PRAWO RODZINNE WYKŁADY
Dr W. Kossak
WYKŁAD NR 1 14.10.2010r.
T: wstęp do p. rodzinnego
Geneza p. rodzinnego
Źródła p. rodzinnego
Budowa Kodeksu Rodzinnego I Opiekuńczego
1. Geneza p. rodzinnego
W rozwoju historycznym rodzina była obiektem zainteresowania prawa, gł. w zakresie stos. majątkowych, a stos. Osobiste między członkami rodziny podlegały kontroli gł. w sferze moralno-obyczajowej i poddane były wpływom reguł.
Od średniowiecza do czasów nowożytnych p. rodzinne było domeną p. kościelnego. Dopiero w Kodeksie Napoleona z 1804r. była unormowana całość stoa. rodzinnych w odniesieniu do wszystkich obywateli, niezależnie od ich wyznania.
W innych państwach p. kościelne zachowało swoją rolę np. w Polsce niepodległej w województwach centralnych i wschodnich, nawet do unifikacji p. rodzinnego po II WŚ.
W Polsce do odzyskania niepodległości w 1918r. w poszczególnych dzielnicach obowiązywało prawo państw zaborczych, z których tylko niemiecki kodeks normował całokształt stos. Prawno-rodzinnych na zas. świeckości prawa. Prace kodyfikacyjne podjęte w II RP przerwał wybuch II WŚ. Skutki tych prac były wykorzystane dopiero po wojnie. Skutkiem tych prac było uchwalenie 4 dekretów w zakresie p. rodzinnego:
dekret o p. małżeńskim
dekret o p. rodzinnym
dekret o p. opiekuńczym
dekret o ustroju praw małżeńsko-majatkowych
w 1950r. Kodeks Rodzinny, jako akt kodyfikacyjny unormował całość stos. prawno-rodzinnych w jednym akcie prawnym. Kodeks ten działał do 1964r., gdy został uchwalony KRiO, który jest aktualny do dzisiaj.
2. Źródła p. rodzinnego
Konstytucja RP – (założenie rodziny, zawarcie małżeństwa) uprawnienia i obowiązki rodziny są ściśle powiązane z koncepcją ochrony p. człowieka jako człowieka i obywatela. Z tych względów konstytucja, jako ust. zasadnicza zawiera stosowne normy wskazujące stos. państwa do rodziny, a zwł. Z zakresu jej ochrony. Konst. Uznaje małż., macierzyństwo i rodziny zawarte samoistnie i zapewnia im ochronę zarówno w ramach grupy rodzinnym jaki i w wymiarze indywidualnym. Szczególne przepisy wskazują na ochronę autonomii rodziny, zwł. Stos. między rodzicami a dziećmi, deklaruje ochronę rodziny, ochronę i bezpieczeństwo socjalne, oraz chroni prywatność człowieka i jego życie rodzinne.
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy – nie jest kodyfikacją zupełną ani wyczerpująco normującą wszystkie prawa dot. rodziny.
Kodeks Cywilny – np. przepisy dot.: spadki, miejsce zamieszkania, ubezwłasnowolnienie, współwłasność.
Ustawy – np. o systemie oświaty, o spełnieniu obowiązku alimentacyjnego, o post. w spr. nieletnich
Umowy międzynarodowe – w zakresie praw członków rodziny → Europejska Konwencja O Statusie Prawnym Dziecka Pozamałżeńskiego z 1985r. (?),Europejska Konwencja O…… i wykonywaniu orzeczeń o pieczy nad dzieckiem z 1980r., Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r., Międzynarodowy Pakt Praw gospodarczych, Społecznych, Kulturowych z 1966r., Konwencja O Prawach Dziecka z 1989r.
5. Budowa Kodeksu Rodzinnego I Opiekuńczego
KRiO odpowiada budowie p. rodzinnego. Składa się z:
p. małżeńskie
p. dot. stosunków między rodzicami a dziećmi
p. opiekuńcze
ogólna charakterystyka KRiO:
KRiO respektuje zas. Autonomii rodziny. Stos. prawno-rodzinne są oparte na róności stron, nie tylko małżonków, ale i innych członków rodziny.
p. rodzinne zawarte w KRiO jest działem p. cywilnego
KRiO ma na celu ochronę dobra rodziny i dobra dziecka
Jeden z działów KC dotyczy małżeństwa (np. zawarcie małż, separacja, pokrewieństwo)
Pzrepist dot. dziecka (np. stos między rodzicami i dziećmi
III dział dot. kwestii opieki i kurateli (nad kim ustanawia się okpiekę, kto może być opiekunem, w jakich przypadkach może być ustanowiona opieka, Nadzór nad sprawowaniem opieki, podstawy ustania pieki, zwolnienie opiekuna).
WYKŁAD NR 2 14.10.2010r.
T: Małżeństwo
Zawarcie małżeństwa
Unieważnienie małżeństwa
Prawa i obowiązki małżonków
Małżeński ustrój majątkowy
Ustanie małżeństwa
Separacja
1. Małżeństwo
Zawarcie małż. Może być przed kierownikiem USC i według p. wewnętrznego Kościołów i zw. wyznaniowych. Kiedy chodzi o zawarcie małż. przed Kierownikiem USC trzeba spełnić następujące przesłanki:
Odmienność płci nupturientów (art. 1 §1 KRiO)
Złożenie zgodnych oświadczeń woli
Jednoczesna obecność przy składaniu oświadczeń. Od tego może być wyjątek: w wyjątkowych syt. Można zawrzeć małż przez przedstawicieli.
Złożenie oświadczeń przed Kierownikiem USC
Termin nie krótszy niż 1 mies. Od złożenia wniosku.
Jednocześnie może być zawarte małż. Wyznaniowe.
2. Unieważnienie małżeństwa
Przeszkody małżeńskie:
Przeszkoda wieku: 18 lat dla mężczyzny i kobiety, ale sąd może zezwolić kobiecie która ukończyła 16 lat wejść w zw. małż.
Przeszkoda ubezwłasnowolnienia
Choroba psychiczna – nie jest to przeszkoda absolutna, ale jest przeszkodą usuwalną. Sąd może pozwolić na takie małż. Jeśli choroba nie będzie stanowiła niebezpieczeństwa dla małżonka oraz przyszłego potomstwa.
Przeszkoda bigamii
Przeszkoda pokrewieństwa( nie mogą zawrzeć małż. krewni w linii prostej oraz rodzeństwo rodzone i przyrodnie) i powinowactwa (dot. powinowatych w linii prostej. Przeszkoda ta jest jednak usuwalne).
Przysposobienie – z powodu zasad moralnych. Gdy przysposobienie ustało, to małż może zostać zawarte.
W przytoczonych przypadkach przeszkody małż. Są jednocześnie podstawą do unieważnienia małż. Ale istnieją jeszcze inne przyczyny których skutkiem jest unieważnienie małż.:
Małż. Zawarte pod przymusem, groźbą; gdy jeden z nupturientów miał wyłączona wolę.
Popełnienie błędu np. nie ten bliźniak, lub nadużycie przedstawicielstwa
Skutki unieważnienia małżeństwa:
Małżonkom przywraca się poprzedni stan cywilny
Ustaje powinowactwo
Małżonek, który zmienił nazwisko powraca do dawnego nazwiska
Nie gaśnie jednak domniema i pochodzenia dziecka z małżeństwa.
Nie wygasa wł. rodzicielska i inne obowiązki utrzymania dziecka
Następuje podział wspólnego majątku
Może powstać obowiązek alimentacyjny w wypadkach przewidzianych w ustawie
Skutki zależą od tego, czy małż. Zostało zawarte w dobrej, czy złej wierze, tj. czy jeden z małżonków był świadomy, że istnieją prawne przeszkody małż. Np. zatajenie choroby psychicznej.
3. Prawa i obowiązki małżonków oraz 4. Małżeński ustrój majątkowy
Prawa i obowiązki powstałe w chwili zawarcia małżeństwa:
Niemajątkowe
Małżonkowie powinni rozstrzygać wspólnie o istotnych sprawach rodzinnych. Do takich praw niemajątkowych zaliczamy np. kwestie dot. nazwiska małżonków
Zaspokojenie potrzeb rodziny
Każdy z małżonków ma uprawnienia do korzystania z mieszkania
Wzajemna reprezentacja – każdy z małżonków może działać w spr. zwykłego zarządu.
Solidarność odpowiedzialności – obydwoje SA odpowiedzialni za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich, ale tylko w spr. dot. zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny
Majątkowe – ustrój majątkowy między małżonkami. Rodzaje ustroju między małżonkami:
Ustrój ustawy – przewiduje go ustawa. KRiO przewiduje jaki majątek będzie należeć do majątku wspólnego, a jaki będzie własnością osobistą każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego należą:
pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
dochody z majątku wspólnego małżonków oraz majątku osobistego każdego z małżonków
środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków
Do własności osobistych nalezą:
przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem małżeństwa
przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę
prawa majątkowe wynikające ze współwłasności łącznej podlegające odrębnym przepisom
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokojenia potrzeb każdego z małżonków (np. odzież)
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowana za uszkodzenie ciała lub zdrowia
prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za pracę lub innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcie jednego z małżonków
prawa autorskie i pokrewne
prawa własności przemysłowej i inne prawa twórcze
przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej
Ustrój umowny tj. intercyza – małżonkowie mogą dokonać umowy w formie aktu notarialnego w którym mogą rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku. Umowa taka może być zawarta przed lub w czasie trwania małżeństwa. Jeśli jest dokonana w czasie trwania małż. To nabiera mocy po oświadczeniu notarialnym prawnej, zas intercyza zawierana przed zawarcia małżeństwa nabiera mocy prawnej po zawarciu małżeństwa. Nie można rozszerzyć wspólności na przedmioty majątkowe, które przypadają jednemu z małżonków z tytułu spadku czy darowizny. Nie można też rozszerzyć: praw majątkowych, które wynikają ze współwłasności …………………………………; praw niezbywalnych przysługujących jednemu z małżonków; należności z tytułu odszkodowania za utratę zdrowia; praw alimentacji; niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Ustrój przymusowy – sadowe zniesienie współwłasności. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać udzielenia przez sąd rozdzielności majątkowej, np. W skutek separacji, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, oraz w sutek ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
5. Ustanie małżeństwa
Podstawy ustania małżeństwa:
W skutek unieważnienia
Śmierć jednego z małżonków lub uznanie go za zmarłego
Rozwód
Rozwód. Przesłankami dla rozwodu jest zaistnienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. KRiO nie zna bezwzględnej przyczyny rozwodu.
Zupełny i trwały rozkład pożycia polega na tym, ze zanikły 3 zasadnicze więzi między małżonkami: więź psychiczna, fizyczna i gospodarcza.
Przesłanki wyłączające dopuszczalność rozwodu (tj. przesłanki negatywne):
Wyłączna wina jednego z małżonków np. poprzez naruszenie obowiązku małżeńskiego podczas gdy drugi małżonek rozwodu nie chce.
Dobro wspólnych małoletnich dzieci
Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego np. gdy jeden z małżonków jest w stanie ciężkiej choroby.
6. Separacja
Przesłanki separacji – jeśli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać aby sąd orzekł separację. Gdy jeden żąda separacji, a drugi rozwodu, wówczas orzeka się rozwód.
Skutki separacji – SA podobne do skutków rozwodu ale istnieją wyjątki:
małżonkowie nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa
małżonkowie zobowiązani SA do wzajemnej pomocy gdy wymaga tego sytuacja.
WYKŁAD NR 3 25.11.2010r.
T: pochodzenie dziecka
Ustalenie stanu cywilnego dziecka
Macierzyństwo
Ustalenie statusu dziecka urodzonego w małżeństwie
Uznanie dziecka
Ustalenie ojcostwa
Ustalenie stanu cywilnego dziecka
W tym sensie znaczenie ma ustalenie stanu cywilnego dziecka. Ustalenie pochodzenia dziecka od określonych osób jest ustaleniem stosunków rodzinnych w pierwszym stopniu. Dla ustalenia pochodzenia dziecka bardzo ważne jest ustalenie jego statusu cywilnego. Stan cywilny odnosi się do każdego człowieka, niezależnie od jego wieku.
Stan cywilny jest niepodzielny, co oznacza, że ojcem i matką dziecka może być tylko jeden mężczyzna i jedna kobieta.
Standardy międzynarodowe, w szczególności Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych wskazuje na konieczność zainteresowania i zarejestrowania urodzenia każdego dziecka i na prawo każdego dziecka do nazwiska. Podobną dyrektywę zawiera też Konwencja o Prawach Dziecka. Duże znaczenie ma ustalenie pochodzenia dziecka w Europejskiej Konwencji o Statusie Prawnym Dziecka Pozamałżeńskiego, która wskazuje standard prawny dla ustawodawstwa państw członkowskich Rady Europy.
Po pierwsze: macierzyństwo wzgl. dziecka pozamałżeńskiego należy ustalić wyłącznie na podst. faktu urodzenia dziecka.
Po drugie: ustalenie ojcostwa wobec dziecka pozamałżeńskiego może być w rezultacie dobrowolnego uznania lub orzeczenia sądu
Po trzecie: dobrowolność uznania dziecka nie może być przedmiotem sprzeciwu ze strony innych osób, chyba, że jest spór, kto jest ojcem biologicznym
Macierzyństwo
Matką dziecka jest kobieta, która je urodziła. KC nie ustala regulacji dot. stwierdzenia kto jest matką. KRiO przewiduje, że jeżeli sporządzono akt urodzenia dziecka, można żądać ustalenia macierzyństwa.
Powództwo ustalenia macierzyństwa wytacza dziecko przeciwko matce, a jeśli matka nie żyje to przeciw kuratorowi ustalonemu przez sąd opiekuńczy. Też matka może wytoczyć powództwo o ustalenie macierzyństwa przeciw dziecku. Ustawodawca ogranicza to prawo matki osiągnięciem pełnoletniości przez dziecko (jeśli osiągnęło pełnoletniość to matka nie może wytoczyć powództwa).
Zaprzeczenie macierzyństwa
Zaprzeczenie macierzyństwa
- jeśli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła można żądać zaprzeczenia macierzyństwa.Matka, albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu 6 mies. od dnia sporządzenia tego aktu
Ustalenie statusu dziecka urodzonego w małżeństwie
Kiedy chodzi o ojcostwo to trzeba odróżnić pochodzenie dziecka urodzonego w małżeństwie i status dziecka pozamałżeńskiego.
Kiedy dziecko jest urodzone w małżeństwie? Wdł. art. 62 KRO to dziecko urodzone w małżeństwie albo 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniema się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego się nie stosuje jeśli dziecko urodziło się 300 dni po orzeczeniu separacji. Jeśli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni po ustaniu/unieważnieniu małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, to domniema się, że pochodzi ono od nowego męża matki. To domniemanie może być zaprzeczone przez sąd. Temu domniemaniu może też zaprzeczyć matka.
Art. 63 KRO → mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu 6 mies. od dnia w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości.
Jeśli mąż matki dostał całkowite ubezwłasnowolnienie z powodu choroby psych. lub innego rodzaju zaburzeń psych. na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa, to powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. W takim wypadku, termin do wytoczenia powództwa wynosi 6 mies. od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel poznał wiadomość o urodzeniu sie dziecka później, to 6 mies. od dnia w którym tę wiadomość poznał.
Uznanie dziecka
Inne syt. kiedy dziecko rodzi sie poza małżeństwem. W takim przypadku ustalenie ojcostwa może być na 2 sposoby:
UZNANIE DZIECKA
Jest sposobem ustalenia ojcostwa przez oświadczenie mężczyzny złożone w formie przewidzianej prawem i przed odpowiednim organem. Oznacza to, że uznanie powoduje zmianę stanu cywilnego dziecka i uznającego małżeństwa. Oznacza to, że powstaje między nimi stosunek prawno-rodzinny: ojciec-dziecko. Wdł. dominującego stanowiska w nauce pr. rodzinnego i w orzecznictwie oświadczenie o uznaniu dz. traktowane jest jak jednostronna czynność prawna z zakresu pr. rodzinnego. Ma ona dwojaki charakter:
Oświadczenie woli
Przyznanie faktu oświadczenia wiedzy miedzy tym mężczyzną a dzieckiem.
Oświadczenie woli składa mężczyzna zdolny do czynności prawnej → art. 80 KRO: po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości powództwo o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa nie może nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo
Oświadczenie wiedzy oznacza, że mężczyzna przyznaje fakt, że jest rzeczywiście ojcem dziecka.
Art. 72-74 określają powództwo dot. uznania dziecka.
Przesłanki tego uznania:
Przesłanka braku ustalenia ojcostwa innego mężczyzny – chodzi zarówno o domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki jak i ustalenia pochodzenia dziecka od innego męża. Oznacza to, że nie można uznać dziecka urodzonego w trakcie trwania małżeństwa, dopóki ojcostwo męża nie zostanie zaprzeczone prawomocnym wyrokiem sądu.
Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości
Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletniości, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletniość.
Można uznać dziecko: poczęte, ale nie urodzone. Jeśli dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną, to domniemania o tym, że ojcem dziecka jest mąż matki się nie stosuje.
Mężczyzna, który chce uznać dziecko za swoje powinien mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Akt uznania ma charakter wyłącznie osobisty – nie może on być dokonany przez przedstawiciela
Zgoda matki
Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć osoba, która ukończyła 16 lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. Może ona złożyć takie oświadczenie tylko przed sądem opiekuńczym.
Mężczyzna który uznał ojcostwo może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w ciągu 6 mies. od dnia w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi.
Mężczyzna, który uznał ojcostwo, wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.
Matka wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko dziecku i mężczyźnie, który uznał ojcostwo, a jeżeli mężczyzna ten nie żyje - przeciwko dziecku. Dziecko wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko mężczyźnie, który uznał ojcostwo i przeciwko matce, a gdy matka nie żyje - tylko przeciwko temu mężczyźnie. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
SĄDOWE USTALENIE OJCOSTWA
Jeśli mężczyzna nie chce dobrowolnie uznać dziecka za swoje to ustalenie ojcostwa może odbyć się za pomocą procesu cywilnego.
Sądowe ustalenie ojcostwa jest sposobem ustalenia stanu cywilnego.
Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać:
dziecko
jego matka
domniemany ojciec dziecka.
Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletniości.
Przesłanki sądowego uznania ojcostwa:
Art. 85 KRO przewiduje okoliczności domniemania na podst. których można ustalić ojcostwo pozamałżeńskie:
Art. 85. § 1. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.
§ 2. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.
Skutki sądowego ustalenia ojcostwa:
Nadaje prawo władzy rodzicielskiej
Sąd może ustalić ojcostwo, ale może nie nadać mu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
WYKŁAD NR 4 09.12.2010 r.
T: Władza rodzicielska
Treść władzy rodzicielskiej
Podmioty władzy rodzicielskiej
Wykonywanie władzy rodzicielskiej
Zawieszenie i ograniczenie władzy rodzicielskiej
Ustanie władzy rodzicielskiej
1. TREŚĆ WŁADZY RODZICIELSKIEJ
Do jej zakresu należy całokształt obowiązków i uprawnień rodziców wzgl. osoby i majątku dziecka dla ochrony jego dobra i przygotowania go do samodzielnego życia. Aby ten cel osiągnąć, rodzice dokonując w życiu codziennym dziecka wiele czynności faktycznych i prawnych w imieniu własnym lub w imieniu dziecka. KRO zawiera więc tylko ogólne wyjaśnienie iż władza rodzicielska obejmuje w szczególności:
pieczę nad osobą i nad majątkiem dziecka
obowiązek i prawo rodziców do jego wychowania.
W innych przepisach KRO wspomina się o kierowaniu dzieckiem, o trosce o jego rozwój fizyczny i duchowy. Na podstawie KRO można zrekonstruować gł. elementy składające się na władzę rodzicielską. Należą do niej:
Piecza nad os. dziecka
Piecza nad majątkiem dziecka
Wychowanie i kierowanie dziecka
Kiedy chodzi o pieczę nad dzieckiem, to do obowiązków rodziców zaliczamy pieczę nad duchowym i fizycznym rozwojem decka.
Piecza nad majątkiem dziecka → chodzi o interesy majątkowe małoletniego dziecka, które wymagają ochrony do której powołani są rodzice sprawujący wł. rodzicielską. Ochrona ta dotyczy wszelkich składników majątkowych z których korzystanie ma wpływ na rozwój osobowości dziecka. Podstawowa postacią ochrony interesów majątkowych dziecka jest zarząd jego majątkiem. W ramach tego zarządu rodzice dokonują:
czynności faktycznych, np. naprawa, remont budynku
czynności prawnych, np. kupna-sprzedaż i czynności w post. przed sądem lub innym organem państwowym,
czynności samorządowych związanych z realizacją zarządu.
Rodzice powinni zarządzać majątkiem dziecka z należytą starannością. Oznacza to, że obydwoje rodziców jest uprawnionych do sprawowania zarządu. Wymaga się od nich tylko staranności i nie stawia się n im wysokich wymagań.
Wychowanie i kierowanie dziecka → chodzi o to, aby dziecko było dostojnym członkiem społeczeństwa. Kierowanie dzieckiem aby nie popełniało czynów niedozwolonych.
2. PODMIOTY WŁADZY RODZICIELSKIEJ
W zakresie władzy rodzicielskiej podmiotami tej władzy są z jednej strony rodzice. Władza rodzicielska przysługuje obydwojgu rodzicom, ale KRO od tej reguły przewiduje odstępstwa wynikające jednak nie z jakiejkolwiek dyskryminacji jednego z rodziców lecz będących skutkiem syt. faktycznej w jakiej znajdują się zarówno rodzice jak i dzieci.
Odstępstwa od reguły, że obydwojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska:
Pierwsza z nich pojawia się w przypadku braku ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa. Władza rodzicielska przysługuje wtedy tylko temu z rodziców, którego stosunek rodzicielski jest pewny. Oznacza to, ze wł. rodzicielska nada dzieckiem pozamałżeńskim przysługuje ojcu, który dziecko uznał, natomiast w razie sądowego ustalenia ojcostwa, wł. rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy gdy sąd tę władzę ustalił w drodze ustalenia ojcostwa.
Rodzice powinni dbać o fizyczny i duchowy rozwój dziecka. Odpowiada to: umowom międzynarodowym, które ustaliły podstawowy standard relacji rodzice- dziecko w zakresie wł. rodzicielskiej:
obydwoje rodzice sprawują pieczę nad dzieckiem, wychowują je i są za dziecko odpowiedzialni
uprawnienia i obowiązki obydwojga rodziców wzgl. dziecka są równe, bez jakiejkolwiek dyskryminacji
rodzice przy wykonywaniu wł. rodzicielskiej powinni kierować się dobrem dziecka i wspólnie podejmować stosowne decyzje
kompetentna władza powinna rozstrzygać o pieczy nad dzieckiem w razie rozwiązania małżeństwa lub prawnej separacji rodziców
w razie śmierci jednego z rodziców prawa i obowiązki związane z wł. rodzicielską wykonuje w całości drugi z rodziców.
Rodzice powinni wzajemnie się informować o wykonywaniu praw i obowiązków, zwłaszcza co do istotnych praw dziecka.
Właśnie te zasady troski nad dzieckiem ustanawia konwencja o prawach dziecka z 1988r. która przyznaje dziecku prawo do wychowania go przez rodziców i nakłada na nich odpowiedzialność za jego rozwój i wychowanie.
Ze str. dziecka ustawodawca nakłada na dziecko obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców. Przewiduje to art. 95 §2 KRO. Jednak ten artykuł nie wykazuje sposobu zapewnienia tego posłuszeństwa.
Gdy chodzi o spełnienie obowiązków rodziców to KRO nakazuje rodzicom wykonywanie ich władzy dla dobra dziecka. Ochrona dobra dziecka ma charakter klauzuli generalnej. Wykonywanie wł. rodzicielskiej powinno być poprzez osobisty udział rodziców. Czasami jest dopuszczalne przekazanie tej władzy innej osobie lub zakładowi.
Uprawnienia i obowiązki osobistego wykonywania wł. rodzicielskiej oznacza, że rodzicom przysługuje prawo zadania wydania dziecka zatrzymanego przez os. nieuprawnione. Żądać oddania dziecka maże także jeden rodzic od drugiego, któremu włada ta nie przysługuje z mocy orzeczenia, np. sadu o rozwodzie lub z mocy orzeczenia sądu o zawieszeniu lub ograniczeniu wł. rodzicielskiej.
3. WYKONYWANIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ
Przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej rodzice mogą korzystać z pomocy sądu opiekuńczego i innych organów państwa i org. społecznych. Przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej rodzice mają prawo do reprezentacji dziecka. Reprezentacja dziecka przez rodziców jest atrybutem wł. rodzicielskiej o charakterze instrumentalnym, koniecznym dla sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. KRO ustanawia rodziców przedstawicielami ustawowymi dziecka, dlatego, aby mogli oni skutecznie występować za dziecko w jego interesie i dla jego dobra. Oznacza to, że czynność dokonana przez rodziców w imieniu dziecka pociąga za sobą skutki prawne i czynności w postępowaniu przed sądem oraz przed innymi organami państwa, w szczególności przed org. administracyjnymi.
Zakres uprawnień rodziców jako przedstawicieli ustawowych dziecka zależy od jego wieku. Przed ukończeniem 13 lat dziecko nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych i w konsekwencji zakres jego reprezentacji przez rodziców jest najszerszy. Jednak i takie dziecko może w zasadzie dokonywać umowy dot. drobnych, bieżących spraw życie codziennego.
4. ZAWIESZENIE I OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ
Kiedy chodzi o wykonywanie wł. rodzicielskiej to chodzi i o odpowiedzialność rodziców za wykonywanie tej władzy. Takim skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania wł. rodzicielskiej jest zawieszenie i ograniczenie władzy rodzicielskiej.
Zawieszenie wł. rodzicielskiej należy do pośrednich instytucji pomiędzy ograniczeniem tej wł. a pozbawieniem rodziców tej władzy.
Ograniczenie wł. rodzicielskiej → podstawy i zakres przewiduje art. 109 KRO: sąd opiekuńczy może w szczególności:
zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania
określa jakie czynności nie mogą być przez rodziców wykonywanie bez zgody sądu
poddać wł. rodzicielską pod stały nadzór kuratora sądowego
skierować małoletniego do organizacji, instytucji powołanej do przygotowania zawodowego, albo do instytucji sprawującej częściową pieczę nad dzieckiem
umieścić małoletnie dziecko w rodzinie lub placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Zawieszenie → polega na tym, że wynikające z niej prawa i obowiązki rodziców nie przestają istnieć, ale przez pewien czas nie mogą być wykonywane → wł. rodzicielska podczas trwania zawieszenia jakby spoczywa.
Przyczyną zawieszenia wł. rodzicielskiej są przeszkody w jej wykonywaniu. Przesłanki te różnią się od przesłanek pozbawienia i ograniczenia.
Pojęcie przeszkoda odnosi się do syt. która czasowo uniemożliwia wykonywanie zadań związanych ze sprawowaniem wł. rodzicielskiej i nie jest to uwarunkowane dyskwalifikacją rodziców.
Ocena czy dana przeszkoda ma charakter przemijający jest uzależniona od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy. Jeśli przeszkoda ma trwać wiele lat to trzeba uznać, że ma ona charakter trwały.