1. -koncepcja federalizmu: utworzona przez R.N. Coudenhove-Kalergiego i J.Monneta; proces integracji europejskiej miałby prowadzić do ustanowienia federacji europejskiej- Stany Zjednoczone Europy- wobec zakładanej utraty państwa zdolności do efektywnych działań.

-koncepcja konfederacyjna: Ch. De Gaulle; proces integracji to słaby związek samodzielnych państw – Europa Ojczyzn- podtekst polityczny, by wzmocnić rolę Francji.

-teoria komunikacyjna: K. Deutsch; integracja jako wspólnota państw określoną wysokim poziomem współpracy w różnych dziedzinach, której znaczenie warunkowane byłoby zdolnością do wpływania na komunikację miedzy państwami.

-koncepcja funkcjonalizmu: D. Mitrany; integracja musi się koncentrować na konkretnych zdarzeniach, potrzebach lub funkcjach, za to powinna abstrahować od wszelkich ideologii i dogmatów.

-koncepcja neofunkcjonalizmu: E.H. Haas; nie potrzeby funkcjonalne, a procedury rozstrzygania sporów i podejmowania decyzji.

Inne: integracja negatywna(I. Tinbergen; eliminowanie przez państw barier utrudniających współpracę ekonomiczną); integracja pozytywna(budowanie wspólnych instytucji i wprowadzanie wspólnych rozwiązań); Stan i proces(B. Balassy; strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarcza, pełna integracja gospodarcza).

2. Organizacja ponadnarodowa- organizacja międzynarodowa typu międzypaństwowego o szczególnym charakterze. Cechy: szczególna koncentracja kompetencji, uzyskanie znaczącej autonomii własnego porządku prawnego, szczególny proces decyzyjny, zapewnienie jednolitości stosowania prawa organizacji międzynarodowej przez własne organy sądowe oraz wykonywanie skutecznego nadzoru nad zagwarantowaniem efektywności prawa przez państwa członkowskie, autonomia finansowa, kompleksowa współzależność integracyjna

3. UE nie działa jak państwo federalne: nie działa na podstawie konstytucji wywodzącej się z woli suwerena, lecz na podstawie umów międzynarodowych, a więc z woli politycznej państw członkowskich. Jeżeli chodzi o konfederację- jest to pojęcie ściśle historyczne- związek państw. Nie można utożsamiać UE z państwem federalnym. Można bowiem wskazać liczne zasady wywodzące się z idei federalizmu i działające w ramach państwa federalnego. Są to zasady: podziału kompetencji, pomocniczości, proporcjonalności, lojalności, pierwsza prawa organizacji międzynarodowej.

4. -koncepcja stopienia/połączenia: integracja nie prowadzi do likwidacji państwa narodowego, lecz do jego umocnienia(rozwoju) w zmieniających się warunkach. Dochodzi do „stopienia się” państwowości na szczeblach narodowych i europejskim.

-koncepcja systemu wielopoziomowego: brak hierarchicznego podporządkowania poszczególnych poziomów działania, szczególna dynamika, relacje między poszczególnymi poziomami coraz bardziej elastyczne, system uzgodnieni owy.

-koncepcja zarządzania wielopoziomowego: nie chodzi o samą suwerenność, lecz o jej zakres i granice.

-koncepcja multicentryczności systemu prawa: możliwość współistnienia prawa krajowego i wspólnotowego - różnych centrów.

-koncepcja ponadnarodowości deliberatywnej: proces integracyjny to sieć, gdzie zasoby i polityczne działania są na różnych szczeblach. Określenie proceduralnych reguł współdziałania różnych obszarów prawa: państwa członkowskie mają swoją przestrzeń a wspólnota swoje.

5. Jest to:

- istnienie suwerennych państw uczestniczących w procesie integracji europejskiej, których zakres kompetencji wynikających z suwerenności ulega (w procesie integracji) zmianie, które jednak muszą stale podnosić swoją efektywność. Możne państwo jest przesłanką dalszego rozwoju integracji europejskiej.

- forma organizacji międzynarodowej- międzypaństwowej, o charakterze ponadnarodowym jako obecny i docelowy model, w ramach którego rozwija się integracja europejska.

6. Koncepcja współzależności integracyjnej wskazuje na proces rozwoju i dostosowań w ramach integracji europejskiej po stronie państw członkowskich, UE i w dziedzinie wzajemnych współzależności. Po stronie państw członkowskich:

- podnoszenie sprawności zarządzania sprawami UE na szczeblu rządowym

- umocnienie roli parlamentów narodowych w sprawach UE

- umocnienie roli samorządowych struktur regionalnych i lokalnych

- podniesienie efektywności parlamentu narodowego i agend rządowych do wymogow procesu decyzyjnego po stronie unijnej

- polepszanie warunków do pełnego korzystania przez jednostki za swobód gwarantowanych na szczeblu unijnym.

7. Traktaty wcześniej wspomniane, czyli założycielskie, były wielokrotnie zmieniane na mocy traktatów rewizyjnych:

Traktat o fuzji- 1965r.(w życie 1967r.) ustanowienie wspólnych instytucji (Rady i Komisji)

Jednolity Akt Europejski- 1986r. (w życie 1987r.) istotna rola w ustanowieniu rynku wewnętrznego, przyspiesza prace UGiW, WPZiB

Traktat o UE- 1992r. (w życie 1993r.) ustanowienie UE, zmienia nazwę EWG na Wspólnotę Europejską, ustanawia etapy tworzenia UGiW

Traktat z Amsterdamu- 1997r. (w życie 1999r.), ważne etapy uwspólnotowienia, przeniesienie licznych kompetencji z filaru III do I

Traktat z Nicei- 2001r. (w życie 2003r.), przygotowanie do przyjęcia nowych państw członkowskich

Traktat konstytucyjny- 2004r. nie wchodzi w życie, zastąpienie traktatów, przekształcenie UE w jednolitą organizację międzynarodową.

Traktat lizboński- 2007r. (w życie 2009r.) TFUE to co w konstytucyjnym, przekształcenie w jednolitą org międzynarodową, zniknięcie filarów, sprecyzowanie zasad podziału kompetencji, decyzje w Radzie większością kwalifikowana, nadanie Karcie Praw Podstawowych charakteru prawnego, umocnienie parlamentów państw członkowskich.

8. UE powstaje na mocy TUE, dawny Traktat z Maastricht.

Pierwotnie struktura była złożona pod względem strukturalnym i prawnym.

I filar- Wspólnota europejska (zadanie: ustanowienie rynku wewnętrznego poprzez liberalizację czterech swobód, prowadzenie wspólnych polityk, realizowanie reguł konkurencji, realizacja UGiW), Euratom (kontrola i koordynacja w dziedzinie energii jądrowej), Europejska Wspólnota Węgla i Stali do 2002r.

II filar- WPZiB (umocnienie tożsamości UE w stosunkach międzynarodowych)

III filar- Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

RÓŻNICE: I filar- organizacje międzynarodowe rządzone reżimem wspólnotowym, prawo wspólnotowe) II i III filar praca na mocy prawa międzynarodowego- Traktatu o UE

9. Obecnie traktat z Lizbony znosi tę strukturę, UE jest jednolitą org międzynarodową, ujednolicono strukturę instytucjonalną, źródła unijnego prawa pochodnego, mechanizmu decyzyjnego w UE oraz umocnienie wewnętrznej spójności UE

Po traktacie z Lizbony podstawę UE tworzą dwa traktaty: TUE i TFUE. Podział nie jest jednoznaczny. TUE- zasady ustrojowe, TFUE- działania dziedzin objętych jej kompetencją.

TUE: odnosi się do ustanowienia UE, katalogu wartości, celów, zasad podziału kompetencji, ochrony praw, zasad demokratycznych, zasad działania instytucji, wzmocnionej współpracy, rewizji traktatów, akcesji do UE.

TFUE: zasady działania UE, jej kompetencji, obywatelstwa UE, instytucji i finansowania, zajmuje się politykami i działaniami wewnętrznymi UE oraz działaniami zewnętrznymi.

10. Rozszerzenia:

Państwa założycielskie: Belgia, Francja, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. 1952/58

Dania, Irlandia, Wielka Brytania 1973

Grecja 1981

Hiszpania, Portugalia 1986

Austria, Finlandia, Szwecja 1995

Czechy, Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry 2004

Bułgaria, Rumunia 2007

Chorwacja 2013

Negocjacje akcesyjne: Islandia, Turcja

Status kandydata: Macedonia, Czarnogóra, Serbia

Potencjalni kandydaci: Albania, Bośnia, Hercegowina, Kosowo.

Wstąpienie do UE: respektowanie zasad i wartości, traktaty akcesyjne, spełnianie wymogów

Wystąpienie z UE: uprzednie traktaty nie przewidywały wystąpienia, możliwość istniała na podstawie ogólnych zasad międzynarodowego prawa traktatów- ustalenie warunków wystąpienia z innymi państwami członkowskimi.

11. UE może zostać rozwiązana tylko i wyłącznie wtedy, gdy ustali się termin wygaśnięcia traktatów, a państwa zawarły by między sobą umowę międzynarodową.

12. Traktat z Lizbony art. 50 „dobrowolne wystąpienie z UE”:

- podjęcie decyzji, notyfikacja zamiaru Radzie Europejskiej, Unia prowadzi negocjacje i zawiera umowę określającą warunki, jest zawierana zgodnie z art. 218 ustęp 3 TFUE, zawierana w imieniu UE, stanowiąca większością kwalifikowaną po zgodzie PE. Gdy wejdzie w życie umowa traktaty przestają mieć zastosowanie dla państwa, członek RE i Rady nie bierze udziału w obradach ani w podejmowaniu decyzji, umowa jeżeli nie jest odnotowane ma 2 lata, państwo chcące jeszcze raz ubiegać się o przyjęcie musi przejść wszystkie etapy wstępowania do UE.

Wyjście ze strefy Euro: nie jest możliwe, jeżeli chodzi o Grecję niezbędne byłoby wprowadzenie stosownej klauzuli do TFUE.

13. Wykluczenie: nie ma żadnych postanowień, jeżeli będzie „ciężkie naruszenie” traktatu, to przestanie on obowiązywać dane państwo

Zawieszenie: w Traktacie z Amsterdamu jest już możliwe za naruszenie wartości UE, Traktat z Nicei rozszerza katalog środków, Traktat z Lizbony przyjmuje postanowienia z niewielkimi zmianami.

Etapy:

- punkt odniesienia to wartości

- na wniosek 1/3 państw członkowskich, PE lub KE, Rada 4/5 głosów po zgodzie PE może stwierdzić poważne naruszenie, przed dokonaniem Rada wysłuchuje państwa, może skierować do niego zalecenia, bada czy powody naruszenia nadal są aktualne. RE jednomyślnie na wniosek 1/3 państw, KE po zgodzie PE może stwierdzić stałe naruszenie, Rada mając takie stwierdzenie może zawiesić niektóre prawa wynikające ze stosowania Traktatów, obowiązki pozostają wiążące, Rada może stanowiąc większością kwalifikowaną zmienić lub uchylić podjęte środki.

14. ORZECZNICTWO Van Gend & Loos:

Przedsiębiorstwo Van Gend & Loos dokonało importu pewnej ilości substancji chemicznej (formaldehydu) z Niemiec na terytorium Holandii. Poprzez zmianę klasyfikacji substancji, została ona obciążona przez holenderskie służby celne podwyższoną opłatą. Spółka uiściła opłatę, zdecydowała się jednak na dochodzenie jej zwrotu. Przed sądem

powołała się na sprzeczność krajowych przepisów celnych z art. 12 Traktatu EWG (obecnie art. 34. i 35. TFUE): "Państwa Członkowskie powstrzymują się we wzajemnych stosunkach handlowych od wprowadzania nowych ceł przywozowych i wywozowych lub opłat o skutku równoważnym oraz od podwyżek takich ceł i opłat między nimi obowiązujących."

Sąd rozpatrujący sprawę zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem o rozstrzygnięcie, czy podmiotom prawa przysługują na podstawie art. 12 uprawnienia podlegające ochronie sądowej. Innymi słowy, pytanie dotyczyło kwestii bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego przez sądy krajowe i możliwości ochrony sądowej praw indywidualnych powstałych z mocy tego prawa. * Wspólnota stanowi nowy porządek prawno międzynarodowy, na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły w określonym zakresie swoje suwerenne prawa. Podmiotami tego porządku prawnego są zarówno państwa członkowskie, jak i ich obywatele. * Prawo wspólnotowe, niezależne od ustawodawstwa państw członkowskich, nie tylko nakłada na jednostki zobowiązania, lecz może być również źródłem uprawnień dla tych jednostek.

* Uprawnienia nie muszą być nadane wprost w traktacie, lecz powstają one również na skutek zobowiązań, które Traktat nakłada w ściśle określony sposób na jednostki, państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe.

Zasada przyznania kompetencji jest podstawową zasadą strukturalną, na której opiera się konstytucyjna struktura UE, tj. jej wertykalny podział kompetencji między Unią i jej państwami członkowskimi. Unia może działać tylko w zakresie swoich kompetencji i ma ich tylko tyle, ile powierzyły jej p. członkowskie.

Konsekwencją zasady przyznania kompetencji jest konieczność opierania aktów prawnych Unii na właściwej podstawie prawnej. Każdy akt prawa Unii musi wywodzić się z odpowiedniej normy kompetencyjnej, upoważniającej Unię do wydania aktu w danej dziedzinie. Podstawa prawna określa:

* podział kompetencji między Unię i p. członkowskie (wertykalny podział kompetencji), kompetencję Unii retione materiae.

* sposób w jaki Unia ma wykonać swoje kompetencje ranione materiae, instytucje, instrument i procedurę w jakiej ma być przyjęty.

Traktat z Lizbony wskazał ponadto, że w sytuacji gdy Traktaty nie przewidują rodzaju przyjmowanego aktu, instytucje dokonują wyboru jakiego rodzaju akt ma w danym przypadku zostać przyjęty, w poszanowaniu obowiązujących procedur oraz zasady proporcjonalności.

15. Kompetencje dodatkowe – art. 352 TFUE – przewidywane w sytuacji braku odpowiedniej podstawy prawnej. W przypadku braku kompetencji szczegółowych i ogólnych niezbędne jest zastosowanie kompetencji dodatkowych do osiągnięcia celów traktatów w ramach polityk określonych w traktatach. Procedura ta jest trudna, wymaga jednomyślności w Radzie oraz zgody PE.

Zgodnie z orzecznictwem TS UE w każdym przypadku powinna być wybrana najbardziej właściwa podstawa prawna ze względu na cel i treść środka. Ma to znaczenie szczególnie dla przypadków, w których akt prawny może być oparty na kilku podstawach prawnych i trzeba wybrać jedną, z uwagi na wykluczające się procedury stanowienia prawa.

16. Kompetencje wyłączne UE: Pewne kompetencje mogą być wykonywane wyłącznie na poziomie Unii, pewne zaś na poziomie krajowym. Inne mogą być wykonywane przez Unię lub przez p. członkowskie (konkurencyjne/dzielone). Podział kompetencji i sposób ich wykonywania wynika z Traktatów oraz z orzecznictwa TS. Art. 2 ust. 1 TFUE stwierdza, że w zakresie kompetencji wyłącznych „jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast p. członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii.

Dziedziny objęte kompetencjami wyłącznymi UE (art. 3 TFUE).

1). Unia celna ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach:

a) unia celna,

b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego,

c) polityka pieniężna w odniesieniu do p. członkowskich, których walutą jest euro,

d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa,

e) wspólna polityka handlowa.

2). Unia ma także wyłączną kompetencje do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać ma wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

Kompetencje dzielone UE: to kompetencje, które nie są kompetencjami wyłącznymi określonymi w art. 3 TFUE lub kompetencjami wspierającymi, koordynacyjnymi i uzupełniającymi określonymi w art. 6. Art. 4 ust. 2 wymienia tylko główne dziedziny objęte kompetencjami dzielonymi.

Dziedziny objęte kompetencjami dzielonymi UE (art. 4 ust. 2 TFUE).

1). Kompetencje dzielone między Unią a p. członkowskimi stosują się do następujących głównych dziedzin:

a) rynek wewnętrzny,

b) polityka społeczna,

c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna,

d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem morskich zasobów biologicznych,

e) środowisko,

f) ochrona konsumentów,

g) transport,

h) sieci transeuropejskie,

i) energia,

j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,

k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym traktacie.

Kompetencje nie są dzielone między Unią a p. członkowskimi wg dziedzin lecz są one ograniczone „funkcyjnie” tym, co jest niezbędne do osiągnięcia celów i wypełnienia zadań przez Unię.

RÓŻNICE MIĘDZY KOMPETENCJAMI WYŁĄCZNYMI I DZIELONYMI: * wyłączne kompetencje (art. 3 TFUE): jedynie UE jest uprawniona do ustanawiania przepisów w tych dziedzinach. Rola państw członkowskich ogranicza się do stosowania tych przepisów, chyba że Unia zezwoli im na przyjęcie innych aktów, * kompetencje dzielone (art. 4 TFUE): UE i państwa członkowskie mogą przyjmować akty prawne obowiązujące w tych dziedzinach. Niemniej państwa członkowskie mogą wykonywać swoją kompetencję tylko w zakresie, w jakim UE nie wykonała lub postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji

17. Zasada pomocniczości (subsydiarności) – mechanizm ograniczający kompetencje Unii, służy do wykonywania kompetencji innych niż kompetencje wyłączne. Wprowadził ją JAE, ale tylko w odniesieniu do ochrony środowiska naturalnego. Traktat z Maastricht uczynił ją strukturalną zasadą całego prawa Unii.

18. Zasada proporcjonalności – służy do kontroli konkretnego środka. Art. 5 ust. 4 TUE: Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów.” Ponad to:

* Stosuje się do wszystkich sfer kompetencji Unii,

* Nie odnosi się do rozgraniczenia kompetencji UE i p. członkowskich, lecz do konkretnego środka,

* Swoboda działania jednostek nie może być ograniczana ponad to, co jest konieczne w interesie publicznym,

* W przypadku szerokich uprawnień dyskrecjonalnych WE/UE, środek musi być w oczywisty sposób nie właściwy w stosunku do celu,

* Ma kilka aspektów, np. wymaga by sankcje były proporcjonalne do powagi naruszenia,

* Stosowana jest zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasada pomocniczości i proporcjonalności,

* Służy do oceny zarówno środków unijnych jak i środków przyjmowanych przez p. członkowskie w zakresie stosowania prawa Unii. Dotyczy to kontroli środków przyjmowanych:

a) W celu wykonania prawa Unii,

b) W ramach dopuszczalnych derogacji od zasad swobodnego przepływu,

* Powinna być uwzględniania także przy interpretacji środków krajowych.

TS bada czy środek prawny jest:

a) Odpowiedni i konieczny do osiągnięcia konkretnego celu,

b) Współmierny.

^^ - jest to właśnie ten test, który TS stosuje do badania czy środek jest proporcjonalny. Zwie się on dwustopniowym. J

19. Zasada lojalnej współpracy – fundamentalna zasada na której opiera się Unia (zwana także zasadą solidarności, zasadą lojalności i szczerej współpracy, zasadą współpracy). Zgodnie z art. 4 ust. 3 TUE: Unia i p. członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów. P. członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii. P. członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii. Zasada lojalnej współpracy odnosi się do całego prawa Unii (przed wejściem w życie t. lizbońskiego, też). Samodzielnie zasada ta nie daje

żadnych praw, nie jest bezpośrednio skuteczna, może stanowić dodatkowy argument dla obrony praw opartych na prawie Unii. Wiąże się ona z zasadą efektywności.

20. Wycofał 3 filary, co spowodowało silniejsza więź między instytucjami, organizacjami i samymi p. członkowskimi. Zapewnił jasność Aktów Jawnych.

Zasada poszanowania godności osoby ludzkiej – zasadę tę wskazuje wyraźnie wśród zasad określających tożsamość europejską dopiero Traktat z Lizbony. Wymieniona również w Karcie Praw Podstawowych UE (o godności, temat z Dziubki J).

Zasada poszanowania wolności – wartość wspólna autonomiczna dla wszystkich p. członkowskich i zasadą na której zbudowano UE a także fundamentalnym elementem liberalnej wizji zachodniej cywilizacji. Stanowi przedmiot ochrony i prawo podmiotowe (np. prawo przedsiębiorczości).

Zasada demokracji – do kryteriów demokracji Deklaracja zaliczyła: pluralizm polityczny, partycypacjonizm wyborczy i przedstawicielski charakter PE. Traktat z Maastricht – formalny wyraz prawny tej zasady (odnosiła się tylko do p. członkowskich) dopiero od t. amsterdamskiego odnosi się wprost do Unii.

Zasada równości – obywatelem Unii jest każda osoba, która posiada obywatelstwo p. członkowskiego.

Zasada otwartości – każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii.

Zasada pluralizmu politycznego – swoboda tworzenia i działania partii politycznych.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego – wymaga ona aby obok partii politycznych mogły działać różnego rodzaju inne organizacje zrzeszające obywateli.

21. Zasada równowagi instytucjonalnej – zastępuje ona w Unii zasadę charakterystyczna dla demokratycznych porządków państwowych – trójpodziału władzy. Zasada trójpodziału władzy nie ma zastosowania w Unii. Orzecznictwo TS sformułowało natomiast zasadę, na która składają się takie postulaty jak:

* Każda instytucja Unii może działać jedynie na podstawie upoważnienia wynikającego z Traktatów,

* Żadna instytucja nie może zastępować innych instytucji w wykonywaniu ich kompetencji,

* Wszystkie instytucje muszą przestrzegać przewidzianych prawem procedur,

* Każda instytucja sama ustala swój wewnętrzny regulamin postępowania i żaden inny organ nie ma wpływu na kształt tego regulaminu.

22. Tożsamość europejska – fundament aksjologiczny Unii, wskazuje spoiwo p. członkowskich (wartości wspólnie uznawane). Stanowi podstawę konstrukcyjną UE, przenikając jej system instytucjonalny, sposób podejmowania decyzji a także sfery jej aktywności.

W 1973 r. na szczycie w Kopenhadze przyjęto istotny w tym względzie dokument – Deklarację o tożsamości europejskiej. Określiła ona dla uczestników Współpracy wartości, które nazwano tożsamością europejską. Tożsamość europejska została uznana za koncepcję dynamiczną.

23. Art. 9 TUE: „Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo p. członkowskiego oraz, że obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go.” Unia przestrzega zasady równości swoich obywateli, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez jej instytucje, organy i jednostki organizacyjne.

24. Prawo pierwotne UE to przede wszystkim traktaty założycielskie z załączonymi do nich protokołami i aneksami, traktaty je zmieniające i traktaty akcesyjne oraz ogólne zasady prawa. Na prawo pierwotne składają się traktaty Rzymski, JAE, z Maastricht, Lizbony, Nicei. Najważniejszymi obecnie jest TFUE i TUE. Do prawa pierwotnego zalicza się również akty przyjmowane w specjalnej procedurze przez Rade Europejską lub Radę, przyjmują one akt( niekiedy przy udziale PE) następnie państwa członkowskie przyjmują je zgodnie z własnymi wymogami konstytucyjnymi. Uchwalony akt jest aktem pierwotnym , ponieważ w rezultacie pochodzi od państw członkowskich, ma charakter prawa konstytucyjnego. W procedurze ograniczonej przyjmowane są akty Rady w celu uzupełnienia praw obywateli Unii( art.25 TFUE) decyzja Rady w spr. Bezpośrednich wyborów do PE( art. 233 ust. 1 TFUE) o przytąpieniu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (art.218 ust.8 TFUE)decyz Rady o przyznaniu właściwości TS.( pyt egzamin:2 wszystko co jest podkreślone w pierwszym)

Prawo stanowione- to prawo tworzone przez instytucje unijne na podstawie kompetencji powierzonych im przez Unię ;prawo wtórne; obejmuje ono akty o różnych charakterze ; akty ustawodawcze, delegowane, wykonawcze.

Prawo pierwotne jest stosunkowo wyższe od prawa stanowionego przez instytucje UE. Prawo stanowione musi opierać się na normie kompetencyjnej zawartej w prawie pierwotnym. Prawo pierwotne ma nie tylko pierwszeństwo w stosunku do prawa stanowionego, al. Również w stosunku do prawa krajowego.(pyt egzamin:1)

UNIA NIE POSIADA OBECNIE FILAROWEJ STRUKTURY . LECZ JEDNOLITE ZASADY STOSOWANIA PRAWA W ZAKRESIE CAŁYCH SWOICH KOMPETENCJI, Z PEWNYMI ODMIENNOŚCIAMI DOTYCZĄCYMI WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA ORAZ PRZESTRZENI WOLNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWIOŚCI.

Metoda wspólnotowa oznacza obecnie:

1.) Inicjatywa ustawodawcza należy do Komisji

2.) Tryb przyjmowania aktów prawnych przez instytucje ustalają Traktaty założycielskie

3.) Najważniejsze akty przyjmowane są przez Radę i Parlament.

25.. W procedurze ograniczonej przyjmowane są akty Rady w celu uzupełnienia praw obywateli Unii( art.25 TFUE) decyzja Rady w spr. Bezpośrednich wyborów do PE( art. 233 ust. 1 TFUE) o przytąpieniu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (art.218 ust.8 TFUE)decyz Rady o przyznaniu właściwości TS.( pyt egzamin:2 wszystko co jest podkreślone w pierwszym).

26. Umowy międzynarodowe zawierane przez Unie mają podwójny charakter, gdyż są zarówno prawem międzynarodowym jak i prawem pochodzącym od instytucji uninjnych- . Ściślej aktem łączącym umowę jako akt prawa międzynarodowego z prawem Unii jest decyzja Rady wyrażająca zgodę na związanie Unii umową. Stosuje się wobec nich specjalne zasady stanowienia prawa przy czym to zasady wszystkich umów Unii zawieranych na podstawie TFUE jak i art. 37 TUE. Umowy międzynarodowe wiążą UE na płaszczyźnie międzynarodowej jako akty prawa międzynarodowego na podst art. 216 ust.2 TFUE ,, umowy zawarte przez Unie wiążą instytucje Unii i Państwa Członkowskie”( pyt egzamin: 4 i 5) Ten sam artykuł.

27. Unie wiążą instytucje Unii i Państwa Członkowskie”( pyt egzamin: 4 i 5) Ten sam artykuł mówi, że unia może zawierać umowy międzynarodowe z jednym lub większą liczbą państw trzecich lub organizacji międzynarodowych, jeśli przewidują to traktaty lub gdy zawarcie umów jest niezbędne do osiągnięcia w ramach polityk unii, wiążą one instytucje Unii i Państwa Członkowskie. Traktat ten mówi również , że prawo wtórne powinno być co do

zasady zgodne z zobowiązaniami międzynarodowymi UE. ( No i jeśli bardzo wam zależy na dokładności looknijcie sobie na przykład ze strony 225)

Zgodnie z art.3 TFUE UE ma wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych w trzech dodatkowych przypadkach tj. jeżeli ich zawarcie:

1.) Zostało przewidziane to w akcie ustawodawczym UE

2.) Jest niezbędne do umożliwienia UE wykonania jej wewnętrznych kompetencji

3.) Może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

Zawieranie przez UE umów międzynarodowych, ma charakter: kompetencji wyłącznych, dzielonych, koordynacyjnych itd.

ORZECZNICTWO: w sprawie ERTA TS wywiódł obowiązek państw członkowskich z ówczesnego art.5 TWE. Państwa członkowskie nie mogą zawierać umów, które miałyby wpływ na wspólne zasady lub zmieniły ich zakres, takie kompetencje należą do wspólnoty. Trybunał potwierdził to w serii wyroków z 2002 roku w sprawach umów open skies( dotyczących liberalizacji usług lotniczych ) dotyczyły one Danii i Szwecji, Finlandii, Belgii, Luksemburga, Austrii i Niemiec. W przypadku Komisja przeciwko Danii TS potwierdził, że WE ma kompetencje do zawarcia umowy, także wtedy, gdy nawet jeśli nie ma kompetencji wewnętrznej zawarcie umowy może wpłynąć na wspólne zasady lub zmienność ich zakres.

28. Decyzja:

* Dotyczy jedynie adresatów, które wskazuje( może nie wskazywać adresata)

* Decyzja jeśli nie wskazuje adresata wywołuje skutki w stosunku do wszystkich, których może dotyczyć

* Zastosowanie do konkretnego przypadku ( jednostkowej sprawy)

Dyrektywa:

* Służy zbliżania prawu( harmonizacja; normuje tylko daną dziedzinę, pozostawia państwu wybór środka, wskazuje wyraźnie opcje które mają być wybrane, określa minimalny standard)

* Transpozycja wymagana

* Nie może być kierowana do jednostek tylko do państw członkowskich

* Wymaga uzasadnienia

Rozporządzenie:

> Dotyczy państw członkowskich, jednostek( osób fizycznych i prawnych), instytucji unijnych

> Jest stosowane bezpośrednio bez transponowania( wyjątkowo może wymagać wykonania przez wydanie aktu prawa krajowego zwłaszcza gdy pozwala państwom członkowskim na rozszerzenie labo zwiększenie podmiotu zakresowego itd.)

Akty wiążące prawnie: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje

Akty niewiążące prawnie: zalecenia i opinie

Rozporządzenia: instrument ujednolicania prawa, ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane (nie wymaga implementacji) we wszystkich państwach członkowskich; wymaga uzasadnienia i ogłoszenia w dzienniku urzędowym; tylko w wyjątkowych sytuacjach może wymagać wykonania przez wydanie określonego aktu prawa krajowego- zezwolenie na poszerzenie lub zmniejszenie zakresu podmiotowego lub przedmiotowego; jeśli w danym obszarze wydano rozporządzenie państwa nie mogą regulować tej kwestii; państwa mają obowiązek zapewnienia pełnej efektywności rozporządzeniom; dotyczy prawa farmaceutycznego, konkurencji, ceł, polityki rolnej i transportowej, wydawane w językach krajów członkowskich

Dyrektywy: instrument harmonizacji prawa, adresatem są państwa członkowskie, ustanawia dla nich prawa i obowiązki; dyrektywa wiąże państwa, co do skutku, państwa mają określony czas na wykonanie ich; państwo członkowskie musi notyfikować Komisji o podjętych środkach w celu implementacji dyrektywy, jeśli państwo nie zostanie implementowane albo będzie implementowane niewłaściwie, jednostka ma prawo powołać dyrektywę bezpośrednio przeciwko państwu (do TSUE/sądu krajowego), wchodzi ona w życie w dacie określonej lub po upływie 20 lub po notyfikacji adresatowi, wymaga transpozycji, norma może być bezpośrednio stosowana jeśli spełnia kryteria bezpośredniej skuteczności, okres transpozycji upłynął, brakuje jej

wyróżniania się harmonizację: zupełną i częściową: sensu stricto (tylko częściowo normuje daną dziedzinę), opcjonalną (zostawia wybór środka), alternatywną, minimalną

Decyzja: ma co do zasady charakter indywidualny i konkretny, adresatami mogą być instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, państwa członkowskie, przedsiębiorstwa lub jednostki; decyzja wiąże w całości, może też nie wskazywać indywidualnego adresata, ma być ona stosowana bezpośrednio, nakłada skuteczne obowiązki na adresata nie pozostawiając mu swobody co do wyboru sposobu jej wykonania

29. Zalecenia- instytucje mogą wydawać zalecenia nawet wtedy, gdy nie jest to wprost przewidziane w Traktatach, mogą je przyjmować?: Rada, Komisja, Europejski Bank Centralny; sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów

Opinie wymagane są przez Traktat, składa je Parlament dla Rady, jej brak stanowi poważne uchybienie

Akty nienazwane: np. uchwały, deklaracje, wyjaśnienia, wytyczne, komunikaty itp. niektóre z nich mogą okazać się prawnie wiążące, ale skutek każdego z nich musi być oceniany indywidualnie z uwzględnieniem treści aktu, jego przedmiotu i celu oraz kompetencji instytucji do jego wydania; pozwalają one na większa elastyczność, są mniej sformalizowane łatwiej je zmienić lub uchylić; występuje tu zasada ochrony uprawnionego oczekiwania.

Zalecenia- instytucje mogą wydawać zalecenia nawet wtedy, gdy nie jest to wprost przewidziane w Traktatach, mogą je przyjmować?: Rada, Komisja, Europejski Bank Centralny; sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów

Opinie wymagane są przez Traktat, składa je Parlament dla Rady, jej brak stanowi poważne uchybienie

30. Pyt egzamin: 8. Gdy dyrektywa nie została w odpowiednim czasie implementowana lub implementowano ją nie prawidłowo, jednostka może powołać dyrektywę bezpośrednio przeciwko państwu.

31. Sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów; skutek każdego takiego aktu musi być oceniany indywidualnie z uwzględnieniem jego treści, przedmiotu i celu oraz kompetencji instytucji do jego wydania.

Akty nienazwane: np. uchwały, deklaracje, wyjaśnienia, wytyczne, komunikaty itp. niektóre z nich mogą okazać się prawnie wiążące, ale skutek każdego z nich musi być oceniany indywidualnie z uwzględnieniem treści aktu, jego przedmiotu i celu oraz kompetencji instytucji do jego wydania; pozwalają one na większa elastyczność, są mniej sformalizowane łatwiej je zmienić lub uchylić; występuje tu zasada ochrony uprawnionego oczekiwania

32. Umowy międzynarodowe zawarte na podst. dawnego art 293 TWE: wiążą państwa członkowskie, nie wiążą automatycznie nowego państwa członkowskiego, nie są prawem Unii ale wchodzą w zakres acquis communautaire, stanowią formę harmonizacji prawa krajowego , mogą wychodzić poza ramy Traktatów, ale muszą być z nimi zgodne, nie mogą zmieniać istniejącego prawa Unii.

Akt przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie: nie są prawem Unii, ale wchodzą w zakres acquis communautaire, o ich skutkach prawnych rozstrzyga prawo międzynarodowe, państwo członkowskie decyduje o procedurze krajowej, mogą być one uważane za umowy międzynarodowe państw członkowskich zawierane w sposób uproszczony

33. Decyzje Rady Europejskiej: określają strategiczne interesy i cele Unii, dotyczą WPZiB, mogą dotyczyć stosunków Unii z określonym krajem lub regionem bądź określonego tematu, określają ich czas trwania oraz środki, które mają zostać udostępnione przez Unię i państwa członkowskie, podejmowane są jednomyślnie na zalecenie Rady i przyjmowane przez nią na warunkach przewidzianych dla każdej dziedziny, wymagają wykonania, wykonywane są środkami przewidzianymi w Traktatach dla konkretnych dziedzin

Rodzaje decyzji przyjmowanych przez Radę w ramach WPZiB:

1. decyzje określające działania operacyjne Unii

• przyjmowane, gdy sytuacja międzynarodowa wymaga działań operacyjnych Unii,

• określają ich zasięg, cele, zakres i środki, jakie mają być oddane do dyspozycji Unii warunki wprowadzania ich w życie oraz w razie potrzeby czas ich trwania,

• mogą być zmienione, jeśli okoliczności tego wymagają

• wiążą państwa członkowskie w odniesieniu do zajmowanych przez nie stanowisk i prowadzonych działań

1. decyzje określające stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię- określają podejście unii do danego problemu o charakterze geograficznym lub przedmiotowym

1. decyzje określające zasady wykonania ww. decyzji, są decyzjami wykonawczymi w stosunku do decyzji operacyjnych i decyzji określających stanowisko Unii, wiążą i instytucje Unii i państwa członkowskie

2. decyzje samoistne- tym terminem można określić decyzje podejmowane na podstawie szczegółowych przepisów TUE

Państwa członkowskie zapewniają zgodność swych polityk krajowych ze stanowiskami Unii.

TSUE może kontrolować nie tylko środki ograniczające wobec osób fizycznych lub prawnych podjęte na podstawie art 215 TFUE

34. Prawo pierwotne pochodne od niego prawo wtórne/ akty ustawodawcze są ważniejsze niż nieustawodawcze/ delegujące i wykonawcze

35. Pozwala na uporządkowanie aktów ze względu na metodę ich uchwalania i cel jaki mają spełnić…

36. Autonomia prawa UE : Prawo UE stanowi część prawa krajowego i jest w nim stosowane bezpośrednio. Są dwie koncepcje wyjaśniające to zjawisko: monistyczna i dualistyczna. UNIA NIE POSIADA OBECNIE FILAROWEJ STRUKTURY . LECZ JEDNOLITE ZASADY STOSOWANIA PRAWA W ZAKRESIE CAŁYCH SWOICH KOMPETENCJI, Z PEWNYMI ODMIENNOŚCIAMI DOTYCZĄCYMI WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA ORAZ PRZESTRZENI WOLNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWIOŚCI.

Metoda wspólnotowa oznacza obecnie:

1.) Inicjatywa ustawodawcza należy do Komisji

2.) Tryb przyjmowania aktów prawnych przez instytucje ustalają Traktaty założycielskie

3.) Najważniejsze akty przyjmowane są przez Radę i Parlament

37. Koncepcja monistyczna: prawo międzynarodowe i krajowe są częściami jednego systemu pranego; ratyfikowane traktaty mogą być powoływane przed sądem krajowym; pierwszeństwo prawa międzynarodowego.

Koncepcja dualistyczna: prawo międzynarodowe i krajowe to dwa różne systemy prawne; traktaty muszą być transponowane do prawa krajowego, aby wywołać skutki prawne, traktat staje się w ten sposób tzw. Ustawą; w przypadku konfliktu między normami pierwszeństwo może uzyskać późniejsza ustawa.

W przypadku konfliktu między prawem krajowym a międzynarodowym prawo międzynarodowe nie zawsze przeważa. W przypadku konfliktu norm stosowane są klasyczne reguły kolizyjne: lex posterior derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali.

Sprawa Costa przeciwko E.N.E.L.: 1962 rok, Włochy; państwo stosowało koncepcję dualistyczną, gdzie ustawa późniejsza ma pierwszeństwo w stosunku do wcześniejszego traktatu, znacjonalizowały wytwarzanie energii elektrycznej, powierzając je jednemu przedsiębiorstwu – ENEL. Prawnik Costa oprotestował utratę swoich dochodów, wnosząc sprawę do sądu włoskiego, co wywołał nie płacąc rachunku za energię elektryczną dostarczoną przez ENEL. Costa argumentował, ze ustawa nacjonalizująca wytwarzanie energii elektrycznej, a w jej konsekwencji ustanowienie spółki ENEL, są niezgodne z prawem wspólnotowym. Sądził ze Włochy naruszyły ówczesny art. 53TWE oraz 37 TWE .TS potwierdził stanowisko powoda, że owe artykuły powinny być stosowane bezpośrednio. Oznaczało to, że włoska ustawa nie przeważa nad prawem wspólnotowym. Traktat ma być stosowany bezpośrednio niezależnie od tego, czy państwo stosuje rozwiązanie monistyczne czy dualistyczne. Oznaczało o początek autonomii prawa wspólnotowego.

38. Autonomia prawa UE : Prawo UE stanowi część prawa krajowego i jest w nim stosowane bezpośrednio. Są dwie koncepcje wyjaśniające to zjawisko: monistyczna i dualistyczna. Traktat stworzył wlasny porządek prawny- autonomiczny. W porządku tym stosowane są autonomiczne zasady, jednolite dla wszystkich członków Wspólnoty m.in. zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego. |TS podkreślił, że państwa członkowskie nie mogą postępować wbrew swoim zobowiązaniom, wbrew Traktatowi.

39. Bezpośrednie stosowanie – organy krajowe mogą wydać decyzję powołując się bezpośrednio na przepisy unijne a nie krajowe.

Orzecznictwo:

Sprawa ven Gend i Loos, Holandia. Holandia zmieniła sposób klasyfikacji towarów dla celów celnych. W następstwie zmiany towar podlegał rożnemu cłu w zależności od celu, dla jakiego został sprowadzony. Holenderski importer zakwestionował wysokość nałożonego cła na towary, które sprowadzał z Niemiec, powołując się na art. 12 TWE(Państwa członkowskie nie będą wprowadzały nowych ceł przywozowych lub wywozowych ani też opłat o podobnych skutkach, ani też nie będą podwyższały tych opłat, które jeszcze obowiązują w ich wzajemnych stosunkach). TS uznał, że jest to kwestia prawa wspólnotowego i wbrew opinii rzecznika generalnego, że art. 12 TWE, który zakazywał państwom członkowskim podwyższanie ceł oraz opłat o podobnych skutkach, może być powołany przeciwko państwu przez jednostkę.

Ponadto stwierdził, że wspólnota tworzy nowy porządek prawa międzynarodowego, na rzecz którego państwa zredukowały, jakkolwiek w ograniczonym zakresie, swe prawa suwerenne; porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskiego, ale także ich obywatele.

Sprawa Costa przeciwko E.N.E.L.: 1962 rok, Włochy; państwo stosowało koncepcję dualistyczną, gdzie ustawa późniejsza ma pierwszeństwo w stosunku do wcześniejszego traktatu, znacjonalizowały wytwarzanie energii elektrycznej, powierzając je jednemu przedsiębiorstwu – ENEL. Prawnik Costa oprotestował utratę swoich dochodów, wnosząc sprawę do sądu włoskiego, co wywołał nie płacąc rachunku za energię elektryczną dostarczoną przez ENEL. Costa argumentował, ze ustawa nacjonalizująca wytwarzanie energii elektrycznej, a w jej konsekwencji ustanowienie spółki ENEL, są niezgodne z prawem wspólnotowym. Sądził ze Włochy naruszyły ówczesny art. 53TWE oraz 37 TWE .TS

potwierdził stanowisko powoda, że owe artykuły powinny być stosowane bezpośrednio. Oznaczało to, że włoska ustawa nie przeważa nad prawem wspólnotowym. Traktat ma być stosowany bezpośrednio niezależnie od tego, czy państwo stosuje rozwiązanie monistyczne czy dualistyczne. Oznaczało o początek autonomii prawa wspólnotowego.

Zasada pośredniego stosowania/skutku pośredniego – wymóg zgodnej wykładni prawa krajowego

Sprawa von Colson i Kamman przeciwko Land Nordrhein-Westfalen. TS: wskazuje na obowiązek sądów krajowych interpretowania prawa krajowego zgodnie z treścią i celem prawa wspólnotowego. Obowiązek ten jest oparty na wiążącym charakterze normy(wiążący charakter dyrektywy wynika z art. 288 TFUE) oraz na art. 4 ust 3 TUE, czyli dawnym 10 TWE – zasadzie lojalnej współpracy. W tej sprawie sąd niemiecki uznał, że powódki były dyskryminowane przez pracodawcę, gdy starały się o pracę, niezgodnie z dyrektywą implementowaną do prawa krajowego. Nie zostały zatrudnione, choć posiadały lepsze kwalifikacje niż zatrudnieni mężczyźni. Domagały się zatrudnienia powołując się na art. 6 dyrektywy. Jednak postanowienie prawa niemieckiego określało tylko sankcję za ewentualną dyskryminację. TS: art. 6 nie spełnia kryteriów bezpośredniego stosowania, gdyż daje państwu za dużą swobodę. Do sądu krajowego należy interpretowanie i stosowanie ustawodawstwa przyjętego w celu wykonania dyrektywy w zgodzie z wymogami prawa wspólnotowego, tak dalece jak pozostawiono mu swobodę do takiego działania w prawie krajowym.

Z kolejnych przeczeń TS wynika, że obowiązek zgodnej wykładni: dotyczy wszystkich krajowych przepisów prawnych, zarówno wcześniejszych jak i późniejszych w stosunku do rozpatrywanej dyrektywy( sprawa Marleasing);

40. Kryteria bezpośredniego stosowania

Sprawa Reyners przeciwko Belgii: obywatel holenderski doświadczał odmowy w rejestracji adwokackiej, ponieważ nie miał belgijskiego obywatelstwa. Twierdził, że państwo narusza zakaz dyskryminacji(49 TFUE). Belgia twierdziła, że ze względu na to, że ówcześnie postanowienie zawierało warunek, nie mogło być ono bezpośrednio skuteczne. Zgodnie z kryteriami wskazanymi w sprawie Van Gend i Loos postanowienie traktatu jest bezpośrednio skuteczne, jeśli jest bezwarunkowe oraz nie wymaga wydania żadnych dodatkowy przepisów w celu wykonania postanowienia. W tym przypadku odpowiedni przepis TWE wymagał przygotowania przez Komisję do końca tzw okresu przejściowego do kilku implementujących dyrektyw, Trybunał uznał ze przepis jest bezpośrednio skuteczny, gdyż okres przejściowy upłynął. Trybunał uwzględnił, że równe traktowanie obywateli wspólnoty ma fundamentalne znaczenie dla Wspólnoty oraz że choć postanowienie ma charakter ogólny, to charakteryzuje się wystarczającą precyzją do określenia praw dla jednostki. Oraz wskazał trzy kryteria, które norma prawa wspólnotowego musi spełniać, alby nadawała się do bezpośredniego stosowania: jasna i precyzyjna; bezwarunkowa, kompletna/zupełna.

Skutek bezpośredni wertykalny i horyzontalny

Prawo jednostki może być implikowane z obowiązków państwa.

Norma może być powołana w stosunkach jednostkach-państwo. Te stosunki nazywają się stosunkami wertykalnymi, gdyż charakteryzuje je pewna nierówność podmiotów.

W sprawie Defrenne kobieta powołała Traktat nie przeciwko państwu, które nie wprowadziło zasady równego traktowania do swojego prawa, lecz przeciwko innemu podmiotowi prywatnemu. Orzeczenie trybunału pokazuje, że możliwe jest także pwołanie Traktatu w stosunkach horyzontalnych a zatem Traktat zawiera normy, które rodzą nie tylko prawa dla jednostek, ale także i obowiązki.

41. Sprawa Simmenthal: TS uznał, że włoska opłata za badanie weterynaryjne importowanego mięsa była niezgodna z ówczesnym art. 12 TWE. Gdy Simmental zażądał zwrotu opłaty pobranej niezgodnie z prawem wspólnotowym, spotkał się z odmową. Organy administracyjne nie chciały dokonać zwrotu, ponieważ nadal obowiązywała we Włoszech ustawa, na podstawie której opłata została pobrana, a ani organ administracyjny, ani sąd nie miały kompetencji do uchylenia ustawy. TS: bezpośrednio skuteczne normy prawa wspólnotowego musza być w pełni jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich; zasada pierwszeństwa zobowiązuje sądy do stosowania prawa wspólnotowego do prawa krajowego; każdy sąd ma obowiązek niezastosowania prawa krajowego, zarówno wcześniejszego, jak i późniejszego, sprzecznego z prawem wspólnotowym, bez czekania na jego uchylenie.

Traktat z Lizbony potwierdza w dołączonej do niego deklaracji zasadę pierwszeństwa prawa Unii tak jak wynika ona z orzecznictwa TS.

42. 5. Bezpośredni skutek rozporządzeń

Rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach członkowskich. Jest środkiem ujednolicania prawa, działa natychmiastowo, stając się w momencie wejścia w życie częścią prawa krajowego, ustanawia prawo powszechnie obowiązujące, transpozycja rozporządzeń nie jest co do zasady dopuszczalna.

Sprawa Fratelli Variola: TS stwierdził, że włoska ustawa, która implementowała rozporządzenie jest niezgodna z traktatem.

Wyjątkowo rozporządzenie może wymagać wykonania przez wydanie aktu prawa krajowego.

Sprawa Azienda Agricola Monte Arcosu Srl przeciwko Regione Atonoma Della Sardegna, Organismo Copmrensiorale. Chodizło o art. 2 ust 5 rozporządzenia, który zobowiązywał państwa członkowskie do zdefiniowania dla celów tego rozporządzenia pojęcia „rolnik uprawiający rolę jako swoje główne zajęcie”, dla osób fizycznych i prawnych, wskazywał przy tym niektórej obligatoryjne elementy tej definicji. TS: przepis pozostawiał pewną swobodę państwom członkowskim i wymagał wykonania w prawie krajowym. W braku normy implementującej jednostka nie może wywodzić swoich praw z przepisów rozporządzenia.

Sprawa Amsterdam Bulb BV firma holenderska eksportowała cebulki kwiatowe do swojej filii w USA. Ceny minimalne ustalone w sprawie holenderskim spowodowały jednak, że handel stał się nieopłacalny. Firma wniosła o zwolnienie z cen mini lanych, co spotkało się z odmową. W apelacji sąd sformułował pytanie prejudycjalne, czy postanowienia trzech rozporządzeń, o które w sprawie chodziło lub inne postanowienia prawa WE zakazują władzom krajowym przyjęcia uregulowań, które choć częściowo zgodne z tymi rozporządzeniami zawierają postanowienia, których nie ma w rozporządzeniach i nie mają podstawy prawne w rozporządzeniach. TS uznał że postanowienia miały taki sam cel, jak postanowienia rozporządzenia i Ne mogą być uznane za niezgodne z prawem wspólnotowym.

43. 7. Bezpośredni skutek dyrektyw

a) Skutek wertykalny

Dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Przepis ten wyraża Obowiązek państwa członkowskiego pełnego i terminowego implementowania treści dyrektywy do prawa członkowskiego.

Dyrektywa wymaga transpozycji, czyli wykonania w prawie krajowym.

Sprawa van Duyn: holenderka chciała podjąć pracę w GB jako sekretarka w szkole prowadzonej przez kościół scjentologiczny. Nie została wpuszczona na terytorium brytyjskie na postawie ustawy transponującej dyrektywę wspolnotową dotyczącą koordynacji środkow specjalnych wobec cudzoziemców odnośnie do wjazdu i pobytu usprawiedliwionych ze względu na porządek publiczne, bezpieczeństwo i zdrowie publiczne. Holenderka zarzucała prawu brytyjskiemu złą transpozycję dyrektywy i stąd wywodziła swoje prawa bezpośrednio z dyrektywy. TS: dyrektywa była prawidłowo transponowana do prawa brytyjskiego. Kwestie ogólne: wiążący charakter dyrektywy wynika z art. 189 zd 3 TWE, dyrektywa wiąże państwo członkowskie; effet utile: w szczególności, gdy instytucje wspólnotowe nałożyły w drodze dyrektywy obowiązek podjęcia przez państwo członkowskie określonych działań, wymagana efektywnośc tego aktu bylaby osłabiona, gdyby jednostki nie mogły się oprzeć na nim przed sądami

krajowymi i gdyby sądy były pozbawione możliwości wzięcia pod uwagę dyrektywy jako źródła prawa wspólnotowego.

Sprawa Ratti: postępowanie karne przeciwko firmie Ratti etykietującej produkowane rozpuszczalniki zgodnie z dyrektywą wspolnotową, której okres na transpozycję jeszcze nie upłynął, a niezgodnie z obowiązującym prawem. Ratti powołał się na przepisy dyrektywy. Trybunał odrzucił taką możliwośc, ponieważ okres na transpozycję jeszcze nie upłynął. TS: możliwość opierania się przez jednostki na normach dyrektywy przeciwko państwu została ustanowiona w celu uniemożliwienia państwu czerpania korzyści z własnego bezprawia. Zasada estoppel: zasada zufania/nieprzeczenia sobie – państwo nie może czerpać korzyści z niewykonania obowiązku.

Sprawa Ursula Becker: spór z niemieckim urzędem podatkowym dotyczącym wysokości podatku, który powinna zapłacić w związku z prowadzoną przez siebie działalnością, powołała się na nietransponowany w odpowiednim czasie do prawa niemieckiego artykuł dyrektywy dotyczącej harmonizacji prawa panstw członkowskich dotyczącego podatków obrotowych. Trybunał tu podkreślił swoje stanowisko ze w przypadku zlej transpozycji lub jej braku ale dopieropo upłwe okresu transpozycji i olie postanowienie dyrektywy nadaje się do wywołania takiego skutku, tzn zobowiązanie państwa jest bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne.

44. b) Brak skutku horyzontalnego dyrektyw

Sprawa Marshall: dietetyczka w brytyjskim szpitalu. Jej pracodawcą było państwo. Została zwolniona z pracy w wieku 62 lat(wiek emerytalny 60 lat). Mężczyźni mogli pracować do 65 roku zycia, kobieta wniosła zarzut dyskryminacji i powołała się na dyrektywę. Rpbolem był, czy przy spełnianiu wszystkich innych warunków jednostka może powołac się na bezpośrednio skuteczny przepis dyrektywy przeciwko państwu, w sytuacji gdy państwo nie wykonuje władzy publicznej, lecz działa w stosunkach prywatnoprawnych. TS przyznał jej prawo powołania się na dyrektywę przeciwko państwu. Był za to krytykowany, gdyż wprowadził nierówne raktowanie osób pracujących u pracodawcy państwowego i osob pracujących i podmiotw prywatnych, gdyż oni wlaśnie nie mogli się powołać na te dyrektywe, poniewwaz dyrektywa nie wiaze pracodawcy praywatngo.

45. Bezpośredni skutek umów zawartych przez UE

Sprawa Heageman, gdzie trybunał przyznał, że umowa międzynarodowa może być przedmiotem pytania prejudycjalnego, ponieważ jest aktem instytucji wspólnotowej.

Sprawa Breciani: TS wskazał kryteria bezpośredniej skuteczności umowy międzynarodowej.

Umowa bezpośrendioo skuteczna, uwzględnia się jego brzmienie oraz przedmiot i Ce l umowy, zawiera ono jednoznaczne i precyzyjne zobowiązanie, którego wykonanie nie wymaga podejmowania dodatkowych środków prawnych (sprawa Bresciani).

Sprawa Kupferberg: jednolitość stosowania postanowień umowy w całej Wspólnocie.

Umowy mieszaneLsprawa Demirel)

Stroną jest UE i jej panstwa członkowskie, a także na decyzje organu powołanego umową międzynarodową UE. Decyzje te stanowią integralną część prawa UE w taki sam sposób jak sama umowa.

Sprawa International Fruit Company – TS stwierdził, ża art. XI GATT nie może nadawać obywatelom Wspólnoty praw, których mogą dochodzić przed sądami. Z faktu, że niektóre postanowienia GATT nie mogą przyznawać obywatelom we Wspólnocie praw, których mogliby oni dochodzić przed sądem, nie wynika, że obywatele ci w postępowaniu przed Trybunałem Wspólnot nie mogą powoływać się na przepisy GATT w celu ustalenia czy działania, których dotyczą ich skargi, nie stanowią nieuczciwych praktyk. Sprawa Nakajima przeciwko Radzie oraz Portugalia przeciwko Radzie.

Umowa zawarta przez Radę na podstawie art. 228 i 238 traktatu EWG jest, w zakresie dotyczącym wspólnot, aktem jednego z organoów Wspólnot w rozumieniu podpunkut b pierwszego pktu aart 177 z chwolą wejścia w żyie jej postanowienia tworzą integralną częśc prawa Wspol not.

46. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego za naruszenie prawa UE

a) Odpowiedzialność za brak transpozycji dyrektywy

Sprawa Francovich i inni dotycząca skutku dyrektywy. Francovich i inni wnieśli skargę odszkodowawczą przeciwko Włochom do sądu włoskiego z powodu braku w odpowiednim czasie traspozycji dyrektywy, która zobowiązywała Włochy do stworzenia specjalnego funduszu, z którego zaspakajani byliby pracownicy bankrutujących przedsiębiorstw. Przepisy dyrektywy nie mogły być stosowane bezpośrednio, nie mogły także być zastosowane do interpretacji prawa krajowego. Nie było bowiem żadnej normy, która mogłaby być interpretowana. TS: w przypadku gdy rezultat, który przewiduje dyrektywa, nie może zostać osiągnięty w drodze wykładni, prawo wspólnotowe nakłada na państwa członkowskie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom wskutek braku transpozycji tej dyrektywy.

Kryteria Francovich: celem takiej dyrektywy musi być nadanie jednostkom uprawnień; treść tych uprawnień musi wynikać z postanowień tej dyrektywy; musi występować związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem ciążącego na państwie członkowskim zobowiązania a poniesioną szkodą.

b) Odpowiedzialność za akty prawodawcze

Sprawa Brasserie du pecheur SA. Francuski browar wniósł skargę odszkodowawczą do sądu niemieckiego, gdyż ponosił znaczne straty wskutek utrzymywania przez władze RFN, wynikającego z aktów prawnych pochodzących jeszcze z XVII wieku, zakazu sprzedaży piwa niespełniającego wymogów. TS: uznal wcześniejsze przepisy niemieckie za niezgodne z ówczesnym art. 30 TWE dotyczącym zakazu ograniczeń ilościowych w przywozie oraz środków o podobnych skutkach.

Sprawa Factortame: chodziło o roszczenia hiszpańskich armatorów statkow rybackich, którym władze brytyjskie odmówiły rejestracji pod banderą brytyjską, a tym samym dokonywania połowów w strefie brytyjskiej. Rybacy hiszpański wykorzystywali brytyjskie kwoty połowowe przydzielane w ramach wspólnej polityki połowowej rejestrując swoje statki w GB. Władze brytyjskie ograniczyły możliwość rejestracji wymagając, aby firma była w znacznej czesci na kapitale brytyjskim.

TS:

- bezpośrednie stosowanie stanowi tylko gwarancję minimum, a zasada odpowiedzialności państwa nie może zostać wyłączona, jeżeli naruszenie dotyczy bezpośrednio stosowanych przepisów prawa wspólnotowego;

-odpowiedzialność powstaje we wszystkich przypadkach naruszenia prawa wspólnotowego bez względu na to, jaki organ państwowy pogwałcił normy wspólnotowe; -szczegółowe warunki odpowiedzialności odszkodowawczej zależą od charakteru naruszenia prawa wspólnotowego;

-w celu określenia warunków trzeba przede wszystkim mieć wzgląd na zasady wspólnotowego porządku prawnego stanowiące podstawy odpowiedzialności państwa: pełną efektywność norm wspólnotowych i efektywną ochronę praw, które one nadają oraz zobowiązanie do współpracy nałożone na państwa członkowskie w ówczesnych art. 10 TWE(zasada lojalnej współpracy);

- odpowiedzialność państw członkowskich, w braku szczególnego uzasadnienia, mus być poddana takiemu samemu reżimowi jak odpowiedzialność WE w podobnych sytuacjach; --

-gdy naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie jest spowodowane przez władz ustawodawczą działającą w takiej dziedzinie, której dysponuje szerokim marginesem swobody decyzji odnośnie do podejmowania wyboru prawodawstwa, konieczne jest spełnienie trzech przesłanek.

Kryteria Brasserie du pecheur oraz Factorame – odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego z tytułu bezprawności legislacyjnej:

-norma, na którą powołują się skarżący, musi mieć na celu nadanie jednostce uprawnienia;

-naruszenia jest wystarczająco istotne;

-musi występować związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem ciążącego na państwie członkowskim zobowiązania a poniesioną szkodą.

47. 11. Incydentalny skutek dyrektyw

Sprawa CIA Security International SA przeciwko Signalson SA i Securitel SPRL . CIA wniosła skargę przeciwko dwom innym spółkom, ponieważ rozpowszechniały ona e swojej reklamie nieprawdziwe informacje o tym, że alarmy produkowane przez CIA nie spełniają wymogów prawa belgijskiego. Pozwani żądali z kolei, aby sąd nakazał CIA zaprzestania wprowadzenia na rynek nieautoryzowanych produktów. CIA przyznała, że jej produkty nie mają wymaganych atestów, podniosła jednak, że prawo belgijskie jest niezgodne z dyrektywą, która pozwalała państwom członkowskim na wydanie przepisów ustalających warunki techniczne, które mają spełniać alarmy, wymagała jednak, aby te przepisy były uprzednio przez państwo notyfikowane Komisji i uzyskały zgodę komisji. Belgia nie dopełniła tego obowiązku. TS: naruszenie przez państwo obowiązku notyfikacji stanowi poważny defekt prawa belgijskiego, znacząco osłabia efektywność dyrektywy, przyjętej w ważnym wspólnotowym clu: zapewnienie swobodnego przepływu towarów. W konsekwencji prawo belgijskie nie może być stosowane.

Jednostka może powołać nieimplementowaną dyrektywę w stosunkach horyzontalnych. Nie powołuje dyrektywy, aby z niej wywieść konkretne prawo czy obowiązek innej jednostki, lecz po to, aby kwestionować skuteczność prawa, której miałoby być do niej zastosowane. Powołuje się przy tym na fakt naruszenia prawa przez państwo.

48. Skutek obiektywny dyrektyw

W sprawach, gdy jest wymóg związany z badaniem zgodności prawa krajowego z prawem UE, TS orzekł, że sądy są upoważnione do kontroli zgodności prawa krajowego z dyrektywą nie tylko na wniosek stron, ale także z urzędu. Sąd ma w pewnych przypadkach także obowiązek badać z urzędu, czy państwo właściwie implementowało dyrektywę.

49. Sprawa Brasserie du pecheur SA. Francuski browar wniósł skargę odszkodowawczą do sądu niemieckiego, gdyż ponosił znaczne straty wskutek utrzymywania przez władze RFN, wynikającego z aktów prawnych pochodzących jeszcze z XVII wieku, zakazu sprzedaży piwa niespełniającego wymogów. TS: uznal wcześniejsze przepisy niemieckie za niezgodne z ówczesnym art. 30 TWE dotyczącym zakazu ograniczeń ilościowych w przywozie oraz środków o podobnych skutkach.

Sprawa Factortame: chodziło o roszczenia hiszpańskich armatorów statkow rybackich, którym władze brytyjskie odmówiły rejestracji pod banderą brytyjską, a tym samym dokonywania połowów w strefie brytyjskiej. Rybacy hiszpański wykorzystywali brytyjskie kwoty połowowe przydzielane w ramach wspólnej polityki połowowej rejestrując swoje statki w GB. Władze brytyjskie ograniczyły możliwość rejestracji wymagając, aby firma była w znacznej czesci na kapitale brytyjskim.

TS:

- bezpośrednie stosowanie stanowi tylko gwarancję minimum, a zasada odpowiedzialności państwa nie może zostać wyłączona, jeżeli naruszenie dotyczy bezpośrednio stosowanych przepisów prawa wspólnotowego;

-odpowiedzialność powstaje we wszystkich przypadkach naruszenia prawa wspólnotowego bez względu na to, jaki organ państwowy pogwałcił normy wspólnotowe; -szczegółowe warunki odpowiedzialności odszkodowawczej zależą od charakteru naruszenia prawa wspólnotowego;

-w celu określenia warunków trzeba przede wszystkim mieć wzgląd na zasady wspólnotowego porządku prawnego stanowiące podstawy odpowiedzialności państwa: pełną efektywność norm wspólnotowych i efektywną ochronę praw, które one nadają oraz zobowiązanie do współpracy nałożone na państwa członkowskie w ówczesnych art. 10 TWE(zasada lojalnej współpracy);

- odpowiedzialność państw członkowskich, w braku szczególnego uzasadnienia, mus być poddana takiemu samemu reżimowi jak odpowiedzialność WE w podobnych sytuacjach; ---gdy naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie jest spowodowane przez władz ustawodawczą działającą w takiej dziedzinie, której dysponuje szerokim marginesem swobody decyzji odnośnie do podejmowania wyboru prawodawstwa, konieczne jest spełnienie trzech przesłanek.

Kryteria Brasserie du pecheur oraz Factorame – odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego z tytułu bezprawności legislacyjnej:

-norma, na którą powołują się skarżący, musi mieć na celu nadanie jednostce uprawnienia;

-naruszenia jest wystarczająco istotne;

-musi występować związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem ciążącego na państwie członkowskim zobowiązania a poniesioną szkodą.

Elementy, które TS bierze pod uwagę sprawdzając, czy naruszenie jest wystarczająco istotne:

-stopień jasności i precyzyjności naruszonej normy;

-zakres swobody oceny pozostawionej przez naruszoną normę organom państwowym lub wspólnotowym;

-zamierzony lub niezamierzony charakter popełnionego czynu lub wyrządzonej szkody;

-dopuszczalny lub niedopuszczalny błąd co do prawa;

-możliwość ewentualnego przyczynienia się przez organu wspólnotowe do naruszenia;

-przyjęcie lub utrzymywanie przez władze państwowe praktyk sprzecznych z prawem wspólnotowym.

50. Sprawa Gerhard Kobler przeciwko Austrii. TS: Państwo ponosi odpowiedzialnośc na tych samych ogólnych zasadach działania i zaniechania wszystkich swoich organów, w tym sądów. Chodziło o specjalny dodatek przysługujący profesorom uniwersyteckim w związku z przepracowaniem 15 lat w szkołach austriackich.

Postanowienia TS:

-rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego przez sąd ostatniej instancji należy do sądu krajowego wskazanego przez państwo członkowskie;

-aby stwierdzić, czy sąd wystarczająco naruszył prawo wspólnotowe, trzeba wziąć pod uwagę specyfikę funkcji wymiaru sprawiedliwości, a także słuszne wymagania co do pewności prawa. Odpowiedzialność państwa powstaje tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy sąd w sposób oczywisty naruszył obowiązujące prawo;

-naruszenie jest wystarczająco istotne w każdym przypadku, w którym decyzja sądu w sposób oczywisty nie respektuje orzecznictwa Trybunału w danej dziedzinie.

.

51.