1. ETAPY BADAŃ NAUKOWYCH.

Badanie naukowe jest złożoną, wieloetapową czynnością, która jest podejmowana w celu rozwiązania określonego problemu. Na każdym etapie badawczym muszą wystąpić odpowiednie działania przygotowawcze.

Oto etapy badania naukowego:

1. Etap sytuacji problemowej

2. Etap formułowania problemu

3. Etap formułowania hipotezy roboczej

4. Etap weryfikacji wewnętrznej

5. Etap weryfikacji zewnętrznej

6. Etap wnioskowania końcowego

7. Etap opisu wyników badań.

Prezentowane etapy nie są od siebie odizolowane. Często trzy pierwsze etapy przemieszają się wzajemnie i są ze sobą ściśle powiązane.

1. Etap sytuacji problemowej

To zetknięcie się człowieka z trudnością wraz z uświadomieniem sobie jej charakteru. Mamy do czynienia z trudnością, która wynika z braku rozpoznania naukowego określonego wycinka rzeczywistości. Rozwiązanie tego problemu wymaga poszukiwań.

2. Etap formułowania problemu

Wybranie tematu, który chcemy badać, ustalenie pytań i problemów. Sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy. Problemy badawcze stanowią podstawę do typologii zmiennych zależnych i niezależnych, a także wskaźników. Od problemów także zależy, jakie techniki i narzędzia będą dobrane, aby je rozwiązać.

3. Etap formułowania hipotezy roboczej

Hipoteza ta jest propozycją odpowiedzi na pytanie zawarte w przyjętym problemie. By ją sformułować musimy mieć pewną wiedzę teoretyczną o badanych zjawiskach.

4. Etap weryfikacji wewnętrznej

Weryfikacja założonych wcześniej hipotez, szukanie zgodności bądź zaprzeczeń. Źródłem ich poznania może być literatura naukowa lub doświadczenie własne badacza.

5. Etap weryfikacji zewnętrznej

To rzeczywiste operacje badawcze. Podzielono to na dwa podetapy: podetap przygotowawczy i podetap wykonawczy (realizacyjny). Podetap wykonawczy może być dzielony na badania próbne i badania zasadnicze.

6. Etap wnioskowania końcowego

Jest to etap formułowania wniosków teoretycznych lub praktycznych, bądź jednych i drugich. Mamy tutaj do czynienia z rozumowaniem rozszerzającym, a nieuogólniającym.

7.Etapem kończącym badania naukowe jest opis, utrwalanie wyników obserwacji. Raport z badań nie zawiera tylko omówienia wyników badań, ale posiada także informacje dotyczące genezy tematu, realizacji badań i wyników z odpowiednim komentarzem.

2. MODELE BADAWCZE.

Model badań nazywany popularnie procedurą badawczą stanowią należycie dobrane metody i techniki badawcze dobrze harmonizujące z postawionymi przez badającego hipotezami i przypuszczeniami i dostosowane do rodzaju planowanych badań. Składają się nań specyficzne i powtarzające się strategie gromadzenia danych, ich rozbioru i interpretacji. Rozróżniamy modele badawcze naturalne (obserwacyjne), ich użytkowanie nie wymaga zmian w świecie realnym, oraz eksperymentalne- stosując je rzeczywistość jest modyfikowana poprzez bodźce.

-Jakościowe – specyfiką tych badań jest bezpośredni kontakt badanego z badaczem. Badany traktowany jest tu jako współuczestnik procesu badawczego. Mogący swobodnie interpretować swoje przeżycia i doświadczenia. Czas takiego badania uzależniony jest od potrzeb tematu i wynosi od kilku minut do kilkudziesięciu godzin.

4. Jakościowe modele badawcze:

PODEJSCIE JAKOSCIOWE = próba zrozumienia sposobu myślenia, zachowania i postępowania badanych

Badanie jakościowe zaczyna się od danych a nie teorii - punktem dojścia jest hipoteza; dane mają postać tekstu (np. korespondencja, pamiętnik)

5. Ilościowy model badawczy

Każdy model kroczy inną drogą, choć mają te same procesy

Celem poznania naukowego jest wyjaśnianie badanych zjawisk

Badania nauk społecznych oparte są na wyjaśnieniach → monotematycznych (to zjawiska które można zaobserwować są jednoznaczne i precyzyjne, badania ilościowe) bądź idiograficznych (nie dotyczą tylko jednego zjawiska, nie są jednoznaczne i precyzyjne, badania jakościowe) wywodzą się z teorii nauk przyrodniczych

BADANIA ILOŚCIOWE = BADANIA UOGÓLNIAJACE

-Model eklektyczny czyli triangulacyjny - model ten łączy w sobie badania ilościowe, które stanowią jego podstawę jak i badania jakościowe które stanowią jego dopełnienie. Wymaga mniejszej populacji badawczej niż model ilościowy, również statystycznego opracowania danych jak i analizowania przeżyć osób badanych.

3. PREZENTACJA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH.

Część związana z prezentacją wyników badań musi udowodnić, że autor potrafi:

- trafnie diagnozować problem,

- posługiwać się wiedzą nabytą w trakcie studiów,

- obserwować i analizować zjawiska,

-dostrzegać prawidłowości występujące w obrębie badanego problemu,

- oceniać i wyciągać wnioski,

- projektować rozwiązania lub modyfikacje istniejących rozwiązań,

- redagować spójną i logiczną wypowiedź z wykorzystaniem poprawnej i profesjonalnej terminologii.

Prezentacja wyników empirycznych powinna być jasna i czytelna nie może ograniczać się do kwestii weryfikacji hipotez,

Proponowana struktura dyskusji wyników:

1) krótkie podsumowanie wyników badań,

2) konfrontacja wyników badań z literaturą przedmiotu z podkreśleniem, co nowego wnoszą wyniki badań do dotychczasowej wiedzy,

3) wyszczególnienie ograniczeń badań własnych,

4) wskazanie na przyszłe kierunki badań, pytania badawcze itd.

Tabele i wykresy, starannie przygotowane, odznaczające się informatywnością i komunikatywnością.

4. BADANIA ILOŚCIOWE A BADANIA JAKOŚCIOWE.

Metody badań: jakościowe i ilościowe.

Podejście jakościowe to próba zrozumienia sposobu myślenia, zachowania i postępowania badanych. Badacz wchodzi w codzienny świat ludzi, jest im znany, budzi ich zaufanie, systematycznie rejestruje i opisuje wszystko, co widzi. Dokonuje opisu, pozbawiony uprzedzeń, bezpośredni kontakt z danym polem społecznym, uwzględniając sposób widzenia świata osób w nim działających od ich bezpośredniego doświadczenia.

Specyfiką tych badań jest bezpośredni kontakt badanego z badaczem. Koncentrują się one na subiektywnych przeżyciach badanego. Badany może swobodnie interpretować swoje przeżycia i doświadczenia. Zaczyna się od danych a nie teorii - punktem dojścia jest hipoteza; dane mają postać tekstu (np. korespondencja, pamiętnik):

- dostarczają danych i wyników w postaci tekstu

- pozwalają budować prawidłowości odnoszone do jednostkowych miejsc i indywidualnych doświadczeń osób badanych

- pozwalają budować teorie ugruntowane, czyli zbiory twierdzeń wyjaśniających jednostkowe doświadczenie i zjawiska występujące w badanym terenie.

Badania ilościowe nie wymagają dużej populacji badawczej i obecności badacza. Trwają kilkanaście minut. Są poddawane analizie matematycznej i statystycznej, analizie faktów, zjawisk i procesów. Badacz dąży do uzyskania obiektywistycznej i sformalizowanej wiedzy przedstawionej w formie twierdzeń, praw i teorii naukowych.

Badania ilościowe = badania uogólniające:

- dostarczają danych i wyników w postaci liczb

- ukierunkowane są przez gotową lub tworzącą się teorię

- są prowadzone na małych zbiorach obiektów reprezentujących większe zbiory obiektów

- pozwalają poznać znaczenie, sens wartości, jakie ludzie w swej aktywności życiowej, nadają sprawom, zdarzeniom, obiektom i działaniom.

-Model eklektyczny czyli triangulacyjny - model ten łączy w sobie badania ilościowe, które stanowią jego podstawę jak i badania jakościowe które stanowią jego dopełnienie. Wymaga mniejszej populacji badawczej niż model ilościowy, również statystycznego opracowania danych jak i analizowania przeżyć osób badanych.

Model badań Metoda badań - jest to zespół podjętych i teoretycznie uzasadnionych zabiegów mających regulować całokształt postępowania badacza. Do badań jakościowych i ilościowych mamy inne specyficzne metody	Metody	Technika Technika - jest to zespół zabiegów odpowiednio do metody badań, regulowanych praktycznymi dyrektywami.	Narzędzie badawcze Narzędzie badawcze - jest to przedmiot służący do realizacji określonych technik badawczych.
Jakościowe	- wywiad pogłębiony - monografia pedagogiczna	Wywiad	Kwestionariusz wywiadu
		Ankieta	Kwestionariusz ankiety
		Obserwacja	Dziennik obserwacji
			-Arkusz obserwacji
			-Dyspozycja obserwacji
		Analiza dokumentów	Dyspozycje do analizy dokumentu
Ilościowe	- sondaż diagnostyczny -Eksperyment pedagogiczny	Ankieta	Kwestionariusz ankiety
		Obserwacja	Dziennik obserwacji
			-Arkusz obserwacji
			-Dyspozycje do analizy dokumentu
	Monografia pedagogiczna	Wywiad	Kwestionariusz wywiadu
		Ankieta	Kwestionariusz ankiety
		Obserwacja	Dziennik, arkusz, dyspozycje do analizy obserwacji
		Analiza dokumentów	Dyspozycje do analizy dokumentu

5. KONSTRUOWANIE NARZĘDZI BADAWCZYCH.

Aby określić narzędzie badań, najpierw musimy wybrać temat czyli musimy sformułować problem badawczy to on wyznacza nasze dalsze działania, kierunek i treść naszych badań. W zależności od tematu dopiero możemy ustalić narzedzie badawcze które jest zdeterminowane również czasem przeznaczonym na badania i przedstawienie wyników. Wybierać wobec tego należy w pierwszej kolejności metody proste, które nie są pracochłonne, nie wymagają dużego nakładu czasu i wysiłku a przy tym są sprawdzone i najlepiej opanowane.

Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań. O ile technika badań oznacza czynność np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, o tyle narzędzie badawcze to instrument służący do technicznego gromadzenia danych badań. W tym rozumieniu narzędziem badawczym będzie kwestionariusz wywiadu, magnetofon, arkusz obserwacyjny, a nawet ołówek. Narzędzia badań za każdym razem buduje się dla poznania określonej, konkretnej sytuacji, zjawiska czy problemu. Wszelkiego typu narzędzia werbalne, kwestionariusze, skale, arkusze są w pełni odpowiednie dla jednego i jedynie dla tego właśnie przypadku dla którego zostały skonstruowane.

W trakcie przygotowania dowolnego narzędzia badawczego należy pamiętać o ogólnych zasadach metodologicznych:
1) Dla każdych badań należy budować odrębne narzędzia badawcze.
2) Budowę i treść narzędzia należy podporządkować celom ogólnym badań zawartym w problemach badawczych.
4) Należy trzymać się właściwej kolejności w przygotowaniu badań.
5) Surowa dyscyplina w zakresie ścisłości i jednoznaczności używanych pojęć i zdań.
6) Wewnętrzna struktura narzędzi badań, stopień ich standaryzacji, wielkość, pytania filtrujące, kontrolne, nawet okoliczności wypełniania mają istotny wpływ na wiarygodność uzyskiwanych informacji.
7) Każde narzędzie musi spełniać przynajmniej 2 podstawowe warunki. Musi być trafne i rzetelne.

Każde narzędzie badawcze pełni w badaniach podwójną rolę:

1) umożliwia zebranie potrzebnych informacji;

2) jest najbardziej szczegółowym przełożeniem problematyki badawczej na język pytań i problemów jednostkowych.

Ostateczny kształt (zawartość i budowę) narzędzia wyznaczają następujące czynniki:

- zakres problematyki badawczej,

- swoiste wymogi techniki badawczej, jaka będzie zastosowana,

- cechy specyficzne zbiorowości, w której badania będą realizowane,

- warunki techniczno - organizacyjne badań (zespół badaczy, czas, miejsce badań itp.).

Spośród wielu narzędzi badawczych na szczególną uwagę, ze względu na powszechne ich zastosowanie w każdej pracy naukowej, , niezależnie od sytuacji i warunków badań należy wymienić: kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu, test, arkusz obserwacji.

Wyróżnia się takie narzędzia jak:
1)Kwestionariusz wywiadu. / Kwestionariusz ankiety

Najważniejszym warunkiem poprawnego przeprowadzenia wywiadu są właściwie przygotowane dyspozycje. Określa się je zazwyczaj mianem kwestionariusza. Wg Pilcha to zestaw pytań zbudowany według specjalnych zasad do przeprowadzenia wywiadu.
Główne typy wywiadów:
-skategoryzowany (ma usystematyzowane pytania, ujednolicone, ściśle ogranicza kolejność i brzmienie stawianych pytań, zapewnia większą ścisłość i porównywalność danych);
-nieskategoryzowany (daje swobodę formułowania pytań oraz zamieniania ich kolejności, a nawet pogłębianie zagadnień przez stawianie pytań dodatkowych);
-jawny (badany poinformowany jest o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu, musi być skategoryzowany);
-ukryty (forma luźnej rozmowy, w której badający usiłuje przez stosowane jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane. Stosuje się go wtedy, kiedy postawy osobiste badanego są różne od postaw i ról społecznych pełnionych w danej zbiorowości, bądź, jeśli przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe);
-indywidualny;
-zbiorowy.

W przypadku ankiety

Określenie poszukiwanych informacji

Określenie rodzaju kwestionariusza

Określenie treść pytań

Określenie formy odpowiedzi

Określenie sposób sformułowania pytań

Określenie kolejności pytań

Określenie fizycznej formy kwestionariusza

Pilotaż

Przygotowanie ostatecznej wersji kwestionariusza

Treść pytań

• Dostosowane do respondentów

• Proste i krótkie

• Definicje kluczowych pojęć

6. RELACJE POMIĘDZY METODAMI, TECHNIKAMI I NARZĘDZIAMI BADAWCZYMI.
Metoda - zespól środków i sposobów użytych w danym badaniu , raczej sposób podejścia niż gotowe procedury badawcze, droga postępowania badacza.
Technika - procedura zbierania danych= czynności praktyczne, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.
Narzędzie badawcze – to instrumenty, za pomocą, których technicznie gromadzi się dane np. kwestionariusz wywiadu lub ankiety.

W nowoczesnej metodologii stosuje się najczęściej 4 metody:

- metodę monograficzną,

- studium indywidualnych przypadków,

- eksperyment pedagogiczny,

- metodę sondażu pedagogicznego.

W każdej metodzie stosuje się charakterystyczne dla niej techniki badawcze. Pełnią one wobec metody rolę służebną. Techniki:

- wywiad

- ankieta

- obserwacja

- badanie dokumentów.

Do realizacji wybranej techniki badawczej służą odpowiednie narzędzia badawcze, np.:

- kwestionariusz ankiety/ wywiad

- scenariusz wywiadu

- wytyczne dla obserwacji

7. WYBRANE SPOSOBY PREZENTACJI WYNIKÓW BADAŃ.

FORMY PREZENTACJI WYNIKÓW Wyniki badań analitycznych mogą być zestawione w formie: Liczbowej. Znajduje ona zastosowanie w odniesieniu do zjawisk w pełni mierzalnych Liczby prezentuje się w postaci szeregów tablic, i za pomocą grafiki. Zmiany w badanym zjawisku i wzajemne zależności różnych zjawisk przedstawiane za pomocą wykresów. Dobór rodzaju wykresu zależy od charakteru prezentowanych danych. Forma graficzna jest bardzo czytelna. Umożliwia syntetyczne przedstawienie tendencji rozwojowej kilku badanych zjawisk. Opisowej Stanowi uzupełnienie powyższych form. Służy: prezentacji danych nie liczbowych, wyrażaniu ocen i opinii o zjawiskach zilustrowanych danymi liczbowymi, sformułowania diagnoz, wniosków. Powinna się odznaczać zwięzłością sformułowań, udokumentowaniem, konkretnością stwierdzeń, ocen.