Sęp Szarzyński o człowieku i jego miejscu w świecie

Szarzyński tworzył w materiale klasycznym - sonecie. Zachowało się niewiele jego liryki, ale to co możemy teraz czytać zajmuje się między innymi właśnie filozoficzną analizą człowieka. "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" - dla nas najważniejszy sonet. Ukazuje sytuację człowieka w świecie; dominującym motywem jest ciągła walka potrzeb duchowych i pokus ciała; Chociaż człowiek dąży do pokoju, spokoju, stałości czyli po prostu Boga, to na ziemi jest jednak skazany na tę ciągłą walkę z Szatanem. Szarzyński neguje renesansową ideę harmonii człowieka i wszechświata, pokazuje dwoistość istoty ludzkiej (ciało i dusza). Ciało w pogoni za pokusami dąży do upadku i grzechu, a dusza dąży do Boga. Człowiek jest rozdarty między tymi dwiema racjami i miota się między nimi. Wszystko to jest wzmożone faktem słabości istoty ludzkiej. Jest on zdany na pomoc Boga, i o to zwraca się do niego autor. Zadaniem człowieka jest dążenie do Boga, ale jest ono osiągalne tylko przy wsparciu Boga. w sonecie "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" Szarzyński podkreśla, że człowiek zwiedziony pokusami ciała zwraca się ku rzeczom i wartościom doczesnym, nietrwałym: grzech, pokusę, bogactwo, władzę, rozkosz i piękno; dlatego jest skazany na wieczne niespełnienie. Jedyną rzeczą ku której powinien się zwrócić człowiek to Bóg, źródło ukojenia, szczęścia i miłości. Pokazuje tragizm rozdwojonego człowieka, poszukującego trwałych wartości, będącego zbyt słabym, aby wytrwać i zbyt podatnym aby przeciwstawić się pokusom ciała, prowadzącym go do upadku. To wewnętrzne rozdarcie jest fundamentalną cechą człowieka, nie może zrozumieć sensu swojego istnienia; zawieszony między Bogiem i Szatanem czuje się niepełny i niepotrzebny, nie pojmuje i nie dostrzega Boga. To wszystko jednak nie zwalnia człowieka z heroicznego dążenia i poszukiwania Boga.

---