Pojęcie postępowania egzekucyjnego:

Egzekucja administracyjna – polega na zastosowaniu, przez powołane do tego organy, przewidzianych w ustawie środków przymusu państwowego, które mają doprowadzić do wykonania przez zobowiązanego obowiązków wynikających ze stosunków administracyjnoprawnych i innych obowiązków poddanych egzekucji w trybie administracyjnym. Zastosowanie środków przymusu obejmuje wykonanie czynności egzekucyjnych, czyli wszelkich działań podejmowanych przez organ egzekucyjny w celu zastosowania lub zrealizowania środków egzekucyjnych.

Postępowanie egzekucyjne - uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania przez zastosowanie środków przymusu państwowego obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej .

Czynności te mają niejednolity charakter i zaliczają się do nich zarówno czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postępowania jak i czynności egzekucyjne będące czynnościami faktycznymi.

Jest to zespół norm prawnych wchodzących w skład postępowania cywilnego, których celem jest przymusowe urzeczywistnienie praw i obowiązków ze stosunków z zakresu cywilnego prawa materialnego.

Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania egzekwowanego obowiązku, to jest spowodowanie, aby zobowiązany zachował się w sposób zgodny z treścią nałożonego na niego obowiązku.

Przymus egzekucyjny jest stosowany, gdy stan rzeczywisty jest niezgodny z treścią obowiązku i tylko tak długo, jak długo niezgodność ta się utrzymuje.

Przymus egzekucyjny może być stosowany zarówno wobec zobowiązanego, jak i innych osób, w szczególności wobec osób reprezentujących zobowiązanego. Przesłanką stosowania przymusu wobec osób innych, niż zobowiązany, jest utrudnianie przez nie lub udaremnianie egzekucji.

Stosowanie przymusu egzekucyjnego jest możliwe wyłącznie w tych przypadkach, gdy adresat aktu administracyjnego jest zobowiązany do jego wykonania, to jest do podjęcia działań zmierzających do podporządkowania stanu faktycznego normie prawa materialnego skonkretyzowanej w akcie administracyjnym.

Niedopuszczalne jest natomiast uchylenie, zmiana lub weryfikowanie w inny sposób przez organ egzekucyjny decyzji administracyjnej, którą został ustanowiony obowiązek podlegający przymusowemu wykonaniu.

Postępowanie egzekucyjne a egzekucja administracyjna:

Z reguły:

• egzekucja poprzedzona jest czynnościami postępowania egzekucyjnego (np. wszczęcie postępowania egzekucyjnego),

• egzekucja rozpoczyna się dopiero od momentu doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności albo innego prawa majątkowego,

Możliwe jest, że:

• postępowanie egzekucyjne będzie kontynuowane po przeprowadzeniu egzekucji,

• zakończenie postępowania egzekucyjnego bez wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Można wyróżnić dwa rodzaje egzekucji:

• egzekucję należności pieniężnych:

  • egzekucja z wynagrodzenia za pracę,

  • egzekucja z ruchomości,

  • egzekucja z nieruchomości,

  • egzekucja ze świadczeń ubezpieczenia emerytalnego,

  • egzekucja z rachunków bankowych,

  • egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych;

• egzekucję obowiązków o charakterze niepieniężnym:

  • grzywna w celu przymuszenia,

  • wykonanie zastępcze, czyli wykonanie określonej czynności przez inna osobę na koszt zobowiązanego,

  • odebranie rzeczy ruchomej,

  • odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń,

  • przymus bezpośredni z użyciem siły fizycznej łącznie.

Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym polega na doprowadzeniu do:

• wykonania czynności (np. rozbiórka budynku),

• zaniechania czynności (np. zakaz wstępu do lasu w okresie zagrożenia pożarami),

• znoszenia stanu lub sytuacji (np. poddanie się rewizji),

• wydania rzeczy ruchomej,

• wydania nieruchomości,

• opróżnienia lokalu mieszkalnego lub innego pomieszczenia,

• realizacji nakazów lub zakazów wydanych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy.

Prawo materialne — normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki (fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie. Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane.

Czynność egzekucyjna – wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego.

Organ rekwizycyjny - organ egzekucyjny o tej samej właściwości rzeczowej, co organ egzekucyjny prowadzący egzekucję, któremu organ egzekucyjny zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych.

Jeżeli część majątku zobowiązanego, do którego stosowana jest egzekucja, znajduje się poza terenem działania właściwego miejscowo organu egzekucyjnego, wówczas organ egzekucyjny może zlecić wykonanie czynności egzekucyjnych w zakresie tej części majątku organowi o tej samej właściwości rzeczowej, na którego obszarze znajduje się składnik majątku. Organ zwany organem rekwizycyjnym wykonuje wówczas prawa i obowiązki organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne. Organ egzekucyjny udzielając zlecenia organowi rekwizycyjnemu ma obowiązek sporządzić odpis tytułu wykonawczego oznaczając jego cel i liczbę porządkową oraz określić kwotowo zakres zlecenia.

Egzekutor – pracownik organu egzekucyjnego wyznaczonego do dokonywania czynności egzekucyjnych.

Środki egzekucyjne:

A.) W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucja:

– z pieniędzy,

– z wynagrodzenia za pracę,

– ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,

– z rachunków bankowych,

– z innych wierzytelności pieniężnych,

– z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów

wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,

– z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów

wartościowych,

– z weksla,

– z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw

własności przemysłowej,

– z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

– z pozostałych praw majątkowych,

– z ruchomości,

– z nieruchomości,

B.) W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym:

– grzywna w celu przymuszenia,

– wykonanie zastępcze (stosuje się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego i na jego koszt)

– odebranie rzeczy ruchomej,

– odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,

– przymus bezpośredni;

Wstrzymanie czynności egzekucyjnych – wstrzymanie wykonania wszystkich lub części zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych.

Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego – wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz niepodejmowanie nowych środków egzekucyjnych.

Zasady ogólne prowadzenia egzekucji:

Zasady ogólne administracyjnego postępowania egzekucyjnego zostały wyrażone w konkretnych przepisach ustawy lub wywodzone są z całokształtu uregulowań dotyczących egzekucji administracyjnej. Nazwy tych zasad nie zostały określone normatywnie.

Z tych powodów katalog zasad i ich nazewnictwo przyjmowane w literaturze przedmiotu nie są jednolite.

Zasada celowości egzekucji – jest jedną z najważniejszych zasad postępowania egzekucyjnego ponieważ wynikają z niej inne zasady postępowania egzekucyjnego lub znajdują w niej uzasadnienie. Zasada celowości oznacza, że jedynym celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do realizacji ciążących na zobowiązanym obowiązków. W przeciwieństwie do postępowań represyjnych celem egzekucji administracyjnej nie jest wyrządzenie zobowiązanemu dolegliwości (pomimo, że egzekucja administracyjna jest pewną dolegliwością, jest ona traktowana jako środek, ale nie jako cel egzekucji).

Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji administracyjnej (obligatoryjności prowadzenia egzekucji) - nakłada na wierzyciela obowiązek doprowadzenia do zastosowania środków egzekucyjnych wobec zobowiązanego uchylającego się od wykonania obowiązku administracyjnego i jest konsekwencją ukształtowania w ustawie wierzyciela jako podmiotu aktywnie biorącego udział w wykonywaniu administracji publicznej. Wierzyciel nie rozporządza obowiązkiem stanowiącym przedmiot postępowania egzekucyjnego i nie może odstąpić od doprowadzenia do egzekucji obowiązku bez powołania się na ważne dotyczące interesu ogólnego lub interesu zobowiązanego. Na bezczynność wierzyciela służy skarga do organu wyższego stopnia nad wierzycielem. Prawo zaskarżenia bezczynności wierzyciela przysługuje podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi wyższego stopnia zainteresowanemu wykonaniem obowiązku.

Zasada stosowania wyłącznie środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie - stanowi ograniczenie wyboru przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych tylko do tych wyliczonych i uregulowanych w ustawie. Zasada ta stanowi realizację konstytucyjnej zasady praworządności. Dość ogólnikowy sposób określenia w ustawie środków egzekucji obowiązków niepieniężnych możne utrudniać ocenę zgodności z prawem ich stosowania przez organy egzekucyjne (np. przymus bezpośredni) stąd ocena taka musi być dokonywana z uwzględnieniem norm ustawy zasadniczej i innych zasad ogólnych postępowania egzekucyjnego a zwłaszcza zasady celowości. Ustawa wylicza oddzielnie środki egzekucyjne dla egzekucji należności pieniężnych oraz dla obowiązków o charakterze niepieniężnym wobec tego zamienne stosowanie tych środków jest niedopuszczalne. W przypadku naruszenia tej zasady zobowiązanemu służy prawo wniesienia zarzutu (art.33 pkt 6), natomiast zastosowanie niedopuszczalnego stanowi podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 par. 1).

Zasada stosowania środków prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku - stanowi, że organ egzekucyjny powinien wybrać spośród przewidzianych w ustawie środków egzekucyjnych taki środek, który prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. Przy wyborze środka egzekucyjnego, który ma być zastosowany w konkretnym przypadku organ egzekucyjny powinien kierować się efektywnością i skutecznością tego środka dla wykonania obowiązku. Zasada jest wiążąca nie tylko dla organu egzekucyjnego, ale również dla wierzyciela (tj. w sytuacji gdy wierzyciel wskazuje środek egzekucyjny we wniosku o wszczęcie egzekucji).

Zasada stosowania najłagodniejszych środków egzekucyjnych (najmniej uciążliwych dla zobowiązanego) - jest ściśle związana z zasadą celowości i oznacza, że w sytuacji gdy kilka spośród środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie spełnia kryterium celowości organ egzekucyjny powinien zastosować środek najmniej uciążliwy dla zobowiązanego. Zasada ta łączy się z konstytucyjną zasadą proporcjonalności i zawiera nakaz poszukiwania takiego sposobu wykonania obowiązku, który respektuje również interes zobowiązanego. Organ egzekucyjny powinien zrezygnować ze stosowania tych środków, które są bardziej uciążliwe dla zobowiązanego jedynie wtedy, gdy osiągnięcie celu egzekucji jest możliwe przy wykorzystaniu niektórych środków egzekucyjnych. Organ egzekucyjny może zrezygnować z zastosowania środków mniej uciążliwych dla zobowiązanego wtedy, gdy nie przyczynią się one do wykonania obowiązku. O stopniu uciążliwości egzekucji obowiązków
o charakterze niepieniężnym decydują okoliczności konkretnej prawy. Niewielka liczba tych środków niejednokrotnie wyklucza możliwość wyboru. Łącznie zasada celowości i zasada stosowania najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego nazywa się zasadą racjonalnego działania.

Zasada niezbędności egzekucji administracyjnej - stosowanie środka egzekucyjnego jest niedopuszczalne, gdy egzekwowany obowiązek został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy. Zakaz ten jest konsekwencją uznania, że celem postępowania egzekucyjnego jest przymuszenie zobowiązanego do wykonania obowiązku, a nie wyrządzenie mu dolegliwości w związku z uchylaniem się przez niego od wykonania obowiązku. W świetle tej zasady prowadzenie postępowania jest dopuszczalne dopóki nie zostanie osiągnięty jego cel lub nie stanie się on niemożliwy do osiągnięcia albo nie przestanie istnieć.

Zasada poszanowania minimum egzystencji - wyraża się tym, że dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji na majątku tylko o tyle, o ile przez to nie będzie zagrożone minimum utrzymania zobowiązanego oraz osób, które pozostają na utrzymaniu zobowiązanego. Ustawa szczegółowo wylicza przedmioty, które nie podlegają egzekucji oraz przedmioty, które ustawodawca nie uznał za niezbędne zobowiązanemu. Wprowadzenie ustawowych ograniczeń podyktowane jest nie tylko względami humanitarnymi, ale także praktyczno-ekonomicznymi (zob. art. 8-11). Ustawodawca wyłączył spod egzekucji niektóre przedmioty, kwoty pieniężne, wierzytelności i prawa majątkowe

Zasada zagrożenia - stanowi, że warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest uprzednie przesłanie przez wierzyciela zobowiązanemu pisemnego upomnienia zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku pod groźbą skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Upomnienie takie należy przesłać zobowiązanemu po upływie terminu do wykonania obowiązku przez zobowiązanego.

Przepisy (ustawy oraz rozporządzenia wykonawczego do ustawy, a także przepisy szczególne) określają wyjątki od zasady zagrożenia wskazując w jakich przypadkach wysłanie upomnienia nie jest wymagane.

Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte bez uprzedniego doręczenia upomnienia w przypadkach, gdy:

1. należność pieniężna została określona w orzeczeniu,

2. zobowiązany ma ustawowy obowiązek obliczenia lub uiszczenia należności pieniężnej bez wezwania,²²⁾ § 13 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 11 lit. a) rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. (Dz.U.03.9.106) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lutego 2003 r.

3. egzekucja dotyczy należności z tytułu:

• grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

• grzywien wymierzonych mandatem karnym i innych należności pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym skarbowym,

• kar pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

• odszkodowań orzeczonych w sprawach o naprawienie szkód wyrządzonych przez skazanych w mieniu zakładów karnych i aresztów śledczych,

• grzywien w celu przymuszenia nakładanych w postępowaniu egzekucyjnym obowiązków o charakterze niepieniężnym,

²³⁾ § 13 pkt 3 lit. e) dodana przez § 1 pkt 11 lit. b) rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. (Dz.U.03.9.106) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lutego 2003 r.

3. egzekucja dotyczy kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych.

Zasada niezależności postępowania egzekucyjnego (niekonkurencyjności form przymusu) - stanowi, że zastosowanie środka egzekucyjnego w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia lub w postępowaniu dyscyplinarnym wówczas gdy niewykonanie obowiązku podlegającego egzekucji stanowi jednocześnie czyn zagrożony karą w jednym z tych postępowań represyjnych.

Zasada prawdy obiektywnej oznacza, że organ egzekucyjny ma obowiązek ustalenia danych niezbędnych do prowadzenia egzekucji. Na podstawie art. 36 ustawy, organ egzekucyjny ma prawo żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgania od organów administracji publicznej lub innych instytucji niezbędnych informacji. Do osoby odmawiającej zeznań lub odpowiedzi na pytanie stosuje się odpowiednie przepisy k.p.a.

Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego (zasada prowadzenia egzekucji w sposób najmniej uciążliwy dla zobowiązanego) - wywodzona jest z różnych przepisów ustawy i polega na tym, że w postępowaniu egzekucyjnym należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych dolegliwości i wyrządzania szkód. Zasada ta przejawia się m. innymi w:

1. zakazie prowadzenia egzekucji w dni wolne od pracy i w porze nocnej (21.00 – 7.00), chyba że cel egzekucji tego wymaga,

2. obowiązku dokonywania przeszukania osób wyłącznie przez osobę o tej samej płci co osoba przeszukiwana,

3. obowiązku dokonywania przeszukania rzeczy zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.

Zobowiązany może dochodzić na podstawie przepisów k.c. odszkodowania od wierzyciela lub organu egzekucyjnego za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego.

Niektórzy autorzy wyróżniają jeszcze dwie zasady tj.:

Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji - zgodnie z nią organ egzekucyjny powinien tak prowadzić postępowanie egzekucyjne, aby osiągnąć cel egzekucji (wykonanie obowiązku)
w sposób jak najmniej kosztowny dla zobowiązanego. Realizacja tej zasady ma chronić dobra majątkowe zobowiązanego i jest oparta na podobnych założeniach jak zasada prowadzenia egzekucji w sposób najmniej uciążliwy dla zobowiązanego (ochrona dóbr osobistych). Zasada ta wywodzona jest z wielu szczegółowych przepisów ustawy.

Zasada następstwa prawnego dotyczy przejścia obowiązku objętego tytułem wykonawczym na następcę prawnego i oznacza, że postępowanie egzekucyjne jest kontynuowane, a dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Jednakże zastosowanie dalszych środków egzekucyjnych może nastąpić dopiero po wystawieniu przez wierzyciela nowego tytułu wykonawczego i skierowania go do organu egzekucyjnego wraz z urzędowym dokumentem wskazującym przejście dochodzonego obowiązku na następcę prawnego.

UWAGA:

Oprócz zasad ogólnych wyrażonych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji do postępowania egzekucyjnego mają zastosowanie zasady ogólne całego systemu prawa (jak zasada praworządności, zasada równości wobec prawa, które obowiązują we wszystkich postępowaniach, tak administracyjnych jak i sądowych), a także niektóre zasady ogólne wyrażone w k.p.a. (np. z. przekonywania, z. informowania uczestników postępowania, z. szybkości i prostoty postępowania, w ograniczonym zakresie z. pisemności).

Czynności poprzedzające wszczęcie postępowania egzekucyjnego:

A. Czynności dokonywane przez wierzyciela:

1. Przesłanie zobowiązanemu pisemnego upomnienia, chyba że zgodnie z przepisami nie jest w danym przypadku wymagane.

2. Sporządzenie tytułu wykonawczego.

3. Sporządzenie wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej i skierowanie go do organu egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym i załączonym do niego dowodem doręczenia upomnienia, chyba, że upomnienie nie jest wymagane. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjny wniosku o wszczęcie egzekucji nie sporządza się.

Odp.

1) Upomnienie:

Zgodnie z zasadą zagrożenia egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązanemu. W przypadku wykonania obowiązku o charakterze pieniężnym wierzyciel ma obowiązek przesłania zobowiązanemu upomnienia za pośrednictwem przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” przesyłką listową poleconą za potwierdzeniem odbioru, ponadto przewiduje się możliwość doręczenia wg przepisów Kpa. W przypadku obowiązku o charakterze niepieniężnym doręczenie upomnienia następuje na zasadach przewidzianych przepisami Kpa. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego a pobierane są na rzecz wierzyciela, gdy wierzycielem jest organ egzekucyjny – na rzecz komórki organizacyjnej wierzyciela do której należy prowadzenie egzekucji.

Uwaga: w określonych przepisami przypadkach upomnienie może nie być wymagane zob. rozporządzenie.

Odp.

2) Sporządzenie tytułu wykonawczego:

Tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji - jest w nim wskazany obowiązek, który ma być egzekwowany. Tytuł egzekucyjny zawiera informacje niezbędne do prawidłowego zindywidualizowania zobowiązanego. Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia.

TYTUŁ WYKONAWCZY sporządza się według wzoru ustalonego w rozporządzeniu ministra właściwego ds. finansów publicznych. Wzór oparty jest o treść tytułu wykonawczego uregulowany w ustawie. Zgodnie z art. 27 ustawy tytuł wykonawczy zawiera:

1. oznaczenie wierzyciela;

2. wskazanie imienia i nazwiska lub firmy zobowiązanego i jego adresu, a także określenie zatrudniającego go pracodawcy i jego adresu, jeżeli wierzyciel posiada taką informację;

3. treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;

4. wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;

5. wskazanie podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;

6. wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej;

7. datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej wierzyciela;

8. pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu;

9. pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie 7 dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego;

10. klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej;

11. wskazanie środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych.

Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku.

Jeżeli egzekucja ma być prowadzona zarówno z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, jak i z ich majątków osobistych, tytuł wykonawczy wystawia się na oboje małżonków.

W tytule wykonawczym wykazuje się należności pieniężne po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy.

Odp.

3) Wniosek o wszczęcie egzekucji:

Ustawa nie reguluje ani treści ani formy wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej Jedynym wskazaniem jest art. 28, zgodnie z którym elementem wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej jest wskazanie środka egzekucyjnego, w przypadku gdy wykonaniu podlega obowiązek o charakterze niepieniężnym wskazanie środka egzekucyjnego przez wierzyciela jest obligatoryjne. W związku z brakiem stosownych regulacji stosuje się odpowiednie przepisy Kpa. Jednak w przypadku, gdy chodzi o należności pieniężne, wzór tytułu wykonawczego podany w załączniku do rozporządzeniu MF zawiera w części F również wzór wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej.

B. Czynności dokonywane przez organ egzekucyjny:

1. Badanie dopuszczalności egzekucji administracyjnej oraz poprawności formalnej tytułu wykonawczego.

2. Nadanie klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej.

3. Wybór środka egzekucyjnego.

Odp.

1) Dopuszczalność egzekucji oraz poprawność formalna tytułu wykonawczego.

Organ egzekucyjny bada ww. przesłanki z urzędu. Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej natomiast nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Jeżeli w toku czynności organ egzekucyjny stwierdzi, że obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy nie podlega egzekucji administracyjnej (np. brak podstawy prawnej do prowadzenia egzekucji administracyjnej, brak potwierdzenia doręczenia upomnienia itd.) albo też tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów formalnych ( np. nie zawiera wszystkich elementów treści, nie został sporządzony wg wzoru itd.) organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji i zwraca tytuł wykonawczy wierzycielowi w drodze postanowienia na które służy wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym zażalenie. Zwrot tytułu oznacza, że postępowanie egzekucyjne zostaje zakończone.

Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym ta faza postępowania nie występuje ponieważ już na etapie sporządzania tytułu wykonawczego organ ocenia czy egzekucja administracyjna jest dopuszczalna.

Odp.

2) Skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej:

Jeżeli organ egzekucyjny stwierdzi dopuszczalność egzekucji administracyjnej oraz spełnienie wymogów formalnych tytułu wykonawczego zaopatruje tytuł wykonawczy w klauzulę o skierowaniu tego tytułu do egzekucji administracyjnej. Czynność ta ma postać postanowienia na które nie służy zażalenie.

Odp.

3) Wybór środka egzekucyjnego – wyboru środka lub środków egzekucyjnych dokonuje organ egzekucyjny zgodnie z zasadą stosowania najłagodniejszych środków dla zobowiązanego. Należy zauważyć, że we wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny natomiast wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym – w tym przypadku organ egzekucyjny nie jest jednak związany wnioskiem wierzyciela i ma prawo zastosować inny środek jeżeli uzna, że jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego i jednocześnie prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. Jeżeli obowiązek ma charakter niepieniężny wybór środka egzekucyjnego następuje w drodze postanowienia doręczanego zobowiązanemu wraz z odpisem tytułu wykonawczego, a w przypadku obowiązku pieniężnego nie ma takiego wymogu.

Zakres przedmiotowy postępowania egzekucyjnego w administracji:

Zakres przedmiotowy ustawy obejmuje przymusowe wykonanie dwóch rodzajów obowiązków:

- o charakterze pieniężnym

- o charakterze niepieniężnym

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki:

• podatki, opłaty i inne należności,

• grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,

• inne należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej,

• należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek,

• należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw,

• wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,

• należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego,

• należności pieniężne wynikające z tytułu:

  • zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego lub częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, łącznie z sumami, które mają być pobrane w związku z tymi działaniami,

  • opłat i innych należności przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,

  • należności przywozowych,

  • należności wywozowych,

  • podatku od towarów i usług,

  • akcyzy od:

    • produktów tytoniowych,

    • alkoholi i napojów alkoholowych,

    • olejów mineralnych,

  • podatku od dochodu lub podatku od majątku,

  • podatku od składek ubezpieczeniowych,

• należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,

• obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego,

• obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Zakres podmiotowy postępowania egzekucyjnego w administracji:

Zakres podmiotowy ustawy - wiąże się z określeniem organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy egzekucyjnej oraz oznaczenie podmiotów, przeciwko którym toczyć się może postępowanie egzekucyjne.

Zakres podmiotowy postępowania egzekucyjnego określa od kogo można egzekwować obowiązki, kto może być zobowiązanym.

Podmioty występujące w postępowaniu egzekucyjnym:

• Podmioty czynne, czyli te, które aktywnie uczestniczą w procesach postępowania egzekucyjnego w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego i do jego przeprowadzenia.

Podmiotem czynnym jest organ, który stosuje środki egzekucyjne oraz wierzyciel, który żąda wykonania obowiązku.

• Podmiot bierny – jedynym podmiotem biernym jest osoba zobowiązana.

Jeżeli osoba zobowiązana nie wykona obowiązku to wobec niej wszczyna się postępowanie egzekucyjne.
Zobowiązanymi nie mogą być osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.

Uczestniczy postępowania egzekucyjnego:

W postępowaniu biorą udział : organ egzekucyjny, wierzyciel i zobowiązany.

Obok organu egzekucyjnego w postępowaniu mogą uczestniczyć: egzekutor, poborca skarbowy, organ nadzoru i organ asystujący.

Uczestnikami fakultatywnymi są: biegli skarbowi, dozorcy (podmioty, pod dozór których oddano zajęte w toku egzekucji rzeczy ruchome), wykonawcy, świadkowie, osoby trzecie.

Zarządca – podmiot dozorujący zajęte nieruchomości.

Organy egzekucyjne:

• naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych,

• właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ.

• przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę ukaranego, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu kar pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w tych sprawach.

• dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.

• dyrektor izby celnej jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do których poboru zobowiązane są organy celne na podstawie odrębnych przepisów.

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

• wojewoda,

• właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne,

• kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień,

• kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień.

W przypadkach określonych szczególnymi przepisami jako organ egzekucyjny w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w pierwszej instancji, organ straży pożarnej kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego w administracji:

Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu:

• w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej,

• w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego,

• w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego,

• na żądanie wierzyciela,

Postępowanie egzekucyjne umarza się:

• jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania,

• jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał,

• jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa,

• gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego,

• jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny,

• w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego,

• jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu,

• jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania,

• na żądanie wierzyciela,

Postępowanie zabezpieczające:

Postępowanie zabezpieczające jest to ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków w trybie postępowania administracyjnego.

Celem tego postępowania jest zabezpieczenie egzekucji administracyjnej przed jej udaremnieniem lub utrudnieniem. Postępowanie zabezpieczające ma więc charakter akcesoryjny i uprzedni wobec postępowania egzekucyjnego, gdyż jego funkcją jest umożliwienie lub ułatwienie późniejszej egzekucji obowiązku.

Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej lub wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję, w szczególności jeżeli stwierdzono:

– brak płynności finansowej zobowiązanego,

– unikanie wykonania przez zobowiązanego obowiązku przez nieujawnianie zobowiązań powstających z mocy prawa lub nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych,

– dokonywanie przez zobowiązanego wyprzedaży majątku,

– niezłożenie oświadczenia, o którym mowa w art. 39 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa, mimo wezwania do jego złożenia albo niewykazanie w złożonym oświadczeniu wszystkich rzeczy lub praw podlegających ujawnieniu.

Środki prawne przysługujące dłużnikowi w ramach postępowania egzekucyjnego:

Dłużnik może skorzystać z:

• skargi na czynności komornika do sądu rejonowego, przy czym wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności,

• powództwa przeciwegzekucyjnego - które jest żądaniem dłużnika pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo jego ograniczenia, jeżeli:

  • dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście,

  • po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie;

  • małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c., wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Ponadto osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.

Rodzaje egzekucji:

Postępowanie egzekucyjne może być prowadzone z następujących składników majątkowych:

• z ruchomości (np. samochody, sprzęty domowe),

• z wynagrodzenia za pracę,

• z rachunków bankowych,

• z wierzytelności (np. wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło),

• z nieruchomości,

• z innych praw majątkowych (np. akcje, udziały w spółce).