Leki wpływające na odruch wymiotny

• odruch ten jest realizowany przez ośrodek znajdujący się w tworze siatkowatym w rdzeniu przedłużonym

• może wyzwalać się pod wpływem różnych czynników: substancje chemiczne znajdujące się we krwi, pobudzenie błędnika, bodźce czuciowe, bodźce pochodzące z innych narządów zmysłów, bodźce o charakterze psychicznym

Leki wymiotne

• mogą bezpośrednio pobudzać ośrodek wymiotny lub drażnić błonę śluzową żołądka

• stosowanie ogranicza się do leczenia zatruć

• Apomorfina

  • agonista receptora dopaminergicznego

  • działanie ośrodkowe

  • wymioty w kilka minut po podaniu

  • rozkłada się w p. pok., podany p.o. nie działa

  • >10mg działania niepożądane, jak depresja oddechowa

  • nie zaleca się w zatruciach

• Emetyna

  • alkaloid korzenia wymiotnicy

  • nie wchłania się z p. pok.

  • >6mg działa wymiotnie, drażniąc błonę śluzową żołądka

  • środek z wyboru w leczeniu zatruć (ale nie nalewka, bo zawarty w niej alkohol przyspieszy wchłanianie trucizny)

• siarczan miedzi (Cuprum sulfuricum)

  • podany p. o. w r-rze 1% działa wymiotnie poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka

  • praktycznie się nie wchłania z p.pok.

  • >10% działa żrąco, a w dawce przekraczającej kilka gramów może powodować śmierć w wyniku uszkodzenia narządów miąższowych

Leki przeciwwymiotne

• Metoklopramid

  • antagonizm wobec receptora dopaminergicznego

  • hamuje ośrodkowe działanie apomorfiny

  • pobudza czynność skurczową górnego odcinka p. pok. bez pobudzenia wydzielania; zamyka zwieracz wpustu oraz zwiększa napięcie i amplitudę skurczów żołądka, rozkurcza odźwiernik i nasila perystaltykę dwunastnicy (lek prokinetyczny)

  • mechanizm działania nie jest wyjaśniony

  • gromadzi się w błonie śluzowej jelit, wątroby, drogach żółciowych, gruczołach ślinowych

  • przechodzi do mleka kobiecego w znacznym stężeniu

  • używany w wymiotach różnego pochodzenia (pooperacyjnych, po opioidach, lewodopie, po lekach cytostatycznych, w chorobie popromiennej)

  • nie hamuje wymiotów pochodzenia błędnikowego

  • zmniejsza dolegliwości związane z refluksem, bywa stosowany w cukrzycowych zaburzeniach motoryki żołądka, przed zgłębnikowaniem jelit i radiografią p. pok.

  • działania niepożądane

    • niepokój, senność, zmęczenie, bezsenność, bóle głowy

    • nudności, zaburzenia w oddawaniu stolca, hiperprolaktynemia

    • wysypka

    • ostre dystonie, zaburzenia pozapiramidowe, dyskinezje

    • może zmniejszać dostępność leków wchłanianych w żołądku, zwiększać przy lekach wchłanianych w jelitach

    • neuroleptyki – nasilają jego działanie dopaminolityczne

    • nie podawać przy krwawieniach z p. pok.

    • w guzie chromochłonnym nadnerczy może spowodować przełom nadciśnieniowy

    • nie podawać w padaczce

• cizaprid

  • nasila perystaltykę okrężnicy, może powodować biegunki

  • nie wykazuje działania dopaminolitycznego

  • działa na recept. 5-HT₄

  • stosowany w refluksie, w zaburzeniach motoryki

• domperidon

  • prokinetyczny, przeciwwymiotny

  • dopaminolityk

  • nie przenika do OUN

  • powoduje hiperprolaktynemię

• neuroleptyki

  • hamują ośrodek wymiotny

  • mogą być stosowane w przebiegu różnych chorób (mocznica, nieżyty p. pok., choroba popromienna, polekowe)

  • tietylperazyna (wyłącznie lek p/wymiotny)

  • prochlorperazyna

  • chlorpromazyna (hamuje wymioty ciężarnych, mimo że jako pochodna fenotiazyny jest zdecydowanie p/wskazana w ciąży)

• antagoniści receptora H₁

  • dimenhydrat, chloropiramina, prometazyna

• leki cholinolityczne

  • skopolamina (środek zapobiegawczy, w rozwiniętej chorobie lokomocyjnej potrzebne są większe dawki)

  • nie należy stosować skopolaminy w wymiotach innego pochodzenia!

• antagoniści receptora 5-HT₃

  • w radioterapii, przy lekach cytostatycznych (cisplatyna)

  • ondansetron

    • p.o., we wstrzyknięciach

    • wymioty po radio- i chemioterapii przeciwnowotworowej, po operacjach

    • działania niepożądane – bóle i zawroty głowy, zaparcia

  • tropisetron, granisetron

O wymiotach ogólnie:

• w wymiotach pochodzenia ośrodkowego – leki dopaminolityczne, pochodzenia błędnikowego – cholinolityki lub leki przeciwhistaminowe

• wymioty są odruchem obronnym, ograniczamy je do sytuacji kiedy jest to absolutnie konieczne (utrata elektrolitów)

• nudności i wymioty – działanie niepożądane wielu leków, np. po cytostatykach

  • wymioty ostre, wczesne – bezpośrednio po podaniu leku

  • wymioty późne – po 24 h

  • wymioty antycypacyjne – klasyczny odruch warunkowy (widok, zapach); oporne na leczenie, psychoterapia

  • stosuje się neuroleptyki, metoklopramid, antagonistów recept. 5-HT₃

  • ewent. leczenie skojarzone (+kortykosteroidy, anksjolityki)

Farmakologia wydzielania żołądkowego

• rozróżnia się fazę nerwową wydzielania (układ przywspółczulny) i fazę hormonalną (gastryna, histamina)

• leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego

  • kwas solny (Acidum hydrochloricum dilutum)

    • zalecana dawka 10-20 kropel 20% r-ru (1-2 mmol HCl)

  • gorycze

    • substancje pochodzenia roślinnego o silnie gorzkim smaku, odruchowo zwiększające wydzielania kwasu solnego i innych składników soku żołądkowego

    • substancje aromatyczne z wielu roślin – pieprz, goździk, papryka, kminek, chrzan (ułatwiają trawienie)

  • histamina

  • kofeina

    • hamuje fosfodiesterazę, zwiększa stężenie cAMP lub cGMP

  • alkohol etylowy

    • w niewielkich stężeniach do 5%

    • używanie niskoprocentowych napojów alkoholowych (aperitif) przed posiłkiem ułatwia trawienie