Wciąż zaprzątasz
Mi myśli.
w Mojej głowie
tylko Ty.
Mój Świat
opiera się
na Twoich
słowach
uczuciach
spojrzeniach.
Nie pragnę
innego świata.
ten jest doskonały..
tak jak Ty.
Spójrz Mi w Oczy.
Czy można kochać
takie coś jak Ja?
Cisza Mnie zabija
od środka pożera.
czuje się pusta.
niepotrzebna.
Napełnij Mnie swoją
miłością
Bo umieram..
"Jeżeli miłość twoja nie ma żadnych szans, powinieneś zamilknąć... Bo nie należy mieszać miłości z niewolnictwem serca. Miłość, która prosi, jest piękna, ale ta, która błaga, jest uczuciem lokajskim."
biografia poety
życiorys z wyraźnym uwzględnieniem
twórczości (tytuły dzieł, wierszy etc.)
i krótką charakterystykę warsztatu twórczego. W Twoim przypadku nie bez znaczenia pozostaje też kreacja podmiotu lirycznego w sonetach Sępowych.
Mam nadzieję, że zaskoczysz nas ilością i różnorodnością opracowań książkowych
Mikołaj Sęp-Szarzyński herbu Junosza (ur. około 1550 w Zimnej Wodzie lub Rudnie, zm. około 1581 w Przemyślu) – polski poeta przełomu epok renesansu i baroku, piszący zarówno w języku polskim, jak i w łacińskim; najznakomitszy obok Jana Kochanowskiego twórca literatury staropolskiej.
Powszechnie uważany za prekursora polskiego baroku. Autor liryków patriotycznych, refleksyjno-filozoficznych sonetów, pieśni, epitafiów i erotyków utrzymanych w duchu manieryzmu.
Ród Sępów-Szarzyńskich wywodził się z Mazowsza jednak za sprawą dziada poety, również Mikołaja, który ożenił się z dziedziczką Zimnej Wody, przenieśli się w okolice Lwowa, gdzie przyszły poeta brał początkowe nauki. Tam młody Mikołaj posiadł umiejętność czytania i pisania, nauczył się greki i łaciny. Następnie studiował na uniwersytetach w Wittenberdze i Lipsku, co skłania badaczy do doszukiwania się jego związków z protestantyzmem. Studiów dowodzą wpisy w metryce uniwersytetu w Wittenberdze dokonany 21 maja 1565 r.: „Nicolaus Semp Polonus natus in equestri familia nobili” i nieco późniejszy wpis także w poczet studentów lipskich.
Wraz z przyjacielem, Stanisławem Starzechowskim, Mikołaj zwiedził prawdopodobnie Włochy i Szwajcarię. Po powrocie do Lwowa (1568) na nowo stał się jednak katolikiem, obracając się w kręgu dominikanów i jezuitów.
Dorobek poetycki Sępa nie dotrwał w całości do naszych czasów. Znamy jedynie niewielki tomik zatytułowany „Rytmy abo wiersze polskie” wydany pośmiertnie w 1601 r. przez brata poety- Jakuba. Na zbiorek ten składają się sonety, pieśni, parafrazy psalmów oraz nagrobki i fraszki. Wśród nich znalazło się także kilka utworów napisanych po łacinie. Szarzyńskiemu przypisuje się ponadto odnalezione pod koniec XIX w. erotyki z tzw. rękopisu Zamoyskich.
____________________________________________________________________
Do dziś nie zachował się żaden portret uwieczniający wizerunek poety.
Podstawowym rysem poezji Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jest żarliwa religijność, która świadczy o głęboko przeżytym kryzysie religijnym poety. W twórczości tej przesunięty został akcent zainteresowań; z humanistycznego antropocentryzmu na teocentryzm właściwy poetyce barokowej. Typowo barokowe są też środki wyrazu stosowane przez poetę: koncept, locus classicus w budowie i kompozycji wiersza czy marinistyczny meravigliar. Ponadto Sęp Szarzyński mocno opiera się na zasadzie paradoksu, puenty, dynamiki opisu oraz poetyckiej eufonii. Bardzo często stosuje aliterację.
Stale powtarzającymi się, czy wręcz obsesyjnymi motywami Sępa Szarzyńskiego są: czas i woda przejawiająca się w postaci rzek Bugu, Dniestru i Dunaju.
Na Rytmy (znane w swej współczesnej, wznowionej i uzupełnionej postaci) składa się cykl sześciu sonetów (bodajże pierwszych wierszy w literaturze polskiej napisanych w formie sonetów szekspirowskich), sześć pieśni parafrazujących biblijne psalmy, dziewięć pieśni religijnych o wymowie wybitnie teocentrycznej, trzydzieści epitafiów i napisów na herby szlacheckie oraz dwadzieścia jeden anonimowych erotyków.
Zbiór otwiera wiersz „Napis na statuę abo na obraz śmierci” (1601), za najstarszy utwór zaś uważa się z kolei Nagrobek panu Janowi Starzechowskiemu.
Opis Boga w pieśniach Sępa Szarzyńskiego odwołuje się do typowych dla tego poety lęków przed przemijaniem i dynamiką świata. Pojmowanie świata w kategoriach wiecznych przemian znalazło bowiem podstawę w niewzruszoności pierwotnej i najwyższej podstawy, która sama nadaje ruch wszelkiemu życiu. Za taką podstawę uznaje Sęp-Szarzyński samego Boga, co widzimy w „Pieśni II”:
„Wiekuista mądrości, Boże niezmierzony,
Który wszystko poruszasz, nie będąc wzruszony”
Do innych filozoficznych inspiracji Sępa Szarzyńskiego należy m.in. myśl Aniciusa Manliusa Severinusa Boethiusa (Boeciusza), którego „O pocieszeniu jakie daje filozofia” stało się podstawą do napisania krótkiego wiersza „Prośba do Boga”, błagającego Stwórcę o pokój i ochronę ludzi przed "wichrzącą Fortuną". Równie ważną rolę w tej twórczości odegrała geocentryczna filozofia Klaudiusza Ptolemeusza, swego czasu popierana oficjalnie przez Kościół, przez poetę poddana krytyce, zwłaszcza w duchu concors discordiae (harmonii wśród przeciwieństw) – ideału osiągnięcia doskonałej pewności pośród zmienności losu. U renesansowego poety Bóg jest transcendentalnym Bytem, ku któremu człowiek zanosi prośby o wsparcie dla swojego wątłego istnienia. Boska Arkadia jest tu również źródłem doskonałej poezji; pierwotnego głosu, źródła pieśni (pieśń krzyczą własną, czystą, nową).
Erotyki Sępa Szarzyńskiego podejmują na ogół temat miłości zmysłowej, najczęściej nieszczęśliwej, z powodu której bohater wierszy doświadcza sprzecznych (przywoływane są ogień i woda jako podstawowe symbole ludzkiej kondycji) odczuć, a nawet osadzonych głęboko w duchowości swojej epoki (rozłam Kościoła, reformacja i kontrreformacja) niepokojów egzystencjalnych. Wiersze te stoją jednak w widocznej opozycji do sonetów Sępa-Szarzyńskiego, w których poeta wyraża jawną pogardę względem empirycznie poznawanej rzeczywistości, starając się postawić Boga w miejsce jedynego celu wszystkich ludzkich dążeń:
„I nie miłować ciężko, i miłować
Nędzna pociecha” – Sonet V
„Bo naszę chciwość od swej szczęśliwości
Własnej (co Bogiem zowiemy) odwodzą
Niestałe dobra. O, stokroć szczęśliwy,
Który tych cieniów w czas zna kształt prawdziwy!” – Sonet I
Mikołaj Sęp Szarzyński otworzył literaturę polską przełomu XVI i XVII wieku na nurt barokowy. Były to jednak czasy, kiedy o autorze Rytmów mówiło się niewiele, był on pomijany i wciąż pozostawał w cieniu żyjących poetów. Dopiero z czasem poezja Sępa-Szarzyńskiego nabierała coraz większego rozgłosu i inspirowała szersze grona artystów.
Jego refleksyjno-filozoficzne sonety odegrały spory wpływ na twórczość młodopolskiego pisarza, poety i krytyka literackiego – Antoniego Langego. Jeden z wierszy Langego, Fragment, rozpoczyna się wręcz cytatem ze słów Sonetu V barokowego twórcy: I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha.
Poezja Sępa Szarzyńskiego gwałtownie zyskała na znaczeniu w latach 50. i 60. XX wieku, inspirując najbardziej znanych pisarzy i poetów tego okresu, takich jak Bronisław Maj, Ryszard Krynicki czy Zbigniew Herbert. Dobitny tego przykład stanowi wiersz Epitafium dla Rzymu Jarosława Marka Rymkiewicza, który jest współczesną parafrazą Epitafium Rzymowi.
Kwestie sporne to periodyzacja twórczości poety, gdyż trudno jednoznacznie określić styl jakim torzył, oraz niepewność (współcześnie znacznie zredukowana) co do rzeczywistego autorstwa cyklu erotyków.
Bibliografia oraz książki, do których warto zajrzeć:
Jan Błoński, Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku, wyd. 2, Universitas, Kraków 2001.
2. Janusz S. Gruchała, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987.
3. Czesław Hernas, Barok, wyd. 5, PWN, Warszawa 1998.
4. Dariusz Śnieżko, Mikołaj Sęp-Szarzyński, w serii „Czytani dzisiaj”, Rebis, Poznań 1996.
– charakteryzuje wizję Boga, świata i człowieka przedstawioną w sonetach Sępa-Szarzyńskiego (znikomość i wielkość człowieka; koncepcja bytu ludzkiego jako „wiecznej wojny”)
– w wierszach Sępa-Szarzyńskiego odnajduje kryzys typowej dla renesansu wiary w człowieka
– analizuje i interpretuje sonety Sępa-Szarzyńskiego, odnosząc je do barokowej wizji świata
– przedstawia wizję Boga, człowieka i świata w poezji Sępa-Szarzyńskiego; *odnajduje jej kontekst filozoficzny
Dla klasy:
Mikołaj Sęp-Szarzyński (1550-1581) – polski poeta, piszący w języku polskim i łacińskim; najznakomitszy obok Jana Kochanowskiego twórca literatury staropolskiej. Uważany jest za prekursora polskiego baroku. Autor liryków patriotycznych, refleksyjno-filozoficznych sonetów, pieśni, epitafiów i erotyków. Ród Sępów-Szarzyńskich wywodził się z Mazowsza jednak za sprawą dziada poety, również Mikołaja, który ożenił się z dziedziczką Zimnej Wody, przenieśli się w okolice Lwowa. Tam młody Mikołaj posiadł umiejętność czytania i pisania, nauczył się greki i łaciny. Studiował na uniwersytetach w Wittenberdze i Lipsku, gdzie miał styczność z protestantyzmem. Studia te nie były długie aczkolwiek intensywne. Wraz z przyjacielem, Stanisławem Starzechowskim, Mikołaj zwiedził Włochy i Szwajcarię. Po powrocie do Lwowa (1568) na nowo stał się jednak katolikiem, obracając się w kręgu dominikanów i jezuitów. Dorobek poetycki Sępa nie dotrwał w całości do naszych czasów. Znamy jedynie niewielki tomik zatytułowany „Rytmy abo wiersze polskie” wydany pośmiertnie w 1601 r. przez brata poety- Jakuba.
Mikołaj Sęp-Szarzyński (1550-1581) – polski poeta, piszący w języku polskim i łacińskim; najznakomitszy obok Jana Kochanowskiego twórca literatury staropolskiej. Uważany jest za prekursora polskiego baroku. Autor liryków patriotycznych, refleksyjno-filozoficznych sonetów, pieśni, epitafiów i erotyków. Ród Sępów-Szarzyńskich wywodził się z Mazowsza jednak za sprawą dziada poety, również Mikołaja, który ożenił się z dziedziczką Zimnej Wody, przenieśli się w okolice Lwowa. Tam młody Mikołaj posiadł umiejętność czytania i pisania, nauczył się greki i łaciny. Studiował na uniwersytetach w Wittenberdze i Lipsku, gdzie miał styczność z protestantyzmem. Studia te nie były długie aczkolwiek intensywne. Wraz z przyjacielem, Stanisławem Starzechowskim, Mikołaj zwiedził Włochy i Szwajcarię. Po powrocie do Lwowa (1568) wrócił do katolicyzmu, obracając się w kręgu dominikanów i jezuitów. Jego rodzina zaprzyjaźniła się wtedy z rodziną Kostków.
Dorobek poetycki Sępa nie dotrwał w całości do naszych czasów. Znamy jedynie niewielki tomik zatytułowany „Rytmy abo wiersze polskie” wydany pośmiertnie w 1601 r. przez brata poety- Jakuba.
- w swojej twórczości Sęp stawia pytanie o to, kim jest człowiek oraz jakie zajmuje miejsce wśród innych bytów (poezja filozoficzna)
-podmiot liryczny utworów Sępa: samotna jednostka pragnąca zrozumienia sensu istnienia, lecz zagubiona wśród niepojętych znaków boskiego panowania nad światem. Obecny motyw rozdwojenia, pomiędzy wartościami ducha, a żądzami ciała.
-wizja świata: jako miejsce walki - ścierania się dobra i zła. Świat niepokojący pełen niebezpieczeństw. Życie to ciągłe zmagania się z samym sobą. Jedynym ratunkiem i oparciem dla zagubionego człowieka jest Bóg.
-motyw zmagań człowieka z szatanem ("O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem")
- człowiek musi ciągle wybierać między świętością i grzechem, wyrzeczeniem i urokami życia. Jest on "Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie"(dualizm natury ludzkiej)
- los człowieka na ziemi przedstawiony jako nieustanna walka z grzechem i szukanie pomocy w łasce bożej, dzięki której człowiek może dostąpić ocalenia.
Najważniejsze dzieła: O nietrwałej miłości świata tego, O Bożej Opatrzności na świecie, O Strusie, który zabit na Rastawicy
Żył i tworzył w odrodzeniu. W jego poezji nie znajdziemy jednak renesansowej radości życia, lecz trwogę człowieka, którego przeraża własna, skłonna do upadku i grzechu natura. Głęboka refleksja egzystencjalna i nowatorski warsztat.
Twórczość
Opatrzył książkę wstępem, w którym wyjaśnia, dlaczego zdecydował się ją wydać. Zrobił to pod wpływem znajomych, "którzy pana Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, brata mego rodzonego zaznali, abo też pisma jego czytali. i domagali się, by je "światłu pokazać". Jakub nie miał łatwego zadania - pisma Mikołaja były bowiem rozproszone. Zebrał więc to, do czego udało mu się dotrzeć, poprosił "znaczną osobę duchowną" (prawdopodobnie Antonina z Przemyśla) o przygotowanie ich do druku. tom, który obejmuje:
Stworzył: sonety, parafrazy psalmów, pieśni (m.in. dwie pieśni opiewające bohaterstwo poległych w walkach z Tatarami), epigramaty (np. na herby szlacheckie), epitafia (np. napisany dla ojca przyjaciela, Jana Starzechowskiego, nagrobki dla Zofii Kostczyny).
Najważniejsze dzieła
Sonet IV. O wojnie naszej, którą toczymy z szatanem, światem i ciałem
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
CO JEST RENESANSOWE?
Brak charakterystycznych dla późniejszych epok straszliwych opisów szatana i mąk piekielnych.
Sam autor - wykształcony poeta doctus - sprawny w swym rzemiośle na wzór renesansowych humanistów.
CO JEST BAROKOWE?
Styl obrazowania:
- zmienność szyku zdania (inwersja!),
- ozdobność wypowiedzi,
- gwałtowność, uczuciowość wyrazu,
- antytezy i paradoksy, celna, wyeksponowana pointa.
Zmiana renesansowego światopoglądu:
- poczucie znikomości życia doczesnego,
- przerażenie małością człowieka,
- dualizm duszy i ciała.