Reformy Kazimierza Wielkiego


W latach 1352 – 1353 miało miejsce groźne starcie z książętami wielkopolskimi. Kazimierz szybko i bezwzględnie się z nimi uporał. Przywódca buntowników, starosta poznański, Maćko Borkowic został w 1358 roku uwięziony i skazany na śmierć głodową.
Jedną z reform było przeobrażenie urzędu starosty, spowodowane zrastaniem się poszczególnych ziem w jedno państwo i stabilizacja władzy centralnej. Starosta miał władzę policyjną, karno – sądowniczą i wojskową. Zarządzał majątkiem królewskim. Nadal odbywały się wiece wczesnofeudalne , ale trochę zmieniła się ich funkcja. Brali w nich udział dostojnicy i urzędnicy ziemscy, szlachta i przedstawiciele miast. Wiece były zalążkami późniejszych sejmików i sejmu.
Duży wpływ na rządy w Polsce miała rada królewska. Byli to skupieni u boku króla dostojnicy.
Kazimierz wprowadził istotne zmiany w sądownictwie i ustawodawstwie. W drugiej połowie XIV wieku wykształciły się dwa osobne sądy dla szlachty.
* Sąd grodzki był zarządzany przez starostów i zajmował się sprawami karnymi.
* Sąd ziemski, w którym władzę mieli asesorowie z grona szlachty, rozstrzygał spory cywilne.
W zakresie sądownictwa miejskiego ważną reformą było utworzenie w Polsce własnych instancji odwoławczych od istniejących w miastach sądów łowniczych. W ten sposób powstały tak zwane wyższe sądy prawa niemieckiego. Miało to na celu uniezależnienie naszego mieszczaństwa od obcego sądu apelacyjnego w Magdeburgu.
W latach 1346 – 1347 z polecenia Kazimierza Wielkiego wykonana została kodyfikacja praw w postaci statutów wiślicko – piotrkowskich. Było to wydarzenie ogromnej wagi. Statuty tworzyły system norm prawnych, zapobiegających różnego rodzaju nadużyciom. Były one szczególnie korzystne dla szlachty, którą faworyzowały, a niekorzystne dla chłopów, ponieważ zapoczątkowały ograniczanie ich wolności osobistej.
Kazimierz zreformował też organizację sił zbrojnych. Pojawiło się wiele nowych machin bojowych jak np. katapulta, taran, wieża oblężnicza. Podstawą polskich sił zbrojnych była jazda złożona ze „szlachetnie urodzonych” rycerzy. Byli oni od stóp do głów pokryci żelazną zbroją. Do walki używano mieczy, toporów, kopii, a także łuków i kusz. Jeżeli dochodziło do ataku na miasto wszyscy mieszkańcy mieli obowiązek stanąć w jego obronie. W ciężkich przypadkach do walki wzywano także chłopów w pospolitym ruszeniu. Chłopska piechota odgrywała dużą rolę przy zdobywaniu miast i zamków.
Kazimierz Wielki stworzył ruch chorągwiany. Wojsko składało się z oddziałów, których nazwy pochodziły od znaków i proporców. Istniały chorągwie rodowe, zarządzane przez możnych, w ich skład wchodzili rycerze służebni zależni od nich. Powstały chorągwie ziemskie. Zarządzali nimi kasztelanowie i wojewodowie. Służyła w nich niezależna szlachta i sołtysi.

Jako pierwszy władca polski Kazimierz III wprowadził monetę groszową (tzw. grosz krakowski). Brak własnych kopalń srebra wymusił ich produkcję z monet obcych, np: groszy praskich.
Za czasów Kazimierza nastąpiło pogorszenie jakości monety, co także służyło doraźnemu zyskowi skarbu królewskiego. Aby utrzymać opłacalność produkcji bito półgrosze, do których dodawano odpowiedniej ilość miedzi (2 półgrosze zawierały mniej srebra niż 1 cały grosz). Półgrosz dzielił się na trzy trzeciaki lub 9 denarów.