Zadanie dla grupy

Systematyczny długotrwały

Nauczycielka z Krakowa, lat 29, wychowana na wsi, absolwentka studium nauczycielskiego. Uczy ona w klasach młodszych szkoły podstawowej. Jest zamężna. Posiada dwoje dzieci. Od lat, a konkretnie od czasu nauki w szkole średniej, interesuje się ona geografią, zwłaszcza regionalną i fizyczną oraz ekologią i historią najnowszą.

Zagrożenie utraty pracy w szkole (wyraźnie u tej części nauczycieli, którzy nie mieli ukończonych studiów wyższych), zachęta ze strony męża a także ojca, stały się u niej źródłem podjęcia decyzji o kształceniu się na studiach wyższych. Zainteresowania geograficzne i możliwość nauczania geografii spowodowały, że decydując się na takie kształcenie wybrała istniejące w miejscu zamieszkania studia geograficzne. Ze względu na pracę w szkole jej obowiązki rodzinne jako matki i żony, wybrała system korespondencyjny kształcenia. Studiując, przez dwa dni w miesiącu, przebywa w uczelni, zaś nauce w domu poświęca średnio 20 godzin w tygodniu. Realizuje ją poprzez czytanie literatury fachowej (książki i czasopisma). Nieco czasu poświęca ona także na przygotowanie się merytorycznie i metodycznie do zajęć lekcyjnych. Całą („domową”) edukację realizuje w porze wieczorowej i w nocy, gdy zasną dzieci. Zajęcia w szkole wyższej jak i nauka w domu pochłaniają jej cały wolny czas. W związku z tym nie korzysta ona z żadnych innych ofert edukacyjnych (np. odczytów w instytucjach kultury oraz stowarzyszeniach oświatowych i artystycznych) dużego miasta. Studia dają jej jednak wiele satysfakcji, zaspokajają jej ambicje intelektualne, wzbogacają jej osobowość, powiększają wiedzę i - jak sama mówi - „rozszerzają” jej horyzonty myślowe. Pragnie za wszelką cenę ukończyć studia. W ich kontynuowanie wkłada wiele wysiłku. Jego intensywność nieco „obrzydza” jej tę działalność. Owo „obrzydzenie" leży u genezy zapowiedzi iż po uzyskaniu dyplomu szkoły wyższej nie podejmie już (dobrowolnie) żadnej nauki. Ma tego wysiłku już dość. Chyba, że zmusi ją do niego kolejna, nowa sytuacja zawodowa.

Typ uczenia się przez działanie

Aktywność umysłowa nauczyciela z Bielska Białej, liczącego 45 lat życia. Jest on absolwentem AWF i cieszy się dobrym zdrowiem. Mieszka w wygodnym mieszkaniu. Jest żonaty, ma dwoje dzieci, spory majątek kulturalny, zwłaszcza zaś sprzęt do gier sportowych i turystyki. Interesuje się przeważnie tym, co stanowi przedmiot jego zajęć zawodowych - sportem i turystyką, ich powszechnością, poziomem i przyszłością. Sprawami tymi zajmuje się od wielu lat.

Zainteresowania te realizuje uprawiając sport i turystykę; wycieczki krajowe i zagraniczne, uczestnictwo w obozach wędrownych dla młodzieży. Tylko sport i turystyka krajowa zajmują mu średnio po kilkanaście godzin w tygodniu (latem więcej). Oddaje się tym zajęciom głównie z myślą o zachowaniu sprawności fizycznej potrzebnej nauczycielowi wychowania fizycznego oraz z myślą o tym, by zaspokoić własne zainteresowania i potrzeby kulturalno-rekreacyjne. Tym zajęciom chce się oddawać nadal. Nie myśli o innych formach uczenia się, pomimo, iż uważa, że oprócz zajęć przez niego wykonywanych ważne jest uczenie się języków obcych (niezbędne np. do uprawiania turystyki). Nie podejmuje jednak innego kształcenia, bo nie jest mu ono - jak twierdzi - potrzebne, w dodatku wnet wybiera się na emeryturę. Po co więc w tych warunkach - jak sądzi - tracić i czas i energię na długie kształcenie.

Systematyczny krótkotrwały

Nauczycielka szkoły podstawowej z podkrakowskiego miasteczka. Liczy ona 55 lat życia Pochodzi z rodziny chłopskiej. Jest wdową, wychowuje dwu dorastających synów. Mieszka w komfortowej, własnej willi. Jest absolwentką studiów wyższych z zakresu geografii, ale w szkole uczy różnych przedmiotów. Nie lubi polityki. Ostatnio (przed kilku miesiącami) została awansowana na wicedyrektora szkoły.

Jej zainteresowania intelektualne dotyczą główne szkoły i metodyki nauczania różnych przedmiotów. Na ten temat dużo rozmawia z nauczycielami (przeważnie w szkole) i nieco czyta w domu. Ostatnio zaciekawiły ją ujemne konsekwencje żywiołowego budownictwa mieszkalnego (domki jednorodzinne obok miasteczka) na ziemiach uprawnych I klasy. Zaciekawienie to zrodziło się pod wpływem wysłuchania interesującego wykładu na ten temat. Od wielu lat uczy się na różnego rodzaju kursach i innych (krótkich) formach (np. w studium oświatowym) kształcenia. Przed kilku laty ukończyła studium podyplomowe z zakresu geografii w WSP Kraków (1-roczne) a następnie zdała egzamin kwalifikacyjny na II stopień specjalizacji zawodowej. Aktualnie, w związku z powołaniem jej na stanowisko wicedyrektora, rozpoczęła naukę na 2-semestralnym Studium Organizacji i Zarządzania Szkołą urządzonym przez Wojewódzki Ośrodek Metodyczny. Ceni tylko te formy kształcenia, które podnoszą kwalifikacje zawodowe i pociągają za sobą zmiany w kategoriach zaszeregowania finansowego uczestnika. Podjęta nauka dawała jej i daje wiele satysfakcji, chociaż nie znosi związanych z nią egzaminów. W związku z tym uczenie się sprowadza się u niej do uczestniczenia w zajęciach Studium (1 dzień w miesiącu), czytania w domu, rozmów z kolegami w szkole, uważniejszej obserwacji zjawisk stanowiących przedmiot zajęć w Studium Organizacji i Zarządzania Szkołą. Po ukończeniu nauki w Studium nie planuje kontynuowania kształcenia (mimo, że rozumie jego potrzebę). Jest zniechęcona kształceniem instytucjonalnym co wynika częściowo ze sporych nakładów wysiłku i czasu na naukę oraz niechęci do egzaminów i innych rygorów związanych z uczeniem się (w obecnej postaci). W związku z tym, z ewentualnych ofert edukacyjnych, w przyszłości zamierza wybrać wyłącznie te, które są absolutnie dobrowolne dla uczestnika i w których edukacja realizowana będzie bez egzaminów i sprawdzianów. Do takich - jej zdaniem - zaliczyć należy sympozja i seminaria.

Typ wszechnicowy (wszechstronny)

Aktywność umysłowa 59-letniego nauczyciela języka polskiego z liceum ogólnokształcącego w Krakowie. Pochodzi on z rodziny robotniczej. Jest absolwentem studiów polonistycznych sprzed lat. Posiada żonę, jednego syna. Szczyci się też jednym wnukiem. Omawiany mieszka w komfortowym mieszkaniu zlokalizowanym w budownictwie komunalnym. Posiada spory księgozbiór (ponad 2,5 tys. woluminów) filozoficzny. Jest właścicielem zachodniego samochodu. Narzeka jednak na zły stan zdrowia (trwałe uszkodzenie kręgosłupa) i słabnący wzrok. W szkole pracuje ostami rok. Przygotowuje się do przejścia na emeryturę.

Respondent posiada bardzo rozległe i głębokie zainteresowania filozoficzne, psychologiczne, religioznawcze i literackie. Ukończył on już w życiu dorosłym różne formy kształcenia: kursy zawodowe, Studium Religioznawstwa UJ, uczestniczył w wielu seminariach, przychodził na wykłady filozoficzne i przyrodnicze do miejscowego Oddziału PAN. Zawsze dużo czytał z zakresu interesujących go dyscyplin umysłowych, dyskutował na te tematy ze znajomymi i przyjaciółmi o podobnych, co do zakresu i głębi, zainteresowaniach.

Aktualnie, omawiany respondent, jest słuchaczem Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Uniwersytecie Jagiellońskim. Uczęszcza tam na zajęcia raz w tygodniu - głównie na wykłady o tematyce przyrodniczej, zdrowotnej i społecznej. Pod wpływem tych zajęć (ukierunkowujących go - o czym zdecydowanie mówi - także na lekturę) dużo czyta w domu. Cieszy się z uczestnictwa w zajęciach. Z racji tego, że są na wysokim poziomie, zaspokajają one jego oczekiwania i umożliwiają mu „(...) konfrontację wiedzy książkowej z doświadczeniami „żywych” profesorów zajmujących się podobnymi zagadnieniami (...)”. Kształcenie się w Uniwersytecie Trzeciego Wieku ułatwia mu zrozumienie wielu nowych zjawisk oraz nastawia go bardziej racjonalnie wobec życia. Pod jego wpływem nie ulega niepotrzebnie emocjom, nie popada łatwo w stresy. Często myśli o swoim dalszym kształceniu się i zachowaniu dla tego kształcenia jak najlepszych warunków (księgozbiorów). Chciałby nadal uczęszczać na popularne wykłady, wygłaszane przez wybitnych profesorów. Zależy mu na tym, by były to zajęcia dostatecznie częste („odbywane systematycznie”). Boi się żywiołowego i chaotycznego aktualizowania wiedzy.

Typ doraźny

Aktywność edukacyjna 35-letniej urzędniczki z Krakowa. Pochodzi ona z rodziny robotniczej. Ukończyła szkołę pomaturalną. Jest mężatką. Wychowuje dwoje dorastających dzieci. Mieszka w komfortowym 3-pokojowym mieszkaniu położonym w „bloku” blisko centrum miasta. Mieszkanie to wyposażone jest we wszystkie wygody.

Respondentka marzyła podczas nauki w szkole średniej o studiach psychologicznych. Próba dostania się na wymarzone studia zakończyła się jednak niepowodzeniem. Konieczność zdobycia w tym warunkach środków do życia sprawiła, że - pod wpływem namowy rodziców, zdecydowała się na naukę w szkole pomaturalnej a następnie podjęła pracę w biurze. Praca ta jednak nie daje jej satysfakcji. W tych warunkach odżyły w niej dawne zainteresowania zagadnieniami psychologicznymi. Teraz „(...) przeżywa renesans rozwoju (...)” tych zainteresowań. Zainteresowania swoje realizuje poprzez uczestnictwo w wykładach otwartych na tematy psychologiczne, organizowanych w Towarzystwie Higieny Psychicznej w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz innych instytucjach. Tym kompensuje monotonię pracy zawodowej. Robi to jednak rzadko (nieraz sporadycznie), co wynika z rzadkości interesujących ją ofert oraz notorycznego braku czasu (zajęcia zawodowe, praca w domu, opieka nad dziećmi). Poziom tych wykładów - jej zdaniem - jest wysoki i w związku z tym nie wszystko na nich rozumie a nie zawsze są możliwości (czas pod koniec zajęć) poproszenia o dodatkowe wytłumaczenie rzeczy niejasnych. Uczestnictwo w tych zajęciach, aczkolwiek sporadyczne, jest dla niej „(...) odskocznią od rutynowej pracy (...)”. Ma ono też znaczący wpływ na jej codzienne zachowanie się. Pod wpływem uczestnictwa na wykładach sporo w domu czyta - głównie z literatury psychologicznej. W niektórych miesiącach (zima) robi to nawet codziennie. Z powodu obowiązków domowych lekturze oddaje się głównie wieczorem.

Porządek jej życia został już ustalony. Respondentka nie myśli go w przyszłości zmieniać. Nie zamierza też podejmować bardziej intensywnego i systematycznego kształcenia się. Uważa, że realizowane w tej chwili kształcenie jej wystarczy. Kontynuując je może - jak sądzi - nie tylko nadal rozwijać się intelektualnie, ale także nawiązywać nowe kontakty z kolejnymi osobami, które w przyszłości mogą się stać jej przyjaciółmi. Chce nadal poznawać zagadnienia psychologiczne, zwłaszcza psychoanalizę. Już prawie odchowała dzieci. W związku z tym ma teraz nieco więcej czasu na naukę. Może spokojniej zająć się poznawaniem interesujących ją zagadnień.

Uczenie się przez poradnictwo (indywidualne)

Pracownica umysłowa, lat 31, mieszkająca i pracująca w Krakowie. Pochodzi ze środowiska robotniczego, jest mężatką i ma troje dzieci. Mieszka w komfortowym mieszkaniu i cieszy się dobrym zdrowiem. Jej zainteresowania i potrzeby oświatowe dotyczą trzech zagadnień: a) zainteresowanie sytuacją polityczną w kraju i za granicą. Jeśli chodzi o kraj, to są to zainteresowania przemianami w rządzeniu krajem. Z zagadnień zagranicznych omawiana interesuje się wydarzeniami politycznymi w innych krajach Europy i Azji; b) metody poznawania psychiki własnych dzieci oraz organizacja i metodyka ich wychowania; c) problemy pracy zawodowej, jej organizowania i skutecznego wykonywania różnych czynności na tę pracę się składających. Pomimo takich zainteresowań i potrzeb respondentka nie uczęszcza do żadnej szkoły dla dorosłych. Nie uczy się na żadnym kursie, w studium czy wszechnicy. Jedynym sposobem aktualizowania jej wiedzy i doświadczenia we wszystkich wyżej wymienionych zakresach są rozmowy z kolegami i przyjaciółmi. Rozmowy te inicjuje sama „przyparta życiową koniecznością”, zwracając się do zagadniętych rozmówców z prośbą o wyjaśnienie rzeczy nieznanych, czy też, pogłębienie znanych niedostatecznie, a także o instruktaż dotyczący rozwiązania nowej dla niej sytuacji życiowej. W analogicznych warunkach i identyczny sposób zwraca się do bardziej doświadczonych i budzących jej zaufanie członków rodziny. Gdy uzyskana w tych warunkach pomoc (w postaci pouczenia, instruktażu) nie wystarcza, bądź nie jest skuteczna, poszerza wiedzę i doświadczenie poprzez czytelnictwo poradników (porad w prasie) oraz poprzez oglądanie, w domu, wybranych programów telewizyjnych.

Doradztwo z którego na co dzień korzysta sprawia, że respondentka, pod jego wpływem, nie czuje się osamotniona. Nic też dziwnego, że w tych warunkach pragnie ona nadal, w identyczny sposób, poszerzać swoją wiedzę i doświadczenie. Takie już - jak mówi - ma nawyki i przyzwyczajenia edukacyjne. Nie ma też zaufania (w jej warunkach rodzinnych i społeczno-zawodowych) do innego sposobu podnoszenia swoich kwalifikacji ogólnych i utylitarnych.

Edukacja pośrednia

Aktywność kształceniowa 63-letniego rencisty mieszkającego w Krakowie. Posiada on świadectwo ukończenia szkoły zawodowej (zasadniczej). Przez całe życie pracował w drukami jako drukarz. Jest wdowcem. Zajmuje dwupomieszczeniowe (pokój z kuchnią) mieszkanie, położone w dużym budynku komunalnym. Jego dwoje usamodzielnionych dzieci i trójka wnuków mieszkają w innej dzielnicy miasta. Respondent nasz posiada skromny majątek służący kształceniu się i życiu kulturalnemu. Składa się na niego jedynie radio i telewizor. Wyraźny brak u niego biblioteki. Pracując jako drukarz nigdy nie kupował i nie gromadził księgozbioru. Jego hobby, powstałe od czasu, gdy przed 5 laty przeszedł na rentę inwalidzką, to uprawianie działki i hodowla (na działce) królików. Czynności te wykonuje z pasją, spędzając nierzadko, oczywiście w porze letniej, na działce cały dzień. Swoją edukację realizuje poprzez systematyczne słuchanie w radio, oglądanie w telewizji wszystkich programów z zakresu rolnictwa oraz wszelkich programów radiowych i telewizyjnych dla działkowiczów. Programy te odbiera z uwagą i w związku z tym ze sporymi efektami. Są one dla niego jedyną, ale skuteczną, formą pogłębiania i poszerzania wiedzy. Są także główną - obok pracy na działce - formą wzbogacania doświadczenia ogrodniczego i hodowlanego. Odbieranie tych programów w pełni go satysfakcjonuje. Pod względem merytorycznym ocenia je bardzo wysoko. Podkreśla też wysoką skuteczność przekazywanych podczas tych audycji porad i instrukcji. Pod wpływem niektórych z tych audycji bierze czasem do czytania (od znajomych działkowiczów) fachowe pisma dla osób pracujących na działce. Jego rozmowy z sąsiadami dotyczą tematyki uprawy działki i pracy na niej.

Respondent nie przewiduje żadnej zmiany edukacyjnej w swoim życiu. W związku z tym pragnie nadal w identyczny sposób kontynuować swoje kształcenie. Dopuszcza też możliwość zapisania się na kursy ogrodnicze i hodowlane ale pod warunkiem, że będą się one odbywać w sąsiedztwie jego mieszkania, bądź na pobliskich działkach.