PODSTAWY FINANSÓW - WYKŁAD

13.03.2010

*Podstawy finansów – Fedorowicz Z. Poltex 2000

Podstawy nauki finansów – Owsiak S. PWE 2002

Finanse i prawo finansowe – Majchrzycka-Guzowska

Egzamin : test + pytania

Finanse – ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.

Finanse w sensie ogólnym – zjawiska i procesy pieniężne.

Do zjawisk finansowych zaliczamy te zjawiska, w których pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni pieniężnych.

Finanse to zasoby pieniężne, operacji i normy prawne ich dotyczące.

Finanse to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

Finanse można określić jako ogół zjawisk i stosunków finansowych powstających w związku z tworzeniem, transferem, gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

* Finanse to zjawiska ekonomiczne, w których mamy ruch (przepływ) pieniądza (tworzenie, gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych).

Zjawiska finansowe a zjawiska pieniężne

Zjawisko finansowe > zjawisko pieniężne

Zjawisko finansowe = zjawisko pieniężne który jest właściwy?

*Zjawisko finansowe < zjawisko pieniężne

Nie występuje ruch pieniądza : nr p PIT-ach, ustalanie ceny, ustalanie kursów walut

Zjawiska pieniężne : analiza finansowa, ustalanie ceny, ustalanie kursów walut.

Umiejscowienie zjawisk ekonomicznych

Zjawiska ekonomiczne
Zjawiska pieniężne
Zjawiska finansowe

Produkcja Podział Wymiana Konsumpcja

nie występują występują finanse występują finanse nie występują finanse (np. dywidenda, (np. świadczenie pracy) finanse

odprowadzanie podatku) (wyjątek, kiedy nie

występują to

deputat węglowy)

oddziaływanie oddziaływanie

finansów finansów

Finanse – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych .

Nauka finansów – nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych (jedna z gałęzi ekonomii).

Gospodarka finansowa – obejmuje wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych w tym :

- przygotowanie operacji pieniężnych;

- faktyczną ich realizację;

- ewidencję, sprawozdawczość, analizę tych zjawisk.

Polityka finansowa – dokonywanie wyborów zarówno celów, jakie mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej, jak i sposobów i metod ich osiągania.

Prawo finansowe – ogół norm prawnych regulujących działalność finansową.

System finansowy – zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom dokonywanie operacji finansowych.

Klasyfikacja zjawisk finansowych

1/ Kryterium przedmiotowe – wyodrębnienie rodzajów zjawisk pieniężnych (strumieni pieniężnych) niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydatków bądź uzyskując przychody pieniężne (wpływy).

Rodzaje strumieni pieniężnych :

1/ Przychody i wydatki ekwiwalentne (rynkowe) – ruchowi pieniądza towarzyszy ruch dóbr.

2/ Przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery) – przemieszczanie pieniądza

np. zapłata podatku, cła, zasiłek, renta, emerytura, dotacje, odsetki od kredytu.

3/ Przychody i wydatki kredytowe – kreowanie pieniądza i wycofywanie pieniądza z obiegu

np. Bank X udzielił kredytu firmie Y. Firma Y zwróciła kredyt bankowi. Bank udzielając

kredytu emituje nowy pieniądz.

W pkt.1-3 występuje ruch pieniądza.

* Różnice : w pkt. 2 i 3 ruchowi pieniądza nie towarzyszy ruch dóbr, tak jak w pkt.1.

*Podobieństwa : Jedna strona ma przychód, a 2 str. ma wydatek (dot. wszystkich punktów).

*Pyt. na egz. : wymień podobieństwa i różnice między rodzajami strumieni pieniężnych.

Kredyt – jest podst. źródłem emisji pieniądza.

Ekonomicznym źródłem pokrycia tej emisji są zdeponowane środki.

Dla banku kredyt to nie wydatek – zwrot kredytu nie jest dla banku przychodem.

Odsetki są wydatkiem dla kredytobiorcy, są przychodem dla banku.

2/ Kryterium podmiotowe – uwzględnia rodzajowe zróżnicowanie jednostek gospodarujących, które uzyskują przychody, realizują wydatki i gromadzą zasoby pieniężne.

Grupy zjawisk finansowych :

1/ Finanse przedsiębiorstw – najważniejsze ogniwo – ruch pieniądza nie jest możliwy

bez tego ogniwa.

2/ Finanse ludności (gospodarstw domowych)

3/ Finanse państwa i samorządów terytorialnych (publiczne)

4/ Finanse banków i innych instytucji kredytowych.

5/ Finanse ubezpieczeń.

W obrębie tych zjawisk występuje ruch pieniądza.

Finanse w ujęciu funduszowym

Fundusz – podstawowa forma organizacyjna funkcjonowania finansów. Umożliwia on gromadzenie środków pieniężnych przez określony podmiot.

Kryteria klasyfikacji funduszy :

a/ własność :

-fundusze publiczne

-fundusze prywatne

b/ funkcje ekonomiczne podmiotów :

- fundusze państwa (rządowe, samorządowe)

- fundusze banków

- fundusze przedsiębiorstw

- fundusze towarzystw ubezpieczeniowych

- fundusze towarzystw inwestycyjnych

- fundusze ludności

c/ zakres :

- fundusz makroekonomiczny

- fundusz mikroekonomiczny

d/ przeznaczenie (przedmiot finansowania) :

- fundusz o przeznaczeniu ogólnym

- fundusze specjalistyczne (celowe)

Funkcje finansów.

Funkcja rozdzielcza – przesuwanie wartości materialnych ( produktów i usług) przy pomocy pieniądza, poprzez tworzenie funduszy nabywanych podmiotów.

Funkcja kontrolna – polega na odczytywaniu z przebiegu zjawisk finansowych sygnałów o przebiegu zjawisk rzeczywistych w tzw. realnej sferze gospodarowania.

Funkcja bodźcowa – polega na wykorzystywaniu instrumentów finansowych w kształtowaniu zjawisk finansowych.

Funkcja rozdzielcza:

• podstawowa funkcja finansów

• nie jest wszechogarniająca, tzn. że w procesie podziału i wymiany pewnych wartości finanse w ogóle nie występują, w innych zaś współuczestniczą, czyli występują obok innych instrumentów podziału

• realizacja tej funkcji wiąże się z tworzeniem funduszy nabywczych

• stosowane są 2 podstawowe metody tworzenia funduszy ( przepływu środków):

  • zwrotna

  • bezzwrotna

Zakres występowania finansów w ich funkcji rozdzielczej.

Forma wymiany	Zakres finansów	Rola i funkcja pieniądza
naturalna	brak	miernik wartości
reglamentowana ( pieniężna i naturalna)	współuczestnictwo	miernik wartości środek płatności środek cyrkulacji
rynkowa ( pieniężna)	pełne uczestnictwo	miernik wartości środek płatności środek cyrkulacji środek nabywczy

Fundusz nabywczy – część ogółu zasobów pieniężnych danego podmiotu, która dotyczy nabycia dóbr i usług na rynku.

Potencjalny fundusz nabywczy danego okresu ( uzyskany w danym okresie) = suma wszystkich przychodów tego okresu pomniejszona o wydatki redystrybucyjne i kredytowe.

Fnp = (Pe + Pr + Pk) – (Wr + Wk)

Fnp - potencjalny fundusz nabywczy

Pe- przychody ekwiwalentne

Pr- przychody redystrybucyjne

Pk- przychody kredytowe

Wr – wydatki redystrybucyjne

Wk – wydatki kredytowe

Fundusz nabywczy zrealizowany w danym okresie = potencjalny fundusz nabywczy skorygowany o zmianę stanu rezerw pieniężnych i oszczędności ( z tego może być pytanie )

Fnz = (Pe + Pr + Pk) – (Wr + Wk) ± O

Fnz - fundusz nabywczy zrealizowany

O – oszczędności

Metody tworzenia funduszy.

Metoda bezzwrotna prowadzi do statecznego kształtowania funduszy nabywczych. Przepływy dokonywane są przez wynagrodzenie za pracę , emerytury, zasiłki , podatki , dotacje budżetowe. Ponieważ transfery bezzwrotne występują w gospodarce budżetowej metoda ta zwana jest też metodą budżetową.

Metoda zwrotna dotyczy przekazywania pieniądza w formie pożyczek, kredytów bankowych. Powoduje czasowe zwiększenie funduszu nabywczego i wiąże się z bankami. Tę metodę realizacji funkcji rozdzielczej finansowej nazywamy też metodą kredytową.

Nie oznacza to , że transfery bezzwrotne nie występują poza systemem budżetowym i że transfery zwrotne nie występują poza systemem kredytowym .

Funkcja kontrolna:

• wynika z funkcji rozdzielczej finansów

• informacje mają charakter ogólny i dają sygnał do bardziej szczegółowych badań

• wieloznaczność sygnałów

• szybkość sygnałów ( dostarcza ich każda transakcja pieniężna)

• bezpośredniość sygnałów ( wykonywanie funkcji kontrolnej finansów nie wymaga żadnych dodatkowych urządzeń poza tymi, które służą gromadzeniu i podziałowi zasobów pieniężnych)

• funkcja ta nazywana jest również sygnalizacyjną, albo informacyjną

Funkcja bodźcowa:

• instrumenty finansowe kształtują fundusze nabywcze

• instrumenty finansowe wpływają na decyzje podmiotów , do których są skierowane

• możliwość realizacji funkcji bodźcowej zależy od stopnia odczuwalności instrumentów, od ich wpływu na rezultaty działalności podmiotów

• funkcja ta nazywana jest też stymulacyjną

Instrumenty finansowe stanowią złożony zespół narzędzi pieniężnych wykorzystywanych przez różne podmioty do osiągnięcia różnych celów, w różnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego , w ramach różnych stosunków ( transakcji) gospodarczych.

W wąskim ujęciu są to dowody potwierdzające własność , są nimi papiery wartościowe.

W szerszym ujęciu zaliczamy do nich np. podatki , cła, opłaty , kursy walutowe , stopy procentowe.

System finansowy.

System finansowy to zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych , aktów prawnych, instrumentów finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom dokonywanie operacji finansowych.

Elementy systemu finansowego w ujęciu podmiotowym ( podsystemy) :

• system finansów publicznych

• system finansów przedsiębiorstw

• system bankowo - kredytowy

• system finansowy ubezpieczeń.

Rodzaje dóbr.

Dobra publiczne – dobra, które ze względu na cechy fizyczne mogą służyć społeczeństwu lub zbiorowości lokalnej ( woda, powietrze, drogi , bezpieczeństwo zewnętrzne itp. ) Są to tzw. „ czyste dobra publiczne”.

Dobra społeczne – dobra mogące być ze względu na cechy fizyczne dobrami prywatnymi , ale ze względu na przyjętą przez władzę publiczne politykę społeczną są dostępne dla każdego obywatela

( edukacja , ochrona zdrowia ).

Dobra prywatne – dobra , z których korzysta jedna osoba lub określona grupa osób.