Makroekonomia , wykład 3 15.10.2013 r.

T:Problemy wzrostu gospodarczego

1. Pojęcie wzrostu oraz rozwoju w tym rozwoju zrównoważonego

2. Czynniki wzrostu gospodarczego:

1. tradycyjne

2. czynniki wzrostu ekstensywnego i intensywnego

3. tzw. nowe czynniki wzrostu

1. teoria i modele wzrostu oraz wnioski z nich wynikające

2. pojęcie konwergencji i dywergencji ekonomicznej i jej rodzaje

3. problemy i bariery wzrostu gospodarczego w Polsce.

Ad.1.

Wzrost gospodarczy jest to przyrost podstawowych kategorii ekonomicznych takich jak produkcja dóbr i usług i mierzy się go przyrostem PKB. Z kolei rozwój obejmuje nie tylko zmiany ilościowe jak i wzrost, ale dodatkowo także zmiany jakościowe zachodzące w gospodarce, np. postęp techniczny, zmiana technologii, jakości produktów, struktury gospodarki, kwalifikacji pracowników. Mówimy o rozwoju gospodarczym – jak wyżej, ale i rozwój społeczno-gospodarczy, gdzie dodatkowo uwzględnia się zmiany zachodzące w społeczeństwie, np. proces starzenia się społeczeństwa.

W ostatnich dziesięcioleciach coraz większą wagę w tym zwłaszcza w UE przypisuje się do pojęcia rozwoju zrównoważonego. Jest to pojęcie koncepcji, która zrodziła się w drugiej połowie XX w. Jest to stosunkowo nowa koncepcja i jest różnie rozumiana. Węziej przez ekologów a szerzej przez ekonomistów. Rozwój trwały to taki, który ma zdolność do samonakręcania się, rozwoju w długich okresach czasu. Ekolodzy zwracają głównie uwagę na potrzebę ochrony środowiska i zachowania pewnych zasobów naturalnych po to, aby przyszłe pokolenia mogły z nich korzystać. Natomiast w podejściu ekonomicznym zwraca się uwagę, że wzrost gospodarczy mierzony m.in. przyrostem PKB na mieszkańca może się dokonywać kosztem nadmiernego zużycia nie tylko zasobów naturalnych, ale również zasobów ludzkich, np. poprzez wieloetatowość, pracę w nadgodzinach. I generalnie wskazuje się, że PKB na mieszkańca nie zawsze jest dobrym miernikiem oceny poziomu dobrobytu ekonomicznego. Wynika to m.in.również z faktu, że PKB nie odzwierciedla wielu elementów, które na dobrobyt wynikają. Chociażby tego czasu wolnego, wyposażenie gospodarstw domowych .W związku z tym zaleca się mierzyć rozwój nie tylko poprzez PKB na mieszkańca, ale także szereg innych wskaźników, mierników. I zwraca się tu uwagę na 4 aspekty:

1. że na poziom dobrobytu istotne jest realny wzrost dochodu, który …………..

2. że istotny jest również wzrost poziomu zdrowotności społeczeństwa, ale mierzy się to poprzez rankingi średniej długości życia

3. poziom wykształcenia

4. uwzględnia się jakość środowiska naturalnego

Reasumując się koncepcji rozwoju ……………. Celem głównym rozwoju jest zapewnienie dobrobytu społecznego i bezpieczeństwa w długim horyzoncie czasowym, międzypokoleniowym. Wyrazem tego jest m.in.to, że zwraca się uwagę na potrzebę :

1. zachowania tzw.sprawiedliwości wewnątrzpokoleniowej, tzw.żeby rozwój jednych grup nie dokonywał się poprzez ograniczenie innych

2. zachowanie sprawiedliwości międzypokoleniowej, które zależy …………………………..

Wprowadza się pojęcie inwestycji kompensacyjnej, które mają kompensować fakt, że zużywa się pewne zasoby, a zwłaszcza nieodnawialne,i trzeba pracować, inwestować w technologie, które w przyszłości te zasoby zastąpią.

Ad.2.

1. Czynniki wzrostu potencjalnego, które decydują o możliwościach wzrostu

Rozróżnia się tradycyjne czynniki, są to 3 podstawowe:

1. ludzkie

2. kapitał

3. zasoby naturalne (praca, kapitał, zasoby naturalne)

Czynniki ludzkie – są takie dwa podstawowe czynniki:

1. ilość wydatkowanej pracy, która zależy od ilości pracujących osób i jak długo, to zależy od poziomu bezrobocia, od ilości miejsc pracy, ………

2. wydajność pracy – efekt pracy w przeliczeniu na jednego pracującego w jednostce czasu

Rozróżnia się tzw. wydajność indywidualną i techniczną , gdzie np. w przedsiębiorstwie liczy się ilościową lub wartościowo produkcję na 1 pracownika na godzinę. Po drugie wydajność społeczna (zbiorowa), czyli średnia w kraju lub w regionie, i mierzy się ją PKB na jednego pracującego w ciągu roku. Wydajność zależy od stosowanych technik technologii, organizacji pracy, kwalifikacji pracowników, w niektórych dziedzinach od warunków naturalnych , od tzw. intensywności pracy, która z kolei zależy od szeroko rozumianej motywacji – materialnej i niematerialnej. Bardzo ważne, że ludzie mylą intensywność i wydajność. Intensywność to 1 z czynników wydajności. Dodatkowo jeszcze tzw.wydajność społeczna, czyli ta średnia w kraju zależy w bardzo dużym stopniu od struktury gałęziowej i sektorowej gospodarki, a zwłaszcza pracujących, np. ile ludzi pracuje w rolnictwie, ile w przemyśle, a ile w usługach.

Czynniki rzeczowe (kapitał) – dwa czynniki:

1. istotny jest majątek produkcyjny, czyli ile jest firm, maszyn, mierzy się to m.in. tzw. technicznym uzbrojeniem pracy, czyli ile majątku przypada na jednego pracującego, tak samo w przedsiębiorstwie jak i w pracy.

2. Tzw. efektywność wykorzystania kapitału , często określa się ją „e” czyli odwrotność kapitałochłonności „1/k”. Kapitałochłonność – jest to majątek trwały na jednostkę , efekt produkcji, PKB, ile trzeba majątku, aby wytworzyć PKB., ilePKBtworzy się z majątku jednostki.

Majątek trwały/ efekt (PKB) =K, PKB/ Majątek = e

Efektywność wykorzystania kapitału zależy od stosowanych technik i technologii, wiedzy, postępu technicznego, ale także sprawności procesu inwestycyjnego. wykorzystania maszyn, czyli inaczej od tzw.zamrożenia kapitału. Zamrożony kapitał to taki, który już został wydany na coś, ale jeszcze nie daje efektów. Dwie zasady, jak zmniejszać zamrożenia kapitału:

1. Sposób właściwy rozkładać nakłady inwestycyjne w trakcie okresu okresie realizacji inwestycji

Przykłady

90 tys.zł

1 rok 30 60 10

2 rok 30 20 20

3 rok 30 10 60

3 przykład najlepszy

1. Jeżeli mamy do realizacji wiele zadań, czuli inwestycji, to należy dążyć do realizacji procesu, a nie do jego rozpraszania się

Przykład: ….

Kapitałochłonność, a tym samym efektywność zależy dodatkowo w skali kraju również od struktury gałęziowej i sektorowej gospodarki, bo poszczególne dziedziny znacznie się różnie kapitałochłonnością i efektywnością, np. że istnieje tzw. przemysł ciężki.

Czynniki naturalne:

Sama przestrzeń, jakość gleb, klimat, bogactwa naturalne, itp. Współcześnie uważa się, że te czynniki naturalne mogą lepiej lub gorzej sprzyjać rozwojowi naturalnemu, ale nie są decydujące, tak jak to było w odległej przeszłości, np. Japonia.

1. czynniki wzrostu ekstensywnego i intensywnego

wzrost ekstensywny, który dokonuje się poprzez zwiększanie udziału (ilości zaangażowanych w produkcji czynników produkcjo jak kapitał i praca) czynnikami tego wzrostu jest przyrost liczby pracujących w przedsiębiorstwie czy kraju a także przyrost majątku produkcyjnego poprzez …………………, ale bez zmiany jakości np. technicznej tego majątku, wzrost intensywny to taki, który dokonuje się poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, tj. poprzez wzrost wydajności pracy na jednego pracującego i stosowanie lepszych metod,, technologii, czy organizacji, poprzez innowacje. W ekonomii jest podejście, że ten wzrost ekstensywny jest ważny, ale w krótkich okresach, kiedy jest bezrobocie, ale w długich okresach bardzo istotny jest wzrost intensywny

1. tzw. nowe czynniki wzrostu

W miarę rozwoju zmienia się znaczenie poszczególnych czynników wytwórczych (wzrostu). W przeszłości początkowo najważniejsze były te czynniki naturalne. Później w dobie rozwoju przemysłu liczył się nagromadzony kapitał rzeczowy i finansowy i dostęp do zasobów pracy, czy tzw. siły roboczej. Natomiast w miarę rozwoju, współcześnie wzrasta znaczenie czynnika ludzkiego – ale jego jakości. O tej jakości decydują 2 czynniki:

1. kapitał ludzki – czyli indywidualne cechy poszczególnych ludzi i ich wykształcenie, umiejętności, kompetencje, zdolności, talenty, predyspozycje

2. kapitał społeczny – jest to umiejętność współdziałania u ludzi, angażowania się w realizację wspólnych celów, jest przeciwieństwem sobkowstwa.

Ad. 3.

Teoria i modele wzrostu oraz wnioski z nich wynikające

Teoria wzrostu w ekonomii to taki dział, który zajmuje się tworzeniem modeli wzrostu, które mają uwzględniać od czego i od jakich czynników zależy wzrost. Teoria ta rozwija się od dawna. Syntetyzując rozróżnia się 2 podstawowe teorie wzrostu i modeli wzrostu:

1. tzw. stara teoria wzrostu – zapoczątkowana w połowie lat 50-tych ale rozwijana do lat obecnych, nazywa się ją neoklasyczną teorią wzrostu

2. nowa teoria wzrostu – zapoczątkowana została w połowie lat ….., są to tzw. teoria wzrostu endogenicznego

Teoria wzrostu neoklasyczna przyjmowała szereg założeń teoretycznych, w tym przyjmowała że działa prawo tzw. malejącej krańcowej produktywności kapitału. Wnioskowano w oparciu o to, że w krajach i regionach bogatych tj. zasobnych w kapitał efektywność tych dodatkowych inwestycji kapitałowych maleje, bo m.in. stają się droższe pewne czynniki, np. praca, działki pod budowę, itd. W związku z tym uważano, że istnieje naturalne tendencja do przepływu kapitału z krajów i regionów bogatych do biedniejszych, mniej zasobnych w kapitał, gdzie pewne czynniki produkcji są tańsze, np. praca czy działki, powierzchnia i w związku tym produktywność kapitału jest większa. W oparciu o to wnioskowano, ze istnieje naturalna tendencja do wyrównywania się poziomów rozwoju, krajów, regionów, z uwagi na ten przepływ kapitału.

Z kolei w przypadku teorii wzrostu endogenicznego wskazuje się, że wiele założeń teoretycznych przyjmowanych w tej poprzedniej teorii było nierealistycznych. I że w rzeczywistości wzrost współcześnie zależy w coraz większym stopniu od postępu technicznego, wiedzy, badań ………, a także efektów naśladownictwa bliskiego sąsiedztwa. Te elementy powodują, że w niektórych przypadkach bardzo duże znaczenie mogą mieć tzw. pozytywne efekty zewnętrzne. I one powodują, że nie ujawnia się prawo malejącej produktywności kapitału w krajach bogatych ( ) z uwagi na to, ze są to kraje bardziej zaawansowane pod względem wiedzy, ……. I tych wzorców. Jak praktyka wykazuje …. Wysoko wykwalifikowani pracownicy …………………………………………Wskazują na to dane statystyczne. Według tej nowej teorii wzrostu nie ma takiej obiektywnej tendencji do wyrównywania się nowych …………. A raczej przeciwnie do wzrostu dysproporcji. Wzrasta tzw. luka rozwojowa.

Makroekonomia , wykład 4 22.10.2013 r., 29.10.2013 r.

T: Równowaga ekonomiczna

1. Rynkowe czynniki wzrostu oraz pojęcie i rodzaje równowagi gospodarczej.

2. Model globalnego popytu i globalnej podaży oraz spory na temat jego funkcjonowania.

3. Neoklasyczna teoria równowagi gospodarczej.

4. Równowaga w ekonomii keynesowskiej.

Ad.1.) Potencjalne czynniki wzrostu takie jak zasoby pracy, kapitał, czynniki naturalne mogą być wykorzystane lepiej lub gorzej. Zależy to m.in. w dużym stopniu od czynników rynkowych, tj. tzw. koniunktury gospodarczej. Czynniki rynkowe mogą sprzyjać szybkiemu rozwojowi, napędzać gospodarkę, powodować, że maleje bezrobocie, albo odwrotnie hamować.
Te czynniki rynkowe zależą od tzw. równowagi gospodarczej i rozróżnia się tzw. równowagę wewnętrzną na 3 rynkach
- rynku dóbr i usług (równowaga rynkowa)
- rynku pracy,
- rynku pieniężnym.
Dla równowagi wewnętrznej podstawowe znaczenie ma równowaga rynkowa (dóbr i usług), bo od niej zależy sytuacja na rynku pracy i na rynku finansowym. Ta równowaga rynkowa może mieć charakter ogólny i polega ona na tym, że globalny popyt jest równy, zbliżony do globalnej podaży (całkowitej). Natomiast rozróżnia się jeszcze równowagi cząstkowe, tj. w odniesieniu do rynków poszczególnych dóbr i usług. Chodzi o to, że równowaga ogólna nie oznacza istnienia tych równowag cząstkowych.
Istotna jest również równowaga zewnętrzna, czyli w relacjach zagranicą i przejawia się ona w saldzie tzw. bilansu płatniczego danego kraju. Jeżeli ten bilans jest dodatni tzn. ten dany kraj jest wierzycielski – pożycza danym krajom. Jeżeli jest ujemny to import jest większy od eksportu, czyli że dany kraj żyje na kredyt i zadłuża się, np. Stany Zjednoczone.
Równowaga – zbliżona równość między sumą popytu a podaży

29.10.2013
Ad.2) Model globalnego popytu i globalnej podaży oraz spory na temat jego funkcjonowania
PKB można rozpatrywać od strony popytowej tj. jaki zgłaszany jest popyt i możliwości zakupu różnych dóbr i usług i od strony podażowej tj. struktury rzeczowej produktów PKB. Podobnie jak mikroekonomii można było rozważać równowagę rynkową w odniesieniu do danego produktu to analogicznie rozważa się funkcjonowanie równowagi ogólnej, czyli w odniesieniu do całego rynku dóbr i usług.

W gospodarce rynkowej ……………. Ten sam kierunek ceny np. spadek ceny inaczej oddziałuje na popyt ogólny, a inaczej na podaż. Zmniejszenie poziomu cen powoduje, że wzrastają realne dochody i możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług, czyli zakupienia większego realnego PKB. Ale jednocześnie spadek cen zniechęca do zwiększania produkcji, bo oznaczania najczęściej zmniejszenie opłacalności. Równowaga jest konsekwencją ścierania się tych dwóch oddziaływań.

W Teorii ekonomii od dziesięcioleci istnieje spór na temat funkcjonowania modelu równowagi ogólnej Ten spór dotyczy 3 podstawowych kwestii:

1. Która strona popytowa czy podażowa jest istotniejsza w osiąganiu równowagi

2. Czy gospodarka regulowana poprzez rynek zapewnia pełne wykorzystanie możliwości produkcyjnej , tj. nie powoduje marnotrawstwa zasobów pracy i kapitału, czy zapewnia optymalny rozwój

3. Dotyczy kształtu krzywej podaży, a w konsekwencji skuteczności i celowości oddziaływania polityki na gospodarkę

Rozróżnia się w tym zakresie 2 krańcowe podejścia:
- neoklasyczne i keynesowskie podejście

Ad.3) Neoklasyczna teoria równowagi gospodarczej
Bierze swój początek w XIX wiecznym prawie rynków, według Say’a każda produkcja tworzy jak gdyby automatycznie dla siebie popyt bo tworzy dochody dla ludności czyli popyt konsumpcyjny a jednocześnie tzw. popyt restytucyjny czyli (odtworzeniowy) na surowce, półfabrykaty, maszyny, itd.
W podejściu tym zakłada się, że wszystkie ceny w tym również płace nominalne i nominalne stopy procentowe są doskonale elastyczne – giętkie. Czyli bardzo szybko reagują na zmiany cen. W konsekwencji przy zmianach w wielkości popytu czy podaży następuje automatyczna regulacja ceny albo zmiana ceny, która równoważy popyt z podażą. Przyjmuje się, że ten automatyzm mechanizmu rynkowego działa na wszystkich 3 rynkach:

1. na rynku pracy

Wg tego podejścia przyjmuje się, że na rynku pracy nie ma bezrobocia przymusowego, bo jakiekolwiek zmiany np. wzrost podaży pracujących, są regulowany poprzez obniżkę płac. Wskazuje się, ze jak już występuje bezrobocie to jest ono skutkiem żądania zbyt wysokich płac, np. przez związki zawodowe (zbyt wysoka płaca minimalna)- ale wzrosłaby motywacja do zatrudniania tych biedniejszych.

1. Podobnie wygląda sytuacja na rynku kapitałowym. Tu też następuje równowaga w wyniku wahań oprocentowania.

2. Natomiast na rynku dóbr i usług zakłada się , że ma miejsce pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych i zasobów w gospodarce (pracy i kapitału). Czyli, że regulacja powoduje, ze nie ma marnotrawstwa w gospodarce, a jeżeli nawet przedsiębiorstwa nie wykorzystują 100% swojego potencjału produkcyjnego to traktuje się to jako rezerwę, aby przedsiębiorstwa mogły się szybko i elastycznie dostosować do sytuacji rynkowej, aby mogły zwiększać produkcję gdy rośnie popyt.
   Przyjmuje się, że krzywa podaży obrazuje pełne wykorzystanie możliwości produkcyjnych , które nie zależą od poziomu cen , ale głównie od możliwości technicznych, technologicznych i w konsekwencji przyjmuje się tu, że krzywa podaży jest pionowa.- NIE ZALEŻY OD POZIOMU CEN.

   Krzywa podaży posuwa się w prawo w miarę postępu technicznego czy w wyniku odkrywania zasobów naturalnych, co powoduje, że poziom cen się obniża. Kształt krzywej podaży służy także do wyjaśnienia nie celowości i nie skuteczności prowadzenia polityki gospodarczej, która byłaby nakierowana na pobudzanie popytu i dochodu, bo gdy zmieniamy popyt to wzrosną ceny, a krzywa podaży będzie bez zmian.

- elastyczne ceny

- automatyczna równowaga na 3 rynkach

- brak marnotrawstwa makroekonomicznego

- polityka państwa jest nieskuteczna w aspekcie pobudzania popytu

- przyjmuje się, że podstawowe znaczenie dla gospodarki ma strona podażowa i postęp

W tym podejściu pieniądz w gospodarce jest neutralny, tzn., że zwiększenie ilości pieniądza z uwagi na elastyczne ceny, płace i oprocentowanie spowoduje, automatycznie wzrost cen, płac i oprocentowania. W konsekwencji dla efektywności produkcji i jej pobudzania to nie ma znaczenia, bo rosną zarówno ceny wytwarzanych i sprzedawanych przez przedsiębiorstwa produktów jak i koszty wytwarzania.

Ad. 4) Równowaga w ekonomii keynesowskiej
Neoklasyczna teoria równowagi została zakwestionowana przez J.Keynsa, angielskiego ekonomistę w latach 30-stych 20-go wieku, który napisał dzieło pt. ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, w 193 tzn. tuż po wielkim kryzysie. Wg Keysa:

1. Współczesna gospodarka nie jest wolnorynkowa i nie ma tzw. konkurencji doskonałej,ma ona tylko charakter teoretyczny, w praktyce rynki są mniej lub bardziej zmonopolizowane. Wynika to z koncentracji produkcji w pewnych dziedzinach, ale i działania związków zawodowych.

2. Ceny, płace i % wcale nie są doskonale elastyczne, ale odwrotnie –sztywne, ściślej – lepkie, tzn. że przyklejają się do swoich górnych wysokości i mają kłopot z obniżaniem się. Wg Keysa w krótkich okresach ma miejsce nierównowaga rynkowa, podaż > popytu. Przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności starają się ograniczać produkcję i zmniejszać zatrudnienie , a dopiero w ostateczności na samym końcu zmniejszają ceny. W konsekwencji ceny nie dostosowują się do sytuacji rynkowej. Keys zaprzecza, że produkcja tworzy automatycznie dla siebie popyt, bo między otrzymywaniem dochodów, a ich wydawaniem może wystąpić istotna różnica.
   Powstają oszczędności. W konsekwencji to głównie popyt, a nie podaż decyduje o produkcji. Wg Keysa tzw. wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne są funkcją (zależą od poziomu dochodów). Tzw. skłonność do konsumpcji rozumiana jako skłonność do wydawania pieniędzy+ skłonność do oszczędzania=1.

Keys wskazuje, że krzywa podaży nie ma charakteru pionowego, ale ma charakter spłaszczony, zwłaszcza w okresach kryzysu, recesji, a w konsekwencji celowe jest stosowanie polityki gospodarczej państwa nakierowanej na zwiększanie popytu i dochodu i w ten sposób nakręcania koniunktury W g Keya w gospodarce rynkowej marnotrawstwo zasobów i pracy i kapitału może być długo utrzymującą się cechą i to państwo powinno interweniować, pobudzać popyt, żeby poprawić koniunkturę. Keysa traktuje się jako twórcę uzasadnienia interwencjonizmu, czyli oddziaływania państwa na gospodarkę.

Skutek: wzrost cen jest nieproporcjonalnie mniejszy niż wzrost popytu, za czym idzie wzrost PKB.

Wykaż stosunek celowość polityki gospodarczej wg Kejnsa –Pyt. Na egzaminie! 184 (340/100)=3,4 {625}

Model równowagi wg Keysa konsumpcja

dochody ludności oszczędności

PKB od strony popytowej=wynagrodzenie + zyski podzielone + zyski zatrzymane + amortyzacja

oszczędności przedsiębiorstw

PKB= konsumpcja + Inwestycje brutto

PKB=PKB czyli
Inwestycje brutto=Oszczędności brutto

K + I _brutto = K + O _brutto to jest O _brutto = I _brutto - jest to równowaga Keysa

O _brutto > I _brutto - jest to zła koniunktura gospodarcza

O _brutto < I _brutto - jest to dobra koniunktura gospodarcza

Jeżeli inwestycje brutto > oszczędności brutto to jest to dobra koniunktura gospodarcza. Możliwe jest to po realizacji przez kreację, zwiększanie ilości pieniądza ponad rzeczywiste oszczędności. Niekorzystnie kiedy oszczędności > Inwestycji, kiedy wszyscy powstrzymują się od kupowania, jest wtedy zastój i zła koniunktura gospodarcza, recesja.

Keys wprowadził pojęcie paradoksu zapobiegliwości tzn., że oszczędzanie, które jest zjawiskiem racjonalnym z pkt. widzenia mikroekonomicznego i odkładaniem na rzecz przyszłych wydatków, kiedy wystąpi w skali masowej, w skali kraju, staje się przyczyną recesji, bo przedsiębiorstwa mają problemy ze zbytem swoich produktów i ze zbyt niskim popytem na produkty. Keys jest współtwórcą pojęcia tzw. mnożnika inwestycyjnego, który to informuje o skutkach i efektach oddziaływania inwestycji prywatnych i publicznych. Wskazuje się , że inwestycje dają nie tylko tzw. efekty bezpośrednie ale także efekty pośrednie, które wynikają z faktu, że każda inwestycja wiąże się z zatrudnianiem ludzi, a tym samym wzrostem dochodów, a także popytu, który zostaje skierowany na różnego rodzaju dobra i pobudza rozwój innych dziedzin. I po drugie, każda inwestycja to wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju materiały i surowce. Mnożnik inwestycyjny działa na zasadzie echa odbitego, inaczej akceleracji (pobudzania).

WZÓR

I nwestycje * m nożnik = ∆ PKB (dochody=oszczędności+wydatki)

m – to odwrotność skłonności do oszczędzania D=O+W
s - skłonność do oszczędzania S=O/D
m= 1/s lub m=1/1- k

Inaczej mówiąc z tego wzoru można wywnioskować, ze inwestycje dają tym większe zwielokrotnione efekty pobudzenia gospodarczego im mniejsza jest skłonność do oszczędzania. Skłonność do oszczędzania jest funkcją poziomu dochodów i rośnie wraz ze wzrostem dochodów. W związku z tym efekty mnożnikowe będą wyższe w regionach o niskich dochodach.

Reasumując wg Keysa rynki nie są doskonale konkurencyjne i nie gwarantują efektywnego gospodarowania. Możliwe jest marnotrawstwo ekonomiczne, bezrobocie i nie wykorzystane moce produkcyjne przedsiębiorstw. Państwo może i powinno wg Keysa aktywnie oddziaływać na koniunkturę gospodarczą i pobudzać ją poprzez kreowanie dochodów, popytu. Dzisiaj, współcześnie to podejście jest trochę przestarzałe, było wykorzystane w krajach zachodnich w czasie wojennym. Dzisiaj trochę szerzej się podchodzi do polityki państwa i łączy się oba podejścia. Bardzo ważne jest pobudzanie postępu technicznego, zmniejszanie kosztów.

Makroekonomia, wykład 5 05.11.2013 r.

T: Wahania koniunkturalne w gospodarce rynkowej

1. Pojęcie i fazy cyklu

2. Mechanizm przebiegu cyklu

3. Skutki

4. Zmiany cykliczności po II wojnie światowej

Ad.1.

Jak wykazuje doświadczenie i obserwacje prowadzone od ponad 200 lat, równowaga gospodarcza nie jest zjawiskiem częstym. Odwrotnie, cechą rozwoju są wahania aktywności gospodarczej tj. odchylenia od równowagi, polegające na przypływach i odpływach aktywności gospodarczych. Znane są różne rodzaje wahań, tzw. krótkookresowe i tu np. sezonowe, tzw. polityczne, związane z cyklami wyborczymi. Następne długookresowe, tzw. wahania kondratiewa, trwające średnio ok. od 40 do 60 lat i związane są z postępem technicznym, a ściślej z pojawiającymi się przełomowymi wynalazkami, np. maszyna parowa, elektryczność, atom. Wahania średniookresowe, tu najbardziej udowodnione i opisane są tzw. cykliczne wahania koniunkturalne.

Cykl koniunkturalny obserwowany był od początku XIX wieku. Pierwsze takie załamanie gospodarcze o charakterze międzynarodowym wystąpiło 1825 r. i od tamtej pory gospodarka podlega cyklicznym wahaniom. Początkowo wahania te były stosunkowo łagodne, ale z czasem niektóre z nich stały się dramatyczne i głębokie, a po II wojnie światowej ich charakter się dodatkowo zmienił. Cykle koniunkturalne trwające do II wojny światowej nazywa się klasycznymi, w sensie typowe. Taki klasyczny cykl trwał przeciętnie, średnio od 8 do 12 lat i składał się z 4 faz:

1. Kryzysu (recesji) – to faza, gdzie gospodarka się załamuje i produkcja, zatrudnienie, płace, inwestycje, zyski a także ceny zmniejszają się , rośnie głównie bezrobocie i bankructwo

2. Depresji (dna) – faza stabilizacji gospodarki, ale na niskim poziomie rozwoju, marazmu gospodarczego

3. Ożywienia – jest to faza powolnego wzrostu produkcji, i tzw. boomu inwestycyjnego, nasilenia

4. Rozkwitu (szczytu) – gdzie produkcja szybko rośnie, , ale z czasem się okazuje, że popyt nie nadąża

Ad.2.

Główną przyczyną załamania gosp. jest nierównowaga .typu podaż>popytu i pojawienie się trudności ze sprzedażą produktów. Początkowo pojawiają się w niewielu dziedzinach, ale to powoduje, ze zmniejsza się zapotrzebowanie ze strony tych dziedzin, np. przemysłu samochodowego, na surowce, komponenty i kryzys przenosi się na inne dziedziny. Podobnie jest z zatrudnieniem. Ten efekt wzajemnego oddziaływania różnych dziedzin i rozszerzania się kryzysu nazywa się efektem śnieżnej kuli. Jeżeli nie ma inflacji to ceny się zmniejszają. A jak ceny spadają to również spada zyskowność, rentowność produkcji i firmy upadają. Ta spadkowa faza trwa do czasu kiedy znikają zapasy i kiedy produkcja nie dostosowuje się do małego popytu zużywając zapasy. Depresja to okres, kiedy przedsiębiorstwa produkują w małej skali , sprzedają po niskich cenach , stąd ich efektywność, zyskowność jest bardzo niska, jeżeli w ogóle nie zbankrutowała. Często one produkują na granicy opłacalności i to zmusza je do działania, które by poprawiły efektywność, tzn. przedsiębiorstwa zmierzają do zmniejszenia jednostkowych kosztów i wprowadzenia postępu technicznego. Decyzja nie oznacza natychmiastowego wprowadzenia postępu technicznego. Przedsiębiorstwa generują nowe produkty, budują hale i ten popyt inwestycyjny rośnie, który jest początkiem fazy ożywienia. Ożywienie to jest stosunkowo powolny wzrost produkcji oparty na starej technologii. Okres, w którym szybko rośnie popyt na dobra inwestycyjne, ale z czasem także dobra konsumpcyjne, bo inwestycje czy produkcja dóbr wiążą się ze wzrostem zatrudnienia. Stąd w ożywieniu ceny rosną, bo popyt jest większy od podaży w wielu dziedzinach i to powoduje, ze nadwyżka jest zachętą zmasowanego inwestowania. Jest tzw. boom inwestycyjny. Inwestycje mają to do siebie , że w 1 fazie inwestowania kreują na rynek głównie popyt, natomiast efekty podażowe występują dopiero po kilku, kilkunastu miesiącach, kiedy inwestycje wchodzą w fazę eksploatacji. I w związku z tym po pewnym czasie w ożywieniu w wyniku wcześniejszych inwestycji produkcja zaczyna dość szybko rosnąć, w miarę jak kolejne inwestycje są oddawane do eksploatacji. Zaczyna się kolejna faza rozkwitu. Szybko rośnie produkcja. Ale okazuje się, że w fazie rozkwitu popyt rośnie wolniej niż produkcja i z czasem pojawia się nadwyżka, nadprodukcja, albo inaczej przegrzanie koniunktury, będące efektem przeinwestowania gospodarki. Bo w czasie ożywienia, przedsiębiorstwa jak widzą, że jest dobra koniunktura, to inwestują, ale nie każda inwestycja może okazać się trafna.

Główne przyczyny i efekty tego zjawiska:

1. To że popyt nie rośnie w tym samym tempie co produkcja, rośnie on wolniej – Keys wyjaśniał to, że wraz ze wzrostem dochodów jaki ma miejsce w fazie rozkwitu maleje tzw. skłonność do konsumpcji – wydawania pieniędzy, a rośnie skłonność do oszczędzania pieniędzy na czarną godzinę i to powoduje, że popyt rośnie wolniej.

2. Inny sposób wyjaśnia – że postęp techniczny jaki ma miejsce przy zmianie technologii powoduje, że rośnie wydajność pracy, a tym samym zmniejsza się zapotrzebowanie na pracę (czyli tą samą ilość produktów może wytworzyć mniej ludzi). W pewnych dziedzinach rośnie produkcja ale nie zatrudnienie, popyt jest mniejszy, nie nadąża za produkcją. A dodatkowo może nałożyć się fakt, że płace nie rosną w tym samym stopniu co wydatki.

3. Zapoczątkowanie cykliczności sprawiło, że procesy inwestycyjne są skoncentrowane w czasie, w fazie ożywienia. I później firmy oczekują na zwrot zainwestowanych pieniędzy i powstrzymują się od inwestowania – obniża się popyt.

   Ad.3.

   Skutki: zdecydowana większość ma charakter negatywny, tzn. jest to obniżenie tempa wzrostu, jest to problem wzrostu bezrobocia, a tym samym spadku poziomu płac i stabilizacji życiowej, trudności ze zbytem produktów i bankructwa. Jest jeden skutek pozytywny, a mianowicie , że oddziałuje cykliczność w kierunku postępu technicznego. Cykliczność wymusza aby co 10 lat firmy wprowadzały lepsze urządzenia, aby obniżały jednostkowe koszty.

   Niektóre kryzysy , zwłaszcza w 1 połowie 20 wieku , kiedy gospodarka podlegała znacznej monopolizacji skutki stały się bardzo głębokie i dotkliwe. I charakterystyczny jest Duży, wielki kryzys lat 30-stych, a ściślej 1929-1933. Od '33 produkcja zaczęła rosnąć. Cechą tych kryzysów było to, ze objął on cały świat. Głębokość tego kryzysu charakteryzuje fakt, że produkcja spadła o 1/3 a w Niemczech prawie o połowę. Zaczęło się od czarnego wtorku, gdzie spadły akcje na giełdzie. Natomiast w XIX wieku określa się jako bardzo łagodne. Produkcja spadała do 19%, ale gospodarka potrafiła się sama wydobywać. Główną cechą wielkiego kryzysu było to, ze gospodarki nie potrafiły samoistnie z niego wyjść, był długotrwały. W prawdzie po '33 roku produkcja zaczęła rosnąć, ale nie osiągnęła poziomu sprzed 28 roku. I za główna przyczynę tego uznaje się fakt, że duże zmonopolizowane przedsiębiorstwa wolniej reagują na sytuację rynkową, mają większe możliwości przetrwania i nie stoją one przed presją zmiany. Z tego wielkiego kryzysu stosunkowo najwcześniej wyszły te kraje, których rządy zaczęły aktywnie oddziaływać na gospodarkę poprzez odpowiednią politykę gospodarczą, tzn. zaczęły stosować interwencjonizm państwowy we własnej gospodarce (USA, Niemcy). W Stanach jest to okres, kiedy prezydentem jest Roosevelt i bardzo powszechnie znana jest „polityka nowego ładu” tego prezydenta z tego okresu, tzw. new deal, do którego odwołują się demokraci. Polityka ta polegała na stosowaniu na dużą skalę tzw. robót publicznych, które są niczym innym jak inwestycjami finansowanymi z środków publicznych, z budżetu a także długu publicznego. Najczęściej są to inwestycje związane z rozbudową infrastruktury publicznej. W tamtym przypadku to regulacja rzek, budowa autostrad, kanalizacji, komunikacji. Mechanizm ekonomiczny oddziaływania w tego typu inwestycji jest następujący, polega na tym, że inwestycje te głównie kreują popyt, dają zatrudnienie i popyt na różnego rodzaju materiały i środki transportu, natomiast nie kreują podaży. Występuje tu oddziaływanie. Natomiast w Niemczech to był okres Hitlera, chodziło tutaj o rozwój produkcji na cele militarne. Było tu przygotowanie do wojny, efekt ekonomiczny dał popyt na stal ale nie kreował podaży. Polska późno się wzięła na oddziaływanie, ale klasyczny przykład to Gdynia. – budowa tzw. COP-u, czyli Centralnego Okręgu Przemysłowego. Roosevelt działa na przykładach Keysa bo się widzieli.

   Ad.4.

Mimo, że dzisiaj współcześnie tzw. liberałowie próbują krytykować i zmniejszać znaczenie polityki nowego ładu i odwracać kota ogonem, nie ulega wątpliwości, że doświadczenia USA i Niemiec są pozytywne, które przyśpieszyły wzrost spowodowały, że po drugiej wojnie światowej, właściwie w większości krajów zachodnich wysokorozwiniętych stosowano powszechnie politykę gospodarczą opartą na założeniach keynesowskich, tzn. kreowania popytu jako czynnika kreującego koniunkturę. Był to okres „państwa dobrobytu”, czyli zasiłków socjalnych. To spowodowało, że zjawisko cykliczności zdecydowanie się zmieniło, mino, że dalej istniało. Te dzisiejsze cykle są znacznie łagodniejsze, mniej systematyczne. Stąd się mówi, że są krótsze. Dzisiaj jest trudniej jest wyodrębnić te 4 fazy i zwykle się mówi o fazie recesji czyli spadku i fazie wzrostowej czyli ekspansji. Co więcej dzisiejszy spadek często nie musi być zmniejszeniem skali produkcji, ale znacznym spowolnieniem wzrostu. Dzisiaj współczesne kryzysy głównie przejawiają się we wzroście bezrobocia, a po drugie, że przedsiębiorstwa nie produkują na 100% możliwości. (inaczej) Współczesne kryzysy te są dla człowieka niezauważalne, dopóki nie straci pracy. Głównie te zjawiska kryzysu są obserwowane na rynkach finansowych podczas bessy. Takim typowych przykładem jest Polska i początek transformacji czyli ’89 aż do połowy 91-92, gdzie produkcja w przemyśle trochę spadła oraz 2001 rok. Ostatnia recesja to okres 2008-2009 kiedy produkcja w skali kraju nie spadła ale spowolniła się i wzrosło bezrobocie.

Makroekonomia, wykład 6 12.11.2013 r.

T: Rynek pracy

1. Specyfika rynku

2. Bezrobocie

3. Płace:

1. funkcje

2. podstawowe systemy i ich cechy

1. Specyfika rynku

Rynek pracy to taki, gdzie towarem jest praca ludzka o określonych kwalifikacjach i umiejętnościach. Odpowiednikiem ceny jest płaca.

Popyt na pracę ze strony pracodawców zależy (tak jak każdy popyt) w głównej mierze od płacy (czyli ceny pracy). Ta zależność jest ujemna. Ponadto jest popytem pochodnym w stosunku do popytu na rynku dóbr i usług. Jeżeli popyt na dobra i usługi się rozwija to rozwija się także produkcja i praca. Popyt zależy także od postępu technicznego i wydajności pracy .

Podaż pracy ze strony pracowników, jak każda podaż zależy od ceny czyli płacy. Ta zależność jest dodatnia. A ponadto zależy od warunków demograficznych, tj. liczby ludności i struktury ludności, np. wg wieku, miejsca zamieszkania, płci itd. A ponadto od czynników kulturowych. A także innych możliwości utrzymania się przy życiu, czyli innych źródeł dochodu – np. zasiłków, emerytur, dochodów z kapitału itp. Ta zależność można wyrazić:

Im wyższy jest poziom płac, tym popyt jest mniejszy. Jeżeli spada poziom cen to oddziałuje to w kierunku zwiększenia popytu na pracę.

Podaż – im większa płaca, tym więcej chętnych do pracy.

Żeby działał mechanizm rynkowy na tym rynku to musi być wahliwość cen. Innymi słowy, gdy rośnie popyt to rosną płace, ale gdy popyt maleje to płace maleją. Istotą tego mechanizmu rynkowego jest ta wahliwość cen. Zmienność płac może być nie do przyjęcia. Dzisiejszy rynek pracy nie jest typowym rynkiem wolnokonkurencyjnym.!!!!!(EGZ)

Ograniczenie działania mechanizmu rynkowego na tym rynku wynika z 4 podstawowych przyczyn:

1. Z ograniczenia konkurencji po stronie popytu na pracę, czyli pracodawców, tj. większej lub mniejszej monopolizacji:

• występowania monopolu przestrzennego, (czyli, że w jakimś miasteczku jest tylko jeden duży pracodawca i dyktuje warunki)

• ze względu na kartelizację rynku pracy, czyli inaczej zmowy między pracodawcami co do wysokości płac, co jest znane głównie na rynkach zachodnich, co nazywa się monopsonem na rynku pracy

1. Ograniczenie konkurencji po stronie podaży( po stronie pracowników) wynikające głównie z działania związków zawodowych.

2. Postępująca specjalizacja zawodowa , która powoduje, że rynek pracy podlega segmentacji (podziałowi) i przepływy między tymi segmentacjami są często niemożliwe, bądź ograniczone.

3. Polityka państwa na tym rynku w postaci uregulowań prawnych, rozporządzeń dotyczących funkcjonowania rynku pracy , np. dotycząca sposobu zwalniania (że jest określony tryb zwalniania, że nie można od razu zwolnić) albo że jest minimalna płaca.

Te czynniki powodują, że dziś rynek pracy jest rynkiem niedoskonałym konkurencyjnie(!!!!EGZ), nie doprowadza on do równowagi popytu z podażą.

2. Bezrobocie

Współczesny rynek pracy jest rynkiem niezrównoważonym – mniej lub bardziej i na ogół ma miejsce nierównowaga typu podaż >popytu tzn. ma tu miejsce większe bądź mniejsze bezrobocie.

Bezrobotni to osoby, które chcą (czyli szukają pracy) i mogą pracować (są zdolne do pracy), ale pracy nie mogą znaleźć. W praktyce często określa się co to znaczy chcą.

Bezrobocie mierzy się stopą bezrobocia. I jest to stosunek procentowy liczby bezrobotnych do ludności aktywnej zawodowo.

Stopa bezrobocia = (liczba bezrobotnych / ludność aktywna zawodowo)* 100 %

Ludność aktywna zawodowo to z założenia ludność w wieku produkcyjnym pomniejszona o tych, którzy z jakiś tam przyczyn nie mogą pracować (nie są aktywni zawodowo), np. są w wojsku, studiują dziennie, wychowują dzieci itp. W praktyce w statystyce z uwagi na międzynarodową porównywalność przyjmuje się jednak , że są to ludzie w wieku od 15 roku życia do 74 lat. W Polsce są 2 sposoby mierzenia bezrobocia i stopy bezrobocia:

1. Liczy się bezrobocie rejestrowane przez Urzędy Pracy i generalnie jest wyższa liczba bezrobotnych

2. Mierzenie bezrobocia metodą reprezentatywną czyli poprzez badania ankietowe tzw. BAEL, czyli badania aktywności ekonomicznej ludności , gdzie między innymi przyjmuje się, że np. w ostatnim tyg. od badania osoba pracowania chociaż 1 h to zalicza się ją do osób pracujących. Wg tego badania liczba bezrobotnych jest o wiele niższa z uwagi na ograniczenie w statystyce szarej strefy, czyli BAEL uwzględnia tych, którzy pracują w czarnej strefie a bezrobocie rejestrowane ich nie uwzględnia w pomiarach.

Istnieje naturalna stopa bezrobocia , jest to stopa o poziomie ok.3 % do 5 %. Taki poziom bezrobocia uznaje się za zjawisko normalne w gospodarce, np. taki poziom bezrobocia był kiedyś w dużych rozwijających się miastach np. w Warszawie.

Skutki bezrobocia

Są negatywne zarówno w aspekcie indywidualnym (mikroekonomicznym) dla poszczególnych podmiotów, ale i w aspekcie makroekonomicznym czyli całego kraju.

Aspekt mikroekonomiczny:

• Utrata dochodów,

• Utrata poziomu życia,

• Niepewność egzystencji,

• Negatywne skutki dla psychiki.

Natomiast z makroekonomicznego pkt. widzenia jest to marnotrawstwo zasobów pracy, które mogłyby być wykorzystane i mniejsza możliwość pobudzania wzrostu, bo popyt jest ograniczony (bo bezrobotni mają malutkie dochody) i ograniczona możliwość ograniczania produkcji i koniunktury.

Prawo Okun`a - każdy procent dodatkowej stopy bezrobocia (wzrost bezrobocia) ponadnaturalną stopę oznacza spadek PKB aż o 3% w stosunku do potencjalnych możliwości.

Rodzaje bezrobocia

Podział 1:

1. Bezrobocie jawne , czyli rejestrowane w taki czy inny sposób, np. w jeden z wyżej opisanych sposobów.

2. Bezrobocie ukryte, to takie, które jest, ale nie jest ujawnione, głównie jest to np. bezrobocie ukryte na wsi, gdzie w niektórych regionach przypada bardzo dużo osób na 100 hektarów tzw. użytków rolnych.

Podział 2:

bezrobocie frykcyjne (przejściowe), jest to bezrobocie łagodne, zwłaszcza dla bezrobotnych, bo ludzie tracą pracę albo sami ją porzucają, ale w stosunkowo krótkim czasie, kilku tygodni mogą znaleźć nową pracę

Bezrobocie sezonowe, jest prawidłowością, ze okresach letnich z uwagi na prace sezonowe zmniejsza się bezrobocie, a w okresach zimowych się zwiększa.

Bezrobocie koniunkturalne, wynikające z cykli koniunkturalnych, czyli takie, które się zwiększa w okresach recesji. Może ono trwać nawet do kilku lat. Zmniejsza, kiedy koniunktura się poprawia.

Jest tu zasada, że przyrost liczby pracujących nie jest równy przyrostowi PKB. PKB rośnie szybciej niż liczba pracujących. Żeby zaczęła liczba pracujących rosnąć to tempo wzrostu powinno być wyższe od 3%.

Bezrobocie strukturalne, z pkt. widzenia bezrobotnych jest najgorsze/ najtrudniejsze, bo jeżeli ludzie tracą pracę ze względu na zmiany strukturalne w gospodarce to na ogół nie mogą znaleźć pracy w swoim zawodzie bez konieczności przekwalifikowania się .Główne przyczyny zmian strukturalnych:

• międzynarodowa konkurencja, która może powodować upadłość pewnych dziedzin przemysłów w krajach o niższej efektywności w tych dziedzinach,

• postęp techniczny, często określa się, że jest to bezrobocie technologiczne,

• niedostosowanie struktury kształcenia albo miejsca zamieszkania do potrzeb rynku pracy (czyli są zawody, gdzie jest nadmiar ludzi a są takie, gdzie tych ludzi nie ma w ogóle)

Podział 3:

Bezrobocie przymusowe , to takie, które wynika z tego, że ktoś chce pracować, ale nie może pracy znaleźć.

Bezrobocie dobrowolne, głównie w szkołach liberalnych i neoliberalnych, czyli w podejściu neoklasycznym , to takie, które wynika z żądania zbyt wysokich płac, na zbyt wysokim poziomie.

Przeciwdziałanie bezrobociu

Zależy w dużym stopniu od poglądów ekonomicznych wg teorii i poglądów neoklasycznych (neoliberalnych) należy zwalczać bezrobocie usprawniając mechanizm rynkowy, tzn. informacje na rynku poprzez tworzenie nie tylko uspołecznionych, ale także tworzenie prywatnego pośrednictwa pracy.

Po drugie - poprzez uelastycznienie rynku pracy, czyli poprzez tworzenie różnych form pracy., niekoniecznie w znormalizowanych godzinach, samo zatrudnienia, umowy zlecenie, ale także poprzez zmniejszanie albo w ogóle eliminacje minimalnej płacy.

Wg przeciwstawnego podejścia należy przeciwdziałać bezrobociu pobudzając wzrost gospodarczy, czyli produkcję dóbr i usług. I oddziałując poprzez politykę gospodarczą i różne pośrednie instrumenty oddziaływania na gospodarkę, np. ulgi podatkowe, przy produkcji eksportowej, ulgi, gdy zatrudnia się ludzi. Skrajni wyznawcy tych poglądów mogą wskazywać na pośrednie oddziaływanie na gospodarkę , tj. kiedy państwo powinno się angażować w działalność gospodarczą. W praktyce w większości krajów z uwagi na bardzo dotkliwe skutki bezrobocia stosuje się politykę przeciwdziałania bezrobociu, mniej lub bardziej skuteczną. Rozróżnia się politykę bierną i aktywną.

Polityka bierna polega na wspomaganiu bezrobotnych finansowo , czyli na zasiłkach,.

Polityka aktywna - polega na oddziaływaniu na gospodarkę poprzez różne instrumenty, tak aby zwiększać liczbę miejsc pracy, poprzez szkolenia w pewnych grupach zagrożonych bezrobociem poprzez organizowanie kredytów dla podejmowania samodzielnej działalności, poprzez finansowanie płac w przedsiębiorstwach dla bezrobotnego, którgo zatrudni jakaś firma.

W teorii ekonomii jest znana krzywa Phillipsa , inaczej wg której istnieje substytucja między inflacją, a bezrobociem

Jeżeli jest duża inflacja to małe bezrobocie, a gdy jest mała inflacja to duże bezrobocie.

W praktyce lat.70 okazało się, że ta zależność określona tą krzywą nie działa, że często współcześnie występuje stagflacja, czyli stagnacja wzrostu, duże bezrobocie i jednocześnie inflacja.

Histereza , oznacza, że nawet przejściowy wzrost bezrobocia powoduje wzrost liczby osób zniechęconych do pracy, a tym samym naturalnej stopy bezrobocia.

1. Płace

Płaca - jest to wynagrodzenie za pracę. Jest elementem dochodu. Dochód jest pojęciem szerszym, bo może pochodzić z różnych źródeł.

Funkcje płac :

1. Dochodowa – polega na tym, ze w większości krajów płace są głównym składnikiem dochodów ludności (nawet w Stanach Zjednoczonych ponad 76% dochodów pochodzi z płac). I w związku z tym, płace decydują o poziomie życia – stopie życiowej. Trzeba jednak pamiętać, że o poziomie życia decydują nie płace nominalne, czyli wyrażone w pieniądzu, ale płace realne, tj. wyrażone w ilości dóbr i usług, które można kupić za płace nominalne. I te ostatnie zależą nie tylko od płac nominalnych, ale także od poziomu cen.

O poziomie życia w danym kraju decyduje nie tylko przeciętny poziom płac realnych, ale także rozkład płac w społeczeństwie , może on być bardziej normalny.

Ten rozkład płac może być kominowy , nierównomierny- kominek płacowy- czyli bardzo dużo osób ma niskie płace, a tylko niewielka liczba ma wysokie płace. Jest to zjawisko w Stanach Zjednoczonych, gdzie wskazuje się o zaniku klasy średniej, i następuje polaryzacja dochodów.

W polityce gospodarczej w związku z tym rozróżnia się politykę egalitarną i elitarną.

Egalitaryzm to jest dążenie to zmniejszania różnic dochodowych i płacowych.

Elitaryzm – na akceptowaniu różnic dochodowych i płacowych.

Zarówno jedno jak i drugie podejście ma swoje wady.

Skrajne podejście egalitarne może prowadzić do zmniejszenia motywacji do pracy czy kształcenia się.

Skrajny elitaryzm może prowadzić do niekorzystnej zmiany struktury wewnętrznego (krajowego) popytu w taki sposób, że zmniejsza się popyt na wiele dóbr i usług życiowych, bo mniejsze są dochody większości ludzi. Może to niekorzystnie oddziaływać na wzrost gospodarczy. Ważne jest wypośrodkowanie w tej kwestii.

1. Motywacyjna (bodźcowa) – płaca musi być do pewnego stopnia zróżnicowana, bo jest głównym czynnikiem motywującym, motywuje do pracy. Żeby płaca pozytywnie oddziaływała, jej zróżnicowanie powinno być uzależnione od takich czynników jak:

• wydajność pracy (intensywność pracy),

• odpowiedzialność,

• kwalifikacje niezbędne, aby tą pracę wykonywać,

• uciążliwość pracy

Liczy się wynagrodzenie materialne i pozapłacowe formy, np. mieszkania. W niektórych krajach, np. w Japonii czy Niemczech wskazuje się, że zróżnicowanie płacy w przedsiębiorstwie nie powinno być zbyt duże , tzn. nie powinno przekraczać relacji 1:5? Większe zróżnicowanie traktuje się jako marnotrawstwo finansowe czyli bardziej nie może już zmotywować.

Wpływ wykształcenia na płacę.

Znaczenie wykształcenia wzrasta wraz z wiekiem danego człowieka. Młodzi ludzie mogą zarobić dużo i sobie radzić nawet bez wykształcenia. A z wiekiem zwiększa się różnica między ludźmi wykształconymi a niewykształconymi.

1. Kosztowa– polega na tym, że płace są elementem kosztów w przedsiębiorstwie i w związku z tym podlegają racjonalizacji. Płaca jest też elementem rachunku ekonomicznego przy wyborze np. przyszłych technologii. Niskie płace nie skłaniają do wyboru technologii praco oszczędnych natomiast wysoki poziom płac skłania do wyboru technologii praco oszczędnych czyli takich, gdzie się zastępuje pracę kapitałem.

Dwa podstawowe systemy płac:

• Czasowy – to taki, gdzie płaci się za godzinę, dniówkę, miesiąc. Stosuje się ten system tam, gdzie:

1. nie da się znormalizować i łatwo mierzyć efektów pracy,

2. efekty da się mierzyć, ale bardziej niż na ilości efektów zależy nam na jakości i precyzji ,

3. da się efekty mierzyć, ale te efekty nie zaletą od pracownika, np. przy produkcji zautomatyzowanej, taśmowej.

Stąd wraz z rozwojem i postępem technicznym wzrasta znaczenie systemu czasowego.

Główną wadą tego systemu jest to , że nie mobilizuje do intensywności pracy, w pewnych kwestiach lepiej nie należy go stosować.

• Akordowy- płaci się za efekty i stosuje tam, gdzie te efekty można mierzyć. Akord może być:

* indywidualny

*zespołowy,

akord może być:

• prosty – ta sama stawka za określoną ilość efektów,

• progresywny – gdy stawki rosną,

Akord progresywny jest bardzo motywujący, ale może prowadzić do wzrostu wypadkowości . Główną zaletą akordu jest to, że mobilizuje do wzrostu intensywności pracy i ilości, ale jego wadą jest to , że może na tym tracić jakość , stąd bardzo często zaleca się wspomagać akord premiami za jakość.Podsumowując - żaden z tych systemów nie jest idealny. Generalnie współcześnie stosuje się systemy mieszane złożone z części stałej płacy za czas pracy oraz zmiennej płacy za efekty.

Makroekonomia, wykład 7 B 19.11.2013 r.

1. Specyfika rynku pieniężnego

2. Inflacja:

1. Istota i sposób mierzenia inflacji

2. Stopnie nasilenia inflacji

3. Skutki inflacji

4. Rodzaje inflacje i przyczyny

1. Przeciwdziałanie inflacji

1. wg podejścia neoklasycznego

2. wg zwolenników podejścia keysowskiego

Ad.1.

Rynek pieniężny to taki, gdzie towarem jest pieniądz w formie kredytu odpowiednikiem ceny-oprocentowanie na tym rynku. Współcześnie jest to rynek regulowany przez państwo, a ściślej przez bank centralny, który działa w imieniu państwa. Banki centralne są niezależne od rządu, ale jednocześnie reprezentują interesy swoich państw i wyrazem tego jest fakt podejmowania istotnych decyzji na tym rynku przez tzw. radę polityki pieniężnej w Polsce. Państwo przejęło kontrolę nad tym rynkiem w stosunkowo dawno , tj. ok. XVIIIw., początkowo przejmując stopniowo kontrolę nad biletami bankowymi, czyli banknotami emitowanymi przez banki , a z czasem przejmując całkowitą kontrolę i monopol na emisję pieniądza papierowego. Początkowo ilość pieniądza emitowanego była określona przez rezerwy głównie złota , z czasem jednak ta zależność się zmniejszała, tzn. emitowaną większą ilość pieniędzy, z czasem jednak po 2 wojnie światowej …………………. Została zaniechana. Współczesny rynek pieniądza jest powiązany głównie z poziomem rozwoju gospodarczego danego kraju i tempem wzrostu gospodarczego jeżeli tempo wzrostu , tj. produkcji dóbr i usług jest wysokie to niezbędna staje się wtedy dodatkowa emisja pieniądza w określonej wysokości. I decyduje o tym bank centralny (Rada polityki pieniężnej). Współczesne banki centralne poza określaniem wielkości emisji pieniądza gotówkowego są głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie i równowagę na rynku pieniężnym. Oddziałują pośrednio na ten rynek szeregiem instrumentów , z których podstawowym znaczenie mają takie 3:

1. Bank centralny określa oprocentowanie obowiązujące w relacjach z bankami komercyjnymi. Oprocentowanie to pośrednio wpływa na oprocentowanie ustalane przez banki komercyjne, jeżeli oprocentowanie to rośnie to kredyty zaciągane przez banki komercyjne w banku centralnym to te kredyty drożeją, a także kredyty dla indywidualnych odbiorców, a pieniądz staje się niedostępny(mniej dostępny-ja mam w notatkach) – zmniejsza to podaż pieniądza

2. Podobnie oddziaływuje stopa rezerw bankowych, która obowiązuje banki komercyjne i im jest ona wyższa to pieniądz jest trudniej dostępny , bo banki komercyjne muszą zachowywać większe rezerwy i zostaje wtedy mniej na kredyty

3. Operacje na otwartym rynku, związane ze sprzedażą papierów wartościowych w imieniu skarbu państwa przez banki centralne – takich papierów jak bony skarbowe, których wykup jest poniżej 1 roku, oraz obligacji, których wykup powyżej 1 roku

Poprzez te operacje tj. sprzedaż papierów które później w okresie tzw.zapadalności muszą być wykupione z oprocentowaniem bank centralny może również wpływaćna ilość pieniądza na rynku. Jeżeli przeważa w danym okresie sprzedaż papierów nad przypadającym na ten okres wykupem wcześniej sprzedanych papierów, to ilość pieniądza na rynku się zmniejsza (przejściowo). Jeżeli zaś odwrotnie wykup jest większy od sprzedaży to ilość pieniądza się zwiększa.

Jeżeli byśmy założyli, że bank centralny w pełni kontroluje podaż pieniądza , a w konsekwencji poziom cen i oprocentowanie w gospodarce, wówczas sytuacja na rynku pieniężnym zależy poziom cen . to wówczas sytuacja na rynku pieniężnym zależy wówczas od realizowanej przez bank centralny polityki, która może być polityką restrykcyjną – polityką trudnego pieniądza (ograniczenie emisji pieniądza), lub polityką ekspansywną - polegającą na łagodzeniu restrykcji i zwiększaniu podaży, czyli dostępności pieniądza. W rzeczywistości jednak kontrola banku centralnego nad podażą pieniądza nie jest pełna. Wynika to m.in. ze zjawiska tzw.kreacji pieniądza bankowego przez banki komercyjne, które z uwagi na obrót bezgotówkowy mogą udzielać kredytów na sumę większą niż wynoszą depozyty gotówkowe. Bank centralny ma pełną kontrolę nad pieniądzem gotówkowym. ( nad jego ilością), natomiast podaż pieniądza zależy od ilości pieniądza gotówkowego jak i bezgotówkowego. Bank centralny oddziaływuje pośrednio na podaż pieniądza bezgotówkowego , ale nie ma w tym zakresie pełnej kontroli. Popyt na pieniądz zależy od:

1. Poziomu i wzrostu gospodarczego, czyli wzrostu

2. Poziomu cen w gospodarce

Zależności te są dodatnie

1. Od wysokości oprocentowania na tym rynku i zależność jest odwrotna

Jeżeli jest równowaga na tym rynku, czyli podaż pieniądza jest zbliżona do zmieniającego się popytu to wartość pieniądza wtedy nie podlega dużym wahaniom, czyli nie ma dużej deflacji i inflacji. Jeżeli są wahania to one mogą mieć charakter wzrostu cen czyli spadku wartości pieniądza, albo mają charakter deflacyjny i wtedy ceny przeciętnie maleją, a wtedy wartość pieniądza rośnie.

W 19 w. wskazuje się, że mino szybkiego wzrostu gospodarczego na skutek postęputechnicznego była tendencja do deflacji. Natomiast 20- 21 w. to przeważają tendencje do inflacji, czyli wzrostu cen. Jeżeli współcześnie jeżeli już występuje deflacja(spadek cen) to jest to spowodowane recesją i istotnymi problemami ze sprzedażą.

Ad.2.

1. Występuje tendencja do inflacji. Inflacja jest to wzrost przeciętnego poziomu cen w jakimś okresie czasu, np. miesiąca, roku. Mierzy się ją stopą inflacji. Jest to procentowo wyrażony wzrost tego przeciętnego poziomu cen z …………………..Można mierzyć inflację w odniesieniu do całego PKB lub poszczególnych grup towarów, np. w odniesieniu do dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych. Bardzo istotną rolę z punktu widzenia kosztu utrzymania się przy życiu , a tym samym dyskusji na temat potrzeby poziomu płac czy emerytur odgrywa wskaźnik inflacji dóbr i usług konsumpcyjnych. W Polsce mierzy się inflacje jako średnia ważoną, a nie arytmetyczną, ważoną czyli ważoną a nie arytmetyczna i w przypadku stopy inflacji dób i usług konsumpcyjnych polega to na tym, że :

1. Ustala się tzw. koszyk utrzymania przeciętnej statystycznej rodziny , czyli ile ona wydaje na meble, i ustala się koszt takiego koszyka roku poprzedniego i kolejnego

Stopnie nasilenia inflacji

1. Inflacja może przyjmować różne stopnie :

1. Tzw. inflacja pełzająca (sekularna) – jest to inflacja mała, tj. kiedy ceny w skali roku rosną do 5%

2. Tzw. inflacja przyspieszona – gdy ceny rosną od 5 – 20 %, jest to zjawisko niebezpieczne, wymagające kontroli ze strony banku centralnego, i taka inflacja ma tendencję do samonakręcania się

3. Tzw. inflacja galopująca – od 20-100% w skali roku, jest to już na tyle niebezpieczne, że ta inflacja negatywnie oddziaływuje na gospodarkę

4. Tzw. inflacja hiper – taka, powyżej 100% w skali roku, tj.kiedy ceny się podwajają, potrajają

W Polsce przeszliśmy wszystkie te fazy w latach 90-tych i najwyższa inflacja to rok ’90, rok transformacji, rok terapii szokowej, ceny w tym roku wzrosły ponad pięciokrotnie. I stopniowo ta inflacja była zbijana.

1. Skutki inflacji

Wysoka inflacja jest zjawiskiem negatywnym, bo dezorganizuje gospodarkę i możliwość przeprowadzenia racjonalnego rachunku ekonomicznego, tj. rachunku opłacalności przyszłych przedsięwzięć. Inflacja taka sprzyja marnotractwu i niegospodarności, co jest związane z ucieczką od pieniądza i z zamianą go na cokolwiek innego. Jest to zamrożenie kapitału. Generalnie hamuje wzrost gospodarczy. Ponadto inflacja w niejednakowym stopniu oddziaływuje na różne grupy społeczne i zawodowe. Są grupy, które tracą na inflacji, ale również , które relatywnie zyskują. Tracą głównie Ci, którzy pracują w takich dziedzinach, których ceny wytwarzanych produktów rosną ale wolniej niż wynosi stopa inflacji. Tracą również emeryci i Ci o stałych dochodach, bo gonią inflację. Zyskują z kolei odwrotnie Ci, którzy pracują w takich dziedzinach, gdzie ceny rosną szybciej niż stopa inflacji.

1. Rodzaje inflacji i Rzyczyny

Wyróżnia się jawną i ukrytą:

1. Jawna – wzrost cen

2. Ukryta – wyraża się w pogorszeniu jakości dóbr albo gramatura

Wyróżnia się:

1. Popytową (rynkową) – to taka, gdzie powodem wzrostu cen jest nierównowaga rynkowa typu popyt> podaży , czyli ma miejsce nadmiar pieniądza w stosunku do podaży dóbr na rynku, jest to inflacja, która miała miejsce w latach 20-tych, miała miejsce na skutek nadmiernej emisji pieniądza

Przyczyny : niewłaściwa struktura produkcji, tj. zbyt mały udział % produkcji dóbr rynkowych, a zbyt duży udział produkcji dóbr nierynkowych, inwestycyjnych, i wojska, i rozwój infrastruktury, i w ślad za tym struktura zatrudnienia kreująca popyt, kiedy tzw. deficyt budżetowy państwa , czyli tzw.dziura budżetowa, czyli wydatki > dochody państwa, kiedy dziura budżetowa jest pokrywana dodatkową emisją pieniądza, kiedy występuje roszczeniowy wzrost płac (strajki), kiedy eksport> importu, jest to na ogół sytuacja korzysta na kraju, bo oznacza wzrost konkurencyjności produktów, które się wytwarza, ale z której strony oddziaływuje inflacyjnie

1. Kosztową (podażową)- to taka, gdzie ceny rosną ze względu na wzrost kosztów wytwarzania , i ta inflacja już nie ma niż wspólnego z równowagą na rynku (inflacja przy pełnych pułkach)może wystąpić przy nadmiarze produktu w równowadze lub niedoborze.

Przyczyny teoretyczne wzrostu cen: wyczerpywanie się łatwo dostępnych surowców, inflacja importowana, kiedy ma miejsce wzrost cen na rynkach światowych, np. wzrost ropy, wzrost kosztów pracy na jednostkach produktów, (płace rosną szybciej niż wydajność) wzrost podatków, w tym VAT, akcyzy , wzrost oprocentowania bankowego, kredytów i kosztów kapitału, recesja i zmniejszenie skali produkcji w ramach przedsiębiorstwa co skutkuje wzrostem kosztów stałych w przeliczeniu na jednostkę produktów, wzrost kosztów z tytułu ochrony środowiska, wycofanie się z dotacji i subwencji w pewnych dziedzinach

Niekiedy strukturalną, ale ta w zależności sytuacji i charakteru zmian strukturalnej ma charakter inflacji podażowej i popytowej.

W Polsce w lacha 90-tych o wzroście cen zadecydowało przede wszystkim urynkowienie. Wzrosła oficjalna wartość dolara waluty wymienialnej. Wzrosły także koszty amortyzacji.

Krzywa Phillipsa –

Ad.3. Przeciwdziałanie inflacji

W makroekonomii jest dwoistość

Wg podejścia neoklasycznego, liberalnego poziom cen jest funkcją ilości pieniądza na rynku w stosunku do ilości towaru. Wychodzi się tutaj z tzw. ilościowej teorii pieniądza, zgodnie z którą zawsze można zmniejszyć ceny ograniczając ilość pieniądza. Podobnie odwrotnie zawsze można spowodować inflacje dodrukowując pieniądz. Przeciwdziałanie wg tego podejścia polega głównie na polityce restrykcyjnej tj. ograniczeniu wpływu pieniądza – polityce trudnego pieniądza. Polega na wzroście stopy rezerw bankowych( oprocentowania bankowego) i wzroście podatków. W ramach tego podejścia wyróżnia się szkolę monetarystów , czyli zwolenników ilościowej teorii pieniądza. Zwolennikiem jest Balcerowicz.

Natomiast typu keysownik wskazuje się , że przeciwdziałanie inflacji powinno głównie zależeć od rodzaju inflacji. Przy inflacji popytowej należy stosować politykę restrykcyjną. Niemniej jednak w przypadku inflacji kosztowej należy postępować inaczej , tzn. należy łagodzić restrykcję na rzecz oddziaływania na podaż i wzrost gospodarczy, wzrost produkcji i postęp techniczny, który by obniżał koszty wytwarzania. Proponuje się tu obniżanie stopy procentowej , żeby łatwiejsze były kredyty na rozwój działalności. Po drugie zmniejszanie rezerw bankowych, zmniejszaniepodatków, głownie poprzez ulgi podatkowe, takie które skłaniają do inwestowania. Zwolennikiem jest Kołotko.

Inflacja dobrowolna i przymusowa

Makroekonomia, wykład 8 03.12.2013 r.

T: Rola państwa w gospodarce

1. Liberalizm gospodarczy a interwencjonizm państwowy.

2. Ewolucja poglądów w zakresie aktywnej roli państwa.

3. Kompetencje współczesnego państwa .

4. Budżet państwa i związana z nim polityka fiskalna jako jeden z głównych instrumentów polityki gospodarczej.

1. Liberalizm gospodarczy a interwencjonizm państwowy

Liberalizm gospodarczy to pogląd wg którego należy ograniczać rolę państwa do niezbędnego minimum . Związany jest ze słowem laseferyzm, czyli wolnością działania, jest to słowo pochodzenia francuskiego „pozwólcie działać”. Wg tego poglądu podstawowe znaczenie ma samoregulujący się mechanizm rynkowy. Także w relacjach międzynarodowych należy znosić wszystkie bariery i ograniczenia. W handlu przy przepływie zasobów.

W praktyce zasady liberalizmu gospodarczego najpełniej były realizowane w 2 poł.XVIII w. do I wojny światowej. Podstawy teoretyczne tego pojęcia to klasyczna ekonomia angielska i jej czołowi twórcy: A.Smith(XVIII wiek) i Dawid Ricardo ( XIX wiek). Niewidzialna ręka rynku– opisał ją Smith. Znane jest pojęcie homo economicus , czyli człowiek ekonomiczny, wg którego indywidualna jednostka działająca egoistycznie dla realizacji własnych celów realizuje również cele innych ludzi, cele społeczne. A.Smith, nie był skrajnym liberałem, dostrzegał że istnieją dobra publiczne, tj. ochrona zdrowia czy infrastrukura techniczna, czyli drogi i twierdził, że brać powinien panujący czy dzisiaj państwo.

Z neta: niewidzialna ręka rynku, ekon. metafora ilustrująca bezosobowy charakter procesów rynkowych, oznaczająca, że koordynacja działań ekonomicznych nie może być przypisana żadnej organizacji społeczno-politycznej, grupie osób ani jednostce.

Przeciwstawnym kierunkiem do liberalizmu państwowego jest interwencjonizm państwowy , tj.pogląd, który wskazuje na potrzebę aktywnego oddziaływania państwa w gospodarce. W celu :

1. Pobudzania, przyspieszania wzrostu gospodarczego

2. Przeciwdziałania negatywnym zjawiskom w gospodarce , np. bezrobociu, inflacji, czy ujemnemu bilansowi płatniczemu z zagranicy

Praktycznie początki interwencjonizmu, czyli aktywnej roli państwa w gospodarce występują na przełomie XVI/ XVII wieku , czyli jest to okres renesansu i odchodzenia od pańszczyzny w Europie i feudalnego systemu na rzecz rozwoju przemysłu i handlu. Merkantyliści, uznawali, że decydują o bogactwie kraju. I że państwo powinno się angażować w rozwój tych dziedzin. Za głównego twórcę i teoretyka podstaw teoretycznych interwencjonizmu uważa się Johna Keynesa, który kierował się doświadczeniami Wielkiego Kryzysu lat 30-stych. Nie możnaliberalizmu gospodarczego mieszać z liberalizmem etycznym, moralnym, bo to rzadko idzie w parze. Reprezentanci liberalizmu gospodarczego są konserwatystami i odwrotnie.

1. Ewolucja poglądów w zakresie aktywnej roli państwa

Początki aktywnej roli państwa XVI/XVII wiek, początki kapitalizmu, gdzie państwo pomagało w rozwoju infrastruktury, umacniali się nowego sposobu gospodarowania opartego na własności prywatnej.

W XVIII wieku umacnia się nowy ustrój i zbędna staje się opieka państw, wręcz przeszkadza ona w swobodzie działania w gospodarce, stąd to okres liberalizmu gospodarczego.

Sytuacja zmienia się w XX wieku, zwłaszcza po Wielkim Kryzysie i tu są doświadczenia takich krajów jak Niemcy i Stany Zjednoczone, które to doświadczenia spowodowały, że po II wojnie światowej w większości krajów zachodnich ma miejsce aktywna rola państwa i oddziaływanie na gospodarkę. Dominują poglądy Keynesa, pobudzanie koniunktury poprzez zwiększanie popytu. Z tego okresu przyjął się termin państwa dobrobytu, które charakteryzowało się znacznym udziałem sektora publicznego, zwłaszcza w infrastrukturze ,przemyśle ciężkim, w tym Wielkiej Brytanii……… i opieki społecznej . Nazywa się ten okres złotym okresem rozwoju . Taka polityka trwała przez 30 lat. , czyli do lat 70-tych.

Lata 70-te XX wiekupojawiają się kryzysy naftowe z powstaniem OPEK – kryzys naftowy i kryzys walutowy związany z niemożnością utrzymania przez poszczególne kraje kursu swojej waluty na zadeklarowanym poziomie, co było związane z systemem kursu stałego, który polega na tym, że państwo określa poziom swojej waluty w stosunku do innych walut i stara się poprzez interwencję utrzymać dany poziom, lub ponad poziomem. Kryzysy te spowodowały, że zaczęły w większym stopniu oddziaływać poglądy liberalne i neoliberalne, które się rozwijały. To nowe podejście, które się umocniło w talach 70-tych, a zwłaszcza 80-tych wiąże się ze szkołami ekonomicznymi, które zaczęły dominować w oddziaływaniu na gospodarkę, tj.:

1. Z monetaryzmemi czołowym twórcom był Wilhelm Roscher

2. Ekonomią podaży , której przedstawicielem jest Lukas, która to ekonomia wiąże się z reaganomiką i taczeryzmem

3. Nową ekonomią klasyczną, która jest jeszcze bardziej radykalna i pokłada dużą wiarę w mechanizmie rynkowym i elastyczności rynku , do tej szkoły należy Lafer, dotyczy podatku

4. Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego , wg której cykl koniunkturalny nie jest efektem niedoskonałości rynku, ale że kryzysy czy tzw.szoki negatywne są efektem zewnętrznych zjawisk, które zakłócają mechanizm rynkowy, np. polityczny, które w konwencjiwskazują, że istnieją też pozytywne szoki podażowe wynikające np. z postępu technicznego.

W latach 80-tych , ten okres w poglądach na rolę państwa w gospodarce , nazywa się często kontrrewolucją konserwatywną , a do umocnienia się takiego podejścia przyczynił się również konsensus Waszyngtoński, który stanowił zbiór zasad jakimi należy się kierować w gospodarce i które to zostały ustalone przez wpływowe instytucje zwłaszcza finansowe Stanów Zjednoczonych, o charakterze międzynarodowym, jak międzynarodowy fundusz walutowy, bank światowy. Wg tego konsensusu należy dążyć zwłaszcza do prywatyzacji, inaczej reprywatyzacji, do liberalizacji handlu światowego,czyli do deregulacji (znoszenia przepisów i ograniczeń.)

To nowe podejście konserwatywne, liberalne, u nas w Polsce to lata 90-te , bo lata 90-te to nowa fala , jest to powrót do nowej aktywnej roli państwa. Nie opiera się ona wyłącznie na zasadach Keynesa , ale wskazuje na potrzebę oddziaływania państwa na sferę popytu, ale również sferę podaży, zwłaszcza postępu technicznego, nauki, rozwoju infrastruktury, itp. działań, które mają na celu pobudzać wzrost gospodarczy.

1. Kompetencje współczesnego państwa

Tradycyjne XIX-wieczne kompetencje liberalnego rządu to :

• ochrona praw własności

• wymiar sprawiedliwości

• obrona narodowa

• powszechna oświata na pewnym poziomie

• zapewnienie stabilnego systemu pieniężnego

Współcześnie niezależnie od tego kto sprawuje władzę - czy przedstawiciele bardziej liberalnych poglądów, czy aktywnej roli , państwo oddziałuje na gospodarkę regulująco , czyli pełni funkcje regulacyjne, tzn.:

• poprzez prawo i ustawy oraz rozporządzenia oddziałuje np. poprzez posiadanie atestów

• oddziałuje alokacyjnie na dopływ środków do pewnych dziedzin, tzn. wpływa na dopływ środków do dziedzin w odniesieniu do których mechanizm rynkowy jest zawodny, np. infrastruktura techniczna, nauka, szkolnictwo, służba zdrowia

Funkcja stabilizacyjna polegając a na tym, ze państwo stara się ograniczać wahania koniunkturalne, pobudzać wzrost, przeciwdziałać bezrobociu.

Funkcje redystrybucyjne, inaczej opiekuńcze, przez różnego rodzaju transfery środków dla ludności, która sobie nie radzi, dla bezrobotnych, dla chorych potrzebujących pomocy.

Tak jak można mówić o niesprawnościach mechanizmu rynkowegoi jego wadach to również wskazuje się na pewne niesprawności państwa na oddziaływanie na gospodarkę. W głównej mierze do ich wyartykułowania przyczynili się liberałowie.

Wady aktywnej roli państwa to :

• pewne ograniczenia w informacji przy podejmowaniu decyzji, np. w odniesieniu do szarej strefy,

• państwo ma niepełny wpływna działalność podmiotów prywatnych i nawet wtedy, gdy są dotowane to nie ma gwarancji czy te środki są właściwie wykorzystane

• może dochodzić do przerostu biurokracji technicznej i nadużyć w tym zakresie

• mechanizm demokracji, który powinien zapewniać prawidłowe funkcjonowanie też może mieć pewne niedoskonałości wynikając e z cyklu wyborczego, np. że pod koniec kadencji wyborczej polityka zwykle jest inna.

4. Budżet państwa i związana z nim polityka fiskalna jako jeden z głównych instrumentów polityki gospodarczej

Budżet państwa jestgłównym narzędziem oddziaływania na gospodarkę. Jest to zestawienie wszystkich wpływów do kasy państwowej i wydatków państwa. Z uwagi na jego dużą rolę procedura ustalania jest zbliżona w większości krajów. Projekt budżetu ustala rząd, ale zatwierdza go parlament, czyli władza ustawodawcza. Wykonuje, realizuje rząd, ale rząd rozlicza się przez parlament, i rząd dostaje absolutorium przez parlament lub nie. Druga sprawa to zasady pod jakie podlega budżet państwa:

1. Zasada jedności i kompletności, czyli że budżet musi być w całości

2. Zasada specjalizacji i jawności, te sformułowania nie mogą być nadmiernie ogólne, musi być jasne, skąd te pieniądze się biorą i na co są przeznaczane

3. Zasada rocznego rozliczania,

4. Zasada dążenia do równości budżetowej, tzn. żeby dochody i wydatki się równoważyły, chociaż dzisiaj współcześnie przyjmuje się o równoważenie w dłuższym okresie i przypuszcza się deficyt w okresach dekoniunktury

Funkcje realizowane przez budżet:

1. Stabilizacyjna

2. Alokacyjna

3. Redystrybucyjna

4. Stymulacyjna

5. Kontrolno-informacyjna- polega na tym, że spływające dochody z podatków informują o tym co się dzieje gospodarce

W XX wieku rola budżetu i aktywnej roli państwa wzrosła, np. jeszcze w latach 30-tych XX wieku udział wydatków publicznych w PKB, w takich krajach jak Szwecja, Stany Zjednoczone wynosił 10%.Natomiast ten udział się systematycznie zwiększał i współcześnie jest on duży i w wielu krajach, takich jak Szwecja jest on nieco wyższy jak 50%.

Zestawienie głównych przychodów państwa i wydatków państwa:

Przychody (dochody):

Głównym źródłem są podatki. I rozróżnia się 3 grupy podatków:

1. Podatki bezpośrednie, do których zalicza się dochodowy od osób fizycznych oraz od osób prawnych, czyli przedsiębiorstw i udział tego podatku w tworzeniu dochodów wynosi 20 kilka %

2. Podatki pośrednie, głównie VAT i akcyza i ten głownie ponad 40% to VAT, a 22% to akcyza

3. Cła, ale z uwagi na tendencję liberalne w handlu zagranicznym na znoszeniu cen, ograniczaniu cen, zaledwie niecały 1% pochodzi z ceł

4. Prywatyzacja, opłaty skarbowe, dochody z przedsiębiorstw państwowych, odsetki z lokat państwowych

O wielkości wpływów decydują z jednej strony stawki podatkowe, ale także efektywna stawka podatkowa, która uwzględnia ulgi podatkowe. Istnieje Krzywa Laffera, mówi o tym, że jeśli na dole są stopy podatkowe, a u góry wpływy z dochodów z podatków do budżetu państwa to w miarę jak rośnie stopa podatkowa to rosną wpływy z podatków ale tylko do pewnego momentu, potem pojawia się szara strefa.

Wydatki :

1. Wydatki związane z funkcjonowaniem państwa, w tym służb mundurowych, np. sądownictwo, wojsko

2. Usługi społeczne , czy publiczne , czyli nauka, oświata, kultura, służba zdrowia, ale częściowo,

3. Świadczenia społeczne, np. zasiłki, ale też dopłaty do zusu, krusu

4. Inwestycje publiczne związane z infrastrukturą techniczną, dróg i szpitali publicznych

5. Subwencje i dotacje do pewnych dziedzin , np. rolnictwo, ochrona środowiska

6. Obsługa i zadłużenia, czyli spłata wraz zadłużeniami, zadłużeni budżetu państwa, zadłużenie wewnętrze i zewnętrzne

Problemy równowagi

Problemem jest przy zadłużeniu aktywnej roli państwa i oddziaływania jego na gospodarkę problemem jest zrównoważeniewydatków z dochodami. Współcześnie ma miejsce nierównowaga typu wydatki >dochodów , czyli deficyt budżetowy, albo dziura budżetowa. Skumulowany w czasie i narastający w latach deficyt budżetowy tworzydług publiczny. W UE zostały w latach 80tych w Traktacie z Mastricht sformułowane kryteria zbieżności, dotyczą 2 pojęć:

1. Deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB,

2. Dług publiczny nie powinien przekraczać 60% PKB.

W praktyce jednak kryteria nie są przestrzegane, a także nie są przestrzegane przez członków UE.

Jak można pokrywać deficyt budżetowy?

- przez różnego rodzaju kredyty zaciągane w bankach centralnych i komercyjnych. - może państwo zaciągnąć dług poprzez emisje papierów wartościowych, krótkoterminowych, czyli bonów skarbowych. Natomiast długoterminowe to obligacje.

Makroekonomia, wykład 9 10.12.2013 r.

T: Polityka makroekonomiczna – jej rodzaje i skutki.

1. Rodzaje polityki makroekonomicznej.

2. Model IS-LM.

3. Współczesne podejście do celów polityki makroekonomicznej oraz występującej między nimi sprzeczności.

Ad.1.

Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje polityki makroekonomicznej , a mianowicie :

1. Politykę fiskalną

2. Pieniężną

Każdy z tych rodzajów polityki ma swoje dwie odmiany.

Polityka fiskalna, którą prowadzi rząd i która jest zbiorem różnego typu decyzji dotyczących podatków i szerzej dochodów budżetu państwa, a także wydatków, może być:

1. Polityką pasywną (restrykcyjną) – tj. nastawioną głównie na zrównoważenie wydatków z dochodami budżetu państwa, co często wiąże się z tzw. cięciami wydatków.

2. Polityka aktywna (ekspansywna) – która jest nastawiona na pobudzanie wzrostu gospodarczego i między innymi tworzenie nowych miejsc pracy, która to z kolei często wymaga wzrostu wydatków różnego typu, a jednocześnie zmniejszaniem tzw. efektywnej stopy podatkowej (czyli tej rzeczywiście płaconej), m.in. poprzez ulgi podatkowe. Prowadzi ona często do nierównowagi i deficytu budżetowego.

Polityka pieniężna , tj. zespół decyzji dotyczących głównie podaży pieniądza na rynku i podejmowanych przez bank centralny i radę polityki pieniężnej może być także:

1. Polityką restrykcyjną – czyli nakierowaną głównie na zachowanie równowagi na rynku pieniężnym, tj. nie dopuszczenie do inflacji , a tym samym stabilnych warunków gospodarowania

2. Polityka ekspansywna – nakierowaną na pobudzanie wzrostu, a która polega na wzroście podaży pieniądza – jego dostępności, np. w formie kredytu, czyli np. utrzymywania niskiej stopy oprocentowania , która powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego oraz inwestycyjnego (pobudza wzrost)

Ad.2.

Skutki oddziaływania polityki pieniężnej i fiskalnej i tzw. zarządzania popytem, czyli oddziaływania na popyt i pośrednio wzrost można analizować na modeli IS- LM, który to został przedstawiony w pierwszej połowie XX w. angielskiego ekonomistę Hicks’a, i który to model z założenia miał pogodzić dwa podejścia: Kejnesowskie z neoklasycznym. W modelu tym analizuje się wzajemne oddziaływanie na siebie zjawisk zachodzących na :

1. Rynku towarowym

2. Pieniężnym

Tzn., że uwzględnia się, że:

1. Stopa procentowa jaka się ustala na rynku pieniężnym, oddziaływuje na rynek towarowy poprzez kształtowanie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

2. Odwrotnie, wielkość produkcji PKB wpływa na rynek pieniężny i stopę procentową

Jeżeli ma miejsce szybki wzrost gospodarczy to rośnie zapotrzebowanie na pieniądz i tym samym rośnie stopa procentowa.

Zależność produkcji (PKB) od stopy % przedstawia krzywa IS, która ma nachylenie ujemne . w całym tym modelu zakładamy, że na obu rynkach i pieniężnym i towarowym ma miejsce równowaga.

Produkcja (PKB)= f (stopy %) ale zależy także od polityki fiskalnej

Rys.1. Krzywa IS - LM

Trzeba dodatkowo pamiętać, że na wielkość produkcji oddziałuje nie tylko stopa % ale także polityka fiskalna, która wpływa na położenie krzywej IS. Jeżeli jest to polityka fiskalna pasywna to przesuwa tą krzywą w lewo, a jeżeli jest to polityka fiskalna aktywna, to przesuwa tą krzywą w prawo.

Rys.2. i Ry.s.3. – przesunięcia

Z kolei krzywa LM pokazuje zależność stopy procentowej od wielkości produkcji i PKB ( przy zachowaniu równowagi na rynku pieniądza).

Stopa % = f (produkcji PKB ) ale zależy także od polityki pieniężnej

Rys. 4. Krzywa LM

Jest to zależność dodatnia, pytanie: co się dzieje ze stopą, gdy rośnie PKB. Należy pamiętać, że stopa %, zależy nie tylko od skali produkcji i PKB, ale także od polityki pieniężnej, np. emisji pieniądza, stopy rezerw bankowych. I tak polityka pieniężna wpływa na położenie krzywej LM, PODOBNIE JAK BYŁO POPRZEDNIO, że restrykcyjna polityka przesuwa w lewo, powoduje, że zmniejsza, a ekspansywna w prawo.

Rys.5.i Rys.6. Przesunięcia krzywej LM

Skutki ekspansywnej (aktywnej) polityki fiskalnej i tzw. efekt wypierany

Ta aktywna polityka fiskalna powoduje przesunięcie IS w prawo.

Rys. 7.

Powoduje wzrosty produkcji PKB, a to powoduje wzrost stopy %.

Taka polityka może być mniej lub bardziej skuteczna w pobudzaniu wzrostu gospodarczego (PKB) i zależy od nachylenia krzywej.

Aktywna polityka fiskalna jest bardziej skuteczna wtedy, gdy krzywa LM jest bardziej płaska, a IS jest bardziej stroma.

W takiej sytuacji mniejszy jest tzw. efekt wypierania, tj. zastępowania inwestycji prywatnych inwestycjami publicznymi.

Skutki ekspansywnej polityki pieniężnej

Taka polityka pieniężna przesuwa krzywą LM w prawo, tzn., że wzrost podaży pieniądza powoduje obniżenie stopy %, a to z kolei wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego, a w konsekwencji produkcji i PKB. Skuteczność tej polityki zależy równie od nachylenia krzywych, ale odwrotnie niż poprzednio. Skuteczność tej polityki jest większa i bardziej płaska jest krzywa IS, a bardziej stroma LM.

Rys. 8. i 9

Skuteczność tej polityki jest mniejsza , gdy występuje tzw.efekt tłumienia, który polega na tym, że ekspansywna polityka pieniężna uruchamia wzrost produkcji, z czasem jednak ten wzrost zwiększa zapotrzebowanie na pieniądz, a tym samym zwrotnie zaczyna oddziaływać na stopę%, i w konsekwencji zmniejszają się efekty wzrostowe tej polityki.

Reasumując zgodnie z tym modelem skuteczność polityki makroekonomicznej w pobudzaniu wzrostu jest największa, gdy równocześnie stosujemy politykę aktywną fiskalną i ekspansywną pieniężną.

Rys.10.

Natomiast, kiedy stosowana jest restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna te efekty wyglądają tak jak na rysunku – następuje hamowanie produkcji (PKB) i wzrost stopy %,

Rys.11

Natomiast restrykcyjna polityka fiskalna, czyli pasywna, czyli też spadek PKB , ale dodatkowo zmniejszenie (spadek) stopy %.

Rys.12.

Stanowisko keynesistów i monetarystów co do skuteczności obu polityk i położenia krzywych

Keynesiści uważają, że bardziej skuteczna na wzrost w oddziaływaniu jest polityka fiskalna, niż polityka pieniężna, dlatego że:

1. LM jest dość płaska

2. Natomiast IS jest stosunkowo stroma

Rys. 13 i Rys. 14. Aktywna polityka fiskalna i ekspansywna polityka pieniężna

Natomiast wg monetarystów odwrotnie, bardziej skuteczna jest polityka pieniężna od fiskalnej, bo uważają oni, że bardziej stroma jest krzywa LM, natomiast bardziej płaska jest krzywa IS.

Rys.15.

Ad.3.

Obecnie przyjmuje się, że polityka makroekonomiczna może być nakierowana na dwa cele:

1. Na zapewnienie stabilnych warunków gospodarowania i działania mechanizmu rynkowego poprzez zachowanie równowagi w zakresie finansów publicznych – czyli nie dopuszczanie do dziury budżetowej, bilansu płatniczego z zagranicą, a także w zakresie cen na rynku wewnętrznym

2. Zapewnienia szybszego tempa wzrostu i większej ilości miejsc pracy

Jednoczesne realizowanie obu celów jest niemożliwe, bo jeden i drugi cel wymaga innej polityki. Cel 1 wymaga stosowania restrykcyjnej polityki fiskalnej i pieniężnej, a drugi cel odwrotnie ekspansywnej polityki jednej i drugiej. W konsekwencji wybór rodzajów polityki makroekonomicznej zależy od przyjętych priorytetów, co jest ważniejsze w danym momencie czy pobudzanie wzrostu czy zachowanie równowagi. Zwolennicy nurtu neoliberalnego wskazują raczej na potrzebę koncentrowania się na równowadze budżetowej itd. Natomiast zwolennicy nurtu keynesowskiego współcześni wskazują na potrzebę realizacji celów wzrostowych pobudzania wzrostu i liczby miejsc pracy. Z uwagi jednak na to, że :

1. Polityka ekspansywna polityka pieniężna oddziałuje ze znacznym opóźnieniem co najmniej półrocznym , a ponadto przyjmuje się , że efekty tej polityki pieniężnej są asymetryczne, tzn. polityka pieniężna jest bardziej skuteczna jako polityka restrykcyjna, czyli hamowania wzrostu cen niż jako polityka ekspansywna pobudzania wzrostu , wskazuje się na to, aby pobudzać wzrost poprzez politykę fiskalną i tak się dzisiaj przyjmuje. I współcześnie w większości krajów za pobudzanie wzrostu i tworzenie miejsc pracy odpowiedzialna jest polityka fiskalna i rząd. Natomiast polityka pieniężna prowadzona niezależnie od rządu jest głównie odpowiedzialna za nie dopuszczenie do wysokiej inflacji.

Z uwagi na to, że te 2 podmioty działają niezależnie może dochodzić do konfliktu. Z tych względów wskazuje się na potrzebę harmonizowania obu polityk i uzgadniania stanowisk co jest priorytetem w danym momencie czy wzrost czy utrzymanie cen w danym momencie. Wzrost zwykle oddziałuje w kierunku wzrostu stopy % i wzrostu kierunku cen.

Makroekonomia, wykład 10 17.12.2013 r.

T: Międzynarodowa wymiana i współpraca gospodarcza

1. Międzynarodowy podział pracy

2. Przesłanki wymiany międzynarodowej

3. Korzyści bezpośrednie i pośrednie z wymiany międzynarodowej

4. Czynniki kształtujące efektywność handlu międzynarodowego

5. Instrumenty polityki handlowej i ekonomicznej i skutki jej stosowania

6. Argumenty na rzecz wolnego handlu oraz protekcjonizmu

7. Zakres i formy międzynarodowej współpracy gospodarczej

Ad.1.

Tj. Specjalizacja międzynarodowa między krajami. Polega na tym, że poszczególne kraje koncentrują się na wytwarzaniu takich dóbr lub usług, co do których mają korzystne uwarunkowania. Naturalne lub technologiczne, tradycje itp. Rezygnują te kraje z wytwarzania wielu produktów, które są im niezbędne, bo mogą je kupić za granicą, w zamian za środki finansowe, uzyskane ze sprzedaży na rynkach międzynarodowych tych produktów, które się specjalizują. Tego typu specjalizacja systematycznie się pogłębia i zmienia. I o ile w przeszłości kraje się dzieliły na przemysłowe i rolnicze czy surowcowe to później w większości z nich rozwinęła się określona produkcja przemysłowa. I specjalizowały się one wytwarzaniu określonych produktów, np. samochodów. Natomiast współcześnie specjalizacja się jeszcze bardziej pogłębia i kraje się specjalizują coraz częściej w wytwarzaniu podzespołów do produktów gotowych (finalnych) i to jest tzw. kooperacja produkcyjna. Gospodarki otwarte na tego typu wymiany i specjalizacje międzynarodową nazywa się Otwartymi. Natomiast kraje dążące do samowystarczalności nazywa się Zamkniętymi. Czyli inaczej samowystarczalne - autarkia. W długich okresach występuje tendencja do otwierania się, nie mniej w krótkich okresach, napięć politycznych, wojen czy trudności płatniczych powoduje tendencję do autarkii.

Ad.2.

Są dwie podstawowe przyczyny, że państwa się otwierają

1. Czynniki obiektywne – że żaden kraj nie ma wszystkiego co jest mu niezbędne do rozwoju, nawet te duże kraje, i z konieczności muszą handlować w skali międzynarodowej

2. Czynniki ekonomiczne – wynikające z faktu, że współpraca sprzyja specjalizacji a tym samym podnoszeniu efektywności w działalności gospodarczej i te czynniki dzisiaj są decydujące w wymianie

Wyrazem tego jest tzw. import substytucyjny, tj. taki, gdy kupujemy zagranicą dobra, które są lub mogą być produkowane w kraju. Ale te zagranicą są tańsze lub lepsze. Rozróżnia się import niezbędny, który ilustruje to, czego nie mamy w kraju. Żeby można było rozwijać import tj. kupować zagranicą równie różnych rzeczy na zasadach substytucji konieczne jest rozwijanie importu , który pozwala na rozwijanie eksportu, który pozwala na zdobywanie środków dewizowych i walutowych, które są niezbędne dla opłacenia, zrównoważenia importu. I po to, żeby kraj się nie zadłużał za granicą.

Ad.3.

Korzyści bezpośrednie to zwiększenie wartości PKB , którym dysponuje dany kraj w stosunku do wartości wytworzonego na terenie danego kraju. I korzyści te wynikają z różnic cenowych między różnymi krajami. Tam, gdzie warunki są korzystne, to ceny są niższe (?) [20:00]

Eksport ziemniaków

100 tys. ------------------------------.> x dolarów

130 tys. ---------------------------- x dolarów

+ 30 tys. Import ryżu,

Natomiast pośrednie korzyści to:

1. Możliwość zwiększenia skali produkcji i wytwarzania na szersze rynki międzynarodowe i tym samym stosowania lepszych technologii, które umożliwiają obniżanie jednostkowych kosztów

2. Handel zagraniczny pozwala lepiej dostosować strukturę podaży konsumpcyjnej i inwestycyjnej do struktury popytu.

3. Możliwość koncentracji środków (kapitałowych, ludzkich) na wybranych dziedzinach i nie rozpraszania się, a w konsekwencji możliwość osiągniecia wyższego zaawansowania tych dziedzin.

4. Efekty wynikające z technologii (komputeryzacji).

Ad.4.

Na efektywność wpływają ceny po których kupujemy i sprzedajemy zagranicą i są to tzw. ceny światowej, które kształtują się na rynkach międzynarodowych. W przypadku …. Te ceny podlegają wahaniom koniunkturalnym ( w górę i w dół). W przemysłowych produktach ceny dyktują duże firmy, wiodące, które są w sytuacji tzw. przywództwa cenowego. I ceny te w długich okresach wykazują tendencję do obniżania się wraz z postępem technicznym. W handlu zagranicznym znane są ceny dumpingowe, czyli bardzo niskie, często poniżej kosztów wytwarzania, stosowane dla zdobycia nowych rynków, nowych klientów, praktycznie są to ceny niedozwolone, traktowane jako nieuczciwa konkurencja, i w sytuacji udowodnienia, że są do dumpingowe kraj, w którym stosuje się takie ceny co zagraża rodzimej produkcji mogą stosować tzw. cła antydumpingowe. Często się stwierdza, że ceny dumpingowe, po uzyskaniu zamierzonych celów,są podnoszone do efektywnego poziomu, ale nie zawsze tak musi być. Firmy niekiedy świadomie stosują strategię cenową obliczoną na wzrost skali i obniżenie kosztów.

Rys.1.

Cena
koszty

Skala produkcji

Właściwie uwarunkowania cenowe bada się przy pomocy wskaźnika TERMS OF TRADE, który właściwie może być to wskaźnik mniej lub bardziej uproszczony.

WZÓR

Terms of trade = $\frac{\text{cena}\ \text{eksportu}\ \times \ \text{wi}\text{elko}sc\ \text{eksportu}\ \times \ t_{1}}{\text{cena}\ \text{importu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{importu}\ \times \ t_{1}}\ \div \ \frac{\text{cena}\ \text{eksportu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{eksportu}\ \times \ t_{0}}{\text{cena}\ \text{importu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{importu}\ \times \ t_{0}}\ \geq 1$

2 czynnikiem jest Struktura towarowa eksportu , to znaczy opłaca się bardziej eksportować produkty wysoce przetworzone, a kupować nisko przetworzone, bo wtedy sprzedajemy naszą wiedzę, precyzję i naukę, natomiast importować to bardziej te, które są niezbędne dla rozwoju.

3 czynnik O efektywności decydują Relacje kosztów wytwarzania do uzyskiwanych cen. Te wysokie ceny zależą od jakości, nowoczesności produktu. Natomiast dla kraju mniej korzystne jest , jeżeli się konkuruje taniością , np. ze względu na tanią siłę roboczą.

4 Bardzo ważne w handlu zagranicznym jest również marketing międzynarodowy. Marketing to umiejętność dostosowania się do potrzeb przyszłych odbiorców i stosowanie odpowiednich instrumentów.

5 Protekcjonizm państwowy, polega on na stosowaniu przez poszczególne kraje polityki ochronnej w stosunku do własnych rodzimych wytwórców, np. poprzez cła importowe czy kontyngenty. Na ogół ogranicza swobodną wymianę i np. cła importowe mogą zmniejszać, hamować import i niekorzystnie wpływać na sprzedaż.

Ad.5. Instrumenty polityki międzynarodowej i skutki jej stosowania

Protekcjonizm może dotyczyć 2 rzeczy :

1. Wspierania eksportu i Chronienia krajowej produkcji przed konkurencją zewnętrzną ze strony importu i instrumenty tej polityki można ….. to głównie cła czyli opłaty stosowane przy zakupie produktów pochodzących od zagranicznych dostawców, cła mogą występować w formie kwotowej, czyli jako dopłaty do poszczególnych produktów w stosunku do ilości i są to tzw. cła specyficzne i cła adwaloren jako % narzut od wartości. Stosowanie ceł powoduje podniesienie cen importowanych na docelowym rynku sprzedaży takich rynku, a z drugiej strony oznaczają konieczność dostosowania się importerów do tych wyższych cen i tym samym obniżania cen sprzedawanych produktów co wiąże się z mniejszą opłacalnością sprzedaży na takie rynki. W rezultacie zyskują tutaj na stosowaniu ceł krajowi producenci takich lub krajowych produktów, bo zyskują ochronę przed konkurencją. Po drugie zyskuje rząd na opłatach z ceł, tracą natomiast nabywcy takich dóbr, bo muszą na ogół płacić wyższe ceny i tracą importerzy, bo muszą najczęściej obniżać ceny sprzedaży. Drugim instrumentem są kwoty importowe – tzw. kontyngenty , które podobnie jak cła mogą mieć charakter ilościowe i mogą być ustalane ilościowo, tzn. oznaczają ile szt. samochodów można rocznie importować z kraju. Mogą też być ustalane wartościowo. Skutki stosowania tych kwot są zbliżone do cła z tą jednak różnicą, że nie przysparzają rządowi dodatkowych środków finansowych tak jak cła. Natomiast powodują często wzrost cen takich produktów na rynku krajowym, bo oznaczają ograniczenie podaży w stosunku do popytu. I dają ochronę przed konkurencją zewnętrzną. Kolejnym instrumentem przepisy domieszkowe, które polegają na ustalaniu pewnego % udziału produkcji krajowej przy produkcji jakiś dóbr finalnych. Mają one na celu przeciwdziałać tworzeniu przedsiębiorstw o charakterze MONTOWNI, gdzie montuje się o fabryczne półfabrykaty. Kolejnym instrumentem są tzw. bariery biurokratyczne, które mogą polegać na różnego rodzaju przepisach ograniczenia związanych z wymogami technicznymi, ekologicznymi itd. W odniesieniu do importowanych produktów, np. że można sprowadzać wszystko oprócz tych co nie ……….. norm technicznych.

Instrumenty wspierające eksport

To przede wszystkim dopłaty eksportowe, stosowane dla krajowych eksporterów. Mogą mieć charakter dopłat specyficznych., czyli do sztuki danego produktu, albo od wartości danego produktu. Skutki ich stosowania to : wydatki rządowe - traci rząd, zyskują eksporterzy i pośrednim skutkiem jest wzrost cen na rynku krajowym takich wspieranych produktów w eksporcie. Drugim instrumentem są subsydia do kredytów eksportowych, stosowane jako zachęta dla nabywców zewnętrznych, zagranicznych danych produktów, eksportowanych z danego kraju, np………………. I dodatkowym instrumentem są zamówienia publiczne, gdzie przedsiębiorstwa publiczne lub kontrolowane przed rząd otrzymują wsparcie w sytuacji, kiedy kupują produkty pochodzenia krajowego, mimo, ze te nie są lepsze, tańsze.

Ad.6. Argumenty na rzecz wolnego handlu oraz protekcjonizmu

Zdania co do celowości stosowania tego typu polityki protekcyjnej są zróżnicowane. Są tzw. ekonomiści liberalni, którzy wskazują na argumenty na rzecz wolnego handlu i są przeciw protekcjonizmowi. Ich argumenty to :

1. Że wolny rynek międzynarodowy zwiększa efektywność globalną, bo produkuje się dobra w tych krajach, gdzie jest to najtańsze, nie zostaje zakłócona konkurencja

2. Że sprzyja to zwiększaniu skali działalności produkcji w ramach poszczególnych przedsiębiorstw, a tym samym obniżaniu kosztów jednostkowych oraz innowacyjności

Po drugie zwolennicy stosowania polityki protekcyjnej wskazują, że rynki nie są zawsze efektywne i w sytuacji, kiedy ma miejsce marnotrawstwo w jakim kraju zasobów, np. siły roboczej to celowe może być stosowanie tego typu polityki protekcyjnej. Tego typu polityka np. poprzez cła może prowadzić / wymuszać do obniżania ceny oferowanych przez sprzedawców zagranicznych tych oferowanych produktów, czyli pewne korzyści dla danego kraju. Nie mniej jednak takie oddziaływanie dotyczy głównie dużych krajów o dużych rynkach zbytu, gdzie eksporter nie chcąc utracić takich rynków zbytu jest zmuszony do obniżania cen. Związku z tym dodatkowo wskazuje się, że istnieje pewna optymalna ……….. stawka celna, która może - te cła mogą …………………………………………..

W praktyce od dziesiątków lat istnieje tendencja do liberalizacji handlu międzynarodowego, związana jest z działalnością organizacji GATT, czyli układu ogólnego w sprawie handlu i taryf celnych i najbardziej znana runda urugwajska tej organizacji z przełomu lat 80-tych i 90-tych i doprowadziła do zobowiązania wielu krajów do obniżania ………………. I polityki protekcyjnej. W ramach tej rundy WTO – Światową organizacją handlu, która kontynuuje tą ……………………….. i egzekwuje …………………………….. Stany Zjednoczone uchodzą za kraj, który …………………… Tendencje do liberalizacji w stosunkach międzynarodowych mogą przyjmować również formę takich preferencyjnych porozumień handlowych. I zalicza się do nich tzw. tworzone strefy wolnego handlu i po drugie ugrupowania integracyjne, np. unie celne. Różnica między tymi dwoma formami polega na tym, że ……………………… Ciekawy przykład w tym zakresie stanowią kraje wschodnio-azjatyckie, które dokonały spektakularnego ……………… Stosowały specyficzną politykę protekcyjną polegającą na promowaniu własnego transportu, w tym często stosowania polityki sektorowej przemysłowej, czyli wspierania pewnych przemysłów, a jednocześnie tworzyły bariery ochronne przez importem.

Ad.7. Zakres i formy międzynarodowej współpracy gospodarczej

Międzynarodowa współpraca gospodarcza obejmuje:

1. Tradycyjną sferę wymiany, tj. handel zagraniczny dóbr i usług

2. Oraz przepływy czynników produkcji, tj. kapitałów, siły roboczej i myśli technicznej

W sferze tradycyjnej wymiany, m.in. w wyniku postępującej liberalizacji ma miejsce:

- szybki wzrost eksportu w wielkości PKB poszczególnych krajów i internacjonalizacja produkcji

- wzrost znaczenia tzw. kooperacji (współpracy) produkcyjnej ponadto

- wzrasta znaczenie międzynarodowej wymiany usług

Wykres 1 – Eksport na 1 mieszkańca w dol. W USA w 2010 r.

1. Belgia

2. D

3. Luksemburg

Wykr. 2 - Udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w eksporcie , ogółem w %, 20007, 2008, 2009 r.- Polska na 21 miejscu, Pierwsza jest Malta, drugi Luksemburg, trzecie Węgry

Wykres 4. Kierunki geograficzne handlu zagranicznego Polski

Kierunki importu Kierunki eksportu

Niemcy Niemcy

Rosja Francja

Przepływy czynników produkcji odgrywają coraz większą rolę w skali międzynarodowej. Jeśli chodzi o przepływ kapitału to może dokonywać się w 3 formach:

1. Lokat pożyczkowych i depozytowych – że kraje między sobą

2. W formie lokat portfelowych – ma on miejsce, kiedy zagraniczne podmioty kupują udziały czy akcje firm, ale w ilości, która nie daje możliwości kontroli nad tymi firmami, najczęściej są to zakupy akcji na rynku kapitałowym w celach spekulacyjnych lub w celu dywidendy, często ten kapitał nazywa się spekulacyjnym, bo …………………………

3. Tzw. bezpośrednie inwestycje zagraniczne (biz) –polegające na tym, że podmioty z za granicy kupują w danym kraju udziały czy akcje już istniejących przedsiębiorstw i to w takiej ilości, która umożliwia kontrolę nad tymi firmami ( formalnie przyjmuje się 10%n tych akcji, udziałów) lub też na budowaniu od podstaw nowych firm ……. Te ostatnie inwestycje nazywa się inwestycje …GREEN FIELD - ZIELONE POLA, inwestycje budowane od podstaw. Znaczenie tych ostatnich …… szczególnie istotny wpływ na gospodarkę danego kraju i zmniejszenie bezrobocia mają inwestycje te od postaw ………………………………………. Natomiast te inwestycje polegające na przejmowaniu już istniejących firm ………………………………. Często wiązało się ze …… Zjawisko przepływów kapitałowych znane jest od wieków, jednak szczególnie się nasiliło w drugiej połowie XX w. i przyjęło niespotykaną wcześniej skalę co jest również efektem liberalizacji w tym zakresie.

Istotnym elementem …….. są przepływy siły roboczej. Może mieć charakter przepływu okresowego – inaczej zarobkowego, czyli kiedy ludzie wyjeżdżają okresowo w celu zarabiania, lub przepływ osiedleńczy na stałe. Najczęściej przepływ osiedleńczy dotyczy …….. np. hydraulik. Niemniej jednak coraz częściej zjawisko to dotyczy ludzi o wyższych kwalifikacjach, a nawet bardzo wysokich. I znane jest zjawisko DRENAŻU MÓZGU. Polegające na tym, że kraje najbogatsze poprzez oferowanie wysokich plac mogą pozyskiwać najbardziej utalentowanych ludzi. Podstawowym skutkiem przepływu sily roboczej jest zmniejszanie różnic płacowych między krajami, bo w krajach do których napływa siła robocza emigranci ………………………………………………….. Natomiast w krajach, gdzie odpływa siła robocza ………

Przepływy technologii, technik – mogą mieć formę przepływów maszyn i urządzeń, czyli mogą dokonywać się ……. – tzw. formie uprzedmiotowionej i tzw. formie czystej. W tej drugiej jest to tzw. zakup licencji. Są 3 rodzaje licencji.

1. Licencje patentowe, gdzie kupuje się prawo do korzystania przez jakiś okres zopatentowanego wynalazku, pomysłu, technologii, wzoru

2. Licencje typu know-how, „wiedzieć jak”, gdzie kupuje się prawo do przeszkolenia wiedzy nieopatentowanej, ………, umiejętności, itp.

3. Licencje mieszane, gdzie wykupuje się patent, ale jednocześnie know-how