru – jak ulepszenia metod szacowania postaw i zachowania mogą poprawić przewidywanie zachowania na podstawie znajomości postaw

2. Poszukiwanie takich zmiennych osobistych, sytuacyjnych i treściowych, które mogą być moderatorami – zależność od osoby, sytuacji, samej postawy

Poziom pomiaru a związek postaw z zachowaniem

1. Zasada odpowiedniości - brak odpowiedniości może być powodem słabego związku między postawą i zachowaniem
   Postawy i zachowania można opisać za pomocą czterech cech (Ajzen i Fishbein):

1. Element działania – jakie zachowanie jest badane

2. Element obiektu – co jest obiektem zachowania

3. Element kontekstu – w jakim kontekście występuje dane zachowanie

4. Komponent czasu – w jakim czasie występuje to zachowanie

Ścisłych związków miedzy postawą a zachowaniem można oczekiwać tylko wtedy, gdy ich miary są zgodne pod względem stopnia szczegółowości.
Ta metoda wymaga zmiany po stronie predykatorów – z postaw wobec obiektów na postawy wobec zachowania

1. Zasada agregacji – szacowanie wielu zachowań i dokonanie agregacji danych w celu zwiększenia mocy prognostycznej ogólnych miar postaw, wraz ze zwiększeniem liczby pozycji w skali jej rzetelność wzrasta

Moderatory związku postawa – zachowanie

1. Dopasowanie właściwości postawy - postawy i zachowanie są ściślej ze sobą powiązane, jeśli te właściwości postawy, które są wysoce dostępne podczas jej pomiaru, są także dostępne w czasie występowania danego zachowania, ważna jest więc funkcja postawy, myślenie o powodach zajmowania pewnej postawy może albo zwiększyć albo zmniejszyć korelację między tą postawą a zachowaniem

2. Siła postawy:

• Wewnętrzna spójność postawy - wysoka spójność wartościująco – poznawcza postawy jest pozytywnie związana z jej stałością w czasie i odpornością na próby perswazji

• Dostępność postawy – istotna jest rola bezpośredniego doświadczenia z obiektem postawy – wzmacnia siłę postawy, dostępność jest procesem pośredniczący w tym oddziaływaniu, na poziomie teoretycznym dostępność świadczy o sile skojarzenia między reprezentacją obiektu postawy a jego oceną przechowywaną w pamięci, ocena może kierować zachowaniem tylko wtedy, gdy jest zaktywizowana, a silniejsza więź zwiększa prawdopodobieństwo aktywizacji, postawy oparte na doświadczeniu są bardziej dostępne na doświadczeniu, podobnie jak wielokrotne wyrażanie postawy

1. Wysiłek poznawczy a kształtowanie postawy – wysoki poziom motywacji i zdolności sprzyja kształtowaniu postaw przez wymagające wysiłku przetwarzanie wszystkich potencjalnie istotnych szczegółowych informacji, postawy, które zostały ukształtowane drogą centralną, powinny być lepszymi predykatorami zachowania niż postawy, które zostały ukształtowane drogą peryferyjną – postawy osób, które przetwarzały informacje o dużym znaczeniu osobistym, pozwalały lepiej przewidywać zachowanie

2. Różnice indywidualne
   Różnice indywidualne mogą:

1. wpływać na siłę postawy – osoby, które mają dużą potrzebę poznania kształtują silniejsze postawy, które są bardzo trwałe, odporne na zmianę, a także są dobrymi predykatorami zachowania

2. modyfikować względną ważność postawy – osoby o niskim poziomie obserwacyjnej samokontroli zachowania i wysokim poziomie samoświadomość wykazują ściślejszy związek miedzy postawą a zachowaniem

3. być związane ze spójnością zachowania

Postawy a zachowanie: uwaga dotycząca związku przyczynowego

Korelacja między postawą i zachowaniem zdaje się być tym wyższa, im bardziej miary obu tych zmiennych zgadzają się pod względem szczegółowości lub stopnia agregacji.
Jeśli podobne aspekty, funkcje i komponenty postawy są wyraziste w czasie pomiaru zarówno postawy, jak i zachowania, to prawdopodobnie zostanie wykryta większa zgodność postawy z zachowaniem.
wysokie korelacje miedzy postawą i zachowanie nie oznaczają jednak, że postawa powoduje zachowanie. Po pierwsze, to zachowanie może wpływać na postawy, po drugie trzecia zmienna – kontekstowa wyrazistość jakichś zachowań wpływa zarówno na postawy, jak i zachowanie.

Modele wartości oczekiwanej: postawy wobec zachowania i inne wyznaczniki zachowania -
rodzina teorii, w których postawy wobec zachowania są umieszczone w sieci innych prognostycznych zmiennych, postawy definiuje się tych modelach jako iloczyny „oczekiwanie x wartość”.

Teoria działań przemyślanych
Bezpośrednią przyczyną zachowania jest intencja behawioralna, świadoma decyzja podjęcia pewnego działania. Dwa wyznaczniki intencji: postawa wobec danego działania oraz subiektywna norma:

• Postawę zachowania definiuje się jako sumę iloczynów „zachowanie x wartość”. Każdy z tych iloczynów reprezentuje subiektywne prawdopodobieństwo, że dane zachowanie pociągnie za sobą pewną konsekwencję, mnożone przez subiektywną wartość tej konsekwencji.

• Norma subiektywna – suma iloczynów: przekonanie, że jakaś znacząca osoba lub grupa sądzi, iż dany człowiek powinien wykonać dane działanie, oraz motywacja do podporządkowania się danej osobie lub grupie

Zmienne, takie jak zmienne demograficzne, cechy osobowości, postawy wobec obiektów uznano jako zewnętrzne wobec tej teorii – oddziałują na zachowanie pośrednio, poprzez wpływanie na postawę zachowania i normę subiektywną.

Teoria zachowań planowanych

Dodatkowa zmienna prognostyczna: postrzegana kontrola zachowania – oczekiwana łatwość, z jaką zamierzone zachowanie może być rzeczywiście zrealizowane. Zmienna ta wpływa na zachowanie albo pośrednio, poprzez intencję behawioralną, albo bezpośrednio, w takim stopniu, w jakim jest ona dokładnym odzwierciedleniem rzeczywistej kontroli podmiotu nad danym zachowaniem.
Teoria ta najlepiej przewiduje zachowania, które są trudne w realizacji

Dalsze predykatory zachowania

Na zachowanie wpływa wcześniejsze postępowanie, czyli nawyk
Sugeruje się również, aby brać pod uwagę afektywne aspekty postawy, wyrazistość przekonania, normy moralne i tożsamość własną. Zaproponowano również, aby konstrukt postrzeganej kontroli zachowania podzielić na dwa komponenty: poczucie własnej skuteczności oraz postrzeganą kontrolę.

Dwa procesy wpływu postaw na zachowanie: model MODE

Model ten obejmuje szerszy zakres związków miedzy postawą a zachowaniem, integrując dwa procesy, za których pośrednictwem postawy mogą kierować zachowaniem: przemyślane kształtowanie intencji, które wymaga zarówno motywacji, jak i możliwości, oraz bezpośrednie wzbudzenie zachowania przez wysoce dostępne postawy, które mogą działać bez intencji czy świadomości.

W tym modelu najważniejsza jest znowu postawa wobec obiektu zachowania, a nie wobec zachowania.

Jeżeli zarówno motywacja, jak i sposobność do świadomego namysłu są na niskim poziomie, postawy aktywują zachowanie bezpośrednio, w sposób automatyczny