Pytania na egzamin z prawa cywilnego- część prawo rodzinne

1. Przesłanki istnienia małżeństwa

1. Różność płci nupturientów- przesłanka ta wyłącza zawarcie małżeństwa przez osoby tej samej płci. Polska Konstytucja jednoznacznie określa małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety.

2. Jednoczesna obecność nupturientów- w ten sposób ustawodawca wyeliminował z praktyki zdarzające się dawniej wypadki oddzielnego stawiania się nupturientów w urzędzie stanu cywilnego, czego nie sposób było pogodzić z powagą aktu zawarcia małżeństwa.

3. Zgodność oświadczeń nupturientów- z tej przesłanki przede wszystkim wynika, ze oświadczenia nupturientów muszą być złożone. Dlatego nie ma takiego oświadczenia, gdy oboje lub jeden z nich dział pod wpływem przymusu fizycznego. Brak jest także takiego oświadczenia, gdy składa je jako pełnomocnik osoba, która nigdy pełnomocnictwa od rzekomego zastąpionego małżonka nie otrzymała, a przedkładana, np. pełnomocnictwo sfałszowane. Z przesłanki tej dalej wynika, że oświadczenia nupturientów muszą być zgodne, tzn. że każdy z nich wyraża wolę zawarcia małżeństwa ze stawającym partnerem.

4. Udział czynnika oficjalnego- osobą kompetentną jest kierownik urzędu stanu cywilnego, a gdy chodzi o obywateli polskich przebywających za granicą, także polski konsul lub osoba wyznaczona do pełnienia funkcji konsula. Z wymagania tego wynika, że nie stanowi zawarcia małżeństwa złożenie zgodnych oświadczeń nupturientów tylko w obecności świadków. Wymaganie to oznacza dalej, że nie ma małżeństwa, gdy asystujący przy jego zawarciu nie był uprawnionym do tego urzędnikiem.

1. Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie konkordatowej

1. Przesłanka różności płci- przesłanka ta wyłącza zawarcie małżeństwa przez osoby tej samej płci. Polska Konstytucja jednoznacznie określa małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety.

2. Jednoczesna obecność nupturientów- w ten sposób ustawodawca wyeliminował z praktyki zdarzające się dawniej wypadki oddzielnego stawiania się nupturientów w urzędzie stanu cywilnego, czego nie sposób było pogodzić z powagą aktu zawarcia małżeństwa.

3. Zgodne oświadczenia nupturientów- z tej przesłanki przede wszystkim wynika, ze oświadczenia nupturientów muszą być złożone. Dlatego nie ma takiego oświadczenia, gdy oboje lub jeden z nich dział pod wpływem przymusu fizycznego. Brak jest także takiego oświadczenia, gdy składa je jako pełnomocnik osoba, która nigdy pełnomocnictwa od rzekomego zastąpionego małżonka nie otrzymała, a przedkładana, np. pełnomocnictwo sfałszowane. Z przesłanki tej dalej wynika, że oświadczenia nupturientów muszą być zgodne, tzn. że każdy z nich wyraża wolę zawarcia małżeństwa ze stawającym partnerem.

4. Obecność duchownego kościoła lub związku wyznaniowego- duchowny w rozumieniu przepisów o zawarciu małżeństwa, jest osoba zajmująca w kościele lub związku wyznaniowym stanowisko objęte wykazem zamieszonym w obwieszczeniu ogłoszonym w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” przez ministra właściwego w sprawach administracji.

5. Zawarcie małżeństwa podlegającemu prawu wewnętrznemu kościoła albo innemu związku wyznaniowego (z jednoczesnym oświadczeniem woli zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu)- do wywołania takiego skutku niezbędne jest odrębne oświadczenie woli jednoczesnego (z zawarciem wyznaniowego związku małżeńskiego) zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu

6. Sporządzenie aktu małżeństwa (cywilnego) przez kierownika urzędu stanu cywilnego- przesłanka ta obejmuje wymóg przekazania do urzędu stanu cywilnego zaświadczenia w zawitym terminie 5 dni. Przy obliczaniu biegu terminu nie uwzględnia się dni uznanych ustawowo za wolne od pracy.

1. Przeszkody małżeńskie

1. Przeszkoda wieku- małżeństwo może być zawarte po ukończeniu przez nupturientów 18 lat. Dopuszczalne jest zawarcie małżeństwa przez kobietę po ukończeniu 16 lat, jeżeli sąd opiekuńczy na to zezwoli ze względu na ważne powody i po ustaleniu, iż zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

2. Przeszkoda ubezwłasnowolnienia całkowitego- nie może zawrzeć związku małżeńskiego osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Przeszkoda ta staje się w pełni zrozumiała, gdy się weźmie pod uwagę, że przyczyną ubezwłasnowolnienia całkowitego jest bardzo poważna choroba psychiczna, a osoba, co do której zapadło takie orzeczenie, jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych. Natomiast nie stanowi samo przez się przeszkody małżeńskiej ubezwłasnowolnienie częściowe.

3. Przeszkoda choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego- w myśl art. 12 §1 krio nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym ( ale nie innego rodzaju zaburzeniem psychiki)

4. Przeszkoda bigamii- nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim. Przeszkoda ta jest naturalną konsekwencją zasady monogamii. Nazwa „przeszkoda bigamii” jest o tyle nieścisła, że zakaz, o którym mowa, nie pozwala na zawarcie nie tylko drugiego małżeństwa, ale i małżeństw dalszych.

5. Przeszkoda pokrewieństwa- nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej oraz rodzeństwo.

6. Przeszkoda powinowactwa- nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa powinowaci w linii prostej. Motywy uzasadniające tę przeszkodę są natury moralno-obyczajowej.

7. Przeszkoda przysposobienia- nie mogą ze sobą zawrzeć małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Ten zakaz staje się zrozumiały, jeżeli weźmie się pod uwagę, że przysposobienie jest prawnie równoważne z naturalnym stosunkiem rodzicielskim. Obowiązuje on niezależnie od tego, czy w rachubę wchodzi przysposobienie pełne, czy niepełne. Przeszkoda, o której mowa, obejmuje tylko przysposobionego i przysposabiającego, nie dotyczy natomiast przysposobionego i krewnych przysposabiającego.

1. Wady oświadczenia woli przy małżeństwie

1. Stan wyłączający świadome wyrażenie woli- wadliwe i uzasadniające unieważnienie małżeństwa jest złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli.

2. Błąd-okolicznością uzasadniającą unieważnienie małżeństwa jest złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński „pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej osoby”. Słowo tożsamość w języku polskim znaczy to samo, co „bycie tym samym, identyczność”. Na płaszczyźnie prawnej dla powstania stosunku prawnego małżeństwa wystarczająca jest zgodna na zawarcie małżeństwa z osobą stającą do aktu małżeństwa, która oczywiście powinna być zindywidualizowana za pomocą imienia i nazwiska, bo to jest koniecznie do określenia (na płaszczyźnie prawnej) strony stosunku małżeństwa. Jeżeli okazało by się, że nupturient nie jest tym, za kogo się podał, posłużywszy się nie swoim dokumentem tożsamości, małżeństwo jest mimo to zawarte. Są bowiem dwie strony czynności zawarcia małżeństwa i zarazem stosunku małżeństwa, tyle ze jedna jest niezgodnie z prawdę zindywidualizowana (niezgodność w sferze stanu osobistego jednej ze stron, a mianowicie niezgodność imienia i nazwiska podanego do aktu małżeństwa z rzeczywistym imieniem i nazwiskiem osoby, która złożyła oświadczenie o zawarciu małżeństwa).

3. Groźba- małżeństwo może zostać unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone pod wpływem bezprawnej groźby drugiej osoby lub osoby trzeciej, a z okoliczności wynika, że składający oświadczenie nupturient mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

1. Rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych

1. Ustrój ustawowy- przez wspólność ustawową uznawano dorobek małżonków, za który uznawano przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub jednego z nich. Za przeważający należy uznać pogląd, iż wspólność majątkową objęte są jedynie aktywa, a nie zobowiązania obciążające majątek wspólny. Wspólność ustawowa jest ściśle związana ze stosunkiem prawnym o charakterze osobistym zachodzącym między małżonkami i z tej przyczyny ma charakter współwłasności łącznej.

2. Ustrój umowny- jest ustrojem ukształtowanym i przyjętym w umowie majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzie). Umowa, której treść obejmuje tylko postanowienia stron o rozwiązaniu wcześniej zawartej umowy majątkowej, powoduje ustanie ustroju umownego i powstanie ustroju ustawowego. Według znowelizowanych przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie mogą przez umowę majątkową małżeńską ustanowić następujące ustroje umowne: wspólność umowną mającą zakres szerszy, albo węższy w porównaniu z zakresem wspólności ustawowej, w więc- wspólność rozszerzoną, albo ograniczoną, rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa majątkowa, której treść ogranicza się do postanowienia o rozwiązaniu wcześniejszej umowy majątkowej małżeńskiej, przywraca ustrój wspólności ustawowej. Lista typów ustrojów umownych jest zamknięta i obejmuje bezwzględnie wiażące wzorce ustawowe. Wykluczone jest więc kreowanie w umowie majątkowej małżeńskiej innych postaci ustrojów umownych. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w oznaczonym imperatywnie zakresie przyznaje małżonkom ograniczoną swobodę kształtowania w umowie niektórych tylko elementów wybranego ustroju.

1. Pojęcie majątku wspólnego małżonków

Majątek wspólny tworzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, z wyjątkiem tych, które podlegają zaliczeniu do majątków osobistych małżonków.

1. Zasady zarządu majątkiem wspólnym

Zasady zarządu majątkiem wspólnym małżonków muszą uwzględniać zarówno dobro rodziny, jaki i obowiązek małżonków współdziałania w zarządzie i uprawnienie każdego z nich do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Małżonkowie mają swobodę w określeniu sposobu sprawowania zarządu, nie mogą jednakże zdecydować o tym, że na dokonanie przez jednego z nich czynności potrzebna jest zgoda drugiego małżonka, albo tez, że określona czynność może być dokonana bez zgody drugiego małżonka. Pojęcie „zarząd majątkiem” nie jest pojęciem jednolitym. Zasadnie można przyjąć, iż zarząd taki dotyczy zarówno czynności prawnych, jak i czynności faktycznych związanych z prawidłową gospodarką majątkiem wspólnym w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Zarząd majątkiem wspólnym małżonków to ogół czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzającej do zachowania tego majątku. Do czynności zarządu majątkiem wspólnym nie należy wiec zaciągniecie zobowiązań, które nie odnoszą się do określonego składnika majątku wspólnego. W sposób niewątpliwy do czynności prawnych w tym zakresie należą czynności zobowiązujące do zbycia rzeczy lub prawa stanowiącego składnik majątku wspólnego, rozporządzanie nimi, obciążanie ograniczonymi prawami rzeczowymi, a także wszelkie czynności prawne o charakterze obligacyjnym. Według aktualnie obowiązującego stanu prawnego rozróżnienie na czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczające zakres wspólnego zarządu majątkiem wspólnym nie ma znaczenia prawnego.

1. Zasady odpowiedzialności małżonków za zobowiązania

1. Według ogólnych unormowań dług jednego małżonka nie staje się długiem drugiego małżonka ze względu na więź małżeńską lub stosunek małżeńskiej wspólności majątkowej.

2. Jeżeli dłużnikami w ramach jednego zobowiązania są oboje małżonkowie, wierzyciel ma możliwość zaspokojenia się z majątków obojga małżonków, a więc w ustroju wspólności majątkowej- zarówno z ich majątków osobistych, jak i z majątku wspólnego.

3. Jeżeli natomiast dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, a małżonków wiąże ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, konieczne się staje ustalenie dopuszczalności zaspokojenia wierzyciela z tej części ogólnego majatku dłużnika, która jest objęta zakresem majątku wspólnego.

1. Pojęcie unieważnienia małżeństwa i przesłanki

Unieważnienie małżeństwa według polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżeństwo może być unieważnione konstytutywnym wyrokiem sądu. Dopóki nie stanie się on prawomocny, małżeństwo zawarte wbrew zakazowi istnieje i korzysta z pełnej ochrony prawnej. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.

Przesłanki unieważnienia małżeństwa

Przeszkody małżeńskie	Wady oświadczeń	Niedostatki pełnomocnictwa
Przeszkoda wieku Przeszkoda ubezwłasnowolnienia całkowitego Przeszkoda choroby psychicznej Przeszkoda bigamii Przeszkoda pokrewieństwa Przeszkoda powinowactwa Przeszkoda przysposobienia	Brak świadomości wyrażenia woli Błąd co do tożsamości drugiej strony Bezprawna poważna groźba, wymuszająca wyrażenie woli	W myśl art. 16 krio w razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika, albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane.

1. Pojęcie rozwodu i przesłanki dopuszczalności rozwodu

Rozwódrozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego, a wiec sytuacji, gdy oboje małżonkowie żyją.

Przesłanki dopuszczalności rozwodu:

1. Przesłanka pozytywna

• Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

1. Przesłanki negatywne

• Wina małżonka żądającego rozwodu

• Dobro małoletniego wspólnego dziecka stron

• Zasady współżycia społecznego

1. Treść wyroku orzekającego rozwód- patrz podręcznik

2. Pojęcie przysposobienia (pełne i niepełne)

Przysposobienie zwane także adopcją oraz usynowieniem, polega na tworzeniu między przysposabiającym (przysposabiającymi) a przysposobionym takiego stosunku prawnego, jaki istnieje miedzy rodzicami a dzieckiem.

Przysposobienie pełne wyraża się w tym, że przez przysposobienie powstaje między przysposabiającymi a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

Przysposobienie niepełne skutki powstają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, z jednym tylko wyjątkiem: także z wyjątkiem przysposobienia niepełnego skutki jego rozciągają się na zstępnych przysposobionego, co oznacza, że w przyszłości jego dzieci będą wnukami przysposabiającego.