Badanie fizykalne BTLS
Głowa
zaczynamy od badania twarzoczaszki - szukamy zmian w kośćcu, złamań, wklęśnięć, uszkodzeń zębów, oczu, wysączających się płynów z nosa lub uszu
badanie mózgoczaszki - poprzez delikatne ale stanowcze przesunięcie dłońmi po całej czaszce, poszukujemy wpukleń w czaszce, guzów, krwi, części ruchomych
Szyja
poprzez ocenę wzrokową szukamy zranień, krwotoków
poprzez ocenę palpacyjną szukamy zmian w kośćcu, na tylnej części szyi
Klatka piersiowa
ocena wzrokowa - ruchy klatki piersiowej, ślady krwi, krwotoki
ocena palpacyjna - poprzez ułożenie dłoni równomiernie na lewej i prawej części klatki piersiowej i delikatny ale zdecydowany ucisk (koniecznie pionowo) szukamy złamań żeber, w zależności od wielkości klatki piersiowej czynność powtarzyamy w jednym, dwóch czy też trzech miejscach tak aby zbadać całą klatkę piersiową
Brzuch
ocena wzrokowa - szukamy krwawień, przerwania tkanki, wytrzewienia, zasinień
ocena palpacyjna - stosując umiarkowany ucisk badamy dłońmi brzuch dzieląc go sobie na cztery części, kolejno uciskamy lewą górną częśc, prawą górną, prawą dolną i lewą dolnączęść brzucha- szukamy miejsc twardych i miejsc bolesnych.
Miednica
ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnego ułożenia lub nienaturalnej ruchomości miednicy.
ocena palpacyjna - obie dłonie ułożone są na obu talerzach miednicy, stosując zdecydowany ucisk pionowo w dół i lekko na zewnątrz szukamy ruchomości w kośćcu miednicy, następnie ściskamy miednicę do środka również poszukując ruchomości kośćca.
Kończyny dolne
ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnych ułożeń kończyny, opuchlizn
ocena palpacyjna - ściskając szybkimi zdecydowanymi ruchami kończynę dolną od uda do stopy szukamy ruchomości w kośćcu, następnie zginamy równocześnie kończynę dolną w trzech stawach - biodrowym, kolanowym i skokowym szukając ograniczeń w ruchomości tych stawów.
Kończyny górne
ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnych ułożeń kończyn, opuchlizn
ocena palpacyjna - ściskając szybkimi zdecydowanymi ruchami kończynę od ramienia do dłoni szukamy ruchomości kośćca, następnie zginamy kończynę równocześnie w stawie ramiennym, łokciowym, nadgarstku i paliczki palców szukając ograniczeń w ruchomości stawów.
Badanie pleców i pośladków.
ocena palpacyjna - poszkodowanego obracamy na bok, przy pomocy drugiego ratownika stabilizującego głowę, aby nie zmieniła pozycji względem ciała, wolną dłonią szukamy poprzez ucisk pleców i pośladków poszkodowanego śladów krwi, ewentualnych ciał obcych, zmian w kośćcu.
Należy pamiętać, że:
jeżeli badanie stanu świadomości wykaże, że poszkodowany jest nieprzytomny to priorytetowo należy wezwać natychmiast pomoc
jeżeli badanie krążenia i oddychania wykaże brak któregokolwiek to należy priorytetowo zapewnić sobie przyjazd karetki pogotowia i rozpocząć niezwłocznie czynności resuscytacyjne.
wyjątkiem od powyższego będzie występowanie krwotoków (nie krwawień), należy je szybko zaopatrzyć zanim rozpoczniemy resuscytację krążeniowo - oddechową.
badanego należy badać w pozycji zastanej, dopiero po ukończeniu badania miejsc dostępnych obracamy poszkodowanego i badamy pozostałą część ciała poszkodowanego.
badanie musi być poprowadzone szybko i rzeczowo
opatrujemy poszkodowanego w zależności od priorytetów - RKO, tlenoterapia, krwotoki, zabezpieczenie kręgosłupa w odcinku szyjnym -dopiero w dalszej kolejności złamania, zwichnięcia i skręcenia stawów, krwawienia.
pamiętaj zawsze o zastosowaniu komfortu termicznego tak szybko jak to możliwe
pamiętaj o wsparciu psychicznym poszkodowanego
pamiętaj o zastosowaniu pozycji przeciwwstrząsowej adekwatnej do sytuacji.
pamiętaj o stałej obserwacji stanu poszkodowanego.
System segregacji poszkodowanych popularnie nazywany TRIAGEM (fr. segregacja, sortowanie) służy do oceny stanu poszkodowanego i rokowania na przeżycie następnej doby. Wprowadzenie systemu START (ang. Simple Triage And Rapid Treatment - prosta segregacja i szybkie leczenie) miało za zadanie uproszczenie procedur segregacji. Cel TRIAGU to pomoc jak największej liczbie ofiar wypadku w jak najkrótszym czasie. Triage ma zastosowanie, gdy mamy odczynienia z wypadkiem masowym lub katastrofą.
Wypadek masowy – jest to nagły wypadek, w którym uczestniczy duża liczba osób poszkodowanych. Pomocy w zdarzeniu masowym udzielają jednostki lokalne. Zdarzenie to wymaga przeprowadzenia segregacji medycznej. O uznaniu zdarzenia za masowe decyduje kierownik pierwszego przybyłego na miejsce zespołu ratowniczego.
Katastrofa - jest to zdarzenie w którym liczba ofiar przewyższa możliwości lokalnych służb ratowniczych. Jest to podstawowa kwestia różnicująca wypadek masowy od katastrofy.
W tzw. fazie „konsolidacyjnej” zdarzenia masowego, jedną z czynności obok sprawnego zarządzania jednostkami ratowniczymi i nagromadzeniu całego potrzebnego sprzętu na miejscu zdarzenia, jest wstępna segregacja poszkodowanych. Należy pamiętać, iż segregacja ofiar wypadku masowego to proces dynamiczny, trwający do końca akcji ratunkowej. Bardzo często mamy do czynienia z nagłym pogorszeniem stanu poszkodowanego, co wiąże się z zakwalifikowaniem go do innej grupy poszkodowanych.
Prowadzący wstępna segregacje na miejscu zdarzenia oznacza poszkodowanych kodem barwnym : czerwony, żółty, zielony i czarny. Czas jaki ratownik może przeznaczyć na jednego poszkodowanego to 30 sekund. W Polsce wykorzystywany jest system segregacji START. W systemie tym kluczowa jest:
1. Ocena świadomości:
Skala AVPU :
A - ALERT - pacjent przytomny skupia uwagę
V - VERBAL, VOICE- pacjent reaguje na polecenia głosowe,
P - PAIN - pacjent reaguje na polecenia bólowe
U - UNRESPONSIVE - pacjent nieprzytomny , nie reaguje na bodźce
2. Ocena oddechu po udrożnieniu dróg oddechowych
3. Ocena krążenia - tętno na tętnicy promieniowej lub/i powrót włośniczkowy
Segregacje możemy podzielić na dwa procesy:
segregacje pierwotną – w celu wyodrębnienia grupy najbardziej poszkodowanych używamy kodu barwnego.
segregacje wtórną – prowadzi ją lekarz w miejscu zdarzenia po wprowadzeniu procedur ratowniczych
• Przykłady urazów w poszczególnych grupach oznaczonych kodem barwnym:
czerwony - pomoc do 5 minut
- nieprzytomny
- poszkodowany we wstrząsie
- poszkodowany z OZW
- poszkodowany w stanie astmatycznym
- poszkodowany z oparzeniem dróg oddechowych
- poszkodowany z niestabilną klatką piersiową
- kobieta w ciąży
- poszkodowany z urazem kregosłupa z porażeniem!
- poszkodowany z mnogimi i wielomiejscowymi złamaniami kości długich
żółty - pomoc do 20 minut
- poszkodowani z izolowanym złamaniem kości podudzi
- poszkodowani z izolowanym złamaniem kości obu kończyn górnych
- poszkodowany z urazem kręgosłupa bez uszkodzeń rdzenia
- poszkodowany z urazem głowy, przytomny lub splatany (A lub V ze skali AVPU)
- poszkodowany bez widocznego urazu głowy, zachowujący się nielogicznie, irracjonalnie
- dzieci do 6 roku życia;
zielony - pomoc odroczona do 45 minut
- osoby bez obrażeń;
- osoby mogące same się poruszać (wyjść z miejsca zdarzenia o własnych siłach)
- poszkodowani z powierzchownymi ranami
- poszkodowani oparzeni do 10% I i II stopnia
- poszkodowani ze złamaniem pojedynczych kości przedramienia, dłoni stopy
czarny - osoby uznane za nie do uratowania
- nieprzytomny bez oddechu po udrożnieniu dróg oddechowych;
- osoby bez tętna;
- poszkodowany w widocznymi ciężkimi obrażeniami czaszki i uszkodzeniami tkanki mózgowej;
- poszkodowani z obrażeniami całej powierzchni ciała z przewagą II i III stopnia;
- rozległe urazy zmiażdżeniowe ciała.
Kolor czarny przyznaje tylko i wyłącznie lekarz. Segregacje medyczną prowadzi lekarz, pielęgniarka ratunkowa, ratownik medyczny lub strażak ratownik.
Segregacja to bardzo obciążające zadanie. Decyzja kogo należy ratować w pierwszej kolejności budzi wiele kontrowersji. Należy jednak pamiętać, iż nadmierne skupienie się na ofiarach zakwalifikowanych do kodu „czarnego”, zwiększyłoby liczbę ofiar śmiertelnych uprzednio uznanych za „do odratowania”