Izrael Turcja Liban

Agnieszka Norwa

a.norwa@doktorant.umk.pl

nr albumu: 266270

Systemy społeczno-polityczne Izraela, Turcji i Libanu

  1. Izrael

    1. Informacje ogólne

Izrael1 jest państwem położonym na Bliskim Wschodzie w południowo-zachodniej części kontynentu azjatyckiego. Od północy oraz północnego wschodu graniczy z Libanem i Syrią, od wschodu z Jordanią, od południowego zachodu z Egiptem. Na niewielkim odcinku posiada dostęp do Morza Czerwonego, zaś od zachodu otacza je Morze Śródziemne.

Powierzchnia Izraela wynosi obecnie 22 145 km kw.

W populacji liczącej 7,66 miliona większość stanowią Żydzi (75,0%). Drugą co do wielkości grupę stanowią Arabowie (20%). Mniejszą grupą etniczną są Samarytanie. Pod względem wyznaniowym w Izraelu występuje duże zróżnicowanie – obok żydów (praktycznie cała żydowska ludność, w tym 20% to żydzi ortodoksyjni) mieszkają również muzułmanie (Arabowie), chrześcijanie i druzowie, jak również inne mniejsze grupy religijne. Izrael to państwo wyznaniowe – dominującą, państwową religią jest judaizm.

90% ludności mieszka w miastach. Prawie 1/3 ludności koncentruje się w zespole miejskim Tel-Awiw – Jaffa, stanowiącym główne centrum przemysłowe, handlowe, finansowe oraz kulturalno-naukowe Izraela. Inne większe miasta to: Jerozolima, Hajfa.

Jerozolima jest stolicą państwa (proklamowaną w 1950), siedzibą rządu i największym miastem, podczas gdy finansowym centrum Izraela jest Tel Awiw.

Języki urzędowe to hebrajski i arabski.

Państwo Izrael jest podzielone na sześć głównych dystryktów, nazywanych mehozot: Północny, Hajfa, Centralny, Tel-Awiw, Jerozolima i Południowy. Dodatkowo dystrykty są podzielone na piętnaście poddystryktów, nazywanych nafot, które dalej dzielą się na pięćdziesiąt naturalnych regionów.

Współczesny Izrael jest państwem młodym, ukształtowanym dopiero w połowie ubiegłego wieku.

29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwaliło rezolucję w sprawie podziału Palestyny na dwa suwerenne państwa: żydowskie i arabskie. 14 maja 1948 roku zgodnie z decyzją ONZ państwo Izrael proklamowało niepodległość – Rada Narodowa przyjęła przygotowaną wcześniej Deklarację Niepodległości, proklamującą powstanie na terytorium Palestyny państwa żydowskiego pod nazwą Państwo Izrael, jednak okoliczne państwa arabskie odmówiły zaakceptowania planu i już 15 maja 1948 roku rozpoczęły wojnę. I wojna izraelsko-arabska potwierdziła niepodległość i poszerzyła granice państwa żydowskiego poza zasięg przewidziany przez plan ONZ. Od tamtej pory do dzisiaj Izrael nieustannie tkwi w konflikcie z wieloma ościennymi państwami arabskimi. Przez ten czas prowadził kilka wojen. Od swego powstania granice Izraela ze wszystkimi sąsiednimi państwami były tematem sporów. 11 maja 1949 roku Izrael stał się pełnoprawnym członkiem ONZ2.

  1. Flaga Izraela

Flaga Izraela jest białym prostokątem z dwoma poziomymi niebieskimi pasami i umieszczoną na środku niebieską gwiazdą Dawida (Gwiazda Dawida – Tarcza Dawida to symbol narodowościowy, nie religijny).

Niebiesko-biały sztandar z gwiazdą Dawida został ustanowiony flagą Izraela przez Tymczasową Radę Państwa 28 października 1948 roku. Jest on odwzorowaniem flagi syjonistycznej, która po raz pierwszy pojawiła się na I Kongresie Syjonistycznym w Bazylei w 1897 roku. Jej projektodawcą był Dawid Wolffsohn (jeden z przywódców syjonistycznych). Sztandar , czyli niebiesko-biała flaga była rozwiniętym tałesem, czyli szatą modlitewną, w formie białego prostokąta zdobionego wzdłuż boków błękitnymi lub czarnymi pasami. Biorąc pod uwagę ten związek, flagę Izraela można uważać za najstarszą na świecie.

  1. Godło – herb Izraela

Państwowym godłem Izraela jest menora – złoty świecznik z gałązkami oliwnymi po bokach i napisem w tłumaczeniu na język polski Izrael.

Godło opiera się na wersecie z księgi proroka Zachariasza: „... Widzę świecznik, cały ze złota, a u jego szczytu zbiornik, podtrzymujący siedem lamp, a każda lampa ma siedem palników. I dwie oliwki stoją, jedna z prawej, a druga z lewej strony zbiornika”.

Menora stanowi symbol narodu żydowskiego. Światło tego złotego świecznika oświetlało wnętrze Świątyni już w tułaczce dzieci Izraela po Pustyni Synaj. Jej światło rozświetlało I i II Świątynię w Jerozolimie. Od tamtych czasów menora służy jako symbol spuścizny żydowskiej w niezliczonych miejscach i w różnych formach.

Menora została wybrana jako oficjalny emblemat państwa Izrael. Symbol ten można dzisiaj zobaczyć na wielu budynkach rządu izraelskiego, na gmachach ambasad Izraela na całym świecie, sądach izraelskich, oficjalnych materiałach piśmiennych oraz na sztandarze prezydenta Państwa Izrael.

  1. Hymn Izraela

Hatikwa (hebr. HaTikva - Nadzieja) jest hymnem państwowym Izraela. Hymn został napisany w 1878 roku przez Naftalego Herca Imbera, świeckiego galicyjskiego Żyda, który w 1882 wyemigrował do Palestyny. Treścią słów hymnu jest „nadzieja” – syjonistyczne pragnienie utworzenia państwa żydowskiego w Ziemi Izraela.

Ten dziewięcio-zwrotkowy wiersz wyrażał jego uczucia i myśli powstałe na skutek budowy jednego z pierwszych żydowskich osiedli w Palestynie. Pieśń zyskała dużą popularność wśród żydowskich osadników w Palestynie. Podczas I Kongresu Syjonistycznego w Bazylei w 1897 roku stała się hymnem Światowej Organizacji Syjonistycznej.

Gdy w 1948 proklamowano powstanie państwa Izrael, pieśń Hatikwa została nieoficjalnym hymnem państwowym. Dopiero w listopadzie 2004 roku Kneset (Parlament) uchwalił Prawo o Hymnie i Herbie Państwowym, które usankcjonowało pieśń Hatikwa jako oficjalny hymn państwowy Izraela.

We współczesnej interpretacji tekst hymnu obejmuje tylko pierwszą zwrotkę i refren pierwotnego wiersza. Najważniejszą treścią pozostałych zwrotek jest nadzieja utworzenia niezawisłego i wolnego państwa w Ziemi Izraela.

Nadzieja nasza

(tłum. ks. dr Bernard Wodecki)

Jak długo w sercu tętni krew,
Dusza żydowska życiem drga,
I w stronę Wschodu, hen, się rwie,
Wzrok do Syjonu biegnie bram.

Tak ufność w nas nie zaginie,
Nadzieja dwóch tysiącleci,
Wolnym lud będzie w własnej krainie,
W Syjońskiej ziemi, w Jerozolimie3.

  1. System polityczny Izraela

Izrael jest republiką demokratyczną parlamentarno-gabinetową. Władza wykonawcza spoczywa w rękach premiera, stojącego na czele rządu. Władza ustawodawcza jest podzielona pomiędzy rząd i parlament (Kneset). Władzę sądowniczą powierzono niezawisłym sądom. Jest to klasyczna zasada trójpodziału władzy.

Gdyby zapytać o wzorce izraelskiego systemu politycznego, to członkowie Knesetu zapewne wskazaliby z dumą na Wielką Brytanię – głównie ze względu na brak spisanej konstytucji (w 1948 roku zdecydowano się tworzyć strukturę konstytucyjną państwa „krok po kroku”). Są jednak badacze, którzy odrzucają to porównanie, doszukując się w systemie Izraela konglomeratu wielu systemów politycznych: amerykańskiego, rosyjskiego, niemieckiego, francuskiego, jugosłowiańskiego4.

Jak wspomniałam, Państwo Izrael nie posiada konstytucji pisanej, w 1948 roku Tymczasowa Rada Państwa odrzuciła koncepcję napisania konstytucji dla nowo powstałego państwa. Nie przyjęto jednego aktu, lecz system, który polega na powolnym, rozdział po rozdziale, tworzeniu konstytucji. Do tej pory powstało 11 „rozdziałów”, a każdy z nich nazywany jest „Prawem Podstawowym”, są to:

  1. Ustawa zasadnicza o Knesecie (1958)

  2. Ustawa zasadnicza o ziemiach Izraela (1960)

  3. Ustawa zasadnicza o Prezydencie Państwa (1964)

  4. Ustawa zasadnicza o gospodarce państwa (1975)

  5. Ustawa zasadnicza o siłach zbrojnych (1976)

  6. Ustawa zasadnicza o Jerozolimie, stolicy Izraela (1980)

  7. Ustawa zasadnicza o sądownictwie (1984)

  8. Ustawa zasadnicza o Kontrolerze Państwowym (1988)

  9. Ustawa zasadnicza o godności ludzkiej i wolności (1992)

  10. Ustawa zasadnicza o wolności zawodowej (1994)

  11. Ustawa zasadnicza o Rządzie (2001).

Prawa Podstawowe są ustawami Knesetu uchwalanymi zwykłą większością głosów. Choć nie wymagają one kwalifikowanej większości, są nadrzędne w stosunku do ustaw zwykłych. Mogą być też zmieniane lub uchylane również większością głosów w Knesecie.

Poza tym do podstawowych aktów ustrojowych, nieposiadających jednak charakteru ustaw zasadniczych, zalicza się Deklarację Niepodległości oraz niektóre ustawy zwykłe.

W roku 2003 Kneset rozpoczął prace nad projektem oficjalnej konstytucji5.

Parlament – jednoizbowy Kneset, który liczy 120 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 4 lata. Siedzibą Knesetu jest Jerozolima.

Partie polityczne reprezentowane w ustępującym Knesecie automatycznie rejestrują swoje listy, natomiast pozostałe partie muszą przedstawić listę kandydatów z podpisami poparcia 2,5 tys. Wyborców oraz wpłacić depozyt, który jest zwracany, jeśli lista danej partii uzyska co najmniej 1,5% ważnych głosów w skali kraju. Każda partia, która otrzyma co najmniej 1,5% głosów jest uprawniona do posiadania jednego miejsca w Knesecie. Cały kraj stanowi jeden okręg wyborczy, ogólna liczba głosów oddanych na partie, które przekroczyły próg 1,5%, jest dzielona przez 120, przez co otrzymuje się liczbę określającą minimum głosów potrzebnych do otrzymania mandatu. Każda partia otrzymuje tyle mandatów, ile razy w oddanej na nią liczbie głosów występuje wielokrotność minimum. Miejsca pozostałe po tym wstępnym podziale, rozdzielane są między te partie, które uzyskały najwięcej nadwyżkowych głosów tj. ponad minimalną ich liczbę, wymaganą by wejść do Knesetu.

Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, a bierne – 21 lat.

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają: rząd (jako całość lub poszczególni ministrowie) i deputowani (deputowany lub grupa). Istnieją dwa rodzaje projektów ustaw: rządowe i prywatne (poselskie). Projektami prywatnymi, które stanowią znikomą ich część w Knesecie, są wszelkie projekty ustaw nie wnoszone przez rząd, niezależnie od tego czy zgłaszają je deputowani z koalicji rządowej czy z opozycji. Projekty ustaw inicjowane przez ministrów muszą mieć rekomendację ministerstwa finansów – dotyczącą skutków finansowych oraz ministerstwa sprawiedliwości – dotyczącą skutków prawnych. Uchwalony przez parlament projekt ustawy jest przekazywany do prezydenta, który nie może odmówić podpisania ustawy (brak instytucji veta).

Komisje parlamentu: finansów i pracy są upoważnione przez Kneset i rząd do ogłaszania ustaw z wąskiego zakresu ich specjalizacji i kompetencji. Żadne ustawy Knesetu nie mogą być podważane przez sądy.

Kneset obraduje na dwóch sesjach zwyczajnych w roku, sesje nadzwyczajne zwoływane są na wniosek 30 deputowanych lub rządu. Każda liczba deputowanych obecnych w izbie stanowi quorum.

Aktualnie przewodniczącym parlamentu jest Reuven Rivlin.

Najważniejsze partie polityczne w Izraelu:

Prezydent jest głową państwa Izrael. Odgrywa rolę jedynie ceremonialną, gdyż rzeczywista władza państwowa znajduje się w rękach premiera.

Prezydent jest wybierany przez Kneset na 7 lat, bez prawa reelekcji. Prawo zgłaszania kandydatur przysługuje grupom co najmniej 10 deputowanych. Prezydent wybierany jest bezwzględną większością głosów ogólnej liczby deputowanych. Jeśli w pierwszych dwóch turach żaden z kandydatów nie uzyskał wymaganej większości, to od trzeciej tury skreśla się kandydatów, którzy w poprzednim głosowaniu uzyskali najmniej głosów. Prezydentem zostaje osoba, która jako pierwsza uzyska bezwzględną większość głosów deputowanych biorących udział w głosowaniu.

Prezydent jest głową państwa i symbolizuje jego jedność. Pełni funkcje reprezentacyjne i formalne: otwiera sesję nowo wybranego parlamentu, mianuje sędziów i gubernatora Banku Izraela, podpisuje ustawy i umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Kneset.

Prezydent odpowiada przed Knesetem i może być przezeń usunięty z powodu niewłaściwego postępowania lub braku kompetencji. Wniosek w sprawie usunięcia zgłasza 20 deputowanych, a przyjmowany jest większością ¾ głosów ogólnej liczby deputowanych.

W przypadku tymczasowej niezdolności do pełnienia obowiązków lub ustąpienia z urzędu obowiązki prezydenta przejmuje przewodniczący Knesetu.

Obecnie (od 2007) prezydentem Izraela jest Szimon Peres (właśc. Szymon Perski).

Premier – jest najsilniejszym ogniwem władzy wykonawczej w Izraelu. Premier niemal zawsze jest liderem partii lub koalicji, która zwyciężyła wybory do Knesetu.

Prezydent desygnuje na premiera lidera partii lub koalicji wyborczej, która wygrała wybory. Musi mieć ona przynajmniej 61 głosów poparcia w 120-osobowym Knesecie.

Od chwili mianowania premier ma 28 dni na ustalenie składu i programu gabinetu. Premier oraz połowa ministrów muszą być członkami parlamentu – rząd (z premierem) nie może liczyć mniej niż 8 a więcej niż 18 osób. Kiedy Kneset zaaprobuje rząd, może on przystąpić do pracy. Rząd sprawuje władzę wykonawczą i jest odpowiedzialny za realizację polityki wewnętrznej i zagranicznej.

W latach 1996-2001 premier był wybierany w wyborach powszechnych.

Premier stoi na czele rządu i kieruje jego pracą, określa zadania ministrów. Premier posiada prawo odwołania ministra; minister ma prawo złożenia rezygnacji. Ponadto Kneset mże odwołać ministra ze stanowiska większością 7/12 głosów ogólnej liczby deputowanych.

W przypadku, gdy premier nie może wykonywać swoich obowiązków (dymisja, postawienie w stan oskarżenia, votum nieufności, zgon) istniejący rząd wyznacza na urząd premiera jednego ze swoich ministrów, który musi być członkiem parlamentu. Wybrany w ten sposób premier posiada wszystkie uprawnienia przysługujące temu urzędowi, z wyjątkiem prawa rozwiązania Knesetu6.

Aktualnym premierem (od 2009) jest Beniamin Netanjahu z partii Likud.

  1. Turcja

    1. Informacje ogólne

Turcja (Republika Turcji) – państwo położone w Azji na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie, ze stolicą w Ankarze. Część europejska – Tracja – stanowi 3% powierzchni i oddzielona jest od części azjatyckiej morzem Marmara oraz cieśninami Bosfor i Dardanele. Turcję od północy otacza Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie i morze Marmara, a od południa Morze Śródziemne (nazywane w języku tureckim Morzem Białym).

Turcja jest podzielona na 81 prowincji. Każda prowincja dzieli się na podprowincje. Prowincje mają zazwyczaj nazwę miasta, które jest jego stolicą.

Powierzchnia: 783 562 km kw.

Turcja graniczy z 8 państwami: Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Gruzja, Grecja, Iran, Irak, Syria.

Największe miasta: Stambuł, Ankara (stolica), Izmir. 

Republika Turcji powstała po I wojnie światowej na gruzach Imperium Osmańskiego. Od XVIII wieku siła tego Imperium ulegała coraz większemu osłabieniu, którego konsekwencją były częściowe rozbiory po I wojnie światowej. Wiosną 1916 roku Turcy wraz z plemionami kurdyjskimi na terenie Armenii Zachodniej dokonali rzezi Ormian, którą w wielu krajach uznano za zbrodnię ludobójstwa. Między rokiem 1919 a 1922 toczyła się wojna grecko-turecka. Latem 1920 roku (10 sierpnia 1920) w Sèvres pod Paryżem Turcja podpisała traktat pokojowy z państwami Ententy, na mocy którego Grecji m.in. przyznano większość terenów europejskich Turcji, zachodnie wybrzeże Półwyspu Anatolijskiego ze Smyrną. Armenii przyznano Kars, większą część Pontu z okręgiem Trapezunt (dzisiejszy Trabzon) i górę Ararat wraz z jeziorem Wan. 

Mustafa Kemal (Atatürk), przywódca ruchu narodowego (młodoturków), dążący do przywrócenia Turcji choć części terytoriów zabranych jej po I wojnie światowej, nie chciał pogodzić się z tym faktem i na podstawie Sojuszu o Wzajemnej Przyjaźni i Współpracy jesienią 1920 Turcja i Rosja Sowiecka dokonały agresji przeciwko Armenii. W 1923 miała miejsce wymiana ludności między Grecją i Turcją, w ramach której, kierując się kryteriami wyznaniowymi, a nie językowymi, przesiedlono do Turcji ok. 420 tys. osób wyznania muzułmańskiego, a do Grecji trochę mniej niż 1,5 mln. osób wyznania prawosławnego, uwzględniając przy tym liczbę wcześniejszych wychodźców z okresu wojny. Turcy imigrowali głównie z rejonów wybrzeża Morza Egejskiego, wybrzeża Morza Czarnego, oraz Kapadocji). W myśl umowy, liczne mniejszości tureckie pozostały na terenie greckiej i bułgarskiej Tracji Zachodniej.

24 lipca 1923 roku traktat w Lozannie zrewidował postanowienia terytorialne traktatu z Sèvres i zminimalizował ograniczenia suwerenności Turcji do kwestii demilitaryzacji cieśnin Bosfor i Dardanele oraz pogranicza turecko-greckiego i turecko-bułgarskiego w Tracji. Traktat ten ustalił do dziś istniejące granice Turcji.

W 1923 roku Turcja stała się republiką. Pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal, nazwany później Atatürkiem („Ojcem Turków”). Za jego sprawą przeprowadzano liczne reformy mające na celu europeizację Turcji: zmiana prawa cywilnego, handlowego i karnego, wprowadzenie alfabetu łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, wprowadzenie nazwisk. W 1934 roku przyznano kobietom bierne i czynne prawo wyborcze. Podczas II wojny światowej Turcja, pomimo zachęt włączenia się do działań zbrojnych wysuwanych przez obie strony konfliktu, pozostawała neutralna. Jednym z ważniejszych powodów nieprzystępowania do wojny były niekorzystne doświadczenia konsekwencji I wojny światowej, a w szczególności obawa przed Związkiem Radzieckim. Turcja przystąpiła do obozu aliantów i wypowiedziała wojnę Rzeszy Niemieckiej dopiero w 1945.

Od 1952 roku Turcja jest członkiem NATO. Od 1974 okupuje część Cypru. O laickość państwa od samego jego początku dba armia. Dlatego też w Turcji dochodziło często do zamachów stanu (w 1960, 1971, 1980 i 1997 roku). Ten czwarty miał zresztą wyjątkowo łagodny przebieg i ograniczył się do zasugerowania partiom rządzącym oddania władzy. Ostatnia interwencja generalicji w sprawy polityki miała miejsce w pierwszej połowie 2007 roku, kiedy to wybuchł kryzys polityczny związany z niemożnością wyboru prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe. W 2004 roku Unia Europejska zezwoliła Turcji na rozpoczęcie negocjacji w sprawie przystąpienia do UE; negocjacje rozpoczęto 3 października 2005 roku. Proces ten napotyka jednak szereg poważnych barier. Problemem jest duża liczba mieszkańców Republiki Turcji, napięte stosunki dyplomatyczne między Turcją a Cyprem i (w mniejszym stopniu) Grecją oraz obawy o utracenie jednolitości kulturowo-religijnej państw Unii.

Turcja jest jedną z dwudziestu największych gospodarek świata,  jest jednym z 6 całkowicie samowystarczalnych pod względem żywnościowym krajów świata, jest bogata w surowce mineralne. Armia turecka jest szóstą największą armią świata i drugą co do wielkości w NATO (po armii USA).

Turcję zamieszkuje ponad 80, 5 mln ludzi.

Narodowości:

Dominującą religią (ponad 99,5%) jest islam. Oficjalne liczby są jednak nie do końca prawdziwe, gdyż każdy mieszkaniec Turcji, jeżeli nie deklaruje się jako wyznawca innej religii, automatycznie zaliczany jest do muzułmanów.

Język urzędowy: turecki.

  1. Flaga Turcji

Flaga Turcji jest czerwonym prostokątem z białym księżycem i gwiazdą.

Istnieje wiele wyjaśnień pochodzenia flagi. Jednym z nich jest opowieść z czasów podbojów Murada I, który odniósł spektakularne zwycięstwo w bitwie na Kosowym Polu (1389): po zaciętych walkach tureccy żołnierze szukali nocą na polu bitwy swych poległych towarzyszy. Znaleźli ich w kałużach krwi. Jasno świecił księżyc i gwiazda polarna.

Jakkolwiek czerwona flaga była używana już od 1793 to w obecnej formie pochodzi z 1844, a oficjalnie została przyjęta 5 czerwca 1936 roku.

  1. Godło Turcji

Godło Turcji nie jest oficjalnie zatwierdzone, jednak wiele instytucji rządowych w tym kraju używa niezatwierdzonego oficjalnie logo. Logo jest czerwonym owalem, na którym umieszczono biały półksiężyc i gwiazdę z tureckiej flagi oraz oficjalną nazwę Turcji w języku narodowym.

  1. Hymn Turcji

Marsz Niepodległości jest od 1921 roku hymnem państwowym Turcji, a także proklamowanej w 1975 roku Tureckiej Republiki Północnego Cypru.

Tekst:

Nie obawiajcie się i nie bądźcie posępni, purpurowa flaga nigdy nie wypłowieje.
Ona jest ostatnim niegasnącym ogniskiem naszego narodu.
Moja narodowa gwiazda zawsze będzie świecić,
ona jest gwiazdą mojego narodu i moją gwiazdą.

Nie martw się, półksiężycu, bo gotów jestem poświęcić się dla ciebie.
Uśmiechnij się nad bohaterskim narodem, czemu ten gniew?
Jeśli będziesz zagniewany, nasze bohaterskie przelanie krwi będzie nic niewarte.
Do wolności ma prawo swój naród, który wielbi Boga i podąża za tym, co słuszne7.

  1. System polityczny Republiki Tureckiej

Ustrój polityczny Turcji opiera się na Konstytucji Republiki Turcji z 7 listopada 1982 roku, która głosi, że państwo tureckie jest niepodzielną, laicką, demokratyczną oraz socjalną republiką. Obecna ustawa zasadnicza, narzucona przez wojsko po zamachu wojskowym w 1980 roku, zapewnia armii rolę strażnika świeckiej, republikańskiej Turcji i przyznaje jej prawo do bezpośredniej interwencji w przypadku zagrożenia status quo.

Konstytucja Turcji – podstawowy akt prawny Turcji, posiadający najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Według konstytucji Turcja jest republiką parlamentarną z jednoizbowym parlamentem – Wielkim Zgromadzeniem Narodowym z 550 miejscami. Członkowie parlamentu wyłaniani są w głosowaniu powszechnym przeprowadzanym co pięć lat.

Głową państwa jest prezydent, który powołuje premiera (również ze składu parlamentu) oraz za jego rekomendacją, członków rządu.

Parlament – jednoizbowe Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji (WZNT) liczy obecnie 550 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5 lat. W podziale mandatów wedle systemu proporcjonalnego uczestniczą partie, które zdobyły ponad 10% głosów w skali kraju (próg ten nie obowiązuje kandydatów niezależnych). Dla obywateli udział w wyborach jest obowiązkowy. Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, a bierne – 30 lat.

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają deputowani i rząd. Uchwalony przez parlament projekt ustawy jest przekazywany prezydentowi, który w ciągu 15 dni podpisuje go lub zgłasza veto zawieszające. Jeżeli WZNT uchwali ponownie projekt w niezmienionym brzmieniu, prezydent musi go podpisać, natomiast jeśli wprowadzi nowe poprawki – prezydent może powtórnie zgłosić veto. Prezydent nie posiada prawa veta w stosunku do budżetu.

W przypadku gdy: 1) rząd nie uzyska votum zaufania po jego sformowaniu; 2) rząd jest zmuszony do rezygnacji, poprzez przyjęcie przez parlament wniosku o votum nieufności lub nieprzyjęcie wniosku o votum zaufania (przedstawionego przez rząd); 3) nowa Rada Ministrów nie może być sformowana w ciągu 45 dni lub nowa Rada Ministrów nie uzyska votum zaufania, to prezydent decyduje o zarządzeniu wyborów do parlamentu.

Ponadto parlament może uchwalić ustawę o skróceniu swojej kadencji.

WZNT obraduje na jednej sesji zwyczajnej w roku, a na nadzwyczajnych –zwoływanych na wniosek prezydenta lub 1/5 ogółu deputowanych.

Przewodniczący parlamentu: Cemil Çiçek (od 2011).

W referendum 21 października 2007 r. Turcy opowiedzieli się za bezpośrednimi wyborami prezydenta i skróceniem jego kadencji do 5 lat, zmiany poparło ponad 70% głosujących, mają wejść w życie w 2014 r.

Prezydent – do 2007 – wybierany przez parlament na okres 7 lat, bez prawa reelekcji. Wybór prezydenta odbywał się: 1) spośród członków WZNT posiadających wyższe wykształcenie i ukończone 40 lat; 2) spoza członków WZNT spełniających te wymagania i posiadających poparcie 1/5 ogółu deputowanych. Wybór prezydenta następował w I i II turze większością 2/3 głosów ogólnej liczby deputowanych, w III turze – większością absolutną ogólnej liczby deputowanych, a w IV turze – spośród dwóch kandydatów z największą liczbą głosów. Jeśli po IV turze prezydent nie był wybrany, zarządzano nowe wybory do WZNT.

Prezydent stoi na czele państwa, reprezentuje je, zapewnia przestrzeganie konstytucji i sprawne funkcjonowanie organów państwa. Prezydent ratyfikuje i promulguje traktaty międzynarodowe, mianuje szefa Sztabu Generalnego, zwołuje posiedzenia Narodowej rady Bezpieczeństwa i przewodniczy im. Wszystkie akty prawne prezydenta (dekrety) są kontrasygnowane przez premiera i odpowiedniego ministra (z wyjątkiem aktów zastrzeżonych dla prezydenta).

Przy Kancelarii Prezydenta istnieje Państwowa Rada Nadzoru (PRN), której członków powołuje prezydent, będący jej przewodniczącym. Rada, działając na polecenie prezydenta, bada funkcjonowanie i przestrzeganie prawa przez administrację publiczną, przedsiębiorstwa i organizacje z ponad 50% udziału skarbu państwa, związki zawodowe, związki pracodawców i fundacje. PRN nie może kontrolować armii i sądownictwa.

Przeciw prezydentowi może zostać wszczęta, za zdradę stanu, procedura impeachmentu (usunięcia z urzędu). Wniosek składany jest przez 1/3 ogółu deputowanych; do jego przyjęcia potrzebna jest większość ¾ głosów ustawowej liczby deputowanych.

Obecny prezydent (od 2007) to Abdullah Gül.

Rząd składa się z premiera i ministrów. Prezydent powołuje premiera spośród członków WZNT, a ministrów na wniosek premiera. Ministrowie nie muszą być deputowanymi, natomiast premier obowiązkowo. Najpóźniej w ciągu 7 dni po przedstawieniu WZNT swego składu, rząd przedstawia program. Debata nad programem trwa dwa dni, a dzień po debacie głosowany jest wniosek o votum zaufania. Wniosek ten jest przyjmowany bezwzględną większością głosów obecnych deputowanych, ale nie mniejszą niż ¼ ogółu deputowanych. Dymisję ministrów proponuje premier, a zatwierdza prezydent.

WZNT może upoważnić rząd do wydawania dekretów z mocą ustawy. Upoważnienie określa cel, zakres, zasady i czas na jaki to upoważnienie jest wydane. Dekrety wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w Gazecie Urzędowej i w tym dniu muszą być przedłożone WZNT do zatwierdzenia. Dekrety nie mogą dotyczyć praw fundamentalnych i wolności, praw i obowiązków politycznych i budżetu.

Premier zapewnia współpracę między ministerstwami i realizację polityki rządu.

Obecny premier Turcji: Recep Tayyip Erdoğan (od 2003).

Ważniejsze partie polityczne w Turcji:

Trybunał Konstytucyjny – składa się z 11 sędziów i 4 zastępców powoływanych przez prezydenta. Sędziowie i zastępcy sprawują swoje funkcje do ukończenia 65 roku życia. Prezydent powołuje członków TK na wniosek: Najwyższego Sądu Apelacyjnego – 2 sędziów i 2 zastępców; Rady Stanu – 2 sędziów i 1 zastępcę; Wojskowego Sądu Apelacyjnego – 1 sędzia; Najwyższego Wojskowego Sądu Administracyjnego – 1 sędzia; Izby Obrachunkowej – 1 sędzia; Rady Szkolnictwa Wyższego – 1 sędzia. Pozostałych 3 sędziów i 1 zastępcę prezydent powołuje samodzielnie.

TK bada zgodność ustaw, rozporządzeń z mocą ustawy (z wyłączeniem rozporządzeń z mocą ustawy wydawanych w stanach nadzwyczajnych) oraz regulaminu parlamentu z konstytucją pod względem formy i treści. Poprawki do konstytucji są badane tylko pod względem formy. W ciągu 60 dni od publikacji powyższych aktów w Dzienniku Urzędowym, prezydent, frakcja parlamentarna partii rządzącej lub głównej partii opozycyjnej oraz 1/5 ogółu deputowanych, może wystąpić do TK o zbadanie ich zgodności z konstytucją co do formy i treści.

TK orzeka o zakazie działalności partii politycznych na wniosek prokuratora oraz sprawuje kontrolę finansową działalności partii politycznych. Ponadto TK działa jako Trybunał Stanu i sądzi za przestępstwa popełnione w związku z pełnionymi obowiązkami m.in. prezydenta, członków rządu, przewodniczącego i sędziów TK i innych rodzajów sądów. TK nie rozstrzyga sporów kompetencyjnych.

Narodowa Rada Bezpieczeństwa – składa się z prezydenta (przewodniczącego), premiera, szefa sztabu generalnego, ministrów: obrony, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, dowódców armii, marynarki wojennej, lotnictwa i żandarmerii. NRB przedstawia rządowi opinie na temat formułowania i realizacji polityki dotyczącej bezpieczeństwa narodowego.

Zmiana Konstytucji: propozycje zmiany przedkłada 1/3 ogółu deputowanych. Przyjęcie propozycji zmiany następuje większością 3/5 głosów ogólnej większości deputowanych. Zmiana konstytucji zostaje przyjęta większością 2/3 głosów ogólnej liczby deputowanych i przesłana prezydentowi. Prezydent może poddać zmianę pod referendum lub zwrócić do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli po zwróceniu zmiany parlament przyjmie projekt większością 2/3 głosów ogólnej liczby deputowanych, to prezydent może znów poddać ją pod referendum. Jeżeli natomiast zmiana zostanie przyjęta przez parlament większością co najmniej 3/5, lecz mniej niż 2/3 głosów ogólnej liczby deputowanych, to prezydent obligatoryjnie poddaje projekt zmiany pod referendum8.

  1. Liban

    1. Informacje ogólne

Liban (Republika Libańska) to państwo w zachodniej Azji, na obszarze Bliskiego Wschodu, nad Morzem Śródziemnym graniczące z Syrią i Izraelem.

82,6% Libańczyków, 9,6% Palestyńczyków, ponadto Syryjczycy, Kurdowie i inni

W starożytności na terenie Libanu znajdowała się Fenicja, od VII w. p.n.e. kolejno pod panowaniem Asyrii, Babilonii, Persji, Macedonii, Ptolemeuszy, Seleucydów. W latach 64-63 p.n.e. wchodziła w skład rzymskiej prowincji Syrii; po rozpadzie cesarstwa rzymskiego w 395 należała do Bizancjum, w VII wieku był to obszar podbity przez Arabów zjednoczonych w ramach kalifatu, następnie we władaniu kolejno Tulunidów, Ichszydydów i Fatymidów. W latach 1098-1291 zajmowany był przez krzyżowców, a następnie zdobyty był przez mameluków z Egiptu, w XVI wieku stanowił część imperium osmańskiego, a od 1861 autonomię w obrębie państwa tureckiego. Podczas I wojny światowej Liban był okupowany przez Francuzów i Wielką Brytanię. Od 1920 roku na mocy postanowień konferencji w San Remo należał wraz z Syrią do terytorium mandatowego Francji przekształconego w 1926 roku w republikę. W 1941 roku ogłoszono formalną niepodległość, uznaną w roku 1943.

Liban jest państwem współzałożycielem Ligi Państw Arabskich i członkiem ONZ.

W latach 1975-1990 w Libanie miała miejsce wojna domowa pomiędzy muzułmanami a chrześcijanami9, wywołana napływem palestyńskich uchodźców z Izraela w trakcie której doszło do interwencji zbrojnej i okupacji Libanu przez Syrię (2 listopada 1975 – 25 kwietnia 2005). W ostatnim okresie wojny z Syrią (1988-1990) na czele chrześcijan jako tymczasowy prezydent stał generał Michel Aoun, który został jednak pokonany i zmuszony do emigracji (powrócił do kraju bezzwłocznie po wycofaniu się wojsk syryjskich w 2005). W trakcie wojny miała miejsce interwencja zbrojna Izraela w latach 1978 i 1982 (w efekcie dwukrotna okupacja południowego Libanu: 14 marca – 13 czerwca 1978 i 6 czerwca 1982 – 22 maja 2000). Jednocześnie od 1978 w południowym Libanie stacjonuje misja pokojowa ONZ, czyli wojska UNIFIL.

14 lutego 2005 roku były premier Libanu, Rafiq Hariri został zamordowany. Wywołało to masowe demonstracje opozycji, która oskarżyła Syrię o to zabójstwo. Syria zaprzeczyła tym oskarżeniom. Protesty te określono jako „cedrową rewolucję”. Pod wpływem protestów oraz nacisków ONZ i krajów arabskich, Syria wycofała swoje wojska z Libanu 25 kwietnia 2005 roku. W maju-czerwcu 2005 roku blok antysyryjski wygrał wybory, następnie 19 lipca 2005 władzę objął nowy rząd, którego premierem został Fouad Siniora, co stało się zwieńczeniem „cedrowej rewolucji”. Liban stał się ponownie, po niemal 30 latach syryjskiej okupacji, w pełni wolnym państwem.

W okresie 12 lipca – 8 września 2006 roku miał miejsce ponowny atak wojsk izraelskich na Liban w odwecie za porwanie dwóch izraelskich żołnierzy oraz ostrzał Izraela pociskami Katiusza przeprowadzony przez Hezbollah z baz w południowym Libanie i w efekcie kolejna okupacja południowego Libanu przez Izrael (22 lipca – 1 października 2006).

14 października 2008 roku Syria uznała niepodległość Libanu i nawiązała z nim stosunki dyplomatyczne.

  1. Flaga Libanu

W czasach biblijnych Liban słynął z cedrów i dlatego drzewo cedrowe umieszczono na fladze. Czerwień symbolizuje poświęcenie w walce o niepodległość, biel jest symbolem czystości i pokoju. Flaga państwa została zatwierdzona 7 grudnia 1943 roku.

  1. Herb Libanu

Herb Libanu jest nieco zmodyfikowaną wersją flagi tego kraju, umieszczoną na tarczy heraldycznej. Herb przedstawia tarczę w kolorach czerwono-biało-czerwonym, biegnących po skosie. Na tarczy tej, podobnie jak na fladze, znajduje się wizerunek cedru libańskiego - drzewa, z którego tereny dzisiejszego Libanu słynęły już w czasach biblijnych.

  1. Hymn Libanu

Hymn Libanu został przyjęty w roku 1927. Słowa hymnu napisał Rachid Nakhlé, a muzykę skomponował Wadih Sabra10.

  1. System polityczny Libanu

Liban jest republiką demokratyczną parlamentarno-gabinetową. 

Głową państwa jest prezydent wybierany na 6-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego (unikameralnego) parlamentu liczącego 128 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych co cztery lata. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem mianowanym przez prezydenta. Władza sądownicza jest sprawowana przez niezawisłe sądy.

Stanowiska państwowe i rządowe obsadzane są według klucza wyznaniowego: prezydent – chrześcijanin maronita, premier – muzułmanin sunnita, przewodniczący parlamentu – muzułmanin szyita, równy podział tek ministerialnych, wyższych stanowisk w administracji państwowej oraz miejsc w parlamencie między przedstawicieli ludności muzułmańskiej i chrześcijańskiej.

Partie polityczne w Libanie różnią się od partii politycznych w rozumieniu europejskim. Nie odgrywają one większego znaczenia w polityce kraju. Wyrasta to z konfesjonizmu, który ugruntował się w praktyce życia politycznego. Skład parlamentu oraz podział stanowisk pomiędzy chrześcijan i muzułmanów w administracji państwowej, sądownictwie i armii jest z góry określony. Wynika to z dużego zróżnicowania społecznego w Libanie.

Większość „partii” to tylko zwykłe listy kandydatów do Zgromadzenia Narodowego przedstawiających różne wspólnoty religijne. Luźne koalicje wyborcze tworzone są zazwyczaj tuż przed wyborami i rzadko trwają dłużej niż do wyborów.

Libańskie Oddziały Oporu (Ruch Amal) – libańska partia polityczna, reprezentująca społeczność szyicką;

Hezbollah – libańska partia polityczna islamskich szyitów.

Prezydent: Michel Sulaiman – od 2008.

Premier: Nadżib Mikati – od 2011.

Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego: Nabih Berri – od 199211

Bibliografia:

Bożyk S. (2002), System konstytucyjny Izraela, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Goduń T., Cygnarowski M., Dudek S., Iwaniszczuk P. (2003), Leksykon systemów politycznych, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

Korzeniewski K. (2004), Liban, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Mahler G. (1996), Kneset. Parlament w systemie politycznym Izraela, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Żarnowski J. (2012), Współczesne systemy polityczne. Zarys problematyki, Warszawa: Uczelnia Łazarskiego.

www.wikipedia.pl

  1. Oficjalna nazwa to Państwo Izrael; zob. S. Bożyk, System konstytucyjny Izraela, Warszawa 2002, s. 5.↩

  2. Zob. S. Bożyk, System konstytucyjny Izraela, dz. cyt., ss. 5-7.↩

  3. Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Izrael↩

  4. Zob. G. Mahler, Kneset. Parlament w systemie politycznym Izraela, Warszawa 1996.↩

  5. Zob. S. Bożyk, System konstytucyjny Izraela, dz. cyt., s. 26; zob. także T. Goduń, M. Cygnarowski, S. Dudek, P. Iwaniszczuk, Leksykon systemów politycznych, Warszawa 2003, s. 162.↩

  6. Zob. T. Goduń, M. Cygnarowski, S. Dudek, P. Iwaniszczuk, Leksykon systemów politycznych, dz. cyt, ss. 162-164.↩

  7. Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Turcja↩

  8. Zob. T. Goduń, M. Cygnarowski, S. Dudek, P. Iwaniszczuk, Leksykon systemów politycznych, dz. cyt, ss. 294-297.↩

  9. Zob. K. Korzeniewski, Liban, Warszawa 2004, ss. 18-25.↩

  10. Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn_Libanu↩

  11. Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Liban↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Studia Bliskowschodnie Nr 1 2008 [Turcja Jordania Sudan Egipt Izrael]
Turcja a Unia Europejska
Turcja
scenariusz z historii IZRAEL, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
Bandyci z Izraela na ulicach
Izraelski żołnierz przyznaje się do udziału w zabijaniu palestyńskich dzieci
Koń Trojański (Turcja)
OŻAROWSKI R ŹRÓDŁA TERRORYZMU NA BLISKIM WSCHODZIE (CASUS KONFLIKTU IZRAELSKO PALESTYŃSKIEGO)
KONFLIKT IZRAELSKO PALESTYNSKI1 id 244701
Przenieść Izrael do Europy Turyngia czy Polska, Polska dla Polaków, AAKTUALNOŚCI
IZRAEL LICZY 6 6 mln
Praca licencjacka -Turcja w Europie
Początki Izraela - co na to archeologia, psychologia, Islam
System Polityczny Izraela
IZRAEL
Izrael
Żydzi oczekują nadejścia Antychrysta Rabin Kaduri Moshiach objawi się Izraelowi po śmierci Sharon
Główny Rabin Izraela “Nie należy kłaniać się kobietom”
Finale NotePad 2007 [Błogosław Pana Izraelu

więcej podobnych podstron