Poglądy etyczne wybranych nurtów i postaci
Spis zagadnień:
• Wstęp
• Poglądy etyczne Arystotelesa.
• Filozofia grecka a chrześcijańska w ujęciu etycznym.
• Cesarstwo rzymskie a chrześcijaństwo.
• Boecjusz
• Poglądy etyczne Tomasza z Akwinu.
• Holbach
• Diderot
• Etyczne poglądy sentymentalistów brytyjskich.
• Faust Socyn
• August Comte
• Artur Schopenhauer
• B. Trentowski
• Światopogląd etyczny Bergsona
• Jung
• Karl Jaspers
• DeChardin
Według Wolnej Encyklopedii etyka to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność, to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmują.
Etyka natomiast to nauka, której celem jest dochodzić źródeł powstawania moralności, badać efekty jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukać podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby by się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować dopiero zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji z powszechną moralnością, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.
Arystoteles
Etyka Arystotelesa jest moralnością ludzkiego postępowania w życiu doczesnym.
Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego „teorii bytu”, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę jako dążenie do doskonalenia swojej duszy. Gdy dusza osiągnie przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę. Dusze ludzkie są niepowtarzalne, dlatego to, co jest dobre dla jednego człowieka, niekoniecznie musi być dobre dla drugiego. Dobro zatem jest pojęciem subiektywnym i zależy od mnóstwa różnych czynników. Próba uszczęśliwiania wszystkich poprzez tworzenie idealnego państwa jest więc nierealna.
Arystoteles twierdził, że nawet najmądrzejsi filozofowie nie są wolni od zwykłych ludzkich namiętności, a nawet zdarza się, że podlegają im silniej. Zgodnie ze swoją teorią duszy, Arystoteles twierdził, że każdy człowiek trwa w naturalnym konflikcie żądz cielesnych. Z tego powodu cnota to stały proces przezwyciężania i kontrolowania żądz wymagający stałego wysiłku.
Arystoteles dokonał rozróżnienia cnót na: intelektualne, które są skutkiem doświadczenia oraz cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia. Szczęście dla Arystotelesa to działanie zgodne z rozumem. Działanie takie zapewnia bowiem osiągnięcie doskonałości. Doskonałość stoi zatem ponad dobrami idealnymi, zewnętrznymi i społecznymi. Z cnót intelektualnych najważniejsze są dwie: rozsądek i mądrość.
Arystoteles uważał mądrość jest najwyższą z rodzajów wiedzy. Zajmuje się bytami wiecznymi i niezmiennymi.
Cnoty etyczne mieszczą się w tzw. "złotym środku", między dwiema wadami nadmiarem i niedostatkiem. Żadna z cnót nie jest wrodzona, z natury jesteśmy tylko zdolni do ich nabywania, a rozwijamy je dzięki przyzwyczajeniu. Z cnót etycznych najwyższa jest sprawiedliwość.
Arystoteles uważał, że zbyt skrajne czy rygorystyczne podejście do moralności oraz całkowite ignorowanie żądz cielesnych ma zwykle fatalne rezultaty, gdyż żądze te są sposobem, w jaki ciało komunikuje silnie zależnej od niego duszy swoje potrzeby.
W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się "złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym.
Myślę, że „teoria złotego środka” jest bardzo trafna, niedostatek i nadmiar mogą być przykre w skutkach. Ludzie nie powinni ignorować swoich żądz ale też nie powinni się im bezwzględnie poddawać. Myślę, że dobrze jest zachowywać w życiu umiar.
Według Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo- tutaj nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe. I ja wypełni się z tym zgadzam te czyny są niegodne człowieka.
Z etyki z kolei logicznie wynikała już teoria państwa Arystotelesa. W tej dziedzinie Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczeństwa "człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie". Różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa wymagają monarchii a inne dobrze funkcjonują w warunkach demokracji.
Zdaniem Arystotelesa człowiek jest „zwierzęciem politycznym” jest stworzony do życia w państwie.
Filozofia grecka traktowała rzeczywistość obiektywistycznie, finalistycznie, rozum był ważniejszy od uczuć to co ogólne było ważniejsze od jednostkowego. Człowiek ma powinność aby się dźwigać w górę hierarchii bytu i wartości aby się nawrócić. Droga tama być drogą nauki, sztuki i cnoty.
Natomiast filozofia chrześcijańska zakłada własny początek oraz wiarę w możliwości poznania Boga i moralność. Chrześcijaństwo wniósł wiele w świat antyczny : subiektywizm, emocjonalizm, irracjonalizm, i postawy moralne. Zasada chrześcijaństwa było przebaczenie. Chrześcijaństwo nie zna jednak „złotego środka” znał go już Konfucjusz, przed Chrystusem znano ją w judaizmie.
Wiele nowego wniosło chrześcijaństwo w świat antyczny: monoteizm, nowe źródło wiedzy, wybawienie.
Orygenez na przykład broniąc wiary chrześcijańskiej doceniał jednak walory filozofii greckiej.
Początkowo miedzy rzymianami i chrześcijanami była niechęć i nienawiść, rzymianie uważali chrześcijan za nieuków i ludzi przesądnych a Chrystusa za prestidigitatora. Chrześcijaństwo poddało krytyce epikureizm, materializm i ateizm.
Gnostycyzm to doktryny i ruchy religijne powstałe w I i II w. na wschodzie cesarstwa rzymskiego głównie w Syrii i Egipcie, dualistyczne i łączące elementy chrześcijaństwa z grecko-egipskim hermetyzmem. chrześcijański system etyki naucza, że „cokolwiek istnieje, o ile istnieje, jest dobrem, inaczej mówiąc dobro jest tym, co jest, zło natomiast jest tym, czego nie ma w dobru. Świat jako dzieło Boże, jest dobry. Mówiąc bardziej współczesnym językiem, dobro istnieje obiektywnie i jest równoważne woli Boga, zaś zło obiektywnie nie istnieje i jest tylko brakiem dobra.
Pogląd ten obowiązuje do dzisiaj w oficjalnej doktrynie kościoła katolickiego, Karol Wojtyłya, w swoim Elementarzu Etycznym pisze, że „Przyjemność, radość, zadowolenie są uważane jako dobre, a więc człowiek staje wobec alternatywy - przyjemność, czy obowiązek, za którym kryje się prawdziwe dobro moralne. Wartość obiektywnego dobra polega na tym, że wartości duchowe są obiektywnie wyższe od materialnych. To rozum i wola kierują człowieka w stronę obiektywnego dobra. Nie może on tworzyć poglądu na swoje czyny według tego ile przyniosą mu przyjemności, ale według tego, o ile służą celowi, jakim jest obiektywne dobro. Nie ulega wątpliwości, że przyjemność jest dobra, a przykrość zła. Różnica między dobrem a złem wynika z tego, że dobro moralne przynosi głębokie zadowolenie, a zło sprawia wyrzuty, przykrość wewnętrzną i ból”.
Chrześcijański pogląd na dobro odwołuje się do Boga- stwórcy i osobowego absolutu. Zakłada, że Bóg jest ostatecznym autorytetem, a dobro jest to stan rzeczy, w którym Bóg chce aby się one znajdowały.
Urodził się w Italii, w arystokratycznej rodzinie hrabiów Aqino. Jego wuj był opatem benedyktyńskiego klasztoru na Monte Cassino i rodzina oczekiwała, że św. Tomasz pójdzie w jego ślady. Po pięciu latach studiów na uniwersytecie w Neapolu, porzucił zakon benedyktynów i przyłączył się do dominikanów. Chociaż rodzina była temu przeciwna, wytrwał w swoim postanowieniu bycia dominikaninem. Następnie udał się na dalsze studia do Kolonii, gdzie był uczniem Alberta Wielkiego. Przebywał kilkakrotnie na uniwersytecie paryskim. Później przebywał także w Rzymie, Florencji, Neapolu. Na początku 1274 roku papież wysyłał go na sobór w Lyonie i Tomasz podjął się tej podróży mimo złego stanu zdrowia. Po drodze zatrzymał się w zamku swej krewnej, gdzie bardzo się rozchorował. Przeczuwając zbliżającą się śmierć, poprosił by dano mu umrzeć w klasztorze, a ponieważ nie było w okolicy żadnego zgromadzenia dominikańskiego, został zawieziony do klasztoru cystersów w Fossanova w pobliżu Sonnino, gdzie zmarł 7 marca 1274 roku. Po śmierci otrzymał tytuł doctor angelicus (doktor anielski), a w 1323r. papież Jan XXII zaliczył go w poczet świętych.
Uważał, że cel ludzkiego życia nie ogranicza się do szczęścia doczesnego. Według Tomasza celem ludzkiego życia jest zatem: istnieć, rozmnażać się, uczyć się, tworzyć uporządkowane społeczeństwo i czcić Boga. Według Tomasza z Akwinu wielokrotne zachowanie moralne prowadzi do wytworzenia w człowieku cnoty. Cnota czyni człowieka dobrym. Cel i środki pozostające z związku z człowiekiem warunkuje właściwy wybór moralny. Wybory te zawsze są ufundowane na intelektualnej czynności umysłu. W życiu liczą się wybory moralne nie ma w człowieku gotowych schematów jedyne wytyczne mówią że powinniśmy pragnąć dobra i unikać zła. Wybór moralny musi być przemyślany. Zło, grzech jest wyborem wolnej woli człowieka, człowiek wybiera samego siebie i zrzeka się Boga.
(Boëthius) (ur. ok. 1240, zm. pomiędzy 1280 a 1290) był duńskim filozofem działającym na uniwersytecie w Sorbonie w Paryżu.
Powiązany z Sigerusem z Brabantu, był najbardziej znanym propagatorem awerroizmu, który powstał jako interpretacja myśli Arystotelesa wykonana przez Awerroesa. Napisał wiele ksiąg po łacinie, które zostały zgromadzone w sześciu tomach Boëthii Daci opera i wydrukowane w Kopenhadze.
Jego przekonania głosiły wiarę w potęgę filozofowania wobec największych przeciwności losu. Jeżeli wierzymy w nagrodę w życiu przyszłym i żyjemy cnotliwie to nie mamy się czego obawiać za strony losu. To w naszych rękach leży nasza przyszłość. Jesteśmy według Boecjusza „kowalami własnego losu”. Dla mnie jest w tym trochę racji ale zdarza się przecież że ludzi cnotliwych spotyka nieprzychylny los. Nie zawsze to my jesteśmy „kowalami losu” czasem jesteśmy na niego zdani.
Artur Schopenhauer urodził się jako syn zamożnego kupca i literatki. W młodości studiował na kilku krajowych i zagranicznych uniwersytetach (Heidelberg, Piza) oraz prowadził życie "bon-vivanta" sporo podróżując turystycznie po całej Europie. Jego nastawienie do życia zmieniła dopiero wyprawa do Indii gdzie zafascynował go buddyzm. Został habilitowany w Berlinie w 1820 r. Po tym doświadczeniu osiadł we Frankfurcie nad Menem gdzie opublikował książkę, która jest jednocześnie jego najważniejszym dziełem filozoficznym (Świat jako wola i wyobrażenie - 1819). Dziełem tym zwrócił na siebie uwagę niemieckiego środowiska filozofów na skutek czego zaproponowano mu stanowisko privatdocenta na uniwersytecie w Berlinie. Jego pobyt w Berlinie skończył się jednak porażką, na skutek bojkotu jego wykładów przez zwolenników Hegla, który w tym samym czasie zdobywał coraz większą popularność. W końcu, zniechęcony wrócił do Frankfurtu gdzie pędził żywot odludka, żyjąc z majątku odziedziczonego po ojcu.
Schopenhauer będący pod silnym wpływem buddyzmu, doszedł do wniosku, że ludzie mają bezpośredni dostęp do jednego rodzaju bytu rzeczywistego - mianowicie do własnego wnętrza. Nie chodziło mu jednak o umysł, lecz do najbardziej pierwotnych odczuć i emocji. Popędy te (i co za tym idzie także wola) mają jednak charakter zupełnie irracjonalny i często obracają się przeciw nam. Schopenhauer twierdził, że w tej sytuacji jedynym racjonalnym działaniem jest więc zagłębienie się w sobie, przeanalizowanie własnych popędów, zapanowanie nad nimi i w ten sposób "przekroczenie siebie" i pełne przejęcie kontroli nad własną wolą.
Z tych rozważań wynikła też etyka Schopenhauera, która jest praktycznie sformułowaną w europejskich kategoriach filozoficznych etyką współczucia, wyrzeczenia i przekroczenia siebie, znaną od setek lat w obrębie buddyzmu.
Sceptycy to filozofowie greccy, później również rzymscy negujący możliwość poznania rzeczywistości. Twórcą tego kierunku filozoficznego był Pyrron z Elidy. Dla Pyrrona najważniejsze są zagadnienia etyczne– widać silny wpływ poglądów wschodnich mędrców. Celem życia ludzkiego jest osiągnięcie szczęścia rozumianego jako spokój i niewrażliwość na troski. Ponieważ źródłem niepokoju są przekonania, należy wyzbyć się ich jak i wszelkich twierdzeń. Nie jest to łatwe i sprostać temu może jedynie jednostka wybitna.
Zasady sceptycyzmu :
Wstrzymanie się od sądu, bo wszystkie sądy mają tę samą wartość, są tak samo prawdziwe.
Spokój duszy (ataraksja) - wszelki niepokój wynika z dążenia do poznania i oceny rzeczy, ataraksję można osiągnąć będąc obojętnym.
Wstrzymanie się od działania - czym więc się kierować w życiu? - koniecznością biologicznego przeżycia, obyczajem środowiska, w którym się żyje, wyuczonymi technikami.
Nie istnieje kryterium prawdy, istnieją tylko prawdopodobieństwa. Wątpić we wszystko oto dewiza sceptyków.
Daleka jestem jednak od bycia wyznawcą zasady wątpienia we wszystko, bo byłoby to dla mnie zaprzeczenie mojej tożsamości religijnej. Jako chrześcijanka rzymsko-katolicka taki pewnik i prawdę niepodważalną przyjmuje istnienie jednego Boga a jako sceptyczka musiałabym ten pewnik odrzucić.
Jak wiadomo w czasach rozwoju chrześcijaństwa publicznie wyklęto epikureizm i samego Epikura, który także był sceptykiem, a jego dzieła systematycznie niszczono, jako siejące zgorszenie moralne i ateizm. Epikureizm był jako system etyczny z gruntu hedonistyczny (gr. hedone - przyjemność) , tj. zakładał, że dobro równa się przyjemności i dlatego życie szczęśliwe to życie, w którym suma doznanych przyjemności jest większa niż suma cierpienia.
Dla mnie dobro to nie zawsze jest tylko przyjemność, bo czy ciężka praca lub poświęcenie dla czegoś lub kogoś nie jest dobrem?
Paul d'Holbach (1723-1789) filozof i przyrodoznawca, jeden z czołowych przedstawicieli francuskiego oświecenia, twórca radykalnie materialistycznych pogladów. Współtwórca Wiekiej encyklopedii
Denis Diderot (urodzony 5 października 1713 w Langres we Francji, zmarł 31 lipca 1784 w Paryżu) – wybitny francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki, filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia.
Najbardziej znanym dziełem Diderota jest Kubuś Fatalista i jego pan (Jacques le Fataliste et son maître, 1796), a najbardziej znaną powieścią Zakonnica (La Religieuse, 1796).
Jest on także twórcą, nowatorskiej teorii dramatu mieszczańskiego, umieszczającej utwory dramatyczne między komedią i tragedią, co miało być bliższe rzeczywistości. Teorię opisał w dziełach: Rozmowy o Synu naturalnym (Entretiens sur "Le fils naturel", 1757) i O poezji dramatycznej (De la poésie dramatique, 1759).
D. Diderot miał materialistyczne podejście do świata. Wiele miejsca poświęcał psychice ludzkiej jej bogactwu i złożoności. Poglądy Diderota, myśliciela i filozofa ewoluowały od teizmu, poprzez deizm do otwartego, materialistycznego ateizmu, połączonego z sensualizmem i determinizmem witalistycznym. Swoje poglądy religijne wyłożył w „Liście o ślepcach”.
Postulował pierwszeństwo nauk eksperymentalnych przed spekulatywnymi, akcentował też względność ludzkiego poznania i sprzeczność różnych dziedzin wiedzy. Wolność i konieczność upatrywał w nich uzupełniające się i komplementarne aspekty aktywności człowieka.
Paul d’Holbach rozumiał człowieka jako istotę zdeterminowaną prawami natury, odrzucał jakikolwiek wpływ religii i duszy. Karanie dla niego było złem i preferował wychowanie moralne. System bezwzględnych kar uważał za bezskuteczny. Jednostka jest zdeterminowana wpływem świata przyrody, popędów, otoczenia i społeczeństwa.
Głównym prowodyrem tego nurtu był Lord Shaftesbury’ego, który za podstawę przyjął doświadczenie wewnętrzne, zmysł odczuwania harmonii własnej postawy i uczuć z postawami i uczuciami innych ludzi. Miał podejście estetyczne do problemów wartości i moralności. Wrażliwość moralna jest skierowana jest ku dobru społecznemu i dlatego jest natury altruistycznej. Zmysł moralny jest jako intuicja i ma charakter aktywny, odtwórczy i twórczy.
Za to F. Hutcheson twierdził, że żadne zasady moralne nie są wrodzone ale wrodzony jest „zmysł moralny”. W pojęciu etyki oznaczało to ze „zmysł moralny” to zdolność aprobaty uczuć, czynów i charakterów ludzkich, które nazywamy cnotliwymi. Ten zmysł dał nam Bóg, abyśmy mogli kierować naszymi czynami przyczyniając się do dobra osobistego. Cnota jest proporcjonalna do ilości osób, których udziałem będzie szczęście.
Joseph Butler uważał, że właściwością natury ludzkiej jest sumienie.
Adam Smith twierdził że zdolność współodczuwania cudzych stanów jest sympatią a ta jest najbardziej elementarnym i aktywnym uczuciem. Tylko bezstronny obserwator jest w stanie ja odczuwać. Sprawiedliwość jest cnota elementarną, polega na respektowaniu panującego porządku. Sprawiedliwość jest powołaniem każdego człowieka i dobrem absolutnym.
(Fausto Sozzini, Faustus Socinus) (ur. 1539 w Sienie - zm. 1604 w Lusławicach). Włoski reformator religijny, teozof, pisarz, poeta. Twórca socynianizmu.
Podważył pogląd na zgubny wpływ grzechu pierworodnego na naturę ludzka. Wypowiadał się na temat zdolności rozumu do odróżniania dobra od zła oraz wolności woli. Wskazywał na potrzebę zjednoczenia rozbitego chrześcijaństwa w oparciu o kilka fundamentalnych prawd wiary i wspólnie wyznawanych idei etycznych.
Za wielkie zło uważał wojny, karę śmierci i tortury. Chciał respektowania zasad tolerancji i wolności sumienia. Z tymi ostatnimi postulatami w pełni się identyfikuję.
(właściwie Izydor Maria August Franciszek Ksawery Comte) (urodzony 17 lutego 1798 w Montpellier - zmarł 5 września 1857 w Paryżu) - francuski filozof i pozytywista, twórca socjologii.
Comte, podobnie jak Hegel, zajmował się prawami rozwoju myśli ludzkiej i twierdził, że myślenie naukowe jest ostateczną fazą w ewolucji według następującego schematu trzech stadiów rozwoju:
faza teologiczna - faza metafizyczna -faza pozytywna. Comte nakreślił podstawy filozofii pozytywistycznej. W systemie Comte'a nauka pozytywna była tylko częścią doskonałego ustroju społecznego, który postulował. Idealnym celem społeczeństwa miało być doskonalenie natury ludzkiej. Jednak jego postulaty w tym zakresie okazały się dziwaczne: postulował ustanowienie kultu ludzkości, postępu i Ładu, którego kapłani mieliby monopol na nauczanie i medycynę oraz sprawowaliby cenzurę.
(1808–69), filozof, pedagog i publicysta; gł. przedstawiciel polskiej filozofii narodowej. 1838–47 wykładowca uniw. we Fryburgu. Od 1840 publicysta „Tygodnika Literackiego”, „Roku”, „Biblioteki Warszawskiej”, „Orędownika Naukowego”. Głosił koncepcję filozofii narodowej, filozofii wyrosłej na gruncie swoistych cech narodu polskiego i służącej narodowi w realizacji jego misji dziejowej, oraz program „pedagogiki narodowej”; w psychologii wprowadził pojęcie indywidualnej, jednostkowej „jaźni”, społeczeństwo zaś traktował jako zbiór „jaźni”.
Był autorem „filozofii jaźni”, na która składała się filozofia Boga, filozofia człowieka i filozofia religii. Ważna była tu teza zasadniczej jednorodności człowieka z Bogiem.
Wolność według Trentowskiego stanowi niezbędny warunek rozwoju jednostki i postępu społecznego. Wolność jest wartością pożądaną, ponieważ jest użyteczna. W życiu społecznym obejmuje wolność sumienia, myśli, głoszenia i wyrażania opinii, swobodę gustów i zrzeszania się.
(ur. 18 października 1859, Paryż, zm. 4 stycznia 1941, Paryż) – pisarz i filozof francuski. Henri Bergson został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927. Pochodził z żydowskiej rodziny - ojciec był żydowskim imigrantem z Polski (pierwotnie nazywał się Berekson), a matka pochodziła z żydowskiego rodu z Anglii i Irlandii. W 1868 osiedlili się w Wielkiej Brytanii.
Wyróżnił dwa źródła moralności: społeczne – polega na tym ze społeczeństwo przeciwdziała niebezpiecznym dla siebie egoistycznym skłonnością jednostek. Wytwarza nakazy moralne. One stanowią cześć naszej moralności. Społeczeństwo potem pilnuje ich przestrzegania. Moralność taka jest statyczna. Moralność kreuje się na wzór jednostek najlepszych. Moralność ta jest dynamiczna, bo stawia sobie za zadanie ulepszanie.
Wyróżnił dwa źródła religii: religia statyczna – wypływa z potrzeb człowieka, jest jego reakcja obronna, pociecha w cierpieniu i w myśli o śmierci. Religia dynamiczna – wykracza poza doraźne potrzeby, za wzór stawia świętych i mistyków.
Dwie moralności i dwie religie występują zawsze zespolone. Tylko moralność i religia statyczna ma podłoże naturalne, dynamiczna przekracza granice natury i rozumu.
Spotkaniu Junga z religią Zachodu ton nadawał problem zła i jego stosunek do chrześcijańskiej idei Boga jako Najwyższego Dobra. Kwestii tej poświęcił wiele artykułów i rozpraw, psychologia a religia, próba psychologicznej interpretacji dogmatu o Trójcy św., odpowiedź Hiobowi. Z zainteresowaniami religijnymi Junga ściśle się związały badania nad alchemią, w której dostrzegał świadectwo zmagań ludzkiego ducha z własnym doświadczeniem wewnętrznym. W alchemii także znalazły wyraz te świadectwa życia duszy ludzkiej, które nie mogły się doczekać uznania przez ówczesny Kościół. Był to z pewnością wielki człowiek ale jego dorobek jest wyjątkowo trudny do badań empirycznych , ciężko znaleźć doświadczenia które mogłyby go potwierdzić, z tego powodu większą część jego stwierdzeń należy traktować raczej jako hipotezy niż jako teorię.
Urodził się w Oldenburgu w Saksonii. Choć Jaspers od młodych lat interesował się filozofią, zapewne pod wpływem ojca rozpoczął studia prawnicze. Wkrótce okazało się, że nie jest to kierunek, o którym marzył - w 1902 roku zaczął studiować medycynę. Studia medyczne ukończył w 1909 i rozpoczął pracę w szpitalu psychiatrycznym w Heidelbergu. Nie podobało mu się ówczesne podejście badawcze do chorób psychicznych - postanowił opracować własne metody badań w dziedzinie psychiatrii. W 1913 podjął tymczasową pracę jako wykładowca psychologii na uniwersytecie w Heidelbergu - okazało się jednak, iż pozostał tam na dobre i nigdy nie powrócił do praktyki klinicznej.
W wieku lat 40 Jaspers poświęcił się filozofii, rozwijając zagadnienia, którymi zajmował się jako psychiatra. W tej dziedzinie zyskał szerokie uznanie w Niemczech i całej Europie. Zmarł w wieku lat 86.
Jaspers jest zwykle postrzegany jako przedstawiciel filozofii egzystencjalnej.
W opinii Jaspersa człowieka można ujmować w dwóch aspektach. Pierwszym jako istnienie empiryczne, czyli byt przedmiotowy, obdarzony świadomością, ale postrzegany i widzący sam siebie w perspektywie swojej rzeczowości, historyczności, obiektywności. Drugim aspektem jest egzystencja, istnienie ludzkie świadome swojego autentycznego istnienia, bycie sobą, bycie świadome swojego bycia.
Tylko człowiek egzystuje, inne elementy świata tylko są. Możność dokonywania wyborów wiąże się z pojęciem wolności. Wolność nie jest absolutna. Jesteśmy uzależnieni od naszego świata. Nasze życie jest w jakiejś określonej sytuacji, w określonym czasie historycznym, w określonym układzie społecznym, w konkretnym ciele o określonych właściwościach, w konkretnej kulturze o określonych obyczajach, nakazach i zakazach, hierarchii wartości, systemie prawnym, nawet o określonym sposobie myślenia, z systemem kategorii i pojęć. To wszystko stanowi tylko byt empiryczny.
Aby realizować siebie musimy zachować jedność między nimi, jedność między koniecznością i wolnością.
Nie ma egzystencji bez transcendencji. Przyjęcie jej jest rodzajem filozoficznej wiary.
Jego filozofia ujmuje wszystko co warunkuje człowieka autentycznego. Jest to filozofia egzystencjalna. Zajmuje się głównie nad spekulowaniem nad bytem ludzkim i wychodzi tez ponad człowieka.
Droga do poznania egzystencji wiedzie przez komunikację. Drugi człowiek jest drugą egzystencją, nie jest anonimową jednostką społeczną. Komunikacja jest wspólnym poszukiwaniem autentycznego istnienia. Dzięki drugiej egzystencji można osiągnąć jasność co do własnej egzystencji.
(ur. 1 maja 1881 w Sarcenat, zm. 10 kwietnia 1955 w Nowym Jorku) - francuski teolog, filozof i paleontolog, jezuita.
Zwolennik teorii ewolucji, której próbował nadać duże znaczenie filozoficzne w duchu chrześcijaństwa.
Zwolennik teorii ewolucji, której próbował nadać duże znaczenie filozoficzne w duchu chrześcijaństwa. Twierdzi, że cała rzeczywistość ma charakter dynamiczny i ewolucyjny, dąży od punktu Alfa do punktu Omega mając swój początek i koniec w Chrystusie. Celem człowieka i świata jest jedność duchowa.
Szczęście w świecie rozwijającym się do Boga, powstaje recepta na to szczęście. Jest ona następującą :Aby każdy w swoim miejscu robił najlepiej to co może. Radość elementu który stał się świadomy całości jest najwyższym szczęściem. Stać się świadomym swojej istoty i przydatności dla całego mechanizmu.
Doskonałością ludzkiej aktywności jest działanie, twórczość, praca. Istotne jest jednoczenie się z Bogiem przez działanie w skutek tego następuje przebóstwienie działania.
Pragmatyzm wziął swój początek z empiryzmu angielskiego i XIX-wiecznej psychologii.
Powstał jako reakcja na panujący w USA pod koniec XIX wieku racjonalistyczny idealizm. Głównymi przedstawicielami byli Charles Sanders Peirce, (ur. 10 września 1839, zm. 19 kwietnia 1914) - filozof amerykański, twórca (obok Williama Jamesa) kierunku filozoficznego zwanego pragmatyzmem.
Całe życie pracował jako urzędnik, za życia nie znalazł wydawcy dla swego dwunastotomowego dzieła poświęconego pragmatyzmowi. Jest autorem słowa "pragmatyzm" i głównych koncepcji tego nurtu. W. James (jego przyjaciel) je spopularyzował. Nigdy nie zdobył tak wielkiej popularności jak W. James, a jego najbardziej chyba znanym tekstem jest Jak uczynić nasze myśli jasnymi.
który stworzył nazwę "pragmatyzm" i opracował istotne idee systemu oraz William James (ur. 11 stycznia 1842 w Nowym Jorku, zm. 26 sierpnia 1910 w Chocorua w stanie New Hampshire) - amerykański filozof, psycholog, psychofizjolog, psycholog religii, prekursor psychologii humanistycznej i fenomenologii.
- który nadał mu kształt i spopularyzował. Popularność pragmatyzmu w wersji Jamesa spowodowała, że była ona określana przez pewien czas jako amerykańska "filozofia narodowa". Uważał, że poznanie ludzkie jest wyrazem instynktu, wiary i wartościowania świata. Jego zdaniem także poglądy religijne i wiara powinny być oceniane w ten sposób.
Tylko wiara może powodować, że przyjmujemy religię (the will to belive): mamy do tego prawo, gdyż i tak jesteśmy na nią zdani - w praktyce postępujemy tak, jakbyśmy wierzyli, że Bóg istnieje, albo, że nie istnieje.
Wiele uwagi James poświęcił analizie doświadczenia.
Taki pojmowanie pragmatyzmu ugruntował John Dewey. urodził się w 1859 w Vermont, zmarł w 1952 w Nowym Jorku. Filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu. Twórca koncepcji szkoły pracy (1896–1902) w Chicago. Wykładał między innymi na uniwersytetach w Nowym Jorku, Chicago.
W europie zaś pojawiła się filozofia dialogu. Jej twórcami są Martin Buber (1878-1965) i Emanuela Levinasa. Filozofia ta opiera się na relacji JA-TY lub JA-INNI prowadzącej do doświadczenia Boga. Podstawowym punktem wyjścia staje się etyka i antropologia. Zadaniem metafizyki jest wyjaśnienie tego co dane w doświadczeniu religijnym i moralnym, w spotkaniu z drugim człowiekiem.
Postmodernizm wyraża współczesny dystans do klasycznej tradycji filozoficznej i postęp oparty na wielkich projektach społecznych i etycznych. Dla tego nurtu filozofia jest ciągłym zadawaniem pytań, nieskończonym komentowaniem, odkrywaniem wielkości sensów i dzieł.
Wielu z tych teorii nie jestem przekonana oraz wiele z nich popieram. Żadna z nich jednak nie pasuje do mnie i moich przekonam w 100% . Ciężko jest mi się zgodzić z którąś z tych postaci tak do końca. Lecz tam gdzie tylko potrafiłam wyrażałam swoje zdanie na dany pogląd.