Dopełnienie jest składnikiem podrzędnym zdania. Najczęściej uzupełnia i rozwija treść czasownika, oznacza przedmiot, którego dotyczy czynność określona czasownikiem. Dopełnienie odpowiada na pytania przypadków zależnych, tzn. różnych od mianownika i wołacza.

Dopełnienie najczęściej wyrażone jest:

• rzeczownikiem (Kasia kupiła nową sukienkę)

• zaimkiem rzeczownym (Kogo spotkałeś?)

Czasami dopełnienie może być wyrażone:

• przymiotnikiem (Ustąp starszemu.)

• wyrażeniem przyimkowym (Ania oczekuje na wyniki z egzaminu.)

• imiesłowem przymiotnikowym czynnym lub biernym (Piszącym egzamin udostępniono słowniki.)

• liczebnikiem (Dostałam pięć z geografii.)

• bezokolicznikiem (Asia musi wracać do domu.)

W niektórych przypadkach dopełnienie może uzupełniać przymiotnik, przysłówek lub orzecznik oznaczające czynność lub stan.

Np.:

On jest podobny do ojca.

Zachowałeś się tak jak należało.

Zdanie może być zbudowane bez dopełnienia, może występować w nim tylko jedno dopełnienie, ale może zdarzyć się i tak, że w jednym zdaniu będziemy mieli dwa, lub więcej dopełnień.

W języku polskim możemy rozróżnić dwa typy dopełnienia: bliższe i dalsze. Pojęcia te są związane z zabiegiem przekształcania zdań z orzeczeniem w stronie czynnej, na zdania z orzeczeniem w stronie biernej. Aby takie przekształcenie było możliwe, rolę podmiotu w nowym zdaniu musi przejąć jedno z dopełnień. Właśnie dopełnienie, które przy przekształceniu zdania z orzeczeniem w stronie czynnej na zdanie z orzeczeniem w stronie biernej stanie się podmiotem, nazwiemy - dopełnieniem bliższym.

Natomiast dopełnienie, które nie poddaje się podobnemu przekształceniu nazwiemy - dopełnieniem dalszym.

Np.:

Hania (podmiot) maluje obraz (dopełnienie bliższe) farbami (dopełnienie dalsze).

Obraz (podmiot) jest malowany przez Hanię (dopełnienie bliższe) farbami (dopełnienie dalsze).

Dopełnienie bliższe jest zwykle wyrażone przy pomocy rzeczownikiem w bierniku, rzadziej w narzędniku lub dopełniaczu.

Dopełnienie dalsze występuje we wszystkich przypadkach zależnych, bez przyimka lub z nim.

Dopełnienie bliższe - dopełnienie stojące na pierwszej pozycji przy czasowniku, od którego można utworzyć stronę bierną.

 

Dopełnienie dalsze - to dopełnienie, przy którego użyciu nie można przekształcić zdania ze strony czynnej na stronę bierną, tak aby dotychczasowe dopełnienie przejęło rolę podmiotu.