___________________________________________________________________________

Zagadnienia do omówienia:

1. Polityka makroekonomiczna. Wahania sezonowe. PKB i alternatywne mierniki

PKB. Składniki, liczenie tempa wzrostu, realny - nominalny, CPI, deflator, (3)

1. Popytowe determinanty PKB. Funkcje konsumpcji, oszczędności, inwestycji, wydatków rządowych. Podatki. (2)

2. Polityka fiskalna, narzędzia, typy. Mnożniki (2)

3. Deficyt budżetowy i finansowanie. Dług publiczny. (2)

4. Popyt i podaż na pieniądz. Polityka monetarna. Jak działa polityka pieniężna? Jak NBP w praktyce wykonuje operacje na otwartym rynku? Jak kreuje się pieniądz bankowy? (2)

5. Bezrobocie – typy, przyczyny, mechanizmy, rachunki i statystyki. Charakterystyka bezrobocia (również na przykładzie Polski). Naturalna stopa bezrobocia.

Inflacja a bezrobocie. Model Phillipsa. (2)

1. Gospodarka otwarta. Bilans płatniczy. Kurs walutowy.

Polityka fiskalna i monetarna w Eurolandzie. (2)

__________________________________________________________________________________

Makroekonomia zajmuje się gospodarką jako całością. Dzięki wiedzy o gospodarce możemy wpływać na nią.

Obszary działania polityki gospodarczej makroekonomii:

1. Produkcja (stymulowanie produkcją)

2. Możliwie duże zatrudnienie, możliwie małe bezrobocie

3. Możliwie stabilny pieniądz (niska inflacja)

Produkt Krajowy Brutto (PKB) – suma wytworzonej produkcji dóbr i usług finalnych na terytorium danego kraju, policzonych w cenach ostatecznych odbiorców w ustalonym okresie, o długości najczęściej 1 roku.

Produkt finalny – taki produkt, który nie podlega dalszemu przetworzeniu.

Produktami finalnymi są m.in.:

• Wszystkie produkty kupione do gospodarstwa domowego.

• Cała produkcja wychodząca na eksport.

Terytorium – wszystko, co zostało wyprodukowane na terytorium kraju, bez względu na obywatelstwo producenta.

Produkt Narodowy Brutto (PNB) – cała produkcja polskich obywateli na całym świecie.

Cena ostatecznego odbiorcy = cena producenta + pośrednie podatki.

Do PKB liczy się także usługi (bezpłatne dla obywateli):

• Edukacyjne

• Medyczne

• Urzędników państwowych

• Żołnierzy, policji

• Sądownicze

Usługi te, wliczane są do PKB wg poniesionych kosztów ich świadczenia.

Okres 1 roku – w aktywności gospodarczej występują silne falowania, charakteryzujące się powtarzalnością, zgodnie z porami roku. Sezonowość : produkcji, sprzedaży, zatrudnienia.

Aktywność

gospodarcza

t (czas)

I kw. IIkw. IIIkw. IVkw.

Zawsze na koniec kwartału jest większa aktywność.

Kadra kierownicza musi znać schemat wahań sezonowych.

Przy porównywaniu okresów gospodarczych, należy porównywać np. styczeń do stycznia, I kwartał do I kwartału, rok do roku.

Przy porównywaniu 1 roku , pomijane są wahania sezonowe.

21.03.2010r.

Jak GUS liczy PKB?

PKB całej Polski = 1200 mld zł.

GUS na podstawie sprawozdań F-01 sporządza raport.

W F-01 nie ma pozycji : wartość produktu finalnego.

Pozycje produktów finalnych wchodzących w skład PKB:

1. Produkty konsumpcyjne – konsumpcja prywatna „C” – stanowią 60-70% całego PKB

2. Dobra inwestycyjne – inwestycje prywatne brutto „I”

Inwestować tzn.

1. inwestować w dobra (aktywa) finansowe (lokaty, fundusze)

2. inwestować w środki trwałe (maszyny, technologie, infrastruktura, wszelkie usługi związane z projektowaniem, nabyciem i obsługą całego procesu inwestycyjnego.

Inwestycje odtworzeniowe = amortyzacji (służą temu, aby suma środków trwałych nie traciła na wartości).

Inwestycje netto (nowe).

Inwestycje brutto = inwestycje odtworzeniowe + inwestycje netto.

1. Dobra finalne, które zakupuje sektor publiczny – rządowe zakupy towarów i usług „G”

2. Eksport – wszystko, bez względu na formę przetworzenia.

Suma dochodów (wszystkich podmiotów) = PKB

Dochody, które sumujemy do PKB:

1. Wynagrodzenia brutto (z podatkiem)

2. Czynsze i odsetki brutto

3. Dochody z własności jednoosobowej brutto

4. Zyski spółek brutto

a) zyski niepodzielone tak nie stosujemy

b) dywidendy

c) podatek dochodowy

1. Podatki pośrednie (VAT, akcyza)

2. Amortyzacja

METODA STOSOWANA W POLSCE

Suma produkcji finalnej (PKB) = suma wartości dodanej (VA)

PKB = ∑ VA

Produkt	Wartość produkcji	Wartość dodana (nowowytworzona) VA
Kapusta	100	100
Kiszenie	180	80
Bigos	250	70
Bigos królewski	300	50
		∑= 300

To bierzemy do PKB = jest to równe sumie

wartości dodanej

Jak liczymy PKB na 1 osobę w kraju?

PKB :

• nie chwyta produkcji w gospodarstwie domowym

• nie uwzględnia szarej strefy (prace sezonowe, pomoc domowa, prace budowlane) 20-25% PKB

• nie uwzględnia „czarnej strefy” – nielegalnej, przestępczej

• nie chwyta stanu środowiska (wpływu produkcji na środowisko)

25.04.2010r.

Badanie szczęścia:

szczęście szczęście szczęście

Dochód/głowę czas wiek ludzi

• Szczęście wzrasta w miarę wzrostu dochodu.

• Szczęście jest stałe w stosunku do upływającego czasu. Powodem może być:

- przyzwyczajenie do danego stanu rzeczy

- gdy otoczenie nie wypada lepiej niż my (gdy jednym się poprawia, drugim się pogarsza, co w rezultacie daje constans).

• Szczęście jest większe u dzieci i u ludzi starszych.

POLITYKA FISKALNA

Podmioty zgłaszające zapotrzebowanie – strumienie dóbr.

1. Gospodarstwa domowe – konsumpcja prywatna

2. Przedsiębiorstwa prywatne – inwestycje

3. Władze publiczne – dobra konsumpcyjne i inwestycje

4. Zagranica – wszystkie rodzaje dóbr finalnych

AD = C + I + G + ( E – Z )

AD = C + I + G + NE

AD = C_kr + I_kr + G_kr + E_kr

AD – globalny popyt

C – konsumpcja prywatna

I – inwestycje prywatne brutto

G – rządowe zakupy towarów i usług

(N – Z) = NE – eksport minus import (nadwyżka eksportowa)

Na bieżące wydatki gospodarstwa domowego ma wpływ:

• Dochody (wysokość)

• Zakumulowane bogactwo (gospodarstwo domowe, które ma zakumulowane bogactwo, więcej wydaje na bieżąco, a takie, które nie zakumulowanego bogactwa, musi część bieżących dochodów zostawić na nieprzewidziane wydatki, więc mniej wydaje na bieżąco)

• Nie tylko dzisiejsze przychody, ale także te przewidywane w przyszłości

Popyt

(funkcja konsumpcji)

C = C_o + c Y_d

C – popyt

C_o – konsumpcja autonomiczna (niezależna od bieżących dochodów i koniunktury wewn. państwa)

c – krańcowa skłonność do konsumpcji (ile dodatkowej konsumpcji na jedną dodatkową złotówkę)

0< c <1 (z reguły wynosi 0,9)

Y_d – dochody osobiste do dyspozycji

Y_d = Y – T + T_r

Y – PKB

T – podatki

T_r – transfery (świadczenia jednostronne dla gosp. domowych od państwa)

Inwestycje

Proces inwestycyjny budowlano – montażowy obejmuje zakup szeregu usług (budowlanych, bankowych, ubezpieczeniowych itd.)

Suma inwestycji odtworzeniowej ….. minus…………

Średni cykl inwestycyjny w Polsce wynosi 2,5 roku.

I = I_o (Inwestycje = Inwestycje obiektywne )

Samospełniająca się prognoza – przedsiębiorstwa zakładają pewien scenariusz powodzenia lub niepowodzenia gospodarczego i tak sterują swoimi poczynaniami na rynku, że zakładana prognoza musi się sprawdzić.

Wydatki władzy publicznej:

• Wydatki osobowe (pensje lekarzy, nauczycieli, urzędników, policji itd.)

• Wydatki na remonty, inwestycje

• Wydatki na wyposażenie instytucji publicznych

• Zakupy

• Dobra konsumpcyjne (np.: wyżywienie w szpitalach)

G = G_o (Wydatki = Wydatki autonomiczne)

Eksport zależy od tego:

• Co inni chcą od nas kupić?

• Od koniunktury naszych odbiorców.

(14% polskiego eksportu stanowi przemysł motoryzacyjny)

(25-30% polskiego eksportu idzie do Niemiec)

E = E_o (Eksport = Eksport autonomiczny)

16.05.2010r.

Import Z = Z_o + m Y

Y – PKB

M – dodatni parametr < 1(krańcowa skłonność do importu) ile dodatkowego importu przypada na dodatkową 1 zł.

1. Import zaopatrzeniowy – jeżeli rośnie produkcja, to rosną dochody gospodarstw domowych – wtedy więcej kupujemy z importu

2. Import konsumpcyjny

3. Import inwestycyjny

Globalny popyt

AD = C + I + G + NE NE = E – Z

1. C = C_o + c Y_d Y_d = Y – T + T_r

2. I = I_o

3. G = G_o

4. T = t Y (t – stopa podatkowa – 45% PKB)

5. T_r = T_ro (transfery)

6. E = E_o

7. Z = Z_o + m Y

AD = C + I + G + E – Z

= C_o + cY + I_o + G_o + E_o – Z_o – mY

= C_o + c (Y – T + T_r) + I_o + G_o + E_o – Z_o – mY

= C_o + cY – ctY + cT_ro + I_o + G_o + E_o – Z_o – mY

= (C_o + I_o + G_o + cT_ro + E_o – Z_o) + cY – ctY – mY

= (C_o + I_o + G_o + cT_ro + E_o – Z_o) + [c – ct – m] Y

A

= A + [ c ( 1 – t ) – m ] Y Globalny popyt

Rozpatrując ten wzór jako równanie prostej, to:

A - jest to stała, będąca punktem przecięcia się prostej z osią y

[c – ct – m] Y – jest to współczynnik kierunkowy, który jest kątem nachylenia prostej do osi x, jest to tangens tego kąta

Globalny popyt zależny od Y (PKB)

AD

AD=Y

A

tg

Y₁ Y_o Y₂ y

AD = Y

Równowaga makroekonomiczna – kiedy globalny popyt równa się PKB (sumie produkcji krajowej)

AD > Y

Gdy globalny popyt jest większy od PKB to zwiększamy produkcję i sprzedaż (w tym uwolnienie zapasów, uruchomienie wolnych mocy produkcyjnych).

Ten stan utrzymuje się aż do dojścia do punktu Y_o = AD.

Rosnące zapasy są sygnałem, że pogarsza się popyt.

Czy władza publiczna ma wpływ na poziom Y_o?

Zależy to od funkcji popytu.

Władza ma wpływ na : podatki, zakupy rządowe, transfery .

Gdy G (wydatki rządowe) wzrastają : nie ma to wpływu na współczynnik kierunkowy prostej AD, przesuwa się punkt Y_o do punktu Y₂. Zwiększa się produkcja.

Gdy rząd zwiększy T_r (transfery), to również będzie wzrost popytu ale z zakresie przychodów gospodarstw domowych, co dalej idzie ze zwiększeniem wydatków na C_o (konsumpcja prywatna).

Zwiększenie podatków – wpłynie na współczynnik kierunkowy

POLITYKA FISKALNA – to szereg działań, manewrów poszczególnymi elementami PKB

Podniesienie podatków – produkcja rośnie → ekspansywna polityka fiskalna

Zmniejszenie wydatków – podniesienie podatków → restrykcyjna polityka fiskalna

EFEKTY MNOŻNIKOWE

Pierwotny impuls pobudza globalny popyt.

Zwiększa produkcję o więcej niż 300.

Wskaźnik mnożnika w Polsce zawiera się w przedziale 1,6 – 2.

ZESTAW PROBLEMÓW DO MAKROEKONOMII

1. Produkt krajowy brutto, netto, produkt narodowy, dochody osobiste do dyspozycji.

PKB – Produkt Krajowy Brutto – jest miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

PKN – Produkt Krajowy Netto –

PNB – Produkt Narodowy Brutto – jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom.

PNN – Produkt Narodowy Netto wg cen rynkowych – jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji. Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w jraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

DDL – Dyspozycyjny Dochód Ludności – SA to dochody gospodarstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich T_b. Suma tych dochodów po potraceniu reprezentuje potencjalną siłę nabywczą społeczeństwa. Nagromadzone w ten sposób dochody w gospodarstwach domowych są kierowane na bieżące wydatki konsumpcyjne , a pewna ich część jest oszczędzana z myślą o przyszłych wydatkach.

1. PKB - składniki, rachunek PKB, PNB. Sposoby pomiaru PKB. Produkt narodowy jako strumień dochodów i wydatków, jako suma wartości dodanej

Pozycje produktów finalnych wchodzących w skład PKB:

1. Produkty konsumpcyjne – konsumpcja prywatna „C” – stanowią 60-70% całego PKB

2. Dobra inwestycyjne – inwestycje prywatne brutto „I”

3. Dobra finalne, które zakupuje sektor publiczny „G”

4. Eksport – wszystko, bez względu na formę przetworzenia.

Miary PKB:

• jako strumień produktów – uwzględnia się tylko dobra finalne, ostatecznie zakupywane i zużywane przez konsumentów. Jest to łączny strumień tych wydatków w ciągu każdego roku.

• jako strumień dochodów (kosztów) – jest to łączny strumień kosztów wytworzonej produkcji, wypłacany przez przedsiębiorstwa członkom społeczeństwa w postaci pensji. Są to również: czynsze, zysk przedsiębiorstw itp.

• jako suma wartości dodanej – aby uniknąć podwójnego liczenia produktów pośrednich, skrupulatnie liczymy wartość dodaną w każdym stadium produkcji, potrącając wszystkie koszty materiałów i produktów pośrednich, które nie zostały wytworzone w tym stadium, ale były kupione od innych przedsiębiorstw.

1. PKB - liczenie tempa wzrostu, realny - nominalny, CPI, deflator

PKB – liczenie tempa wzrostu –

PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju. Aby uniknąć wielokrotnego liczenia wprowadza się pojęcie wartości dodanej

Wartość dodana – wielkość dodatkowej wartości rynkowej lub dochodu tworzonego na każdym etapie przetwórstwa. Wartość dodaną oblicza się przez odjęcie od wartości dóbr produkowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych, nakładów czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.

Z pojęciem wartości dodanej ściśle związane jest rozróżnienie między dobrami finalnymi a dobrami pośrednimi.

Dobra finalne – dobra i usługi nabyte przez ostatecznych użytkowników tzn. nie w celu ich dalszej obróbki.

Dobra pośrednie – nabywane są w celu dalszej obróbki do wytworzenia innych dóbr i usług

Mimo zalet PKB posiada także wady

1. Wyklucza niezarobkową działalność ludzi – Caritas, ogródki działkowe, naprawy

2. Nie uwzględnia produkcji szarej strefy

3. Nie uwzględnia wykorzystania czasu wolnego

4. Nie uwzględnia produkcji antydóbr – zanieczyszczenia środowiska, hałasów, korków itd.

Realny PNB mierzy całkowitą ilość produktu, natomiast nominalny PNB mierzy bieżącą wartość pieniężną produktu. Stosunek nominalnego PNB do realnego PNB stanowi „cenę PNB”, która nazywa się deflatorem PNB.

CPI – (Customer Price Index) – wskaźnik cen konsumpcyjnych , który mierzy koszt pewnego rynkowego koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych. Koszyk ten zawiera m.in. żywność, odzież, mieszkanie, opał, transport i opiekę lekarska.

Deflator – to wskaźnik tworzony ze stosunku dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100. (Deflowanie – korygowanie)

1. Popytowe determinanty PKB. Funkcje konsumpcji, oszczędności, inwestycji, wydatków rządowych. Podatki.

Na łączną konsumpcję krajową (PKB) mają wpływ takie czynniki jak:

1. dochód rozporządzalny

2. dochód permanentny lub dochód w ciągu całego cyklu życia

3. bogactwo (majątek)

4. inne oddziaływania (niskie stopy procentowe , inflacja, czynniki społeczne)

Konsumpcja to wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi. Jest ona największym składnikiem PKB (ok.65%).

Oszczędności

Wydatki

Zdrowie, edukacja, wypoczynek

Samochody, transport

Mieszkanie

Odzież

Żywność i alkohol

Poziom dochodu

Na podstawie starannie dobranych próbach zachowań rodzin i poszczególnych osób można zweryfikować tezę o znaczeniu dochodu jako czynnika wyznaczającego wydatki na konsumpcję. Można zauważyć, ze procentowy udział wydatków na żywność w dochodzie spada w miarę wzrostu dochodu. Natomiast oszczędności rosną, od poniżej zera przy dochodach niskich do bardzo znacznych przy dochodach wysokich.

Funkcja konsumpcji – wyraża ilościową zależność między poziomem konsumpcji C a poziomem dyspozycyjnego dochodu ludności Y_d w formie tabeli lub krzywej.

To podstawowe narzędzie analityczne , wiążące łączne wydatki na konsumpcję z poziomem rozporządzalnego dochodu konsumenta.

C = C_o + c Y_d

C – popyt

C_o – konsumpcja autonomiczna (niezależna od bieżących dochodów i koniunktury wewn. państwa)

c – krańcowa skłonność do konsumpcji (ile dodatkowej konsumpcji na jedną dodatkową złotówkę)

0< c <1 (z reguły wynosi 0,9)

Y_d – dochody osobiste do dyspozycji

Y_d = Y – T + T_r

Y – PKB

T – podatki

T_r – transfery (świadczenia jednostronne dla gosp. domowych od państwa)

Linia prowadzona z punktu zero pod kątem 45° w górę, stanowi obraz równowagi dochodów z konsumpcją. (niebieska)

Krzywa konsumpcji – pomarańczowa.

Punkt przecięcia się tych linii stanowi punkt zrównania tj. taki poziom rozporządzalnego dochodu, który pokrywa wszystkie wydatki konsumpcyjne.

Poszczególne punkty na krzywej konsumpcji znajdujące się powyżej linii równowagi, wskazują na niedobory dochodów, natomiast te, znajdujące się poniżej, pozwalają stwierdzić, że rodzina nie wydaje całych dochodów bo oszczędza. Odległość pomiędzy osiami jest miarą oszczędności lub zadłużenia.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (c lub MPC) jest to przyrost konsumpcji generowany przez przyrost dochodu o 1 zł. W ujęciu graficznym jej miarą jest nachylenie funkcji konsumpcji: stromość nachylenia oznacza wysoką MPC, jego płaskość – niską MPC.

Oszczędności to ta część dochodu, która nie jest konsumowana (oszczędności równają się dochodowi pomniejszonemu o konsumpcję)

Funkcja oszczędności wyraża zależność między oszczędnościami a dochodem. To , co zostało zaoszczędzone, jest tym, co nie zostało skonsumowane. Funkcje konsumpcji i oszczędności są swymi lustrzanymi odbiciami.

Oszczędności + konsumpcja = rozporządzalny dochód

Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) jest to przyrost oszczędności generowany przez przyrost dochodu o 1 zł. ; jej miara jest nachylenie funkcji oszczędzania. Ponieważ nie skonsumowana część każdej złotówki z natury rzeczy zostaje zaoszczędzona ,

MPS = 1 – MPC

Keynowska funkcja inwestycji jest zbudowana na porównaniu rynkowej stopy procentowej z przewidywaną krańcową efektywnością kapitału lub inwestycji. Przewidywana krańcowa efektywność kapitału zależy od kosztu zakupywanych dóbr inwestycyjnych oraz wielkości spodziewanego zysku z tych inwestycji. Wielkość tego zysku zależy od przewidywanego popytu na dobra wytworzone za pomocą planowanych inwestycji. Wzrost popytu oznacza wzrost przewidywanych zysków, zaś spadek popytu zakłada ich zmniejszenie.

Krańcowa efektywność kapitału może być mierzona stosunkiem przewidywanego wzrostu zysku do przyrostu wartości kapitału.

Decyzja inwestycyjna zostanie podjęta, gdy przewidywana krańcowa efektywność kapitału będzie wyższa od rynkowej stopy procentowej. Jeśli stopa procentowa rośnie w stosunku do przewidywanego poziomu krańcowej efektywności kapitału, wielkość nakładów inwestycyjnych się zmniejsza. Gdy stopa procentowa od udzielanych kredytów spada w stosunku do przewidywanej krańcowej efektywności kapitału, opłacalność inwestycji wzrasta i przedsiębiorcy zwiększają sumę nakładów inwestycyjnych.

Przewidywana

rentowność (R_i) r₂

r₁

Stopa

procentowa (r) r₃ krzywa przewidywanych

rentowności projektów

inwestycyjnych R_i

0 I₁ I₂ I₃ I₄ I₅ I₆ I₇ I₈ I₉

Projekty inwestycyjne

zakwalifikowane eliminowane

1. Krótkookresowa równowaga w produkcji – model dwusektorowy, założenia modelu.

Wpływ polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej rządu na poziom wytwarzanego dochodu narodowego.

Założenia modelu dwusektorowego:

1. Stałe ceny rynkowe

2. Niepełne wykorzystanie mocy produkcyjnych

AD

AD=Y

A

tg

Y₁ Y_o Y₂ y

AD = Y

Równowaga makroekonomiczna – kiedy globalny popyt równa się PKB (sumie produkcji krajowej)

AD > Y

Gdy globalny popyt jest większy od PKB(Y₁) to zwiększamy produkcję i sprzedaż (w tym uwolnienie zapasów, uruchomienie wolnych mocy produkcyjnych).

Ten stan utrzymuje się aż do dojścia do punktu Y_o = AD.

Rosnące zapasy są sygnałem, że pogarsza się popyt.

Założenia krótkookresowego modelu równowagi Keynesa:

1)W gospodarce występują dwa podmioty gospodarowania: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

2)W gospodarce mamy do czynienia ze stałością cen i płac (brak inflacji)

3)Bezrobocie jest na poziomie naturalnym

4)W gospodarce występują niewykorzystane moce produkcyjne.

Przy takich założeniach faktyczne rozmiary produkcji są zdeterminowane przez popyt, a konkretnie zależą jedynie od popytu globalnego, czyli globalnej sumy pieniędzy, jaką gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa chcą wydać na dobra i usługi. Ten podstawowy model produkcji i zatrudnienia przedstawił po raz pierwszy Keynes. Stąd ci, którzy opowiadają się za interwencją państwa, aby utrzymać produkcję na poziomie zbliżonym do potencjalnej nazywają się keynesistami.

POLITYKA FISKALNA – to szereg działań, manewrów poszczególnymi elementami PKB

Podniesienie wydatków rządowych – produkcja rośnie → ekspansywna polityka fiskalna

Zmniejszenie wydatków rząd. – podniesienie podatków → restrykcyjna polityka fiskalna

POLITYKA PIENIĘŻNA

Wzrost stóp % → drogie kredyty → spadek popytu na pieniądz → zmniejszenie produkcji → ekspansywna polityka pieniężna

Spadek stóp % → produkcja rośnie → restrykcyjna polityka pieniężna

1. Funkcje konsumpcji, oszczędności i inwestycji. (patrz pkt.4)

2. Mechanizm mnożnika.

W ekonomii keynowskiej, w której zakłada się niepełne wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych , wydatki inwestycyjne są powiązane ze wzrostem dochodu narodowego za pośrednictwem mnożnika inwestycyjnego. Oznacza to, że wzrost inwestycji spowoduje zwielokrotniony przyrost dochodu narodowego, zaś zmniejszenie inwestycji spowoduje jego spadek. Inwestycje tworzą popyt na dobra kapitałowe. Rośnie więc produkcja, a wraz z nią rośnie zatrudnienie i rosną dochody zarobione przez pracowników. Te dochody w głównej mierze wydatkowane są na konsumpcję bieżącą, a pewna ich część zostaje zaoszczędzona. Wydane dochody na konsumpcje tworzą dodatkowy popyt, który wpływa na wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych wzrost zatrudnienia i dalszy wzrost dochodów. Te dochody nowo zatrudnionych pracowników znów są dzielone na bieżące wydatki konsumpcyjne i na oszczędności. W miarę jak nowo zatrudnieni pracownicy zwiększają swoją konsumpcję, wywołuje to wzrost dochodów i w określonej części wzrost wydatków innych osób.

Przyrost dochodu narodowego = przyrost inwestycji x mnożnik inwestycyjny

∆ Y = ∆ I x m_i

1. Polityka fiskalna: oddziaływanie za pośrednictwem wydatków i podatków.

Polityka fiskalna obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i oddziaływania na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej kraju.

Ekspansywna polityka fiskalna- działanie związane ze stymulowaniem zagregowanego popytu. Obniżenie podatków, wzrost wydatków - stosowana w czasie recesji.

Restrykcyjna polityka fiskalna- działania mające na celu ograniczenie zagregowanego popytu, podwyższenie podatków, obniżenie wydatków, występuje gdy dane państwo walczy z inflacją.

1. Wpływ wielkości wydatków rządowych na popyt globalny, produkcję (PKB), zatrudnienie, inflację, budżet, bilans handlowy z zagranicą.

AD = C + I + G + NE

Globalny popyt =

konsumpcja prywatna + inwestycje + wydatki rządowe + nadwyżka eksportowa

Wydatki rządowe zwiększają popyt globalny oraz inflację.

Wydatki rządowe zwiększają PKB, ale nie bezpośrednio. Wzrost PKB następuje poprzez przekazanie transferów do gospodarstw domowych, a te z kolei zwiększają wielkość swojej konsumpcji prywatnej, co powoduje wzrost produkcji.

Wydatki w postaci wynagrodzeń dla pracowników sfery budżetowej zwiększają zatrudnienie w tym sektorze, natomiast wydatki transferowe w postaci zasiłków dla bezrobotnych zmniejszają zatrudnienie.

Budżet -

Bilans handlowy z zagranicą -

1. Ekspansywna i restrykcyjna polityka fiskalna (patrz pkt.8)

11. Trzy keynesowskie motywy popytu na pieniądz

Popyt - to gotówka i inne aktywa (akcje, papiery wartościowe, nieruchomości, obrazy, biżuteria itp.) prywatnych podmiotów nie bankowych

Motywy:

1. transakcyjny – żeby zawrzeć transakcję musimy mieć pieniądze - gotówkę

2. ostrożnościowy – powinniśmy posiadać rezerwę gotówkowo - pieniężną na nagłe , nieprzewidziane okoliczności

3. portfelowy - posiadana gotówka nie zarabia – np. gdyby była na lokacie (im wyższe odsetki tym więcej tracimy) w banku to byłaby wyższa.

12. Podaż pieniądza. Agregaty pieniężne

Podaż to zasoby i rezerwy gotówkowe - wkłady na żądanie (rachunki bieżące w bankach) ludności. Czynniki wpływające na podaż pieniądza:

- ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty

- ilość znaków pieniężnych wyemitowanych przez bank centralny,

- ilość udzielonych kredytów przez banki komercyjne.

Funkcje pieniądza :

• środek wymiany,

• jednostka rozrachunkowa (miernik wartości),

• środek przechowywania wartości (późniejsza konsumpcja),

• miernik wartości kredytów

Podaż pieniądza = zasób pieniądza + kredyty udzielone przez banki Kredyty udzielane przez banki zwiększają zasób pieniądza w gospodarce. Poziom podaży pieniądza jest określany przez System rezerwy federalnej. Agregaty: M0 - baza monetarna, która obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej.

M1 - wartość depozytów na żądanie ( a Vista) w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami. M2 – M1+wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o zapadalności do 2 lat włącznie. M3 – M1 + M2 + bankowe papiery dłużne o zapadalności do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi.

13. Kreacja pieniądza przez banki. Rola obowiązkowej rezerwy

Banki głównie komercyjne tworzą pieniądz w każdym momencie udzielenia pożyczki. Zależy on od poziomu wysokości depozytów złożonych w nim przez jego klientów. Ograniczony jest przez system posiadania rezerw obowiązkowych oraz przez wymóg posiadania rezerw obowiązkowych w centrali NBP. Fundusze te nie mogą być wykorzystane w charakterze przynoszących odsetki pożyczek lub inwestycji. Wskaźnik rezerw obowiązkowych to co najmniej % całkowitych depozytów banku płatnych na żądanie . Pozostałe aktywa mogą być wykorzystywane w formie pożyczek.
REZERWY NADWYŻKOWE = CAŁKOWITE REZERWY – REZERWY OBOWIĄZKOWE
Rezerwy Nadwyżkowe to rezerwy posiadane przez bank ponad minimum wymagane prawem. Obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych podnosi poziom rezerw nadwyżkowych i zdolności banku do kreowania pieniędzy. Gdy poziom rezerw obowiązkowych zostanie podniesiony rezerwy nadwyżkowe i zdolność do kreowania pieniądza ulęgają obniżeniu.

14. Oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza. Polityka otwartego rynku

Metody oddziaływania:

• rezerwy obowiązkowe – ich stopa to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego. Jeśli bank centralny wymaga utrzymywania wyższego poziomu rezerw, ograniczona zostaje podaż pieniądza przy danym poziomie bazy monetarnej.

• stopa dyskontowa Stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom handlowym. Ustalając stopę dyskontową na poziomie przewyższającym ogólny poziom stopy procentowej, bank centralny skłania banki handlowe do utrzymywania dodatkowej rezerwy gotówki.

• operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku. Powoduje to zmianę bazy monetarnej.

Stopa rezerw i stopa dyskontowa wpływają na podaż pieniądza poprzez zmianę wartości mnożnika, natomiast operacje otwartego rynku - przez zmianę bazy monetarnej.

15. Polityka monetarna – instrumenty.. Wpływ na produkcję

Polityka pieniężna, polityka monetarna – systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe. Bank centralny reguluje podaż pieniądza odpowiednio do przewidywanej dynamiki wzrostu dochodu narodowego oraz do wzrostu przewidywanego wzrostu cen. Dzielimy na: 1. Politykę restrykcyjną (twardą)- zmniejszanie podaży pieniądza poprzez podwyższanie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż na otwartym rynku – polityka antyinflacyjna. 2. Politykę ekspansywną (miękką)- zwiększanie podaży pieniądza poprzez obniżanie stopy dyskontowej, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym rynku.

Chcąc doprowadzić do ożywienia gospodarczego Bank Centralny ustala niską stopę dyskontową i zachęca w tren sposób do sprzedaży Bankowi Centralnemu posiadanych obligacji. Pojawi się dodatkowy zastrzyk pieniądza stwarzający możliwość uzyskania tańszego kredytu i zachęcającego do działalności inwestycyjnej. Chcąc doprowadzić do ograniczenia działalności inwestycyjnej - Bank Centralny wstrzymuje zakup obligacji i ustala wysoką stopę dyskontową – hamuje to dopływ pieniądza na rynek i następuje podrożenie kredytu.

16. Sposoby finansowania deficytu budżetowego:

1. Zaciąganie długu publicznego – obligacje i bony skarbowe

2. Monetaryzacja – produkcja pustego pieniądza

3. Drastyczne cięcia w wydatkach publicznych - zmniejszenie realnych wydatków rzeczowych oraz pogorszenie sytuacji materialnej pracowników budżetówki

4. Zmniejszenie nakładów na oświatę , kulturę, ochronę zdrowia itp. - zahamowanie rozwoju społeczno-gospodarczego i pogorszenie stanu zdrowia społeczeństwa

5. Zaciąganie kredytu w bankach - zmniejszenie możliwości kredytowe dla sektora prywatnego i podniesienie stopy oprocentowania kredytu.

6. Podniesienie podatków – hamujemy gospodarkę (krzywa Laffera – wpływy rosną do pewnego momentu , kurczenie bazy, ucieczka w szarą strefę, w pewnym momencie obniżymy podatki a wpływy będą rosły)

7. Wzrost opłat celnych, skarbowych, akcyzy .

8. Sprzedaż majątku publicznego - sprzedajemy tylko raz, mało zostało, sprzedaż firm dochodowych pozbawi nas dotychczasowych wysokich podatków

17. Zaciąganie długu publicznego

poprzez sprzedaż obligacji (długoterminowe 2-5 lat) i bonów (krótkoterminowe 1 rok) skarbowych. Niskie ryzyko zakupu , wysoka płynność . Kupują banki, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, podmioty zagraniczne , osoby fizyczne. Często państwo roluje – zaciąga następny , wyższy dług publiczny spłacając stary. Jest to skuteczne do czasu aż dług publiczny zacznie rosnąć szybciej jak wzrost PKB. Konstytucja RP określa ten stosunek – do 60% - granica prawna. Obecnie 50-kilka. Jeżeli zbliża się do tej granicy Min. Finansów musi natychmiast z urzędu zwiększyć wpływy do budżetu np. podwyżka podatków , ograniczenie wydatków, nakładów na oświatę, kulturę itp. W innych krajach bez ograniczeń prawnych : Anglia 80, Włochy 130, Japonia 200, USA 100 %.

18. Skutki finansowania deficytu budżetowego poprzez monetaryzację i zaciąganie długu publicznego

Monetaryzacja - sprzedaż papierów wartościowych Bankowi Centralnemu . Produkowanie pustego pieniądza (otwieramy rządowi rachunek). Prowadzi do inflacji z uwagi na krótkoterminowość . W Polsce zakazane (konstytucja). Ogranicza to nasze działania w sytuacjach kryzysowych .

Zaciąganie długu publicznego (obligacje i bony skarbowe ) i jego rolowanie (zaciąganie następnego , wyższego długu spłacając rosnący stary) prowadzi do napędzenia Inflacji. Rosnący dług publiczny zmniejsza znaczenie polityki pieniężnej – duży % zobowiązań publicznych o bliskich terminach wykupu. Wpływ obsługi długu publicznego na pobudzenie popytu jest niewielki a odsetki płacone bankom nie muszą tworzyć dodatkowego popytu.

19. Bezrobocie -

Typy:

Naturalne – chęć podjęcia pracy nie pokrywa się z realizacją – ograniczenia frykcyjne i strukturalne

Dobrowolne – brak akceptacji płacy realnej

Przymusowe – względna sztywność płac do produkcyjności pracy –gwarancja płacy minimalnej , związki zawodowe

Przyczyny:

Liberalizacja HZ, praco-oszczędne technologie, duża opieka i socjal, zmiany strukturalne-pracochłonne dziedziny gospodarki przenosimy do krajów o taniej sile roboczej pozostawiając wymagające wysokiej techniki, kreatywności , kwalifikacji.

Mechanizmy:

Część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej i gotowej do pracy i jej podjęcia, pozostaje bez pracy mimo prób jej znalezienia. Nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę. Bezrobocie strukturalne powstaje w warunkach niedopasowania struktury podaży i popytu na siłę roboczą w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym, regionalnym. Bezrobocie frykcyjne ( gospodarki wysoko rozwinięte) istnieją niedopasowania ilości miejsc pracy do ilości wolnej siły roboczej. Musi upłynąć pewien czas zanim bezrobotni znajdą pracę.

Rachunki i statystyki:

Bezrobocie w kwietniu i marcu 2010 w % : Polska - 12,3 --12.9 , USA - 9,9 - 9,7 , Str. EURO 10,1 - 10 , Niemcy 7,7 - 7,8 , W.Brytania 8 - 8

Japonia 5,1 - 5

Bezrobocie długoterminowe i krótkoterminowe:

Bezrobocie krótkoterminowe – do 12 miesięcy - nie jest

Długoterminowe - b. niebezpieczne – powyżej 12 miesięcy. Bezrobotnemu kończą się pieniądze, nie ma pieniędzy na ubrania, bilety, telefon. Brak prezencji, komunikacji, kontaktu jeszcze bardziej utrudnia znalezienie pracy. Często praca na czarnym rynku (budowy, remonty, zbiery truskawek itp. Ich wcześniejsze doświadczenie i umiejętności zanikają.

Naturalna stopa bezrobocia : to odsetek niezatrudnionej do ogólnej liczby siły roboczej. Ma wpływ na okres trwania bezrobocia - im większa tym dłużej trwa bezrobocie w kraju. To suma bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.

Skutki bezrobocia :

Wtórny spadek wielkości produkcji (nie zarabiają nie kupują) , niska jakość produktów – tanie , pogorszenie warunków reprodukcji (nie stać na np. komputery), tracimy geniuszy z bezrobotnych rodzin którzy się nie kształcą, spadek aktywności społecznej, wzrost agresji i patologii społecznej (demonstracje, zamieszki , niszczenie mienia, wydatki na policję itp.),

20. Inflacja a bezrobocie . Model Philipsa.

Inflacja i bezrobocie działa antagonistycznie względem siebie. Model Phillipsa ilustruje związek pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji, przy założeniu pewnej oczekiwanej stopy inflacji (konkurencyjność – zjawisko wymienności). Dotyczyła bezrobocia i inflacji płac w Wielkiej Brytanii w latach 1858-1958. W okresie tym istotnie zawsze było tak, że czym większa inflacja płac tym mniejsze bezrobocie i odwrotnie. W latach 60. i 70. XX w relacja ta ma charakter uniwersalny i rządy wielu państw celowo utrzymywało wysoką stopę inflacji w imię zmniejszania bezrobocia.

W latach siedemdziesiątych gospodarka w USA weszła w stan stagnacji .Produkcja spadała, ceny rosły wraz ze wzrostem bezrobocia. Wzrost wydatków państwa nie powodował wzrostu produkcji i spadku bezrobocia - wzrastała stopa inflacji .

W latach siedemdziesiątych ogólna zależność między inflacją a bezrobociem miała w skali globalnej jednak charakter korelacji dodatniej, to znaczy, że im wyższa stopa inflacji, tym wyższa również stopa bezrobocia i odwrotnie. Zjawisko to zostało nazwane stagflacją. Ceny rosły (w tym ropy naftowej ) i nie zmniejszała się stopa bezrobocia . W wyniku szokowego wzrostu cen nastąpiło przesunięcie krzywej Phillipsa w prawo - wyższa stopa bezrobocia i inflacji.

W ciągu ostatnich 25 lat zarówno bezrobocie jak i inflacja wykazywały na świecie tendencje wzrostowe, co dowodzi, że krzywa Phillipsa sprawdza się tylko w szczególnych przypadkach i że na stopę bezrobocia większy wpływ od inflacji ma wiele innych czynników. Obecnie jest już raczej oczywiste, że bezrobocie i inflacja nie muszą być związane odwrotną zależnością, jak to utrzymują niektórzy ekonomiści, a krzywa Phillipsa sprawdza się tylko w pewnych, szczególnych warunkach.

Monetaryści podjęli krytykę krzywej Philipsa i keynesowską zasadę wymienności . Twierdzili, że zasada wymienności między stopą inflacji i bezrobocia może wystąpić w krótkim okresie. W długim okresie nie występuje. Zgodnie z teorią Friedmana bezrobocie jest zjawiskiem naturalnym występującym w każdej gospodarce rynkowej nie dającej zlikwidować się za pomocą polityki państwa. To rezultat niedopasowanego strukturalnego popytu na prace do strukturalnej podaży pracy czemu towarzyszy przejściowe bezrobocie w granicach 4-5%. Praktycznie nie jest możliwe idealne dopasowanie rynku pracy w aspekcie popytowym i podażowym. Inflacja natomiast jest zjawiskiem czysto pieniężnym uzależnionym wyłącznie od tempa wzrostu podaży pieniądza w obiegu i w pełni kontrolowanym przez bank centralny. W długim okresie gospodarka zmierza do pełnego wykorzystania czynników produkcji czyli kapitału i pracy.