PSYCHOLOGIA

Semestr I

Psychologia – jest nauką empiryczną zajmującą się badaniem mechanizmów i praw zajmujących się zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniem człowieka. Psychologia posługuje się metodami naukowymi i sposobami dochodzenia do twierdzeń uzasadnianych i sprawdzonych. Jest wiedzą naukową w sensie wiedzą racjonalną, że różni się tym od irracjonalnej, że spełnia 2 ważne kryteria:

• intersubiektywna komunikatywność, czyli rezultaty badań muszą być zrozumiałe nie tylko dla twórcy ale i dla każdego innego specjalisty

• intersubiektywna sprawiedliwość – efekt pracy badawczej musi być poddany kontroli rozumowej, nie można się odwoływać do intuicji czy mistycyzmu. Rezultaty muszą być tak przetworzone, żeby każdy badacz mógł powtórzyć te badanie, w granicy błędu wyniki.

Psychologia przyjmuje założenia co do natury świata:

• w naturze panuje zasadniczy porządek i można go wykryć, istnieje systematyczny układ zależności

• determinizm – rozumiany jako założenie, że zdarzenia mają przyczynę i zrozumienie tych przyczyn powoduje przewidzenie przyszłych zdarzeń

• zajmuje się wiedzą empiryczną, czyli informacje które można uzyskać za pomocą obserwacji i zakomunikować w sposób niezależny

Cele psychologii:

• opisywanie

• wyjaśnienie

• przewidywanie

• sterowanie

Opisywanie – wymaga obiektywnej obserwacji, zbierania danych i opisów lub pomiaru obserwowanego zjawiska. Ważne jest odróżnienie tego co się obserwuje, od tego co się wnioskuje.

Wyjaśnianie (Co? I jak?) - celem jest tworzenie modelu (struktury teoretycznej) i teorii (sformułowanie zależności między zbiorem założeń, zasad, wniosków i obserwacji)

Przewidywanie – przewidujemy występowanie i, lub następstwa danego zachowania.

Sterowanie – próba na przebieg zjawiska.

Koncepcję psychologiczną wprowadził Józef Kozielewski, jest ona jawną lub ukrytą ideą propagowaną przez dany nurt teoretyczny. Dotyczy kilku kwestii:

• kim jest człowiek

• jaki on jest

• podstawowe mechanizmy działania

Musi odpowiedzieć na pytania czy człowiek jest wolny.

Koncepcja psychologiczna jest zbiorem założeń apriorii, czyli przyjętych na temat tego co w ludziach uniwersalne i ponadczasowe, np. dlaczego ludzie zachowują się tak, a nie inaczej.

Psychologia naukowa – to zbiór twierdzeń, które dotyczą regularności i zależności, zawierają opisy faktów i stanowią podstawę, do przewidywania nowych zjawisk.

Psychologia potoczna – stanowi mniej lub bardziej powszechne społeczne przekonanie dotyczące ludzkiej natury. Mówi się, że jest to psychologia precedensu.

Psychologia naukowa	Psychologia potoczna
Kładzie nacisk na zależności przyczynowe	Nastawienie indentemistyczne (brak logicznego związku przyczynowo skutecznego)
Dąży do ścisłego	Koncentruje się na intuicji i przeżyciu
Skutki mogą być wynikiem wieku przyczyn działających w interakcji	Dla wyjaśnienia skutku wystarczy jedna przyczyna
Oceny dotyczą prawdziwości twierdzeń, a nie wartości faktów	Koncentruje się na wartościowaniu
Jasność przyjmowanych dążeń	Brak jasności założeń

Wszystkie koncepcje muszą się odwoływać do zbioru założeń:

• pod pewnym względem wszyscy ludzie są do siebie podobni, umożliwia to generalizację twierdzeń, że każdy człowiek ma

• każdy człowiek dysponuje stałym zbiorem pewnych właściwości, umożliwia to

• istnieją dające się wyodrębnić czynniki zewnętrzne (kultura, społeczeństwo), które w sposób stały i powierzchowny wpływają na kształt zachowania

• człowiek jest elementem większej całości i regulacja jego zachowania dokonuje się w interakcji.

Zygmunt Freud (1856 – 1939). Opublikował „Studia nad histerią”. Wypracował metodę wolnych skojarzeń. Po zajęciu Austrii przez II Rzeszę przeniósł się do Londynu. Zmagał się z nowotworem żuchwy. W 1932r. w Berlinie spalili wszystkie książki Freuda. Zmarł po użyciu morfiny.

Klasyczna psychoanaliza przyjmuję warstwową i strukturalną budowę aparatu psychicznego. Aparat składa się z 3 fundamentalnych struktur. Jest to Id, Ego i Super ego.

Id – stanowi zbiór sił popędowych o dużym zapasie energii, który ukierunkowuje zachowanie się jednostki. Jest warstwą nieuświadomionych, irracjonalnych, które dążą do natychmiastowego zaspokojenia przyjemności. Nie odróżnia rzeczywistości obiektu od subiektywnej. W id pojawiają się pierwotne popędy, które powodują stan przykrego napięcia. Likwidacja napięcia jest odczuwalna jako przyjemność.

Psychoanaliza wyróżnia:

• popęd życia, którego najważniejszym celem jest popęd seksualny (eros)

• popęd śmierci (thanatos) – pobudza do zaspokojenia w potrzebach agresywnych, działaniach destrukcyjnych prowadzących do autoagresji.

Siłę popędom nadaje libido. Jest to energia psychoanalityczna związana z szeroko rozumianym popędem seksualnym, której źródłem są procesy metaboliczne. Jest magazynem enegrii, któa rozkłada się na ego i super ego.

Ego – pełni funkcję koordynatora kontaktu z rzeczywistością. Jest strukturą pośredniczącą między id, wymaganiami rzeczywistości, a nakazami superego. Odróżnia świat realny od świata fantazji. Pełni funkcję kontrolną i decydującą.

Superego – analizowanie reguły postępowania i normy moralne. Reprezentuje ideał a nie rzeczywistość (podobnie id funkcjonuje irracjolanie).

Superego razem z ego kontroluje id (ego zaspokaja id zgodnie z zasadami rzeczywistości; Superego hamuje).

Superego składa się z 2 podsystemów:

• znajduje się tu nasze sumienie (czego nie powinnam/em robić, społeczne zakazy). Sumienie powstaje w wyniku karania

• ego idealne – jaka powinnam/em być. Powstaje w wyniku nagradzania. Reprezentuje pewien ideał a nie rzeczywistość.

Postępowanie człowieka jest wypadkową sił id i superego regulowanych przez ego. W wypadku zbyt silnego, zagrażającego dla ego nacisku id i superego, a świata zewnętrznego uruchomione zostają mechanizmy obronne.

Mechanizmy – są to reakcje, których celem jest utrzymanie poczucia adekwatności. Działają na poziomie nieświadomości, np. wyparcie i represja.

Wyparcie – usunięcie ze świadomości uczuć, myśli, które przywołują bolesne wspomnienia lub inny sposób zagrażają jednostce wywołują poczucie winy. Zachodzi wtedy gdy zaspokojenie popędu (związane z przyjemnościami) może spowodować duże przykrości. Wyparte myśli istnieją nadal, jednak nie są dostateczne, świadomości.

Projekcja – przypisywanie innym własnych poglądów, cech, najczęściej negatywnych. Przyczyną jest dostępność poglądów.

Racjonalizacja – polega na takim inteligentnym opracowaniu przykrości alby zachować dobre mniemanie o sobie, unikać lęku i . tzw kwaśne winogrona, gdzie deprecjonuje się wartości docenione, których nie możemy osiągnąć. Słodkie cytryny, gdzie podnosi się wartość tego co się posiada zafałszowując ten obiektywny.

/\

/ \ świadomość

/__ \

/ \

/ \ podświadomość

/_____ \

/ \

/ \ nieświadomość

/________ \

Świadomość – to czego doświadczamy.

Podświadomość – poza bezpośrednią świadomością, ale możliwe do przyjmowania.

Nieświadomość – miejsce wypartych, bolesnych wspomnień, które są niedostępne świadomości i jedyną furtką jest psychoanaliza bądź hipnoza.

Podstawowe założenia psychologii analitycznej:

• doniosła rola w celach życiowych

• rola konfliktów intra psychicznych

• kompleks Edypa

• centralne miejsce w rozwoju osobowości przypisywała popędowi psychicznemu

Mechanizmy obronne:

• zaprzeczenie – udawanie, że dana sytuacja nie ma miejsca

• reakcja upozorowana – wyrażanie uczuć lub zachowań tak, by inni nie mogli tego dostrzec

• izolacja – tłumienie uczuć od myśli

• anulowanie – anulowanie czynu, myśli, które są nie do zniesienia

• introjekcja – świadome lub nieświadome przejęcie, zapamiętanie cech innych ludzi w celu uniknięcia kary

Behawioryzm – analiza własnych przeżyć. Początki:

• Iwan Pawłow – fizjolog

• John Watson – psycholog

• Skinner – psycholog

• Jerzy Konarski – neurofizjolog

Badania Pawłowa:

• odruchy warunkowe - ważne warunki, bodźce i reakcje

• badania nad warunkowaniem klasycznym

Badania Watsona:

• obiektywizm naukowy wymaga, aby obiekt badań uczyni to, co mierzalne

• należy zbudować psychologię, której obiektem przedmiotu będzie zachowanie

• relację uruchamia popęd, podtrzymującą natomiast wzmocnienie

Badania Skinnera:

• zachowywanie człowieka jest odwzorowaniem struktury identyfikacyjnej środowiska

• środowisko jest aktywne, człowiek jest reaktywny

• podstawową rolę w kształtowaniu zachowania mają wzmocnienia, szereg wzmocnień pozytywnych

• wielokrotne powtarzanie zachowań skutecznych prowadzi do ukształtowania nawyku

• moralność, godność, wolność to cechy sytuacyjne a nie człowieka

Behawioryzm:

• rozwój ujmuje się jako proces przystosowania jednostki do środowiska

• przystosowanie człowieka do środowiska polega na tworzeniu się nowych nawyków, utrwalaniu już istniejących i wygaszaniu nawyków nieadaptacyjnych

• zachowanie człowieka zależy od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego

• struktura zachowań staje się kopią struktury środowiska

• środowisko to konfiguracja bodźców, a człowiek jest układem zewnętrznie sterownym

Aby powstał nawyk konieczne jest wystąpienie wzmocnienia. Reakcje wzmocnienia utrwalają się tworząc nawyk.

WYMAGANIE ŚRODOWISKA (BODZIEC)

↓

ODPOWIEDŹ ORGANIZMU (REAKCJA)

↓

WZMOCNIENIE

↓

NAWYK

Rodzaje uczenia się:

• warunkowanie klasyczne

• warunkowanie instrumentalne

• modelowanie

Warunkowanie klasyczne – początkowo neutralny bodziec warunkowy, poprzez ciągłe występowanie w parze z bodźcem bezwarunkowym, osiąga zdolność wzmocnienia reakcji, która występowała tylko na bodziec bezwarunkowy.

Sb → Rb

Sw → Rw

Faza 1	Faza 2	Faza 3
Bodziec bezwarunkowy	Bodziec bezwar Bodziec war	Bodziec warunkowy
Nagły hałas ↓ Reakcja bezwarunkowa	Nagły hałas Płacz \ / \ / Reakcja bezwarunkowa	Szczur ↓ Reakcja
Strach	Strach	Strach

Warunkowanie klasyczne:

• odruchy bezwarunkowe, przeważnie wrodzone, proste lub złożone reakcje wywołane przez określone bodźce

• reakcja bezwarunkowa występuje bez uczenia się w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie

• są wywołane przez zdarzenie rodzaju

• są automatycznie niewyuczone i zmieniają czasowość organizmu w ten sposób, aby ułatwić jego przystosowanie się do środowiska

• żaden z bodźców nie jest pod kontrolą organizmu

Reakcja warunkowa może wytworzyć się i utrwalić tylko wtedy, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

• styczność w czasie bodźca warunkowego i bodźca bezwarunkowego. Bodziec warunkowy zwykle wyprzedza nieco bodziec bezwarunkowy. Optymalny czas wynosi tu ok. 0,5 s

• powtarzanie sytuacji w której występują oba bodźce. Nieraz dla utworzenia się odruchu.

Generowanie bodźca – we wczesnym stadium wytwarzania reakcji warunkowej, wiele bodźców podobnych do właściwego bodźca warunkowego będzie wywoływać tę reakcję.

Różnicowanie – chociaż początkowo może być użyteczna dla organizmu, reagowanie na wszystkie bodźce, które potencjalnie mogą mieć wartość sygnałową musi on nauczyć się rozróżniać bodźce istotne i nieistotne oraz hamować swoją reakcję na wszystkie bodźce nie związane z bezwartościowym zdarzeniem bodźców.

Wygaszanie – związki pomiędzy zdarzeniem w środowisku zmieniają się więc ważne jest również, aby związki wytworzone poprzez warunek nie były niezmienne. Gdy bodziec warunkowy nie sygnalizuje już ani korzyści dalszego reagowania nań byłoby niefunkcjonalne. Mówi się, że reakcja została wygaszona.

Warunkowanie instruktywne

W toku warunkowania instrumentalnego organizm uczy się tego, że osiągnięcie bodźca bezwarunkowego jest możliwe dopiero po wykonaniu pewnej określonej reakcji, niezależnej od reakcji niezależnej od reakcji bezwarunkowej.

4 podstawowe reakcje reakcji:

• wzmocnienie pozytywne – czyli każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie prawdopodobieństwo powtórzenia się tego zachowania w przyszłości

• kara – każda konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia się się tego zachowania zachowania w podobnych warunkach

• wzmocnienie negatywne – wywołane reakcji, która pozwala uniknąć przykrych awersyjnych konsekwencji reakcji powtórzenia reakcji w przyszłości

• pomijanie – kiedy po wystąpieniu zachowania nie pojawia się konsekwencja, która wystąpiłaby w wypadku powstrzymania się od wykonanej reakcji i gdy obserwujemy częściowy spadek wykonania zachowania będącego elementem tej zależności.

Edward Thorndike – prawo efektu.

Zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z tą sytuacją i jeżeli w przyszłości ta sytuacja się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo iż powtórzone zostanie takie zachowanie. Jeżeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoła dyskomfort, to spada prawdopodobieństwo powtórzenia tego zachowania w podobnych sytuacjach w przyszłości.

Niepożądane reakcje należy karać.

Ludzi karać się nie powinno.

Najskuteczniejszą metodą wychowania jest największa nagroda i najmniejsza kara.

Kary z reguły nie eliminują zachowań tylko je tłumią i zachamowują na pewien okres.

Emocjonalny	Behawioralny	Poznawczy

↓

Postawa

Jak karać, kiedy karać musimy?

• bezpośrednio po karanej reakcji

• zawsze musi istnieć reakcja alternatywna

• trzeba określić jaka reakcja jest karana, dlaczego oraz jakie inne reakcje był możliwe

• bodziec karzący powinien być silny na najwyższym rozsądnym poziomie

• należy unikać długotrwałej kary

• osoba karząca nie powinna dostarczać pozytywnego wzmocnienia w związku z karą

• należy osłabić motywację do wykonywania karanej reakcji

• w żadnej okoliczności karzący nie powinien na podstawie karanej reakcji dokonywać uogólnień dotyczących cech charakteru.

Proces karania, jest jednocześnie procesem uczenia się.

Kary fizyczne i społeczne wywołują liczne skutki uboczne:

• generalizacja hamowania

• zaburzenia emocjonalne

• unikanie źródeł karania

• proces karania dostarcza jednocześnie negatywnych wzorców uczenia się

Modelowanie – to uczenie się polegające na obserwacji i naśladowaniu innych osób. Jest to powszechny mechanizm uczenia się zachowania.

W wychowaniu dziecka powinien być kładziony większy nacisk na manipulowanie środowiska wychowanka a nie samym wychowankiem. Chcąc wpłynąć na zachowanie jednostki trzeba poznać czynniki tkwiące w środowisku odpowiedzialne za powstanie i utrzymanie się danego nawyku, ponieważ dopiero skuteczne wyeliminowanie lub neutralizacja wzmocnień podtrzymywanych danych tworzy warunki dla kształtowania nawyku alternatywnego.

Psychologia poznawcza:

• początek sympozjum grupy roboczej na temat teorii informatycznej

• Urlic Neisser (1967) „Cognitive psychology” - psychologia, jako nauka o mechanizmach funkcjonowaniu umysłu

• Kurt Lewin (badał również style kierunkowania grup zachowywania jest funkcjonowaniem stanu osoby otoczenia w danym czasie)

• Leon Festinger (dysonans poznawczy)

• Gregory Kelly (teoria konstruktów osobistych)

Jednostka jest samodzielnym podmiotem, który:

• przyjmuje postawę badawczą wobec rzeczywistości

• przechowuje i interpretuje informacje

• podaje im wartość

• spostrzega rzeczywistość, zapamiętuje informacje, myśli analityczne i twórcze

• podejmuje działania celowe

Koncepcja poznawcza:

• człowiek jest układem aktywnym – poszukuje informacji, gromadzi doświadczenia i wbudowuje je w system poznawczy

Formułuje hipotezy → Gromadzi informacje → Potwierdza lub odrzuca

Doświadczenie:

• zgromadzone doświadczenia podlegają procesom integrowania i uogólniania

• pozwalają rozumieć siebie i otoczenie

• umożliwiają przewidywanie i planowanie

• dzięki nim rozumiemy zachowanie własne i innych

• to nie tylko odwzorowanie rzeczywistości

• systematyzowanie doświadczeń podlega przekształceniom, projekty, wizje, cele i ideały

Zachowanie:

• nie może być wystarczająco wyjaśnione w terminach zewnętrznych przejawów lecz wymaga wyjaśnień na poziomie reprezentacji umysłowych

• aby móc zrozumieć i przewidywać zachowania człowieka w danej sytuacji musimy zrozumieć w jaki sposób obierają i przetwarzają informacje

• indywidualny sposób pojmowania rzeczywistości odpowiada za to, że za tym samym zachowaniem może stać zupełnie inne pojmowanie świata

• działania mają charakter racjonalny

• zachowanie człowieka zależy od informacji jakie odbiera ina zgromadzone w pamięci

Emocje:

• nie są automatyczną odpowiedzią na bodziec ale próbą ustosunkowania się bazującą na rozumieniu tego co dzieje się w człowieku i w otoczeniu

Źródłem zmian w człowieku jest uczenie się, czyli restrukturyzacja doświadczeń.

Sterowanie poznawcze:

• żaden człowiek nie jest do końca autonomiczny

• jego zachowania są sterowane przez informacje przechodzące ze środowiska i zakodowane uprzednio w jego pamięci

bodziec reakcja

\ /

\ /

PROCESY POŚREDNICZĄCE

/ / / \ \

/ / / \ \

percepcja / myślenie \ pamięć

/ \

rozwiązywanie procesy

problemów językowe

Sterowanie poznawcze

↓ ↓

Sterowanie zewnętrzne 1) informacje ze środowiska 2) przepisy 3) komunikaty 4) treści nauczania	Sterowanie wewnętrzne 1) struktury poznawcze, czyli system informuje o świecie zewnętrznym o własnej osobie 2) ocena świata 3) system wartości 4) wiem, kim jestem

Mechanizm działania

↓ ↓

Działania człowieka możliwe są 1) sformułowanie oczekiwań – co może się zdarzyć? dzięki procedurom orientacyjnymi: 2) ocena wartości wyników - parcepcji 3) program działania – jak to zrobić? - tworzeniu wyobrażeń - myśleniu - rozwiązywaniu problemów

Człowiek postępuje tak by osiągnąć cel, który dla niego ma określoną wartość. Jest to tzw. WARTOŚĆ SUBIEKTYWNA. Decydują o niej osobowość oraz mądrość obiegowa.

Struktury poznawcze:

• system informacji wewnętrznych utrwalonych w pamięci

• znajdują się w nich:

- sądy o środowisku naturalnym – znajomość elementarnych praw fizyki, zasad ewolucji organizmów żywych

- wiedza o kulturze, mniej lub bardziej uporządkowane dane o sztuce, obyczajach, mitach sprawach metafizycznych

- samowiedza lub struktura „ja” - wiedza o sobie, sądy o swoim charakterze, intelekcie, możliwościach fizycznych

Model ABC:

- activing events

A - wydarzenia aktywizujące – przeciwności

- belfis

B - przekonania

- konsequences

C - konsekwencje

Racjonalne przekonania:

• przyczyniają się do przetrwania i szczęścia

• z dużym prawdopodobieństwem znajdują potwierdzenie w środowisku jednostki

• są wyrażane w formie życzeń i preferencji

Irracjonalne przekonania:

• małe prawdopodobieństwo empirycznego ich potwierdzenia w życiu

• doświadcza się ich w postaci żądań oraz przymusów, rozsądków

Koncepcja humanistyczna:

• Carl Rogers – psycholog kliniczny z ludźmi z problemami emocjonalnymi. Ludzie są w istocie dobrzy, podstawową potrzebą człowieka jest potrzeba uznania: ludzie rodzą się z potrzebą rozwoju

• Abraham Maslow – studiowanie ludzi ułomnych, niedojrzałych i niezdrowych doprowadzić może do ułomnej

• Człowiek z natury dąży do rozwoju i ma potrzebę uczenia się i jedynie trudne warunki powodują, że jest w stanie zrezygnować z zaspokajania tej potrzeby.

• Człowiek – jest podmiotem autonomii, który obserwuje, przewiduje, planuje i wnioskuje

• Najważniejsze jest badanie aktualnego doświadczenia, stosuje się różne odmiany opisu fenomenologicznego, a także introspekcyjnego.

Założenia:

• człowiek jest całością nierozdzielną, której nie można sprowadzić do pojedynczych elementów tj. reakcje, emocje, potrzeby

• podstawowe składniki tworzą tworzą spójny system zwany osobą

• ludzie wchodzą w związki z innymi osobami i ma to znaczenie dla realizacji potrzeb podstawowych

• świadomość jest podstawowym składnikiem ludzkiego istnienia, ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość

• człowiek dysponuje wyborem

• podstawową skłonnością natury ludzkiej jest dążenie do samorealizacji. Jej przejawem może być miłość, twórczość, altruistyczne zachowanie, rozwój własnego „ja”

• właściwości natury człowieka jest rozwój, który uwarunkowany jest przez czynniki zewnętrzne znajdujące się w człowieku, a nie poza nim

Teoria potrzeb Maslowa

Potrzeby

wyższego

rzędu

↑

│ /\

│ / \

│ / \

│ / \

│ / \

│ / \

│ /potrze- \ rozwój osobisty, kreatywność, osiągnięcie pełni

│ / by \ możliwości

│ / \

│ / samorea- \

│ / lizacji \

│ / \

│ ─────────

│ / \

│ / potrzeba uznania \ uznanie, status, samoakceptacja

│ / \

│ ────────────

│ / \

│ / potrzeby specjalne \ akceptacja, poczucie wspólnoty

│ / \

│ ───────────────

│ / \

│ / potrzeba bezpieczeństwa \ ochrona, wolność od strachu, stabilizacja

│ / \

│ ──────────────────

│ / \

│ / potrzeby fizjologiczne \ przetrwanie, żywność, schronienie

│ / \

│ ─────────────────────

│

↓

Potrzeby

podstawowe

Teoria potrzeb Maslowa:

1) mechanizmem sterującym ludzkim zachowaniem są potrzeby

2) realizacja potrzeb jest stopniowa

3) potrzeby niedoboru są wrodzone, a ich zaspokojenie rozwija poczucie zaufania i siłę

4) potrzeby wzrostu działają wg. Zasady maksymalizacji i gwarantują zdrowie

Teoria samoaktualizacji Maslowa:

Samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się tym, kim jest: dążenie do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego przeznaczenia lub powołania.

Człowiek samoaktualizujący ma być: spontaniczny, z dystansem do siebie, w bliskich związkach z innymi, z poczuciem humoru.

Carl Rogers – terapie skoncentrowane na kliencie:

1) człowiek posiada wrodzona zdolność do zdrowego rozwoju

2) podstawową wrodzoną tendencją jest dążenie do urzeczywistniania

3) wartościowanie organizmiczne – organizm posiada wrodzoną tendencję do rozpoznawania tego, co dla niego dobre i złe

4) obraz ja – tworzy się z doświadczeń dotyczących własnej osoby

5) ja realne i ja idealne – spójność między nimi jest podstawą samoakceptacji i przystosowania

Zadania wychowania humanistycznego:

1) dążenie do integracji osobowości (zgodność myśli i działań)

2) rozwój autonomiczny jednostki

3) kształtowanie podstaw ALLOCENTRYCZNYCH (koncentrowanie uwagi na innych)

4) rozszerzanie świadomości (zdolność do refleksji nad życiem)

5) formułowanie tożsamości (poszukiwanie odpowiedzi na pytanie „kim jestem?”

Układ nerwowy:

Mózg kierując pracą organizmu, koordynuje dwa układy: nerwowy i dokrewny

Neuron:

1) podstawowa jednostka budująca układ nerwowy

2) jest komórka wyspecjalizowaną w odbieraniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji

3) - robi to z prędkością 100 m/s

4) większe neurony posiadają rozgałęzienia nazywane aksonami i dendrytami, mogą one zmieniać swój kształt pod wpływem doświadczenia, czasu, środowiska chemicznego

Rodzaje neuronów:

W zależności od ich lokalizacji i funkcji:

1) czuciowe (aferentne) – przenoszą informacje z organów zmysłowych (receptorów) do mózgu

2) ruchowe (eferentne) - przenoszą informacje z mógzgu i rdzenia kręgowego do mięśni, organów, gruczołów

3) pośredniczące (interneurony) stanowią większość, przekazują informacje z neuronów czuciowych od innych interneuronów i do neuronów czuciowych

Schemat budowy neuronu:

Działanie neuronu

Ciało komórki integruje docierające do niej informacje	Pobudzanie >hamowanie neuron wytwarza własną informację, którą przesyła długim transmitującym sygnał włóknem - aksonem	Pobudzenie osiąga poziom krytyczny uruchamiany jest

↓

W stanie spoczynku jony w aksonie naładowywane są ujemnie – potencjał spoczynkowy	Kiedy ciało komórki zostanie pobudzone pojawia się potencjał czynnościowy, który zmienia chwilowo ładunek jonu i wywołuje	Impuls elektryczny

↓

Pęcherzyki zawierające neuroprzekaźniki pękają i uwalniają neuroprzekaźniki do szczeliny synaptycznej	Sygnał płynie od ciała komórkowego do zakończenia aksonu

Potencjał czynnościowy

Zmiana potencjału błony neuronu podlegająca prawu „wszystko, albo nic”

Wywołuje go raptowny napływ jonów sodu do wnętrza neuronu, po którym następuje wypływ jonów potasu na zewnątrz neuronu

Działania neuroprzekaźników:

1) pobudzanie innych neuronów – wywołuje ich wyładowań

2) hamowanie działania neuronów – zapobieganie ich wyładowaniom

3) biorą udział w różnych procesach – od skurczu mięśni do reakcji emocjonalnych

4) nadmiar lub niedobór neuroprzekaźników powiązany jest z różnymi chorobami psychicznymi

Neuroprzekaźniki:

Neuroprzekaźnik	Funkcja	Problemy wynikające z braku równowagi	Substancje modyfikujące działanie neuroprzekaźnika
Dopamina	Używany w obrębie mózgowych. Wywołuje przyjemność i odczucia nagrody. Używany przez aun kontrolne ruchów dowolnych	Schizofrenia, choroba Parkinsona	Kokaina, amfetamina, metaamfetamina, alkohol
Seratonina	Reguluje sen i marzenia senne, nastrój, ból, apetyt, agresję i zachowania seksualne	Depresja, niektóre zaburzenia lekowe, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne	Prozac Halucynogenny (LSD)
Noradrenalina	Używana przez układ autonomiczny i przez nerwowy w mózgu, kontroluje rytm serca, sen, stres, reakcje seksualne, czujność i apetyt	Wysokie ciśnienie krwi, depresja	Trójpierścienicowe, antydepresanty, Beta – blokery
Acetylocholina	Używany przez neurony ruchowe do przekazywania informacji z o.u.n.	Niektóre zaburzenia mięśniowe, choroba Alzcheimera	Nikotyna, jad kiełbasiany, antropina, jad czarnej wdowy
GABA	Hamujący neuroprzekaźnik w o.u.n.	Lęk, epilepsja	Barbiturany, środki uspokajające, alkohol
Glutaminian	Neuroprzekaźnik pobudzający w o.u.n. odpowiedzialny za pamięć i uczenie się	Zbyt wysoki poziom – uszkodzenie mózgu w konsekwencji wylewu krwi	Fenocyklina
Endorfiny	Przyjemne wrażenia i kontrola bólu	Obniżony poziom wynika z uzależnienia od opiatów	Opiaty: opium, herema, morfina

Komórki glejowe:

• nazwa pochodzi z od greckiego słowa klej

• są 10x mniejsze od komórek nerwowych, ale jest ich 10x więcej

• stanowią strukturalne wsparcie dla neuronów

• tworzą osłonkę mielinową

• działają jak elementy układu odpornościowego

• pomagają w funkcjonowaniu nowych synaps

UKŁAD NERWOWY

Obwodowy układ nerwowy Ośrodkowy układ nerwowy

autonomiczny układ nerwowy somatyczny układ nerwowy mózgowie rdzeń kręgowy

układ sympatyczny czuciowy mózg

układ prasympatyczny ruchowy pień mózgu

Obwodowy układ nerwowy:

• w jego skład wchodzi 12 par nerwów mózgowych i 31 par nerwów rdzennych

• są to wszystkie części układu nerwowego leżące poza o.u.n.

Somatyczny układ nerwowy:

• element czuciowy łączący organy zmysłów z mózgiem

• element ruchowy łączy centralny układ nerwowy z mięśniami szkieletowymi

Autonomiczny układ nerwowy:

• przesyła informacje pomiędzy o.u.n. a organami wewnętrznymi i gruczołami

• układ współczulny i przywspółczulny działają antagonistyczne. Układ współczulny pobudza i rozszerza źrenicę, zwiększa wydzielanie potu, przyspiesza pracę serca, rozszerza oskrzela, spowalnia funkcje trawienne

• układ przywspółczulny działa odwrotnie

• sympatyczny układ nerwowy pomaga reagować w sytuacjach stresowych i nagłych

• parasympatyczny przywraca stan spokoju po pobudzeniu

Układ dokrewny:

W skład układu dokrewnego wchodzą liczne gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki, których zadaniem jest produkowanie wyspecjalizowanych substancji regulujących rozmaite funkcje organizmu – hormonów. Hormony niosą informacje, które nie tylko wpływają na funkcjonowanie organizmu ale mogą determinować zachowanie i emocje. Wydzielane są do krwi i krążą po organizmie aż dotrą do celu (inne gruczoły, mięśnie, organy).

Układ dokrewny w normalnych warunkach działa równolegle z układem parasympatycznym, w sytuacjach krytycznych przestawia się i wspiera układ sympatyczny:

• nadrzędnym gruczołem jest przysadka mózgowa, kierująca wszystkimi reakcjami układu dokrewnego

• przysadką kieruje podwzgórze

• działa wolniej od układu nerwowego i bardziej długofalowo

Gruczoł dokrewny	Jego hormony regulują
Przedni płat potyliczny	Gruczoły jajników i jąder, produkcja mleka, wywołuje owulacje, metabolizm, reakcja na stres
Tylny płat potyliczny	Wydzielanie mleka, skurcze macicy, zatrzymanie wody w organizmie
Tarczyca	Metabolizm, fizyczny wzrost i rozwój
Szyszynka	Zwiększa czujność, oddziałuje na cykl snu – czuwania
Gruczoły przytarczyczne	Poziom wapnia
Trzustka	Metabolizm glukozy
Grasica	Wspomaga reakcje odpornościowe
Nadnercza	Reakcja „walki lub ucieczki”, pożądanie seksualne, metabolizm
Jajniki	Rozwój żeńskich gruczołów płciowych, produkcja jajeczek
Jądra	Rozwój męskich gruczołów płciowych, produkcja spermy, pożądanie seksualne

Mózg:

• jest wielkości grejpfruta

• waży ok 1.5 kg

• składa się z ok. 100.000.000.000 komórek nerwowych

• każda komórka łączy się z 20.000 innych

• każdego dnia ok 200.000 komórek obumiera

• waga średnio 1375g u mężczyzn i 1240g u kobiet

• otoczony jest trzema oponami, między którymi znajduje się płyn mózgowo – rdzeniowy

• płyn pełni funkcje ochronną i odżywczą, wypełnia jamę podpajęczynkową mózgu, rdzenia kręgowego oraz kory mózgu

• mózg człowieka jest zawsze aktywny, nawet podczas snu, przekazywanych jest ponad 50mln impulsów na sek

• mózg można podzielić na 2 półkule mózgowe, połączone spoidłem wielkim

• powierzchnia półkul o grubości kilki mm – kora mózgowa

• kora składa się z dendrytów i szarych ciał komórek nerwowych

• aksony sięgają niższych partii mózgu

Kora mózgowa:

• składa się z 6 warstw neuronów

• większość obszarów korowych ma funkcje sensoryczne, asocjacyjne i ruchowe

Płaty mózgu:

• potyliczny – wzrok

• ciemieniowy – przetwarza wrażenia z ciała, orientacja przestrzenna, ruch i postrzeganie ruchu

• skroniowy – pamięć, rozpoznawanie obiektów, Ośrodek Wermickiego – rozpoznawanie, wyrazów i zadań oraz czynnościami nadawania mowy

• czołowy – planowanie, myślenie, pamięć, wola, ocena emocji, Ośrodek Broki – generowanie mowy

Półkula lewa	Półkula prawa
Logika	Intuicja
Analiza	Synteza
Pamięć krótka	Pamięć długa
Szczegóły, działanie seryjne	Działanie całościowe, równoległe
Myślenie	Uczucia
Cyfry	Rytm
Koncentracja uwagi, skupienie	Pobieżny pogląd
Myślenie abstrakcyjne	Myślenie obrazowo – konkretne
Liniowe przetwarzanie danych	Orientacja przestrzenna
Świadoma kontrola	Działanie automatyczne

Pod warstwą kory leży większa część mózgowia barwy białej poniżej leży stare mózgowie – pień mózgu i układ limbiczny.

Pień mózgu:

• rdzeń przedłużony

• most

• śródmózgowie

• międzymózgowie

Rdzeń przedłużony:

• jądra kontrolują funkcje odruchowe i oddychanie, ciśnienie tętnicze, ssanie, żucie gumy, połykanie, kontrola odruchów wymiotnych, kichania, kaszlu, ziewania, wydzielania potu

• łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem

Śródmózgowie, zawiera ośrodki kojarzeniowe dla wzroku oraz środki odruchowe dla wzroku i słuchu.

Móżdżek:

• składa się z 2 półkul, które połączone są za pomocą tzw. robaka

• koordynacja ruchowa

• równowaga

• (napięcie) mięśni

• uczenie się zachowań motorycznych

• decyduje o płynności precyzji ruchów dowolnych

Wzgórze:

• centralna stacja przekaźnikowa i dochodzą do niego informacje czuciowe od wszystkich zmysłów oprócz węchu

• pełni kluczową rolę w integracji i informacji czuciowych i ruchowych, w procesie uwagi i kontrolowania dostępu do danych czuciowych

• współpracują z pniem mózgu i z korą ma wpływ na to, jakie informacje docierają do kory i jak mocno uaktywnione są różne obszary i sposoby jej działania

Podwzgórze:

• reguluje homoestazę organów i termoregulację, pobieranie pokarmu, gospodarka wodna, kontroluje działanie przysadki mózgowej wydzielającej liczne hormony i współpracujące z autonomicznym układem nerwowym, popęd seksualny, rytmy biologiczne.

Twór siatkowy:

• kontroluje stan pobudzenia umysłu, czuwania i przytomności

• utrzymywanie „przytomności” mózgu

• kontroluje oddech, liczne odruchy

• pośredniczą w przekazywaniu sygnałów zmysłowych i motorycznych

• funkcje fizjologiczne i homoestazę

Układ limbiczny:

• regulacja zachowań emocjonalnych

• wyznaczanie uczucia strachu oraz agresji

• emocjonalne aspekty zachowań takich jak, zachowanie seksualne, rytmy biologiczne, odczuwanie przyjemności, obawa przed karą

Prawa strona mózgu	Lewa strona mózgu
Paraliż prawe strony mózgu	Paraliż lewej strony mózgu
Defekty w percepcji przestrzennej	Defekty mowy, języka
Styl zachowania: -szybki, impulsywny	Styl zachowania: powolny, ostrożny
Defekty pamięci: -wykonaniowe	Defekty pamięci: -werbalne

Specyfika półkul mózgowych:

Lewa półkula	Prawa półkula
Spontaniczne mówienie i pisanie	Powtarzanie
Reakcja na złożone polecenia	Reakcja na proste polecenia
Rozpoznawanie słów	Rozpoznawanie twarzy
Pamięć słów i liczb	Pamięć kształtów i muzyki
Sekwencje ruchów	Interpretacja przestrzenna
Reagowanie racjonalne	Reagowanie emocjonalne
Ośrodek odpowiedzialny za emocje pozytywne	Ośrodek odpowiedzialny za emocje negatywne

Rdzeń kręgowy:

• część ośrodkowego układu nerwowego przewodząca bodźce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym

• znajduje się w kanale kręgowym

• od góry łączy się z rdzeniem przedłużonym, kończy się w obrębie odruchu lędźwiowego kręgosłupa

• ma budowę odcinkową

• w środku – istota szara, istota biała otacza istotę szarą

• od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe

Ewolucja – to stopniowy proces zmian biologicznych, który zachodzi w trakcie adaptacji poszczególnych gatunków do środowiska. Ukształtował podłoże procesów psychicznych faworyzujących takie warianty genów, które sprzyjały zachowaniom adaptacyjnym.

Karol Darwin (1809 – 1982) – Angielski przyrodnik, z wykształcenia lekarz i teolog, po 5 letniej wyprawie do Ameryki Południowej opublikował w 1859r. „ O powstaniu gatunków”. Zwrócił uwagę na:

- idealne dopasowanie organizmów do środowiska

- różnice niektórych cech w obrębie tych samych gatunków

Dobór naturalny:

• siła napędzająca ewolucję, dzięki której środowisko „wybiera” najlepiej przystosowane organizmy

• oznacza, że jednostki lepiej przystosowane do środowiska będą się lepiej reprodukować, a te, które są do środowiska gorzej przystosowane zostawiają niewiele potomstwa, a ich linia wygaśnie.

Presja środowiska (zmiany w środowisku)

↓

Współzawodnictwo (o zasoby)

↓

Dobór najlepiej dostosowanego fenotypu (sposób dużej liczny fenotypów)

↓

Sukces reprodukcyjny (genotyp odpowiedzialny za najlepiej dopasowanym fenotypem jest przekazywany następnemu pokoleniu)

↓

Wzrasta częstość występowania tego genotypu (w następnym pokoleniu)

Materiał genetyczny jest w 99.9% identyczny u wszystkich ludzi.

Genotyp – pula genów, którą posiada osobnik (plan).

Fenotyp – wszystkie obserwowane cechy, uwarunkowany biologicznie, a nie całkowicie zdeterminowany przez dziedziczenie.

Odziedziczalność w szerokim rozumowaniu – udział wszystkich czynników genetycznych w zmienności człowieka.

23 pary chromosomów. Każdy składa się z łańcuchów DNA. DNA jest zorganizowane w mniejsze jednostki – geny. Każdy gen bierze udział w różnych procesach za pomocą zawartych w nim instrukcji produkcji protein specyficznych dla każdego genu. Gen składa się z cząstek molekularnych zwanych nukleotydami. Całkowity zestaw ludzkiego DNA to ok 30. tys genów.

Genetyka zachowania:

• to dziedzina badań służąca zrozumieniu przyczyn zmienności populacji

• jednostki w populacji różnią się zarówno z przyczyn genetycznych jak i środowiskowych

- warunki środowiska działają tak, że sprzyjają danym zachowaniom u ludzi, którzy mają konkretne predyspozycje

3) zmienność w zakresie większości cech lub zachowań wynika z wpływów poligenicznych

Allel – jedna z wersji genu w określonym miejscu, na danym chromosomie homologicznym. Allele tego samego genu różnią się jednym lub kilkoma nukleotydami.

O kształtowaniu się fenotypu decyduje nie tylko przekaz genetyczny otrzymywany pd rodziców ale też procesy dokonujące się pomiędzy allelami u tego samego osobnika.

Czynniki środowiskowe:

• wspólne środowisko rodzinne, które określają takie czynniki jak: osobowość członka rodziny, zachowania w stosunku do siebie, status społeczny i ekonomiczny, kultury tradycyjne

• środowisko specyficzne zarówno subiektywny odbiór i reagowanie na bodźce wewnątrz rodzinne, jak i doświadczenia pozarodzinne

• ważna jest również interakcja genotypu środowiska

Składniki środowiska specyficznego:

• kolejność urodzenia się dziecka

• losowe zdarzenia i przeżycia

• wyniki interakcji pomiędzy rodzeństwem, dziećmi i rodzicami oraz pomiędzy pozostałymi członkami rodziny

• czynniki pozarodzinne i składniki grup rówieśniczych, rodzaj i wynik interakcji z rówieśnikami, nauczycielami i innymi osobami spoza rodziny, wpływ TV, itp.

• u osób starszych psychologiczne warunki życia, nagłe zachowania i urazy, rodzaj relacji z innymi ludźmi

Schemat wpływu genotypu na zachowanie

−−−−− geny

│ ↓

│ mechanizmy neurohormonalne

Środowisko ─│ ↓

│ cechy osobowości

│ ↓

──── zachowanie

Metody badawcze:

• badania bliźniąt – porównywanie fenotypowych różnic wewnątrz par bliźniąt jj i dj, badania bliźniąt wychowywanych osobno, studia rodzinne, metoda adaptacyjna

Pamięć:

1) jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczeń

2) występują trzy podstawowe ogólne rodzaje operacji:

• kodowanie (zapamiętywanie)

• przechowywanie

• przypominanie (wydobywanie, odtwarzanie)

Kodowanie:

1) wybór zdarzenia bodźcowego z szerokiego zakresu danych

2) identyfikacja cech bodźca

3) nadanie etyki, by uczynić bodziec sensownym

4) czasem etap kodowania wymaga celowego wysiłku – opracowania (powiązania nowych pojęć z posiadaną wiedzą)

Przechowywanie:

1) magazynowanie zapamiętanego materiału

2) przekodowanie informacji przed upływem określonego czasu, tak aby mogła być ona zamagazynowania w pamięci długotrwałej

Wydobywanie:

1) lokalizowanie i odzyskiwanie informacji z pamięci

2) czasem to zawodzi, popełniamy błędy, zniekształcamy

Etapy pamięci:

Pamięć sensoryczna → Pamięć operacyjna/pamięć krótkotrwała → pamięć długotrwała

Pamięć sensoryczna

Pamięć jest ta bezpośrednim rezultatem zadziałania bodźca na receptor. Wyróżnia się pamięć ikoniczną, dotyczącą wrażeń wzrokowych , trwająca ok. 0,5 sek. oraz pamięć echoiczną, związaną z bodźcami słuchowymi, trwającą ok. 2-3 sek.

Zadaniem pamięci sensorycznej jest utrzymanie zapory przed napływającymi wrażeniami tak długo aby mózg dął radę przejrzeć je i zdecydować, czy strumień informacji wymaga uwagi.

Oddzielny rejestr sensoryczny dla każdego zmysłu pamięć ikoniczną, dotyczącą wrażeń wzrokowych, trwającą ok. 0,5 sek.

Pamięć echoiczna, związana z bodźcami słuchowymi, trwającą ok. 2-3 sek.

Dotykowa, węchowa, smakowa.

Szybko słabnący ślad (aktywność neuronalna) stymulacji w naszych systemach zmysłowych.

Pamięć operacyjna/pamięć krótkotrwała

Wybiórczo wybiera informacje z rejestrów sensorycznych i tworzy powiązania z danymi przechowywanymi w pamięci długotrwałej „centralny układ przetwarzający” dla całego systemu pamięci.

Przechowywuje ok.20 sek.

7+/-2

W działanie pamięci operacyjnej zaangażowane są płaty czołowe.

Istnieją charakterystyczne dla pamięci krótkotrwałej efekty towarzyszące.

Efekt pierwszeństwa - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na początku materiału do zapamiętania.

Efekt świeżości – lepiej zapamiętane są elementy, które pojawiły się na końcu materiału do zapamiętania.

Przyczynę zapominania informacji z pamięci krótkotrwałej może stanowić samoistne zanikanie informacji wraz z upływem czasu, przekierowanie uwagi czyli zaniechanie powtarzania informacji na rzecz innego zadania a także interferencja między informacjami czyli zacienienie jednej informacji przez drugą.

Model Baddeleya

Centralny ośrodek wykonawczy jest łącznikiem między pamięcią sensoryczną, pamięcią długotrwałą o mózgowym systemem sterującym reakcjami dowolnymi, kieruje też uwagą.

Pętla fonologiczna manipuluje informacją opartą na mowie. Pamięć operacyjna przekształca wszystkie napotkane słowa w dźwięki mówione języka i przenosi do pętli fonologicznej. Jej funkcją jest utrzymywanie informacji akustycznej i bezpośrednie powtarzanie. Informacje są w niej przechowywane do 2 sek.

Notes wizualno – przestrzenny manipuluje wyobrażeniami wzrokowymi i przestrzennymi. Jego funkcja polega na utrzymywaniu informacji wizualnej i przestrzennej oraz przeprowadzaniu na nich operacji.

Pamięć długotrwała

Zawiera całą naszą wiedzę o świecie i o nas samych, jej pojemność jest praktycznie nieograniczona.

Hipokamp i ciała migdałowe pełnią kluczową rolę w powstawaniu nowych epizodycznych.

Nowe wspomnienia przetwarzane w hipokampie stopniowo tworzą trwałe wspomnienia w korze mózgowej.

Ciała migdałowe przetwarzają wspomnienia, które cechują silne powiązania emocjonalne.

Struktura pamięci długotrwałej:

• pamięć deklaratywna – pamięć jawna, której treści mogą być uświadamiane ;ub zwerbalizowane, tzw. pamięć „wiem, że”

• epizodyczną, wiąże się z osobistą przeszłością i dotyczy faktów, które jednostka może zlokalizować czasowo i przestrzennie

• semantyczną – charakter nieosobisty i obejmuje wiedzę na temat świata, jest wiedzą niezbędną do posługiwania się językiem, przechowuje podstawowe znaczenie słów i pojęć

2) niedeklaratywna – ma charakter utajony, niejawny, umożliwia wykonywanie czynności w

dokładnie określonym kontekście sytuacyjnym (wiem, jak)

Struktura pamięci ze względu na rozumienie:

• mechaniczna

• logiczna

• gatunkowa – uwarunkowana dziedzicznie, jest to przenoszenie struktur anatomicznych i czynnościowych przenoszonych z pokolenia na pokolenie

• osobnicza

Struktura pamięci ze względu na rodzaj przypomnień:

• rozpoznawcza – jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi, a jej zadaniem jest wskazanie odpowiedzi poprawnej

• odtwórcza – jednostka musi samodzielnie wydobyć wszystkie potrzebne informacje zawarte w śladzie pamięciowym (wyszukuje taki podzbiór informacji, który łączy dane zawarte w śladzie pamięciowym z danymi zawartymi w pytaniu)

Struktura pamięci ze względu na udział świadomości:

• jawna, tzw. pamięć explicite, może być ujawniona

• utajona implicite, dotyczy nie uświadamianych informacji zapisanych w magazynie pamięciowym na skutek procesu mimowolnego uzależnienia się, ale również danych nabytych w trakcie długotrwałego procesu treningu i doświadczeń

Rozwój i zakres trwałości pamięci:

• bezpośrednia – zmienia się zgodnie z wiekiem 2 lata, 2 elementy, 3 lata, 3 elementy, 7 lat, 7 elementów, średnio do 13-15 lat

• wraz z wiekiem zmienia się czas pamiętania. Małe dzieci zapamiętują w sposób niezamierzony, mimowolny, wraz z rozpoczęciem nauki szkolnej, dzieci coraz częściej posługują się pamięcią dowolną

Paramnezje – rozpoznawanie bez przypominania.

Deja vu – jest to również rozpoznawanie bez przypominania, jest to rozpoznawanie błędne, poczucie świadomości, dotyczy całej sytuacji.

Strategia pamięciowa:

• grupowanie – polega na dzieleniu informacji w grupy, ilość grup zależy od informacji jakie chcemy zapamiętać oraz od możliwości przyporządkowania ich do określonych kategorii

• akronimy – stworzenie słowa, bądź wyrażenia z pierwszych liter nazwy, przy czym nie musi to być sensowne

• akrostychy – polega na utworzeniu zdania, które pomoże zapamiętać kolejne elementy informacji. Pierwsze litery zdania są początkowymi literami do zapamiętania

• wyobrażenia interakcyjne – polega na łączeniu niepowiązanych ze sobą elementów za pomocą obrazów

• słów wieszaków – polega na stworzeniu listy (10 słów) i skojarzeniu ich ze słowami z którymi chcemy zapamiętać, zakładki obrazkowe (wieszaki) powinny być zbudowane w taki sposób aby kształtem czy symboliką przypominały nazwę

1 – igła, strzała

2 – łabądź

3 – chmura

4 - krzesło

5 – przystanek

6 – agrafka, ślimak

7 – kij do hokeja

8 – bałwan

9 – kwiat

chleb, masło, cukier, herbata, kawa

Metoda miejsc – skojarzenie zapamiętanych rzeczy z miejscem.

Powtarzanie według Buzana:

• w ok. 55%zapamiętamy w ciągu pierwszej godziny – powtórz materiał przez kilka minut

• 15% po kilku następnych godzinach

• 10% po tygodniu

• 10% po miesiącu

Zapominanie – informacje, które istniały w naszej pamięci są niedostępne

2 teorie zapominania:

• zacieranie śladów pamięciowych

• wzajemne zakłócanie zapamiętania – teoria interferencji

zgodnie z teorią zapominanie pojawia się wtedy, gdy podobne informacje utrudniają sobie przechowywanie i odtwarzanie informacji

2 rodzaje interpretacji:

• proaktywna

• retroaktywna

Interpretacja retroaktywna – kiedy uprzedni materiał zaburza pamięć zachowanego wcześniej podobnego materiału.

Interpretacja proaktywna – kiedy uprzedni materiał zaburza pamięć zapamiętaną później materiału.

Im większe jest prawdopodobieństwo między podawanym materiałem, tym większa interferencja.

Materiał bezsensowny jest bardziej podatny na interferencję niż sensowny.

Materiał zabarwiony emocjonalnie może mieć szczególnie silną przyczynę interferencji.

Orientacja w otoczeniu polega na odbiorze informacji za pomocą narządów zmysłowych, na ich przetwarzaniu w ośrodkowym układzie nerwowym i wykorzystaniu w działaniu.

Bodziec – to takie zdarzenie w (środ. fiz. org. ?), na które organizm potrafi w sposób specyficzny reagować.

Receptor – to układ o jednym wejściu i wyjściu informującym. Stanowią go wyspecjalizowane do odbioru określonego wymiaru sensorycznego zakończenie, wypustki komórek nerwowych, zwane neuronem obwodowym.

Morfologicznie receptorem może być:

• wolne, bezosłonkowe zakończenie neuronu obwodowo – czuciowego, np. termoreceptory

• wyspecjalizowane neurony, np. czopki lub pręciki siatkówki, komórki węchowe

• odrębne, komórki receptorów, np. komórki narządu Cortiego

Adaptacja Receptorów polega na zmniejszeniu się lub nawet zaniku potencjału generującego podczas działania bodźca o stałym natężeniu (receptor powoli staje się niewrażliwy na bodziec).

Receptory

Eksteroreceptory Interoreceptory

Telereceptory Kontaktoreceptory Proprioreceptory Wisceroreceptory

Eksteroreceptory – znajdują się na powierzchni organizmu i odbierają bodźce z otoczenia.

Telereceptory – odbierają bodźce oddalone od organizmu.

Kontaktoreceptory – odbierają bodźce w zetknięciu z receptorami pow. organizmu.

Interreceptory – odbierają bodźce pochodzące z wnętrza organizmu.

Proprioreceptory – znajdują się w narządach ruchu i odbierają bodźce związane z ruchem i położeniem poszczególnych części ciała i organizmu jako całości.

Wisceroreceptory – znajdują się w narządach wewnętrznych i odbierają bodźce związane ze stanem tych narządów.

Próg dolny wrażliwości – jest to najmniejsza ilość energii bodźca zdolna do wywołania reakcji w postaci impulsu nerwowego. Jest od dla niektórych receptorów zbliżony do absolutnego progu fizycznego, tj. do najmniejszej możliwie fizycznej porcji energii – jednego kwantu energii.

Próg górny wrażliwości – jest to najwyższa ilość energii bodźca, przy której receptor jeszcze reaguje specyficznie do ilości energii bodźca. Od pewnej intensywności reaguje on już na wszystkie wyższe intensywności tak samo, istnieje bowiem pewna górna granica częstotliwości impulsów nerwowych jaką receptor może wysyłać. Przy odpowiedni wysokiej intensywności receptor ulega odwracalnemu, fizycznemu uszkodzeniu, a gdy intensywność dalej wzrasta bodziec nieodwracalnie niszczy receptor.

Wrażliwość – jest to właściwość receptora którą mierzy się dolnym progiem absolutnym. Receptor jest tym wrażliwszy im niższy ma próg wrażliwości.

Czułość receptorów – minimalna wielkość różnicy niezbędna do wywoływania dwóch różnych reakcji. To minimalna wielkość różnicy intensywności, nazywa się progiem czułości lub progiem względnym.

Wrażenie:

• jest doświadczeniem lub recepcją prostych właściwości bodźców

• urządzenia to proces psychologiczny, w wyniku których poznajemy pojedyncze cechy przedmiotów i zjawisk, które aktualnie działają na receptory

• wrażenia zmysłowe ze względu na ich jednowymiarowość można precyzyjnie kontrolować w warunkach laboratoryjnych

Dział psychologii zajmujący się problematyką pomiaru wrażeń zmysłowych, czyli określanie reakcji między fizycznym charakterem bodźca a recepcją sensoryczną nazywa się psychofizyką.

Organizm człowieka jest zdolny do wykrywania 3 cech bodźca:

• charakterystyka typu energii

• lokalizacji w przestrzeni

• natężenia w określonych momentach

Bodziec musi charakteryzować się określoną siłą, aby został wykryty przez receptor.

Wielkość bodźca, który może zostać poprawnie wykryty w 5%przypadków to próg absolutny, wielkość mniejsza od tego progu, to wielkość podprogowa.

Percepcja – to złożony układ procesów, dzięki którym powstaje u człowieka subiektywny obraz rzeczywistości zwany spostrzeżeniem.

Procesy spostrzegania przebiegają na 2 poznaniach:

• sensorycznym – spostrzeżenie figuralne

• semantyczno – operacyjnym – spostrzeżenie przedmiotowe

Spostrzeżenie występuje w świadomości podmiotu, jest to obraz zmysłowy, względnie trwały, spełnia funkcje regulujące.

Wyobrażenie – reprodukcja dawnych spostrzeżeń, z świadomością człowieka.

Zadanie percepcyjne – jest dokonywaniem napływającej informacji w taki sposób, aby identyfikować stałe cechy i reakcje w otaczającym nas świecie, w ten sposób czynić go przewidywalnym, tak abyśmy mogli odpowiednio z nim postępować.

Formy organizacji:

• Figura – tło; zasadniczy czynnik porządkowania polegający na tym, że określony przedmiot, czyli figura zawsze kontrastuje ze swoim tłem. Figura ma jasno określone granice dlatego ludziom łatwiej jest ją odróżnić od tła, które rozciąga się bezkształtnie na wszystkie strony

• Obrazy – odwracalne i trudności z podziałem na tło i figurę, np. Kielich Rubina.

Prawo podobieństwa – obiekty podobne do siebie są spostrzegane jako nawzajem do siebie przynależące.

Prawno domykania figury – umysł uzupełnia brakujące fragmenty tak, by ułożyły się w figurę mającą znaczenie całości.

Prawo kontynuacji – serię punktów lub przerywaną linię widzimy jako pewną całość, nie ma rozróżnienia na 2 figury.

A – podobieństwo

B – podobieństwo, bliskości, domykania

I -

II -

Złudzenia te wyjaśnia zasada stałości spostrzeżenia, która stwierdza, że mózg jest poinformowany o określonej długości lub kształcie przedmiotu, a to co widzimy to tylko korekcja spostrzegania. Obie te linie są odtworzone na siatkówce jako takie same ale znając zasady perspektywy górna zostanie odebrana jako dłuższa.

Złudzenie Wundta – linie poziome wydają się delikatnie wykrzywione choć w rzeczywistości są proste.

Złudzenie Ebbinghausa – koło znajdujące się w środku pomiędzy małymi kołami wydaje się większe niż to pomiędzy dużym.

Złudzenie Zöllnera – linie pionowe zdają się zbliżać do siebie i oddalać w zależności od nachylenia się strzałek.

Figury niemożliwe – podstawą jest stałość spostrzeżeń.

Stałość spostrzeżeń – zdolność do utrzymywania niezmiennego spostrzeżenia obiektu pomimo zróżnicowania jego obrazów na siatkówce.

Stałość kształtów – zdolność do spostrzegania prawdziwego kształtu przedmiotu pomimo zmienności wielkości jego obrazu na siatkówce.

Stałość położenia – zdolność do spostrzegania rzeczywistości położenia przedmiotów w siatkówce zewnętrznej, pomimo zmiennego położenia ich obrazów na siatkówce.

Stałość przedmiotu – rozumienie, że przedmioty istnieją niezależnie od działania lub świadomości jednostki.

Zjawisko autokinetyczne – patrzenie długo w ten sam punkt na ścianie powoduje złudzenie, że się ono przemieszcza.

Zjawisko fi – polega na tym, iż światło zapalone po kolei wzdłuż jakiejś linii daje wrażenie ruchu.

Paralaksa ruchowa – spostrzeganie obiektów odległych jako poruszające się przed nami, a bliskie w przeciwnym kierunku.

Ruch stroboskupowy – odnosi się do sztuki filmowej. Pokazywanie obrazów co najmniej 16 klatek na sek daje wrażenie ruchu.

Efekt Sroopa:

Jeżeli pojęcie czerwony napisane zostanie kolorem żółtym, to o zauważenie rywalizują 2 czynniki:

• znaczenie napisanego wyrazu

• kolor napisanego wyrazu

Zignorowanie koloru pisma zmniejszenia szybkości czytania.

Uwaga – to mechanizm redukcji nadmiaru informacji. W obrębie pola uwagi można wyróżnić część centralną na której koncentruje się jednostka w danym momencie oraz część peryferyczną, która zawiera bodźce trudniej dostępne.

Właściwości uwagi:

• koncentracja – intensywność skupiania na przedmiocie

• pojemność – ilość przedmiotów jednego rodzaju, które znajdują się w polu uwagi

• podzielność – możliwość ujęcia różnorodnych przedmiotów występujących w polu uwagi

• trwałość – mierzy się długością czasu przez jaki utrzymuje się koncentracja uwagi

• przerzutność – zdolność do szybkiego przechodzenia z jednego przedmiotu koncentracji uwagi na inny

• roztargnienie – to nie tylko brak uwagi – wynika ze słabej przerzutności, jest wynikiem koncentracji na innym przedmiocie, łączy się z mniejszą pojemnością uwagi i przerzutnością

Uwaga a świadomość:

• pole uwagi jest szersze od pola świadomości

• odróżniamy świadomość intro - perkusyjną i percepcyjną

• introspekcyjna polega na zdawaniu sobie sprawy z własnych procesów psychicznych, czyli z tego, że coś wiemy, spostrzegamy lub o czymś myślimy

• percepcyjna polega na zdawaniu sobie sprawy co się dzieje w otoczeniu

Wyróżnia się tu również tzw. procesy przeduwagowe polegające na przed świadomej obróbce bodźców, zwykle prezentowanych w bardzo krótkim czasie, np. krótka ekspozycja rysunku uśmiechniętej twarzy sprawia, że eksponowana zaraz po niej litera alfabetu chińskiego oceniana jest jako sympatyczna, mimo że nie znaczy dla osób nieznających chińskiego.

Procesy przeduwagowe – polegają na odbiorze selekcji i obróbce bodźców, z których działania nie zdajemy sobie sprawy.

Funkcje uwagi:

• selektywność

• czujność

• przeszukiwanie

• koncentracja czynności jednoczesnych

Selektywność – to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli kosztem innych.

Trzy rodzaje selekcji:

• pierwotna – selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłów

• wtórna – zachodzi między pamięcią krótkotrwałą i trwałej, kodowanie informacji w postaci semaratycznej – z rejestrowaniem ich zapoznania

• trzeciego rzędu – gdy na podstawie informacji z pamięci trwałej przygotowujemy plan działania

Czujność – jest to zdolność długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca zwanego sygnałem, a ignorowaniem pozostałych bodźców zwanych szumem.

Trudność jakiej winien sprostować mechanizm uwagi, polega na tym, że szum działa nieustannie, usypiając czujność, natomiast syg działają rzadko i w nieoczekiwanych momentach.

Przeszukiwanie:

• jest procesem aktywnym

• polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium

• podstawowym czynnikiem utrudniającym przeszukiwanie jest obecność [...]

Koncentracja czynności jednoczesnych:

• każda czynność wymaga pewnej ogólnej energii mentalnej zwanej zasobami uwagi, których ilość jest ograniczona

• obsługa czynności jednoczesnych wymaga skutecznego działania mechanizmu przełączania uwagi z jednej czynności na drugą

• nawet czynności w pełni zautomatyzowane i wykonywane równolegle wymagają więcej czasu niż każda z nich osobno

Uwaga mimowolna – jest wyzwalana przez otoczenie / przykładem może być odruch orientacyjny.

Uwaga dowolna – jest uruchamiana przez organizm, wiąże się z pojęciem aktywności celowej.

Uwaga jest systemem niezależnych modułów przetwarzania danych. Moduły te obejmują nie tylko selekcję bodźców, lecz również kontrolę reakcji wykonanych. Każdy moduł ma ograniczoną pojemność, przez co jednocześnie wykonywanie kilku czynności angażujących ten sam moduł skutkuje interferencją, z kolei jeśli czynności te wymagają zaangażowania różnych modułów, efekt interferencji nie wystąpi.

Myślenie wiąże się z procesami symbolicznymi, a nie, np. percepcyjnymi,

Myślenie jest niedostępne w bezpośredniej obserwacji, można o nim wnioskować.

Myślenie polega na opanowaniu pewnych elementów, które można wyodrębnić teoretycznie.

Myślenie jest ukierunkowane na rozwiązywanie problemów.

Myślenie jest procesem poznawczym, w którym mózg wykorzystuje informacje ze zmysłów, emocji i pamięci do tworzenia reprezentacji umysłowych, takich jak pojęcia, obrazy, schematy i skrypty oraz do manipulowania nimi.

Myślenie to łańcuch operacji umysłowych: system, analiza, porównywanie, abstrachowanie, uogólnienie za pomocą których dokonywane jest przetworzenie informacji, które są zawarte w spostrzeżeniach, wyobrażeniach, pojęcia, symbole.

Elementy procesu myślenia:

• informacje o świecie

• operacje umysłowe

• algorytmiczne (niezawodne [...] przepisy, które określają pewien skręcony ciąg operacji jakie należy wykonać aby rozwiązać działanie określonego typu)

• heurytyczne (zasady, które nie gwarantują rozwiązania, nieświadome sterowanie; uproszczone reguły wnioskowania [...])

Operacje umysłowe:

• analiza – wyodrębnienie kompromentów całości

• synteza – łączenie kompromentów w całość

• abstrachowanie – wyodrębnienie pewnych cech obiektu z pamięci innych

• uogólnianie – łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów

• porównywanie – szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami

• porównywanie – szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami

Główne zadania myślenia:

• kategoryzowanie świata

• tworzenie pojęć

Pojęcie (myśl a rzecz):

• umysłowe reprezentacje powiązanych ze sobą zjawisk

• pozwalają systematyzować wiedzę o świecie

• od trafnego wyboru pojęć zależy proporcjonalność myślenia

Rodzaje pojęć:

• naturalne – rozwija się na podstawie codziennych doświadczeń

• są mało precyzyjne, obejmują również obrazy, wzrokowe emocje

• prototypy - najbardziej reprezentatywny przykład elementu danej kategorii myślowej

• sztuczne – definiowanie na podstawie zasad lub zbiorów wspólnych cech

• reprezentują idee i abstrakcyjne

Hierarchie pojęciowe:

• poziomy pojęć od najbardziej ogólnych do najbardziej specyficznych

• myślimy nie tylko słowami ale również za pomocą obiektów i relacji przestrzennych

• poznawcza reprezentacja przestrzeni fizycznej to specyficzna postać pojęcia wzrokowego zwanego mapą poznawczą

Schematy poznawcze:

• stanowią systemy wiedzy człowieka o sobie i innych i związkach ze światem

• zbiór powiązanych pojęć, których dostarcza nam do myślenia na temat obiektów, zdarzeń, idei, emocji

• rozumiemy nowe informacje, dźwięki integracji nowych danych, z tym co już wiemy

Skrypt – zbiór wiedzy na temat sekwencji i zdarzeń i działań, których oczekujemy w określonych okolicznościach.

MYŚLENIE INDUKCYJNE VS. MYŚLENIE DEDUKCYJNE

Indukcja	Dedukcja
Od szczegółu do ogółu	Od ogółu do szczegółu
Ewa jest studentką – Ewa się uczy – wszyscy studenci się uczą	Wszyscy studenci się uczą – Ewa jest studentką – Ewa się uczy
Hipotery powstają na podstawie ograniczonych taktów i weryfikuje się je w oparciu o inne dowody	Zaczyna się od wielu rozwiązań i w miarę dedukowania zwęża pole poszukiwań do konkretnego jednego rozwiązania

Sztywność myślenia, to cecha myślenia, która przejawia się w uporczywym trzymaniu się jednych i tych samych pomysłów mimo że nie prowadzą one do rozwiązania.

Rozwiązywanie problemów:

• identyfikacja problemów

• analiza sytuacji problemowej

• wytwarzanie

} pomysłów rozwiązania

• weryfikacja

Użyteczne heurystyki:

• krążenie wstecz – gdy nie wiemy id czego zacząć i od końca

• poszukiwanie analogi – rozpoznanie podobieństwa między problemem nowym a stałym i zastosowanie podobnej strategii

• dzielenie problemu na mniejszy (krok po kroku)

Przeszkody w rozwiązywaniu problemów:

• nastawienie umysłowe – reagowanie na nowy problem w stary sposób

• fiksacja funkcjonalna – tendencja do widzenia przedmiotów tylko względem ich typowych, najczęstszych zastosowań

Inteligencja:

• Piret, Theodore Simon, Francja 1905

• wynik w teście był oszacowaniem aktualnych osiągnięć

• wyniki pomagały identyfikować dzieci wymagające szczególnej pomocy

• ćwiczenia i okoliczności mogą wpływać na inteligencję

• test empiryczny a nie oparty na teorii

Wiek umysłowy to średni wiek, w którym przeciętne jednostki osiągają dobry wynik.

Lewis Damon Uniwersytet Stanforda:

• standaryzacja w warunkach amerykańskich

• normy wiekowe

• stanfordzka skala Pineta

• wprowadził pojęcie ilorazu inteligencji

• inteligencja jest wrodzona

wiek umysłowy

IQ = ──────────

wiek życia

Dwuznacznikowa teoria zdolności Spearna:

Wyodrębnił 2 niezależne czynniki:

• „G” (generował wynik analizy statycznej utożsamiany za zdolnościami ogólnymi, hipotetyczny mechanizm, energia umysłowa zlokalizowana w mózgu)

• czynnik „S” (specyficzny, niezależny od czynnika „g” identyfikowany ze zdolnościami specjalnymi)

Raymond Cattell (Amerykański psycholog) podzielił „g” na inteligencję:

• płynną – uwarunkowana właściwościami mózgu i gen zdeterminowany

• skrystalizowana – powstaje jako wynik uczenia się i doświadczenia, które nakładają się na czynnik „płynny”; jest produktem końcowym ukształtowanym w wyniku doświadczenia

Każdą zdolność można opisać odwołując się do 3 aspektów:

• operacja

• treść (materiał)

• wytwór

Operacje – dotyczą procesów przetwarzania informacji.

Treść – odnoszą się do treści informacji.

Wytwory – odnoszą się do formalnego aspektu informacji.

Intelekt – to suma pojedynczych zdolności istniejących niezależnie od siebie.

Triarchiczna teoria inteligencji Sternwrga:

• praktyczna – zdolność do radzenia sobie ze środowiskiem, tzw. spryt życiowy

• analityczna – zdolność do analizowania problemów i znajdowania poprawnych odpowiedzi (mierzona przez test inteligencji)

• twórcza – pomaga ludziom dostrzegać nowe relacje między pojęciami obejmuje wygląd i twórczość

Wielorakie Karntera:

• językowa – słowniki i testy, czytanie ze zrozumieniem

• logiczno – matematyczna – zadania

• przestrzenna – umysłowe obrazy przedmiotów

• muzyczna – wykorzystywanie, komponowanie i ocenianie wzorców muzycznych

• cielesno – kinestetyczna – kontrolowanie ruchów i koordynacja

• interpersonalna – rozumienie zamiarów, emocji, motywów, innych działań, skuteczna współpraca z innymi

• interpersonalna – poznawanie samego siebie, rozwój tożsamości

Krzywa normalna/Ghausa – opisuje rozrzut danej cechy populacji. Wyniki testów inteligencji i pasują do rozkładu normalnego. Badania pokazały, że korelacja między IQ dzieci ich biologicznych rodziców jest wyższa niż korelacja IQ tych dzieci i ich ado rodziców. Genetyczna podstawa inteligencji jest złożona i obejmuje interakcję różnych genów.

Wpływy środowiskowe:

• silny związek między stymulującym środowiskiem, a zdolnościami jezykowymi (ale nie pamięcią)

• związek między klimatem wychowania a pamięcią

Rytm okołodobowy to wzorzec filozoficzny powtarzający się co ok. 24h, źródło kontroli leży w zegarze biograficznym, który steruje takimi funkcjami jak metabolizm, częstość bicia serca, temperatura ciała, aktywność hormonalna, jego siedliskiem jest podwzgórze.

Sen – stan świadomości przeciwny do stanu czuwania (definicja behawioralna).

Sen stan charakteryzujący się:

• przyjęciem charakterystycznej postawy spoczynku

• zaprzestanie aktywności ruchowej

• utrata świadomego kontaktu z otoczeniem

• zmniejszona reaktywność na bodziec zewnętrzny

• pełną odwracalnością, potem do stanu czuwania, pod wpływem adekwatnych bodźców zewnętrznych

Charakteryzuje się cyklicznie zmieniającą się aktywnością ośrodkowego układu nerwowego.

Funkcje snu:

• odpoczynek/regeneracja

• nauka/zapamiętywanie

• oszczędność energii

• ochrona przed wpływami środowiska zewnętrznego

• regeneracja uszkodzonych komórek mózgowych

Hans Berger (Niemiecki psychiatra) odkrył fale mózgowe:

• mózg podczas swojej pracy generuje impulsy elektryczne zwane 12 m

• impulsy te możemy mierzyć przy pomocy specjalnego przyrządu zwanego Elektroencefalografem, który mierzy częstotliwość oraz amplitudę

• są zależne od czynności jaką umysł wykonuje

Przy pobudzeniu częstotliwości fal mózgowych rośnie, lecz impulsy stają się słabsze. Spokój i rozluźnienie – fale mózgowe stają się wolniejsze, a impulsy silniejsze.

Cztery zakresy fal mózgowych:

• Beta, np. podczas czytania w mózgu dominują fale, a częstotliwość powyżej 15 Hertzów i amplitudzie nie większej niż 20 Mikrowoltów. W tym stanie mózg jest nastawiony na odbiór bodźców zewnętrznych i uwagę

• Alfa – stan odprężenia, zamknięte oczy, przed zaśnięciem, zaraz po przebudzeni, koncentracja, medytacja, częstotliwość między 12 a 18 H, amplituda 50 mikro. Stan Alfa to wymuszenie umysłu, spokój marzenia. W tym stanie łatwiej przyswoić wiedzę, zwiększa się też inwencja twórcza

• Theta – stan transu, czyli całkowite odizolowanie od bodźców zewnętrznych i pełne skupienie na bodźcach wewnętrznych. Częstotliwość od 4 do 7 H, amplituda sięga 100 mikro. Rytm Theta pochodzi od aktywności elektrycznej części mózgu zwanej Hipokampem, która jest odpowiedzialna za kojarzenie i pamięć.

• Delta – głęboki sen, częstotliwość mniejsza od 4 H, amplituda przekracza 100 mikro. Stan nieświadomości, pracuje na tej częstotliwości podczas snu nic nam się nie śni. Organizm się regeneruje, a do krwi uwalniany jest hormon wzrostu

Fazy snu:

• lekki sen

• sen głębszy

• i 4) zwana fazami Delta sen najmocniejszy, serce i oddech zwalniają

5) DEM charakteryzuje się zauważalnymi zmianami fizjologicznymi takimi jak przyspieszony oddech, zwiększona praca mózgu

W każdym kolejnym cyklu czas snu głębokiego (3 i 4) ulega skróceniu a czas REM wydłuża się.

W fazie REM mięśnie prążkowane pozostają nieruchome – paraliż przysenny.

Dyssonie – właściwe zaburzenia snu.

Insomnie – trudności z zasypianiem.

Hypersomnie – nadmiar snu w trakcie dnia.

Zaburzenia rytmiki okołodobowej – zaburzenia dotyczące rytmu snu i czuwania.

Świadomość:

• w medycynie stan fizjologiczny ośrodkowego układu nerwowego uwarunkowanego prawidłową czynnością kory mózgowej i układu siatkowego charakteryzującego się zachowaniem orientacji co do miejsca, czasu, sytuacji. Najwyższy stopień przytomności

• w psychologii – aktywność mózgu umożliwiająca konstruowanie modelu mentalnego doświadczenia

• poczucie podmiotowości doświadczeń i intencjonalność (nakierowanie na coś)

Przytomność:

• najogólniej można przedstawić jako zdolność do odbierania i regulowania na bodźce z wnętrza organizmu

• daje się ująć ilościowo, można być mniej lub bardziej przytomnym, a więc mniejszą lub większą zdolność do odbierania

Dotyczy generalnie tego, jak głęboko śpimy, jak bardzo jesteśmy obudzeni, zaś świadomość dotyczy tego, na ile zdajemy sobie sprawę z tego, co się dziej, czy orientujemy się w aktualnym czasie, miejscu pobytu.

Mózg działa jednocześnie na wielu poziomach, zarówno świadomych, jak i nieświadomych.

Świadomość nie poradzi sobie w wielozadaniowości, koncentruje się na jednej rzeczy.

Procesy nieświadome mogą uczestniczyć w wielu zadaniach jednostki.

Proces nieświadomy – to każdy proces mózgowy, który nie angażuje przetwarzania świadomego „świadomość to to, co pojawia się na ekranie komputera, podczas gdy procesy nieświadome są niczym elektroniczna aktywność”.

Funkcje świadomości:

• ograniczenie uwagi

• łączenie – dostarcza „miejsca” w którym wrażenie może zostać połączone ze wspomnieniem

• manipulacja – tworzy mentalny model świata, którym możemy manipulować

Śpiączka:

• przedłużony stan nieprzytomności, z którego pacjent może być wybudzany nawet po zastosowaniu silnych bodźców bólowych

• jest stanem w którym pacjent nie jest przytomny, ale możliwe jest zarejestrowanie choćby minimalnej czynności mózgu

• nie jest chorobą lecz objawem

• trwa od 2 do 4 tygodni

Stan wegetatywny:

• chory jest przytomny ale pozbawiony świadomości

• może otwierać oczy, mrugać czy wodzić oczami za przedmiotami

• nie mówi, nie reagują celowo na bodźce, ma zahamowany rytm snu i czuwania oraz czynności układu krążeniowo – oddechowego

Stan minimalnej świadomości:

• pacjent zdaje sobie sprawę ze swojego istnienia, jeżeli nie przez cały czas, to chwilami

• odczuwa ból fizyczny, emocje

• pacjent może nawiązywać kontakt z otoczeniem choć jest on szczątkowy i krótkotrwały

Hipnoza:

• stan świadomości wywołany przez hipnotyzera, zwykle charakteryzujący się zwiększoną podatnością na sugestie, głębokim odprężeniem oraz silną koncentracją uwagi

• przejściowy stan zmienionej uwagi, w którym mogą pojawić się różne zjawiska spontanicznie bądź jako reakcje

Zachowania:

• katalepsja

• zwolnienie reakcji psychofizycznych

• skoncentrowanie wzroku

• zmiany głosu

• opóźnienie ruchu, odpowiedzi ideomotoryczne