1. Kategorie, rodzaje, cechy czytania

Cechy dobrego czytania:
CZYTANIE POPRAWNE- zasadnicza cecha czytania głośnego i cichego. Opiera się ono na percepcji i starannym wymawianiu wszystkich głosek. Uczeń nie powinien przekręcać, ani opuszczać liter, sylab czy wyrazów, powtarzać ich ani dodawać nieistniejących elementów. Należy czytać wyraźnie bez seplenienia, połykania końcówek wyrazów lub końcowych części zdania.
CZYTANIE PŁYNNE- polega na czytaniu tekstu całymi wyrazami, częściami zdania albo całymi zdaniami, bez zatrzymywania się przed trudniejszymi, dłuższymi wyrazami albo zbiegami spółgłosek w celu ułatwienia sobie percepcji. Dotyczy ono stosowania takiego tempa, jakie zapewnia dziecku stałą, chociaż powolną ciągłość wymawiania czytanego tekstu.
CZYTANIE BIEGŁE- jest to szybkie i poprawne rozpoznawanie wyrazów oraz zdań z jednoczesnym ich rozumieniem. Biegłość w czytaniu jest potrzebna w celu szybkiego zrozumienia tekstu. Wiąże się nie tylko z techniką lektury, lecz również z umiejętnością akcentowania wyrazów istotnych do przyswojenia treści. Umożliwia także czytającym, jak i słuchaczom, rozumienie logicznego sensu zdań przez uchwycenie wyznaczających odpowiednią recepcję akcentów i znaków przestankowych. Czytać biegle można tylko wtedy, kiedy się rozumie dany tekst, czyli kiedy jest on dostosowany do poziomu umysłowego dziecka. Biegłość albo tempo czytania określa liczba bezbłędnie przeczytanych wyrazów na minutę.
CZYTANIE WYRAZISTE- polega na uwzględnianiu w tekście odpowiednich pauz gramatycznych, logicznych i psychologicznych, na właściwej intonacji, tempie i modelowaniu głosu. Przez pauzy gramatyczne rozumiemy umiejętne przestrzeganie znaków przestankowych, natomiast pauzy logiczne stanowią przerwy w celu zaakcentowania w zdaniu pewnych wyrazów i podkreślenia treści zdania lub szczególnego nim zaakcentowania. Pauzy psychologiczne umożliwiają oddzielenie jednej partii materiału od drugiej, ze względu na nastrój i walory uczuciowe tekstu.

Rodzaje czytania

1. Czytanie głośne

2. Czytanie ciche

3. Czytanie informacyjne

4. Czytanie ze zrozumieniem

5. Czytanie krytyczne

Rozróżniamy cztery sposoby percepcji podczas czytania: czytanie literowe (w początko-wym etapie nauki), czytanie sylabowe (sylabizowanie charakterystyczne dla bardzo słabych czytelników), czytanie słowne, czytanie pojęciowe. To ostatnie jest często spotykane u osób czytających dużo, posiadających obszerną wiedzę i doskonałą pamięć wzrokową.

KATEGORIE CZYTANIA:

Czytanie na poziomie receptywnym, czyli ze zrozumieniem, polega na rozpoznawaniu wyrazów, liter, pojmowaniu ich znaczenia, na umiejętności odczytywania tylko tych informacji, które niesie tekst. Dziecko musi rozumieć wyrazy zawarte w tekście, gdyż tylko wtedy widzi ono sens w tym, co robi.
Ćwiczeniami rozwijającymi umiejętność czytania ze zrozumieniem są:
- dobór wyrazu do obrazka,
- dobór zdania do obrazka,
- narysowanie treści wyrazu, zdania,
- układanki wyrazowe, rozsypanki literowe, wyrazowe itp.

Czytanie krytyczne to umiejętność jednoczesnego odczytywania tekstu, rozumienia treści oraz ustosunkowania się do tego, co niesie ze sobą treść.
Ćwiczeniami kształtującymi czytanie krytyczne mogą być zadania polegające na:
- wyszukiwaniu ważnych materiałów,
- ocenie przedstawionych danych,
- odnalezieniu źródeł, na jakie autor się powołuje itp.

Czytanie twórcze to umiejętność polegająca nie tylko na rozumieniu tekstu, ustosunkowaniu się do niego, ale również na układaniu, wymyślaniu, tworzeniu dalszych losów bohaterów, zakończenia lub początku opowiadania itp.
Ćwiczeniami rozwijającymi tę umiejętność są:
- wdrażanie do analizy utworu poprzez inscenizacyjne formy wiązania słowa z działaniem, plastyką, ruchową ekspresją dziecka,
- układanie opowiadań,
- rozwiązywanie zagadek, rebusów, krzyżówek, szarad itp.

Fazy czytania według Tony Buzana:

1. Rozpoznawanie – czytelnik rozpoznaje litery alfabetu; etap ten zachodzi przed rozpo-częciem fizycznej czynności czytania.

2. Asymilacja – proces fizyczny, w trakcie którego światło odbija się od zapisanego sło-wa, jest przechwytywane przez oko, a następnie przez nerw wzrokowy przesyłane do mózgu.

3. Integracja wewnętrzna – odpowiednik zrozumienia podstawowego, odnoszący się do łączenia odczytywanych informacji z innymi, poznanymi wcześniej w trakcie lektury.

4. Integracja zewnętrzna – proces, w trakcie którego łączymy całą swoją dotychczaso-wą wiedzę z tym, co aktualnie czytamy.

5. Przechowywanie – można go ująć metaforycznie, jako „magazyn” informacji.

6. Gotowość i trwałość pamięci – umiejętność wydobycia z „magazynu” tego, co jest nam w danej chwili potrzebne.

7. Komunikowanie się – natychmiastowe lub późniejsze spożytkowanie zdobytej infor-macji.

3. Ćwiczenia ortograficzne, rodzaje

Ćwiczenia ortograficzne:
ODWZOROWYWANIE-wstępna faza przepisywania. Stosowane w pierwszym okresie nauki, kiedy dziecko pisze wg wzoru. Odwzorowywanie ma na celu prawidłowe odtworzenie graficznego wzoru poszczególnych liter, a nawet pojedynczych elementów litery. Ten sposób pisania trwa dopóki w umyśle dziecka nie powstanie wyobrażenie kształtu danego wyrazu lub litery, gotowy schemat motoryczny i odpowiadające danemu wyrazowi pojęcie znaczeniowe. Odwzorowywanie jest najczęściej stosowane podczas przyswajania nazw własnych (własne imię, nazwisko, adres, imiona rodziców)
PRZEPISYWANIE-polega na wzrokowym ujęciu przez ucznia wyrazu jako całości i odwzorowaniu go we właściwej postaci. Uczniowie podczas wykonywania tej czynności popełniają dużo błędów (czynność jednostajna, monotonna, wywołująca nudę i zmęczenie=brak skupienia uwagi). Podczas tego typu ćwiczeń należy stosować dodatkowe polecenia, np.: wpisanie właściwej litery lun grupy liter w odpowiednie miejsca w wyrazie, przekształcenie tekstu przeznaczonego do przepisania, przepisanie tekstu z podkreśleniem wyrazów zawierających trudność ortograficzną, ułożenie i przepisanie zdania lub zdań z rozsypanki wyrazowej. Podczas przepisywania uczniowie nie tylko utrwalają pisownię, lecz również bogacą słownictwo i poznają związki wyrazowe itp.

PISANIE Z PAMIĘCI (DORAŹNE I ODROCZONE)- polega na obserwacji i zapamiętaniu graficznej postaci wyrazu, zdania lub krótkiego tekstu, a następnie zapisanie go. Tego rodzaju ćwiczenie może mieć postać doraźnego pisania z pamięci albo pisania opartego na pamięci odroczonej, a więc nie bezpośrednio po obserwacji tekstu, lecz po dłuższej przerwie, nawet po kilku dniach. Obejmuje dwa etapy czynności: 
– pierwszy polega na przygotowaniu problemu ortograficznego (a więc 
odczytaniu i omówieniu występujących trudności ortograficznych) przez 
nauczyciela i uczniów; 
– drugi etap to zapisanie zapamiętanego tekstu przez uczniów, następnie 
sprawdzenie go i ewentualna korekta.
PISANIE ZE SŁUCHU- inaczej dyktanda, są ćw ortograficznym, podczas którego piszący uczniowie nie mają możliwości korzystania ze wzoru wyrazów i zdań przeznaczonych do zanotowania. Wyróżnia się kilka typów dyktand: wprowadzające nowy materiał ortograficzny, utrwalające umiejętności i nawyki oraz sprawdzające stopień opanowania pisowni.
PISANIE Z KOMENTOWANIEM- polegają na wyjaśnianiu wyrazów trudnych pod względem ortograficznym przed zapisem tekstu i wtedy mają charakter zapobiegawczy. Jeśli natomiast objaśnienia występują po napisaniu tekstu, stanowią rodzaj sprawdzianu. Ćwiczenia tego typu opierają się na świadomej i aktywnej pracy umysłowej uczniów.

3. Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu

Rodzaje ćwiczeń w mówieniu i w pisaniu – ich rola.

Są to umyślnie zorganizowane, zamierzone i uświadomione działania językowe ucznia, będące przeciwieństwem swobodnych wypowiedzi. Język przestaje tu być narzędzie nauki, jak na lekcjach analizy i interpretacji dzieła literackiego, lecz sam się staje przedmiotem poznania i świadomej, zamierzonej obróbki. Zadaniem ćwiczeń w mówieniu i w pisaniu jest powiększenie kompetencji językowej ucznia oraz doskonalenie sprawności i poprawności wypowiadania się zarówno w mowie, jak i w piśmie.

Składnikiem ćwiczeń w mówieniu i pisaniu są ćwiczenia słownikowo – frazeologiczne, ćwiczenia gramatyczno – stylistyczne, ćwiczenia kompozycyjne, ćwiczenia w pisaniu form dłuższych wypowiedzi.

Ćwiczenia słownikowo – frazeologiczne

Mają za zadanie powiększyć zasób czynnego i biernego słownictwa uczniów, rozwijać sprawność posługiwania się wyrazami i zapobiegać błędom słownikowo – frazeologicznym. Stanowią zwykle cząstkę lekcji poświęconej czytaniu i omawianiu tekstu literackiego bądź popularnonaukowego albo przygotowującej dłuższą wypowiedź.

I Rodzaje

a) nazywanie rzeczy, czynności, cech, osób, zjawisk; gromadzenie wyrazów wokół określonego tematu, np.

- sztaluga, malować, wybitny artysta malarz, sztuka

- droga – szosa, autostrada, ścieżka, dróżka, alejka, trakt, dukt, steczka;

iść – podążać, maszerować, biec, gnać, wlec się

b) łączenie wyrazów w związki frazeologiczne, np. ból – czuć ból, doznawać bólu, złagodzić ból, zapomnieć o bólu, sprawić komuś ból

c) uściślanie i określanie znaczenia wyrazów, np. oryginał – reprodukcja – kopia

d) dobieranie wyrazów bliskoznacznych, peryfraza, np.

- szybki, żwawy, skory

- Kopernik – wybitny polski astronom, wielki uczony, autor dzieła „O obrotach sfer niebieskich”

e) dobieranie wyrazu najtrafniejszego, np. Przeczytałem… powieść „W pustyni i w puszczy” (kawałek, cząstka, fragment, kilka kartek, rozdział)

f) wyrażanie ocen, np. postępek – brzydki, tchórzliwy, odrażający, szlachetny, chwalebny, śmiały.

II Przykłady ćwiczeń słownikowych

• Połącz wyraz symbol z czasownikami: uchodzić, być, przedstawić coś za pomocą…, stać się.

• Nazwij kolory jesiennych liści (przyniesionych do klasy).

• Zastosuj w sprawozdaniu słownictwo: obsada aktorska, schodzić z afisza, grać główną rolę.

• Na podstawie podanych zdań … podaj znaczenie wyrazu depresja…

• Określ znaczenie wyrazu samowola. W definicji podaj część określoną, określającą i cząstkę spajającą.

• Zbierz wyrazy bliskoznaczne wyrazu śpiewać. Najtrafniejszymi z nich uzupełnij podane zdania.

• Wyrazy oceniające dodatnio i oceniające ujemnie dopisz do wyrazu zebranie.

Ćwiczenia gramatyczno – stylistyczne

Ćwiczenia poszerzające uczniowski zasób struktur gramatycznych i usprawniające umiejętności celowego posługiwania się nimi w mowie i w piśmie.

Rodzaje

a) ćwiczenia składniowo – stylistyczne, np.

- stosowanie równoważnika zdania, imiesłowowego równoważnika zdania, zdania wielokrotnie złożonego;

- dobieranie synonimicznych struktur składniowych

- przekształcanie składniowe tekstu

b) ćwiczenia dotyczące części mowy i fleksji, np.

- zastępowanie powtarzających się rzeczowników zaimkiem

- przekształcenie tekstu napisanego w czasie przeszłym na tekst w czasie teraźniejszym

- pisanie tekstu z zastosowaniem trybu rozkazującego i trybu przypuszczającego

c) ćwiczenia słowotwórcze, np. stosowanie nazw wykonawców czynności jako sposób na zwięźlejsze formułowanie treści, wyrazów zdrobniałych i zgrubiałych dla wyrażenia emocji.

Ćwiczenia kompozycyjne

Ćwiczenia kształcące umiejętność budowania dłuższej wypowiedzi spójnej, uporządkowanej treściowo i graficznie – jeśli to wypowiedź pisemna.

Rodzaje

a) Sporządzanie planu tekstu czytanego bądź własne wypowiedzi

b) układanie wypowiedzi według sporządzonego planu

c) stosowanie stylistycznych środków kompozycyjnych, np. tak więc, toteż, podczas gdy, prócz tego, wyrazów i wyrażeń wskazujących na następstwo w czasie, np. obecnie, kiedyś, z kolei, wyrażeń i zwrotów tworzących metatekst w tekście, np. zacznę od…, teraz przejdę do…, po pierwsze…, na podstawie tego, co powiedziałem…

d) graficzne rozplanowanie tekstu (akapity, światło, a linea)

Ćwiczenia w pisaniu dłuższych form wypowiedzi

Formy wypowiedzi – dział ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, wyodrębniony w programie nauczania każdej klasy, oraz formy pisemnych i ustnych dłuższych wypowiedzi uczniów.

I Klasyfikacja

Dłuższe wypowiedzi realizowanie:

a) tylko pisemnie

b) tylko ustnie: rozmowa, dyskusja i głos w dyskusji (ten czasem pisemnie), przemówienie okolicznościowe

c) zarówno pisemnie, jak i ustnie: opowiadanie, opis (przedmiotu, wyglądu człowieka, sytuacji, przeżycia), sprawozdanie (z uroczystości, z lektury)

II Metody

Najefektowniejszą metodą jest metoda zajęć praktycznych. Doskonalenie jednak wypowiadania się w określonej formie dokonuje się głównie w pracy domowej. Toteż należy uczniów zapoznawać z:

a) wybranymi zasadami praktycznej stylistyki pozwalającymi im samodzielnie rozwiązać problem wykonawczy: Jak napisać? Są to zasady dotyczące tekstu, użycia słownictwa i struktur gramatycznych

b) techniką pracy nad własnym tekstem, tj. jego redagowaniem, z wyzyskaniem słowników

Ćwiczenia redakcyjne

Zbiorowe układanie lub poprawianie tekstu pod kierunkiem nauczyciela. Ich celem dydaktycznym jest zwiększenie sprawności posługiwania się językiem i nauczenie techniki pisarskiej.

I Rodzaje ćwiczeń redakcyjnych

a) układanie jednej z form dłuższych wypowiedzi

b) skracanie bądź wydłużanie tekstu

c) stylizowanie – pisanie tekstu w wybranym stylu bądź przekształcanie stylu tekstu na inny styl (np. oficjalny, nieoficjalny, współczesny – archaiczny, naukowy – popularnonaukowy)

d) parafrazowanie tekstu ze względu na nadawcę bądź adresata (np. nadawca mówi w 1 os. lp. lub 1 os. lm., jest człowiekiem albo mówiącym przedmiotem; adresatem jest dziecko lub dorosły.

Przedmiotem ćwiczeń redakcyjnych może być albo tekst poprawny – jako podstawa przekształceń – albo tekst mający różne braki. Uczniowie je wykażą i następnie poprawią.

II Integracja

Ćwiczenia redakcyjne łączą się z wszystkimi rodzajami ćwiczeń w mówieniu i pisaniu

a) dobieranie wyrazów bliskoznacznych o neutralnym zabarwieniu uczuciowym i stylistycznym

b) wybieranie wyrazu najtrafniejszego

c) dobieranie wyrazów nacechowanych stylistycznie: archaizmów, emocjonalizmów, profesjonalizmów itp.

d) posługiwanie się synonimicznymi konstrukcjami składniowymi, różnymi strukturami gramatycznymi

e) osiąganie zamierzonej kompozycji i spójności tekstu

f) rozplanowanie graficzne tekstu

III Przykłady ćwiczeń redakcyjnych

• Przekształć podany tekst, usuwając z niego zbędne elementy w celu uzyskania większej zwięzłości.

• Przekształć zdanie: Demonstrantów objęło tchnienie wolności, wyrażając jego treść własnymi słowami.

• Podany tekst przeredaguj tak, by stał się barwny, żywy, uczuciowy.

• Dokonaj archaizacji tekstu, wymieniając wyrazy współczesne na staropolskie: niedziela, spyża, jeno, akuratnie, rad, niełacno, prawić, pawęż.

• Przekształć tekst; usuń powtarzające się wyrazy, dodaj wyrazy poprawiające jego spójność, zlikwiduj błędy językowe i interpunkcyjne.

Ćwiczenia w korzystaniu ze słowników

I Zadania

a) pomaganie w wykonywaniu ćwiczeń językowych i pisaniu wypracowań

b) wdrażanie do posługiwania się słownikami w życiu pozaszkolnym

c) zapoznanie z rodzajami słowników i techniką posługiwania się nimi. Np. w trakcie ćwiczeń słownikowych związanych z czytanie lektur, omawianiem ich oraz układaniem form wypowiedzi wyzyskuje się słownik języka polskiego, słownik wyrazów bliskoznacznych, słownik frazeologiczny, słownik wyrazów obcych i słowniki terminologiczne; w trakcie ćwiczeń gramatycznych i gramatyczno – stylistycznych – słownik poprawnej polszczyzny, słownik frazeologiczny; w trakcie ćwiczeń ortograficznych – słownik ortograficzny i słownik języka polskiego.

II Zasady pracy ze słownikami

a) słowniki wprowadza się w poszczególnych klasach zgodnie z poleceniami programu nauczania

b) wprowadzając słownik, zapoznaje się uczniów z jego danymi bibliograficznymi, przeznaczeniem, zawartością, budową i techniką posługiwania się nim

c) zanim poleci się uczniom samodzielne odszukanie wskazanego hasła, najpierw trzeba samemu sprawdzić:

- czy wskazane hasło jest w słowniku

- czy wyjaśnienie, definicja, artykuł hasłowy mają odpowiedni stopień trudności

d) samodzielną pracę ze słownikami ( w domu i w czytelni) należy poprzedzić ćwiczeniami w klasie, pod kierunkiem nauczyciela

e) należy uczyć posługiwania się nie tylko częścią słownikową, ale również częścią wstępną słownika, co zwłaszcza dotyczy słownika ortograficznego i słownika poprawnej polszczyzny

f) każdy uczeń musi mieć słownik w ręku najmniej kilka razy w ciągu roku szkolnego

g) zestawy słowników językowych (i encyklopedii) powinny być w każdej klasie dostępne dla wszystkich uczniów i nauczycieli wszystkich przedmiotów.

III Przykłady ćwiczeń ze słownikami

• Na podstawie słownika wyrazów bliskoznacznych wymień powtarzające się w tekście wyrazy (np. bardzo i człowiek).

• Sprawdź w słowniku wyrazów obcych, jakie jest znaczenie wyrazów: filantrop, altruista.

• W słowniku frazeologicznym odszukaj związki wyrazowe wyrazu kierować.

• Sprawdź w tabeli form koniugacyjnych Słownika poprawnej polszczyzny odmianę czasowników płukać i płakać.

Poprawa wypowiedzi ustnych i pisemnych

I Wypowiedzi ustne

• Sposoby pośredniej poprawy

a) notowanie (w pamięci albo dyskretnie w zeszycie) rażących błędów językowych powtarzających się w danym środowisku (nie bierze się tutaj pod uwagę tzw. przejęzyczeń i przypadkowych pomyłek, gubienia struktur zdania „jęków namysłu” i innych jednorazowych, nietypowych zjawisk dopuszczalnych w języku mówionym

b) prowadzenie na podstawie zebranego materiału ćwiczeń mających na celu sukcesywną likwidację dostrzeżonych błędów na kolejnych lekcjach nauki o języku bądź ćwiczeń w mówieniu i pisaniu

c) omówienie łączne błędów dostrzeżonych na lekcji pod jej koniec, bez wskazywania „winnych”

d) organizowanie specjalnych lekcji na temat np. Nasze codzienne błędy językowe – raz na kilka tygodni; przy ewentualnym współudziale uczniów, mających za zadanie notowanie usłyszanych błędów językowych

e) prowadzenie przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela kącików kultury języka jako, np. działu gazetki klasowej czy szkolnej bądź samodzielnego organu

f) czytanie i omawianie na lekcji „kącików językowych” w prasie

g) ogłaszanie co jakiś czas jednego dnia „dniem bez błędów” itp.

II Wypowiedzi pisemne

• Praca nad poprawą. Składa się na nią:

a) przeczytanie wypracowania i jego analiza

b) wykazanie błędów

c) ocena

d) sformułowanie wskazówek dotyczących poprawy wypracowania i dalszej pracy ucznia nad doskonaleniem wypowiedzi pisemnej

e) wyciągnięcie wniosków odnośnie dalszej pracy nauczyciela nad całym zespołem uczniów.

Przedmiot analizy: treść i kompozycja wypracowania, poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna.

Wykazanie uczniowie błędów. Stosuje się tutaj klucz znaków, których rodzaj i liczbę ustala dla danej klasy nauczyciel w zależności od wiedzy o języku uczniów. Znaki zapisuje się innym kolorem na marginesie, np. błąd rzeczowy – rz albo rzecz.; błąd gramatyczny g. albo gr.; ewentualnie błąd składniowy – skł.; błąd fleksyjny – fl.; błąd w szyku wyrazów – szyk; błąd słownikowy lub frazeologiczny – sł., albo w., wyr., fraz.; błąd stylistyczny – st.; błąd ortograficzny – ort.; błąd interpunkcyjny – int.; opuszczanie wyrazów bądź treści – znak v; niezrozumiałe treści – sens albo ?Błędy zaznacza się również w tekście przez podkreślenie. Nie podkreśla się jedynie błędów ortograficznych, gdyż to powoduje to ich utrwalenie; wyraz błędnie napisany przekreśla się, a nad nim pisze się jego postać poprawną.

Sformułowanie wskazówek. Pod wypracowaniem pisze się ocenę cyfrową oraz krótką ocenę pisemną, rodzaj recenzji, wraz z ewentualnymi wskazówkami dotyczącymi sposobu poprawiania i uwagami na temat dalszej pracy ucznia.

• Omawianie pracy klasowej. Każda praca klasowa (niektóre trudniejsze wypracowania domowe też) musi być omówiona wg przykładowego planu

a) odczytanie najlepszego wypracowania i ewentualnie najgorszego; wykazanie dodatnich stron jednego i braku drugiego ( bez podania nazwiska ucznia, który napisał najgorszą pracę, ale z podaniem autora najlepszej)

b) omówienie błędów powtarzających się: ich istoty, przyczyn, klasyfikacji, wspólna ich poprawa na tablicy

c) rozdanie zeszytów klasowych

d) indywidualne rozmowy z uczniami

e) poprawianie przez uczniów własnych prac pod kierunkiem nauczyciela lub w domu.

• Sposoby poprawy przez ucznia. Pierwszą poprawę robi uczeń zazwyczaj po napisaniu „na brudno”, przekreślając, pisząc od nowa, sprawdzając w słowniku ortograficznym itp., aby potem przepisać „na czysto”. Po sprawdzeniu przez nauczyciela poprawia w sposób przez niego wskazany, np. błędy ortograficzne, słownikowe, frazeologiczne, fleksyjne, opuszczenia wyrazu, zapisując poprawne postacie wyrazów i związków wyrazowych bądź brakujące wyrazy na marginesie na linii popełnionego błędu. Błędy rzeczowe, składniowe, stylistyczne, interpunkcyjne, braki treściowe poprawia pod wypracowaniem, przekształcając odpowiednio błędne fragmenty tekstu.

Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu
Celem organizowanych ćwiczeń w mówieniu i pisaniu są następujące składniki:
a) Bogacenie zasobu słownictwa czynnego i biernego
b) Kształcenie umiejętności doboru wyrazów oraz odpowiednich wyrażeń i wytworówa.
c) Zwiększenie poprawności gramatycznej i ortograficznej
d) Doskonalenie stylu
e) Kształcenie umiejętności wyrażania treści w określonej formie stylistyczneh
Metodyka tego działu ćwiczeń musi mieć na względzie:
1. Zasób myśli, uczuć, pragnień i w ogóle przeżyć
2. Zasób środków językowych
3. Chęć wypowiedzenia się i powiadomienia kogoś o własnych przeżyciach

3. Pismo i pisanie.

Gotowość do nauki pisania.
U podstaw pisania leży odpowiednie wyrażenie słuchowe połączone z wyobrażeniami wzrokowymi i ruchowymi umożliwiającymi wykonanie sprawnych, skoordynowanych ruchów ręki.
1. Charakter wieloogniwowy ( najpierw analizujemy kształty liter, postrzegamy rozmieszczanie ich w przestrzeni, przyporządkowanie odpowiednich głosek literom, ruchy przekładania obrazu wzrokowo-słuchowego na charakter graficzny)
2. Charakter zautomatyzowany.
Pismo można odczytywać pod wieloma aspektami: (ale Konopnicka podala 1 :P)
Aspekt graficzny:
-czytelność (obraz graficzny głoski musi być zgodny literom)
-estetyka
-pisemność
Pismo dziecka jest poprawne gdy odpowiada zasadniczym wymogom czytelności. Pisemności i estetyczności.

Błędy w pisaniu:
- konstrukcyjne – polega na naruszeniu w piśmie kształtu liter z konfrontacji z jej wzorem, np. niedopełnienie kształtu litery, nieproporcjonalny układ elementów, zniekształcenia linii
- w łączeniu danej litery z innymi np. brak łączenia między literami lub niewłaściwe połączenia
- błędy w nieproporcjonalności kreślonych liter i różnej wielkości liter w tej samej kategorii
• Niewłaściwe zagęszczenie liter
• Zachwianie proporcji liter w wyrazie
• Nierównomierne ułożenie pod względem wysokości
• Niewłaściwe odstępy między wyrazami
- błędy niejednolitego pochylenia pisma
• Zmiany kierunku pochylenia liter w wyrazie
• Zmiany kierunku pochylenia wyrazu w tekście

3. Przyczyny trudności w nauce czytania i pisania.

a) Zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem obwodowych narządów mowy lub słuchu. Dziecko wtedy źle naśladuje brzmienie poznawanych głosek i w związku z tym nieprawidłowo czyta wyrazy i błędnie je zapisuje.
b) Przewlekłe schorzenia stanowiące podłoże trudności w nauce.
c) Nieprzystosowanie społeczne dziecka, brak motywacji do nauki oraz zaburzenia rozwoju emocjonalno- społecznego.
d) Zaburzenia procesów nerwowych będące źródłem trudności w pisaniu (nadpobudliwość psychoruchowa, poznawcza i emocjonalna).
e) Niekorzystne czynniki środowiskowe, błędy wychowawcze, zła atmosfera w domu, powodująca zaburzenia w życiu uczuciowym dziecka.
f) Niewłaściwe metody i poziom pracy dydaktyczno- wychowawczej szkoły (zbyt liczne klasy, brak indywidualizacji nauczania, słaby kontakt z nauczycielem).
g) Fragmentaryczne zaburzenia funkcji percepcyjno- motorycznych- określane dysleksją lub legastenią.